Tulipáns A noite anterior metera o espertador debaixo da almofada para espertar a mamá, pero aínda non era a hora e xa acordara, pola tensión da sorpresa que quería darlle. Collín no escritorio a miña lanterna chinesa prateada, saquei o espertador de debaixo da almofada, prendín a luz, eran as cinco menos cuarto, quitei a alarma para que non soase, despois collín do respaldo da cadeira a roupa que deixara preparada, vestinme rapidamente, pero con moito coidado de non facer ruído ningún. Ao pór o pantalón deille sen querer unha patada á cadeira, por sorte non caeu, só golpeou a mesa, abrín con enorme coidado a porta do cuarto, aínda que sabía que non renxería porque a véspera engraxara as bisagras. Fun até o aparador, abrín moi amodo a gabeta do medio, collín a tesoira de xastre grande que usaba a miña nai para me cortar o pelo, despois abrín o fecho da porta e saín, tan en silencio como puiden, baixei até o primeiro descanso sen présa, e aí botei a correr escaleira abaixo. Cando cheguei abaixo e saín do edificio estaba acalorado, dirixinme ao pequeno parque porque alí, no parterre que había ao lado da fonte, era onde medraban os tulipáns máis fermosos da cidade. Había máis de seis meses que faltaba o meu pai, aínda que en teoría se ausentaría só durante unha semana, fora a un centro de investigación na beira do mar, por un asunto moi urxente, e ao se despedir dixera canto sentía que non me puidese levar con el porque nesa época do ano, a finais do outono, o mar é inesquecíbel, máis bravo ca no verán, e lanza unhas enormes ondas amarelas e escuma branca alén do que abarca a vista, pero tanto tiña, prometeu que cando volvese á casa me levaría, así eu podería contemplar o mar porque non entendía como eu, que xa tiña máis de dez anos, aínda non vira o mar, daba o mesmo, xa recuperariamos o tempo, non había
9
por que andar ás présas, habería tempo dabondo para todo, porque tiñamos toda a vida por diante, era un dos ditos favoritos de papá e nunca o entendera de todo, pero agora, como non volvera á casa, pensaba moito nese dito e tamén me lembraba da súa despedida, cando vin a papá por última vez, cando os seus colegas viñeran por el nun furgón gris, cheguei da escola xusto no momento en que marchaban, e nin sequera os atoparía alí se non fose porque cancelaran a derradeira clase do día, ciencias naturais, acababan de subir ao furgón cando os alcancei, tiñan moita présa e os colegas de papá nin querían que falásemos, pero papá díxolles que non fixesen aquilo, eles tamén tiñan fillos, sabían o que significaba, e cinco minutos máis ou menos non supoñían ningunha diferenza, entón un dos seus colegas, un tipo alto, de pelo cano e traxe gris, encolleu os ombreiros e dixo que non importaba, que cinco minutos non son nada, así que papá se achegou e se puxo xusto diante miña, pero non me acariciou nin me abrazou, porque me suxeitaba pola chaqueta coas dúas mans, e nesa estraña posición explicoume a cuestión do mar, que o necesitaban urxentemente no instituto de investigación, estaría alí unha semana e se resultaba ser un asunto serio de verdade entón ficaría un pouquiño máis, até que se resolvese o asunto, despois comezara a contarme outras cousas a propósito do mar, pero o seu colega alto e de pelo cano achegouse, púxolle a man no ombreiro e díxolle veña profesor, xa pasaron os cinco minutos, temos que marchar ou perderemos o avión, entón papá inclinouse e bicoume na fronte, pero aínda así non me abrazou, só me dixo que mirase por mamá e que fose bo, porque agora eu ía ser o home da casa, e debía facerme maior e levar a cabeza alta, e díxenlle que si, que sería bo e que tamén el se coidase, e entón o seu colega miroume e dixo non te preocupes homiño, nós coidaremos o profesor, e chiscoume un ollo e abriulle a papá a porta lateral do furgón e axudoulle a subir mentres o condutor acendía o motor, e apenas pecha-
10
ran a porta do meu pai e xa arrincaran. Collín a carteira da escola e dei a volta, dirixinme á escaleira porque teño un dianteiro novo para o meu equipo de fútbol de chapas e quería probalo axiña para ver se na tea encerada esvaraba coma no cartón, así que non fiquei alí parado despedíndome coa man, non seguín o furgón coa mirada, non esperei a que desaparecese pola rúa adiante. Lembro claramente a cara de papá, sen afeitar, cheiraba ao tabaco e parecía que estivese moi, moi canso, incluso o seu sorriso era algo forzado, máis tarde matinei moito naquela escena e nas súas palabras, e non creo que daquela sospeitase que non volvería á casa, unha semana despois chegounos unha carta súa na que dicía que a situación era moito peor do que pensara, que non nola podía explicar, porque era unha cuestión de alto segredo, pero que tería que ficar alí máis do pensado, e se todo ía ben quizais lle desen un par de días libres nunhas semanas, pero que polo momento precisaban del alí constantemente. Dende entón enviara un par de cartas máis, cada tres ou catro semanas, e sempre escribía que ía vir pronto. Pero non puido vir polo Nadal e tamén o agardamos en van na Noitevella, e antes de que nos decatásemos xa era abril e non chegaran máis cartas. Ocorréuseme entón que quizais papá fuxira ao estranxeiro, igual que fixera o pai dun compañeiro da miña clase, Egon, que cruzara o Danubio a nado e chegara a Iugoslavia e dende alí a occidente, pero non sabía nada del, nin sequera se estaba vivo. Pasei pola parte de atrás do bloque porque non quería encontrarme con ninguén que me preguntase onde ía tan cedo. Afortunadamente non había ninguén na fonte, así que gabeei pola cadea até o bancal dos tulipáns, saquei a tesoira e cortei as flores xusto a rente do chan, porque a miña avoa dixera unha vez que canto máis abaixo se corta a flor, máis tempo vive, despois o mellor é quitar as follas e todo o demais, eu só quería cortar vinte e cinco flores, pero cando levaba quince ou así perdín a conta, de xeito que seguín cortando e
11
cortando mentres a chaqueta e o pantalón se me enchoupaban co orballo, pero dábame igual, eu pensaba no meu pai, pensaba que tamén el fixera máis ou menos o mesmo todos os anos, tamén el cortara probabelmente tulipáns dese xeito cada primavera, mamá contárame unha morea de veces que lle pedira a man con tulipáns, que lle fixera as beiras con ramos de tulipáns e que celebrara todos os aniversarios de voda con tulipáns, cada dezasete de abril sorprendíaa cun ramo enorme, cando ela acordaba as flores esperábana na mesa da cociña, e sabía que este aniversario sería o décimo quinto así que quixen que o ramo de mamá fose o máis grande que recibise nunca. Cortei tantos tulipáns que a duras penas conseguía mantelos xuntos, canto intentei apertalos contra o peito, o ramo desfíxoseme entre as mans, así que pousei os tulipáns no chan, sacudín o orballo da tesoira e seguín a cortar un talo e outro, mentres pensaba en papá, en como el seguramente usara esta mesma tesoira, e observei as miñas mans e procurei imaxinar as mans de papá, pero non fun quen, porque só vía as miñas propias mans, pálidas e delgadas, os meus dedos collendo a gastada tesoira, e de súpeto un vello berrou que liscase de alí, que que raio andaba a facer cortando as flores e que se me recoñecía chamaría a policía e acabaría no reformatorio, que era onde debería estar, pero vireime e afortunadamente non era un coñecido, así que lle berrei que calase a boca, que roubar flores non era un crime, metín a tesoira no peto e collín os tulipáns coas dúas mans; caeron un par deles pero eu xa saíra do bancal mentres oía como me seguía a berrar, que vergoña que lle falase daquel xeito, pero que daba igual, que apuntara o número da miña chaqueta, e eu nin me virei porque sabía que era imposíbel xa que puxera á mantenta unha chaqueta que non tiña o meu número da escola cosido na manga, así que botei a correr agarrando as flores coas dúas mans, con coidado, para non as estragar, e as flores apertadas,
12
baténdome na cara, tiñan o recendo da herba acabada de cortar, pero máis intenso. Cando cheguei ao cuarto andar parei no corredor, diante do noso piso, pousei as flores no limiar, erguinme e abrín a porta amodo, pasei por enriba das flores e fiquei de pé, ás escuras, escoitando. Afortunadamente mamá aínda non acordara así que levei os tulipáns directamente á cociña e os puxen na mesa, fun entón á despensa, collín do andel o tarro de cogombros máis grande que había, achegueino á billa e enchino de auga; pouseino no medio da mesa da cociña e comecei a meter os tulipáns, pero eran tantos que non cabían todos no tarro, uns dez non cabían, así que os puxen no vertedoiro e volvín á mesa para aquelar o ramo, pero non quedou moi ben con tantas follas, estaban desordenados, uns eran máis curtos ca os outros, polo que tería que cortar os talos á mesma altura se quería que o ramo tivese un aspecto decente, pero ocorréuseme que se collía o barreño grande me caberían todas as flores e quizais non tería que cortar os talos, así que volvín á despensa, abrín a porta, abaixeime e saquei de debaixo do estante o barreño, e foi xusto entón cando oín que abrían a porta da cociña e a voz de mamá, que dicía quen anda aí?, hai alguén aí?, aínda non me vira porque tiña a porta da despensa aberta, pero eu podía vela por debaixo, vestida co seu longo camisón branco, descalza e pálida ao ver os tulipáns, apoiada na porta e coa boca aberta, pensei que ía sorrir pero parecía máis que fose romper a chorar ou coma se alguén a estivese a mancar, apertou os dentes e cerrou os ollos e oína respirar profundamente, mentres cos ollos abertos procuraba algo por toda a cociña, e entón observou a porta da despensa aberta e soltando o marco, apartando o pelo da cara, cun gran sorriso preguntou, fillo, estás aí, meu ben?, entón saín de detrás da porta da despensa e quedei a carón da mesa sen dicir nada, e expliqueille que quería darlle unha sorpresa, pedinlle por favor que non se anoxase, que non quixera facer mal ningún,
13
senón que o fixera porque papá me pedira que fose o home da casa mentres el non estivese, e mamá procuraba sorrir pero nos seus ollos albiscábase unha fonda tristura, e dixo cunha voz triste e amarga que non estaba anoxada, non, non estaba anoxada, repetía, grazas, meu ben, moitas grazas, e achegóuseme e deume unha aperta, pero non coma as de sempre, senón máis forte, apertoume moito, coma cando estivera doente, e eu tamén lle dei unha aperta e a través do seu camisón sentía o seu corazón latexar, e pensei nos tulipáns, como estivera abaixado no parque, cortando un tulipán tras outro, e sentía que mamá me apertaba aínda máis forte e eu tamén a ela, e tiña o nariz ateigado do recendo dos tulipáns, ese recendo verde e profundo, e notei que mamá tremía, sabía que ía romper a chorar e sabía que entón eu tamén choraría, e non quería chorar pero non podía facer nada agás apertala máis forte e dicirlle que non estivese triste, que non pasaba nada, pero non puiden falar, non era quen de abrir a boca, e de súpeto alguén tocou o timbre, con forza, porque o timbre soou ruidosamente un longo anaco, unha, dúas, tres veces e sentía que mamá se apartaba, foi coma se o seu corpo arrefriase de súpeto, solteina e díxenlle que esperase, que ía ver quen era. Indo cara á porta pensei que sería a policía, que o vello do parque me recoñecera e me denunciara e aquí estaban xa, dispostos a me arrestar porque estragara un ben público ao cortar os tulipáns, e pensei que quizais era mellor non abrir a porta, pero o timbre soaba sen parar e ademais petaban con forza na porta. Boteille a man ao pecho e abrín. Non eran os policías os que petaran na porta senón os colegas do meu pai, cos que marchara aquel día, fiquei tan sorprendido que non dei falado, até que o home alto de cabelo cano me mirou e me preguntou se a miña nai estaba na casa, asentín coa cabeza, pensando que o meu pai mandara un agasallo polo aniversario de voda e estaba por lles dicir que entra-
14
sen, queríallelo dicir, que a miña nai ía estar moi contenta de os ver, pero non fun quen porque antes de abrir a boca, o home de cabelo cano me preguntou bruscamente se entendera, e dixen que si, que mamá estaba na casa, e entón o outro, o baixo, gruñiu e dixo, entón imos entrar, e apartoume da porta cun empurrón e entraron os dous, detivéronse no recibidor e o baixo preguntou cal era o cuarto da miña nai e eu dixen que a miña nai estaba na cociña, adianteime e díxenlle á miña nai que estaban alí os colegas de papá e que debían de traer unha carta ou igual lle enviara un agasallo, e a miña nai, que estaba a beber da cunca con asa grande que adoitabamos usar para encher a cafeteira, detivo a man, miroume, despois dirixiu a ollada cara aos colegas do meu pai e vin como palidecía detrás da cunca, que xa baixara, e vin que a expresión da boca lle endurecera coma cando está moi anoxada, e logo, moi moi alto preguntoulles aos colegas do meu pai que facían alí, e pousou con tanta forza a cunca no andel que a auga o salpicou todo, e díxolles que liscasen, pero como me seguiran até a cociña, o home alto de pelo cano, sen sequera saudar, preguntoulle á miña nai que lle pasaba, se aínda non llo dixera ao cativo, e a miña nai, negando coa cabeza dixo que iso non era asunto deles, pero o home alto de cabelo cano dixo que era un erro, porque antes ou despois o sabería, e o mellor era ter as cousas claras dende o principio, porque as mentiras só provocan máis mentiras, dixo, e a miña nai botouse a rir e dixo que claro, que eles eran os amigos da verdade, e o baixo díxolle a mamá que calase a boca e a miña nai calou, en efecto, e o home alto de pelo cano achegóuseme e díxome, fillo, aínda pensas que somos colegas do teu pai?, non dixen ren, pero sentín que un arreguizo me percorría todo o corpo, como en ximnasia, despois de correr, cando te tes que estirar cara adiante porque non hai outro xeito de recuperar o alento, e entón o home de pelo cano sorriu e díxome que eles non eran colegas do meu pai senón axentes da seguridade do Estado, e que
15
arrestaran o meu pai por conspirar contra o Estado, así que ía pasar un tempiño até que o vise, un tempiño longo, porque o meu pai estaba escavando no canal do Danubio, que estaban a facer para acurtar o tortuoso Danubio, sabía o que iso significaba?, significaba que estaba nun campo de traballo, e unha persoa feble coma el non aguantaría moito tempo e non volvería nunca, igual xa nin vivo estaba, vai saber, e mentres dicía isto, a miña nai colleu a cunca do andel e guindouna ao chan con tanta forza que a rompeu en mil anacos, e o oficial calou e fíxose o silencio, pero entón a miña nai dixo que abondaba, que parasen, se me queredes levar tamén, levádeme pero deixádeo en paz porque é un cativo, entendido?, deixádeo tranquilo e dicídeme que queredes e que facedes aquí. O baixo dixo que pasaban por alí e, xa postos, que botarían un ollo no cuarto do profesor por se atopaban algo interesante. A miña nai preguntou se tiñan unha orde de rexistro e o alto, o de pelo cano, sorriu e dixo que non precisaban dunha orde para cada cousiña, que non pasaba nada porque botasen unha olladiña, pois non cría que tivésemos nada que ocultar. A miña nai díxolles, agora en voz moi alta, que non tiñan dereito a facer tal cousa, fóra, dixo, se non liscaban de alí iría facer unha sentada diante da casa do concello e esixiría publicamente que liberasen o seu home, que que era iso de mantelo preso dende había medio ano sen xuízo nin sentenza, que neste país aínda tiñamos unha constitución, había leis e necesitaban unha orde de rexistro, así que ou lla amosaban ou xa podían liscar. O home de pelo cano sorriulle á miña nai e dixo que aquel carácter combativo lle quedaba moi ben, que seguro que o meu pai a botaría de menos no canal do Danubio, porque era unha muller marabillosa, unha mágoa que non se volvesen ver nunca máis. A miña nai púxose colorada, tiña o rostro vermello e o corpo enteiro tensóuselle, pensei que se ía botar enriba do ofi-
16
cial de pelo cano e darlle unha labazada, nunca a vira tan anoxada, e moveuse, pero non cara ao oficial senón cara á porta da casa, abriuna e dixo, xa abonda, fóra, fóra de aquí porque, se non, chamaría ao seu sogro e ben sabían que fora secretario do partido e malia estar retirado aínda tiña amigos capaces de conseguir que os mandasen ao departamento de tráfico, así que o mellor que podían facer era liscar decontado, e a miña nai díxoo con tal dureza que até eu houben de crelo, aínda que eu ben sabía que nunca chamaría os avós por propia vontade porque dende que a miña avoa lle dixera á cara que era unha puta xudía subnormal, mamá non lle volvera dirixir a palabra nin a ela nin ao avó, aínda que, tal e como falara, ninguén o diría. O oficial baixo dixo que se era como ela dicía, se pensaba que o vello tiña algo de influencia, sobre todo despois de que prendesen o seu fillo, estaba moi trabucada, e podía considerarse afortunado de que non o levasen tamén a el canda o fillo, pero que se a miña nai quería coller o teléfono e queixarse, adiante, que o fixese, e achegouse á gabeta dos cubertos e abriuna con tanta forza que lle quedou na man e todos os coitelos, garfos, culleres e culleriñas saíron voando, e o oficial zapateou a gabeta sobre o mesado con tanta forza que rompeu a parte posterior, e díxolle que xa tiña algo do que se queixar, pero que se preparase, si, que era só o principio, e apertou os dentes, e pensei que ía envorcar a mesa, pero o alto de cabelo cano púxolle a man no ombreiro e díxolle, tranquilo Gyurka, acouga, seica nos trabucamos coa señora pensando que tiña algo dentro da cabeciña e que sabía cando e con quen ser amábel, pero é evidente que non sabe recoñecer os seus benefactores, parece que só quere ter máis problemas dos que xa ten. Pois moi ben, se é o que quere, que así sexa. O oficial que se chamaba Gyurka tirou a gabeta rota ao chan xunto cos cubertos e dixo, de acordo, camarada comandante, como vostede diga, lisquemos.
17