Abreviaturas: a. adxectivo m. substantivo masculino f. substantivo feminino al. alemán ár. árabe fr. francés ing. inglés it. italiano OBS SIN
observacións
sinónimo
advección f. advección f. Transporte da ca-
A
lor e do vapor de auga por medio do movemento horizontal da masa de aire.
abanico fluvial m. abano fluvial m. Acci-
afloramiento m. afloramento m. Saída á su-
dente xeográfico que se forma cando unha corrente de auga que flúe rapidamente entra nunha zona máis tendida, xeralmente á saída dun canón nunha chaira. Isto fai que a súa velocidade diminúa e o seu caudal se estenda en forma de abano.
perficie da terra ou da auga dunha substancia mineral ou litolóxica que estaba soterrada de xeito total ou parcial.
afueras f.pl. aforas f.pl. Espazo que rodea un centro urbano pero que se atopa fóra das súas limitacións. SIN alfoz, arrabaldes, arredores, veciñanza.
abedul m. bidueiro m. Árbore do xénero Be-
agricultura de secano f. agricultura de se-
tula, da familia das betuláceas, que presenta unha casca lisa e de cor branca ou cinsenta, con rachóns transversais, e follas triangulares, de bordo dentado e caducas. As flores dispóñense en amentos de escamas trilobadas e o froito é unha noz alada. SIN bido.
caño f. Técnicas de cultivo que se poñen en práctica en terreos áridos e permiten o uso eficiente da limitada humidade do solo.
agroindustria f. agroindustria f. Conxunto
do situado na costa en pronunciada pendente. SIN cantil.
de actividades relacionadas coa transformación dos produtos agrícolas en bens de consumo, así como coa súa conservación para a alimentación ou para a súa elaboración noutros procesos industriais.
acebo m. acivro m. Arbusto da familia das
aguacero m. chaparrada m. Precipitación bre-
aquifoliáceas, de follas coriáceas e beiras onduladas e espiñentas, co froito en drupa vermello. SIN acevro, xardón.
ve e intensa de chuvia ou sarabia propia das treboadas primaverais. SIN ballón, chuvieira.
acantilado m. acantilado m. Lugar escarpa-
agujero de la capa de ozono m. burato
aceituna f. oliva f. Froito en drupa da olivei-
da capa de ozono m. Debilitación da capa de ozono observada especialmente nas rexións polares. Este fenómeno atribúeselles, sobre todo, ás emisións de clorofluorocarbonos e de funxicidas. VER capa de ozono.
ra, monospermo, máis ou menos redondo e de cor e dimensións moi diversas.
acequia f. canle f. Canalización para conducir a auga. SIN quenlla.
acera f. beirarrúa f. Marxe dunha rúa, xeral-
aislacionismo m. isolacionismo m. Doutri-
mente elevada respecto da superficie desta, destinada á circulación de peóns.
na política que propugna a non intervención dun país en asuntos internacionais.
acuicultura f. acuicultura f. Cría, multipli-
alambrar v.t. aramar v.t. Cercar un lugar
cación e cultivo de especies acuáticas.
con arames.
acuífero m. acuífero m. Formación xeolóxi-
albufera f. albufeira f. Lagoa de auga salga-
ca na que se almacena e pola que circula auga subterránea.
da separada do mar por un cordón litoral. 5
alcantarilla f. sumidoiro m. Conduto subte-
anticlinal m. anticlinal m. Dobramento, xeralmente convexo, da codia terrestre.
rráneo encargado de recoller as augas da chuvia e as augas residuais que proceden das industrias e das casas.
apalachense / apalachiano, na a. apalachense a. Relativo ou pertencente aos montes Apalaches. SIN apalachiano.
alcantarillado m. rede de sumidoiros f. Instalación que conecta os sumidoiros dunha poboación.
aparcería f. parzería f. Contrato de arrendamento entre dúas partes que supón a cesión ou dominio útil dunha propiedade a cambio dunha renda, representada nunha parte da colleita.
alcornoque m. sobreira f. Árbore da familia das fagáceas, de folla perenne e oval, cuxo froito é a landra. Posúe flores masculinas en amentos e flores femininas illadas ou en pequenos grupos.
aquenio m. aquenio m. Froito seco que contén no seu interior unha soa semente.
alta mar f. mar aberto m. Espazo marítimo
arcén m. beiravía f. Marxe dunha estrada, xe-
que se atopa a moita distancia da costa e non está incluído no mar territorial dun Estado.
ralmente marcada cunha liña, que se destina á circulación de peóns, bicicletas e vehículos de tracción animal, así como á parada de vehículos en caso de necesidade.
anamórfico, ca a. anamórfico, ca a. Que
archipiélago m. arquipélago m. Grupo de
produce anamorfose.
illas máis ou menos próximas, con características xeográficas comúns, que constitúen un conxunto coherente.
anamorfosis f. anamorfose f. Representación deformada dun obxecto que só parece regular se se ve desde certo punto de vista ou reflectido nun espello curvo.
arcilla f. arxila f. Rocha branda sedimentaria, principalmente constituída por silicatos de aluminio hidratados. Ten propiedades plásticas, refractarias, absorbentes e desengraxantes en seco. Cando se mestura con auga forma unha pasta que se endurece ao cocela.
ancladero m. ancoradoiro m. Lugar con certo calado onde fondean as embarcacións. SIN fondeadoiro.
anegar v.t. asolagar v.t. Facer que algo quede somerxido debaixo da auga. SIN alagar.
anticiclón m. anticiclón m. Zona atmosferi-
arcilloso, sa a. arxiloso, sa a. Que contén ar-
ca de altas presións rodeada por un sistema de isóbaras pechadas dun raio de entre 350 e 2000 km. O aire descende das capas altas da atmosfera e provoca situacións de tempo estable e ausencia de precipitacións. Na superficie, o vento segue a dirección das isóbaras, de xeito que, polo efecto de Coriolis, no hemisferio norte circula no sentido das agullas do reloxo e, no hemisferia sur faino no sentido contrario.
xila.
ardilla f. esquío m. Mamífero roedor da familia dos esciúridos de rabo moi peludo. Críase nos bosques e aliméntase de froitos, insectos e ovos.
arenisca f. areísca f. Rocha sedimentaria formada por areas de cuarzo.
arenoso, sa a. areoso, sa a. Que contén area ou está cuberto dela. SIN areento. 6
aridez f. aridez f. Área afectada por un clima
atasco m. atasco m. Obstrución dun con-
caloroso e con escasas precipitacións. A aridez mensual pode determinarse usando o índice de Gaussen (precipitacións = temperaturas x 2) e a aridez xeral, segundo o índice de Lautensach-Meyer (ningún mes seco: clima húmido; de 1 a 3 meses secos: semihúmido; de 4 a 7 meses secos: semiárido; ou de 7 a 11 meses: semiárido extremado).
duto ou vía que dificulta a fluidez dun líquido. SIN atoamento.
atmósfera m. atmosfera m. Capa gasosa que envolve a Terra e na que se producen os fenómenos atmosféricos.
atolón m. atol m. Illa dos mares tropicais de forma circular. Está constituída por arrecifes coralinos que crean un cinto ao redor dunha lagoa central de auga salgada.
arista f. aresta f. Liña que divide as vertentes
ayuntamiento m. concello m. 1 Corpora-
dunha montaña ou dunha serra.
ción constituída por un alcalde e os seus concelleiros, que ten ao seu cargo a administración dun municipio. 2 Territorio que se atopa baixo a xurisdición dun concello. | casa do concello f. 3 Edificio onde se sitúan as oficinas da corporación municipal.
arrabal m. arrabalde m. Barrio situado nas aforas do recinto dunha poboación.
arrecife coralino m. arrecife coralino m. Formación calcaria orixinada polos corpos de organismos sedentarios, coma os corais ou as algas coralinas. Son propios dos mares tropicais pouco fondos.
azabache m. acibeche m. Variedade de lignito, compacta, dunha cor negra moi brillante e susceptible de ser puída.
arreico, ca a. arreico, ca a. Aplícase á rexión que carece dunha rede hidrográfica permanente a causa da inexistencia ou da escaseza de chuvias. SIN árido.
azada f. aixada f. Apeiro agrícola formado por unha lámina de ferro, coa parte inferior cortante, que vai unida a un mango de madeira a través dun burato. Emprégase para cavar e remexer a terra.
arreísmo m. arreísmo m. Ausencia total de afluencia de augas nun territorio por mor da escaseza de chuvias ou da permeabilidade do solo.
azufre m. xofre m. Elemento químico de cor amarela, que arde facilmente e ten un cheiro agre moi característico. Emprégase para obter ácido sulfúrico e sulfatos, e para combater pragas nos ámbitos da industria e da agricultura.
arroyo m. regato m. Curso de auga pouco abundante, de leito estreito e pouca profundidade.
asentamiento m. asentamento m. Lugar onde se asenta unha poboación ou un grupo étnico.
B
aserradero m. serradoiro m. Instalación industrial onde se serra madeira.
astillero m. estaleiro m. Establecemento
babosa f. lesma f. Gasterópodo de corpo
industrial dedicado á construción ou reparación de navíos.
longo que non presenta cuncha aparente. A pel do dorso está chea de dobras lonxi7
tudinais, pero nunha zona prominente situada detrás da cabeza é lisa e ten restos de cuncha. Vive en zonas moi húmidas, e é prexudicial para a agricultura, xa que se alimenta de follas de plantas cultivadas.
bellota f. landra f. Froito do carballo, da aci-
badlands ing. m. badlands m. Paisaxe degradada de escasa vexetación. Caracterízase por presentar formas de relevo escavadas sobre unha litoloxía arxilosa debido ao encaixe dunha rede de barrancos estreitos, profundos e próximos.
grafía que estuda a distribución espacial dos animais, do ser humano e das plantas.
ñeira e da sobreira, de forma oval e cuberto por unha casca dura rematada cun carapucho, que o une á árbore. SIN belota.
biogeografía f. bioxeografía f. Parte da xeo-
biomasa f. biomasa f. Masa total de materia viva dun ecosistema.
biotopo m. biótopo m. Espazo ocupado por un grupo de seres vivos que, interrelacionados, constitúen un ecosistema.
bahía f. baía f. Entrada do mar ou dun lago na costa, xeralmente máis pequena que un golfo. A abertura adoita ser máis grande do que en realidade penetra na terra. SIN badía.
biruje / biruji m. viruxe f. Vento moi frío. bodega f. adega f. Estancia onde se elaboran bebidas alcohólicas fermentadas e se someten a avellentamento ou maduración.
bajada de la marea f. devalo m. Descenso da marea ou das augas dun caudal.
boj m. buxo m. Arbusto de follas perennes,
bajamar f. baixamar f. Altura mínima que al-
coriáceas e opostas, cuxas flores sen corola se dispoñen en acios axilares. Presenta o seu froito nunha cápsula con tres cornos.
canza unha marea.
bancal m. socalco m. Parte de terreo cultivable, organizado en banzos e situado en lugares de difícil acceso, como unha pendente ou unha montaña.
borde m. bordo m. Lugar que sinala a fin dun obxecto.
bordillo m. beirado m. Extremo onde remata
bar m. bar m. Unidade de presión e tensión
un obxecto ou que marca o seu límite con respecto a outro. SIN beiril, bordo.
que equivale a 105 pascais.
barbecho m. barbeito m. Terra de labranza
borrasca f. borrasca f. Zona de baixas pre-
que non se sementa durante certo período de tempo para que descanse.
sións rodeada de zonas de presión máis alta. Normalmente asócianse con ventos fortes, que circulan no sentido contrario ás agullas do reloxo, e unha elevación atmosférica, que acostuma deixar o ceo nuboso ou cuberto e provoca un tempo moi inestable.
basura f. lixo m. Conxunto de materias de refugallo que non serven e se tiran.
basurero m. vertedoiro m. Lugar onde se bota o lixo.
batolito m. batólito m. Masa de rocha intru-
bosque caducifolio m. bosque caducifolio
siva, de grandes dimensións, que está enraizada a gran profundidade.
m. Formación vexetal de árbores e arbustos que perden as súas follas durante unha parte do ano, ben sexa durante unha estación fría (como os carballos) ou durante unha seca (como certas árbores tropicais).
baya f. baga f. Vaíña ou na que se desenvolven as sementes dalgunhas plantas, coma as fabáceas ou o liño. 8
bosque perennifolio m. bosque perennifolio
burbuja f. burbulla f. Globo de aire ou doutro
m. Formación vexetal de árbores e arbustos que presentan follas verdes durante todo o ano.
gas que se forma no interior dun líquido e sae á súa superficie cando ferve, cando fermenta ou cando se move.
brezo m. breixo m. Arbusto ramoso da fami-
buzamiento m. buzamento m. Ángulo que
lia das ericáceas, de follas pequenas e flores brancas ou rosadas dispostas en panícula. Presenta o seu froito nunha cápsula. SIN torga, uz.
forma a liña da pendente dun estrato ou dun filón coa horizontal. Exprésase en graos.
brisa marina f. maraxe f. Brisa suave que se
C
levanta os días de moita calor e bochorno.
brotar v.i. brotar v.i. 1 Comezar a desenvolverse un vexetal. 2 Botar abrochos unha planta. 3 Saír un líquido dun lugar.
cabo m. cabo m. Entrante de terra no mar. caladero m. caladoiro m. Lugar onde existe unha actividade pesqueira produtiva.
brote m. brote m. Talo que comeza a desenvolverse nunha planta. SIN abrocho, gromo, rebento, xermolo.
calcáreo, a a. calcario, ria a. Relativo ou
brújula f. compás m. Instrumento de orienta-
caldera volcánica f. caldeira volcánica f.
ción baseado nas propiedades dos imáns. Emprégase esencialmente para determinar traxectorias horizontais a partir da dirección aproximada norte-sur.
Depresión, distinta dun cráter, que pode ser causada por diferentes factores, como o afundimento dunha cámara magmática ou unha escorregada. Xeralmente presentan un gran diámetro, de forma máis ou menos elíptica ou circular, paredes abruptas e fondos case planos.
pertencente ao cal.
bruma f. bruma f. Néboa lixeira, especialmente a que se forma sobre o mar.
bruma húmeda f. mera f. Chuvia miúda que
calentamiento m. quecemento m. Aumento
se desprende da néboa baixa e mesta.
da temperatura dunha cousa ou dunha persoa.
buey m. boi m. Macho da especie da subfamilia dos bovinos, de cabeza grande, que se castra debido ao seu carácter agresivo para destinalo aos labores agrícolas.
caliente a. quente a. Que presenta un ele-
búho m. bufo m. Ave rapaz nocturna de gran
calima f. calixe f. Opacidade na atmosfera
tamaño e cunha plumaxe de cores vivas. Adoita presentar dous penachos na parte superior da cabeza a modo de orellas. O seu voo é silandeiro e pousado.
calizo, za a./f. calcario, ria 1 a. Que contén cal. 2 f. Rocha sedimentaria formada
vado grao de temperatura. producida por partículas de voaxa, sal ou fume, que diminúen a visibilidade.
principalmente por carbonato de cal.
buitre m. voitre m. Ave de rapina, de gran
calle peatonal f. rúa peonil f. Rúa destinada
tamaño e pescozo longo e sen plumas, que se alimenta de corpos en descomposición.
unicamente para o uso de persoas a pé. 9