Toma de decisións 4º

4º ESO

Imaxe: ijmaki en Pixabay

Begoña Otero Riobó Departamento de Orientación IES Monte Carrasco Cangas -Pontevedra

IES Monte Carrasco Departamento de Orientación

Orientación Académica e Profesional 4º ESO

MÓDULO DE TOMA DE DECISIÓNS PROGRAMA DE ORIENTACIÓN ACADÉMICA E PROFESIONAL

A toma de decisións é un módulo destinado a axudar ao alumnado a reflexionar sobre o proceso de elección e toma de decisións: que opinións do noso contorno nos inflúen, que socialización de xénero tivemos e como nos inflúe nas nosas eleccións de futuro.

Neste módulo, preténdese traballar a importancia dunha toma de decisións consciente e a necesidade tamén de fixar obxectivos e metas sen prexuizos que poidan coartar esa elección. Isto implica un itinerario voluntario e planificado.

Con isto tamén lle axudamos a afrontar dificultades, desterrar medos, desbotar impedimentos e sesgos construídos en base a estereotipos de xénero.

IES Monte Carrasco Departamento de Orientación

Orientación Académica e Profesional 4º ESO

Si teño un problema...

(Actividade baseada no programa Rompiendo Esquemas. Agrupación de Desarrollo Calíope. Edita Instituto Asturiano de la Mujer)

PARA QUE É ESTA ACTIVIDADE? Para coñecer que estratexias utilizamos para afrontar problemas e que condicionantes interveñen.

DESENVOLVEMENTO a) A persoa titora explicará a actividade, incidindo en que tomamos decisións cando se nos presenta un conflito, un dilema: cal é a nosa forma de afrontar ese dilema / conflito? b) Para comprender estas estratexias, o alumnado cubrirá individualmente un cuestionario, onde se lle pide que puntúe en que medida adoita desenvolver cada unha das actividades que se suxiren cando se atopa ante un conflito ou situación difícil. c) Cando o alumnado finalice, explicaráselle como corrixilo: deberán sumar as muntuacións correspondentes aos tres tipos de estratexias: afrontamento centrado na tarefa, afrontamento centrado na emoción e distracción / escape; deste xeito cada alumno saberá que estratexia utiliza maioritariamente d) Unha vez que cada alumno teña corrixido o cuestionario e teña claro cal dos tres tipos utiliza maioritariamente, a persoa titora explicará brevemente o que signfica cada tipo de estratexia (ver anexo para o profesorado). e) A continuación fomentará un debate; para iso pode utilizar algunhas destas preguntas: .- A maneira de enfrontar un problema pode ser máis fácil si este se concible como un reto e non como unha ameaza? .- Cres que existen diferencias no tipo de estratexias postas en marcha segundo se trate de un mozo ou unha moza? Si é así, a que cres que é debido? .- Pon exemplos de situacións conflitivas / difíciles e de estratexias que utilizaches para tomar decisións.

IES Monte Carrasco Departamento de Orientación

Orientación Académica e Profesional 4º ESO

Ficha para o alumnado: Si teño un problema...

NOME E APELIDOS____________________________________________ CURSO __________

As frases que aparecen a continuación, mostran as diferentes formas de reaccionar que temos as persoas ante un conflito / situación difícil / algo que nos preocupa. Para saber como adoitas reaccionar ti, rodea cun círculo o número que cres que máis se aproxima a túa forma de actúar, tendo en conta que 1 sería nada e 5 moito 1.- Planificar mellor o meu tempo

1 2 3 4 5

2.- Centrarme no problema e ver como podo resolvelo

1 2 3 4 5

3.- Pensar sobre os bos tempos que vivín

1 2 3 4 5

4.- Procurso estar con outras persoas

1 2 3 4 5

5.- Culparme por aplazar a toma de decisións

1 2 3 4 5

6.- Facer o que considero que é mellor

1 2 3 4 5

7.- Preocuparme de achaques e dolores

1 2 3 4 5

8.- Culparme por chegar a esa situación

1 2 3 4 5

9.- Irme de compras

1 2 3 4 5

10.- Marcar as miñas prioridades

1 2 3 4 5

11.- Intentar durmir

1 2 3 4 5

12.- Atiborrarme con algo que me gusta moito

1 2 3 4 5

13.- Sentirme nervoso/a por non ser quen de enfrontalo

1 2 3 4 5

14.- Poñerme moi nervoso/a

1 2 3 4 5

15.- Pensar en como resolvín problemas similares

1 2 3 4 5

16.- Decirme a mín mesmo que iso non me pode estar pasando a mín

1 2 3 4 5

17.- Botarme a culpa por ser demasiado emocional ante a situación

1 2 3 4 5

18.- Sair a tomar algo

1 2 3 4 5

19.- Preocuparme moito

1 2 3 4 5

20.- Comprarme algo

1 2 3 4 5

21.- Determinar unha acción a seguir e levala a cabo

1 2 3 4 5

IES Monte Carrasco Departamento de Orientación

Orientación Académica e Profesional 4º ESO

22.- Botarme a culpa por non saber que facer

1 2 3 4 5

23.- Irme de festa

1 2 3 4 5

24.- Esforzarme por comprender a situación

1 2 3 4 5

25.- Quedarme paralizado/a e non saber que facer

1 2 3 4 5

26.- Iniciar, inmediatamente, unha acción que corrixa a situación

1 2 3 4 5

27.- Reflexionar acerca do feito e aprender dos meus erros

1 2 3 4 5

28.- Desexar poder cambiar o que xa ten ocorrido, ou como me sinto

1 2 3 4 5

29.- Irme a ver a un amigo/a

1 2 3 4 5

30.- Estar preocupado/a polo que vou facer

1 2 3 4 5

31.- Psar un tempo cunha persoa especial

1 2 3 4 5

32.- Irme a dar un paseo

1 2 3 4 5

33.- Decirme a mín mesmo/a que non volverá a suceder de novo

1 2 3 4 5

34.- Pensar nos meus defectos

1 2 3 4 5

35.- Falar con alguén no que confíe

1 2 3 4 5

36.- Analizar o problema antes de actuar

1 2 3 4 5

37.- Chamar a un amigo

1 2 3 4 5

38.- Enfadarme

1 2 3 4 5

39.- Axustar prioridades

1 2 3 4 5

40.- Ver unha película

1 2 3 4 5

41.- Lograr controlar a situación

1 2 3 4 5

42.- Facer un esforzo extra para resolver as cousas

1 2 3 4 5

43.- Formular distintas solucións ao problema

1 2 3 4 5

44.- Tomarme un tempo e alonxarme da situación

1 2 3 4 5

45.- Desquitarme con outras persoas

1 2 3 4 5

46.- Utilizar a situación para probarme do que son capaz

1 2 3 4 5

47.- Tratar de ser organizado/a para controlar a situación

1 2 3 4 5

48.- Ver a televisión

1 2 3 4 5

IES Monte Carrasco Departamento de Orientación

Orientación Académica e Profesional 4º ESO

Correción da escala de enfrontamento dos problemas

Suma o valor que puxeches no ítem Afrontamento centrado nas tarefas: 1, 2, 6, 10, 15, 21, 24, 26, 27, 36 39, 41, 42, 43, 46, 47

Afrontamento centrado na emoción: 5, 7, 8, 13, 14, 16, 17, 19, 22, 25, 28, 30, 33, 34, 38, 45

Distración / escape: 3, 4, 9, 11, 12, 18, 20, 23, 29, 31, 32, 35, 37, 40, 44, 48

IES Monte Carrasco Departamento de Orientación

Orientación Académica e Profesional 4º ESO

Anexo para o profesorado: Si teño un problema...

Estratexias de enfrontamento

Estratexias centradas no problema Confrontación: “ Si hai un responsable, intento facerlle cambiar de forma de pensar ou actuar” “Manifesto a miña indignación ás persoas responsables do problema ou da situación” “Manteñome firme e loito polo que quero”

Busca de apoio social “Procuro falar con alguén que teña máis información ca min para ter coñecemento da situación” “Pido consello a algún familiar ou amigo no que confío” “Cóntolle a alguén o que me está a pasar”

Planificación para solucionar o problema: “Elaboro un plan de acción e o poño en funcionamento” “Sei o que teño que facer, así que me esforzo para conquerir que as cousas se arranxen”

Estratexias centradas na emoción: Autocontrol: “Procuro gardar os meus sentimentos para min mesmo/a” “ Intento non actuar precipitadamente, non seguir un primeiro impulso” “Intento controlar os meus sentimentos e que non me domine o problema”

IES Monte Carrasco Departamento de Orientación

Orientación Académica e Profesional 4º ESO

Distanciamento: “Intento seguir como si nada tivera ocorrido” “Intento esquecer o tema” “Procuro distraerme e non pensar demasiado no problema”

Reavaliación positiva: “Procurso sair da experiencia mellor que cando entrei nela” “Intento redescubrir o que realmente é importante na vida” “Intento cambiar nalgo a miña forma de ser”

Aceptación da responsabilidade: “asumo que eu mesmo/a busqueime o problema”

Escape / evitación: “Espero que ocorra algún milagre, ou que pase o tempo e cambien as cousas” “Busco sentirme mellor comendo, fumando, tomando medicamentos ou drogas” “Imaxino en que forma me gustaría que se solucionaran as cousas”

IES Monte Carrasco Departamento de Orientación

Orientación Académica e Profesional 4º ESO

E ti, a que tes medo?

(Actividade baseada no programa Rompiendo Esquemas. Agrupación de Desarrollo Calíope. Edita Instituto Asturiano de la Mujer)

PARA QUE É ESTA ACTIVIDADE? Para identificar e analizar os medos que xorden na adolescencia e que poden condicionar a nosa toma de decisións.

DESENVOLVEMENTO a) A persoa titora entregará a letra da canción “Miedo” de Pedro Guerra1; invitará ao alumnado que a lea, mentras soa a canción (atoparédela subida á Aula Virtual). b) Despois repartirase a ficha do alumnado e pediráselle que, individualmente, reflexionen sobre as cuestións que se plantexan. Disporán de 10 minutos. c) Logo, faremos grupos de 4-5 alumnos e alumnas. Porán en común a reflexión individual, sobre cada cuestión. Disporán de 15 minutos; despois dos cales, un portavoz de cada grupo, compartirá co resto da clase, as reflexións do grupo.

PARA AXUDARLLES NA REFLEXIÓN, durante a posta en común, a persoa titora fará fincapé en: As posibles diferencias entre os mozos e as mozas, á hora de pensar en medos. Por ejemplo, as mozas teñen máis medo a facerse dano físico, pero isto é algo aprendido, non innato.

O medo é unha emoción básica que nos acompañará ao longo de todo a vida e que nos axudará a estar alerta ante situacións perigosas ou complicadas. Por iso, o medo pode ser unha emoción útil. Outras veces, o medo é irracional e/ou nos paraliza. É importante permitirse sentir medo, analizar que podemos facer e tirar para diante.

1

A canción Miedo de Pedro Guerra forma parte da banda sonora da película Héctor de Gracia Querejeta. Trátase dunha película moi recomendable para traballar os medos e a toma de decisións en xeral. Héctor, un adolescente de 16 anos, perdeu a súa nai. A súa tía Tere faise cargo del. Pasa de vivir nunha céntrica casa con xardín a un pequeño piso nun barrio ás aforas de Madrid. A adaptación a unha nova realidade, as decisións que Héctor ten que tomar ante a aparición do seu pai…

IES Monte Carrasco Departamento de Orientación

Orientación Académica e Profesional 4º ESO

MIEDO, letra da canción de Pedro Guerra Tienen miedo del amor y no saber amar Tienen miedo de la sombra y miedo de la luz Tienen miedo de pedir y miedo de callar Miedo que da miedo del miedo que da Tienen miedo de subir y miedo de bajar Tienen miedo de la noche y miedo del azul Tienen miedo de escupir y miedo de aguantar Miedo que da miedo del miedo que da El El El El

miedo miedo miedo miedo

es es es es

una sombra que el temor no esquiva una trampa que atrapó al amor la palanca que apagó la vida una grieta que agrandó el dolor

Tienen miedo de la gente y de la soledad Tienen miedo de la vida y miedo de morir Tienen miedo de quedarse, miedo de escapar Miedo que da miedo del miedo que da Tienen miedo de encender y miedo de apagar Tienen miedo de esperar y miedo de partir Tienen miedo de correr y miedo de caer Miedo que da miedo del miedo que da El El El El

miedo miedo miedo miedo

es es es es

una raya que separa el mundo una casa donde nadie va como un lazo que se aprieta en nudo una fuerza que me impide andar

Tienen miedo de reir y miedo de llorar Tienen miedo de encontrarse y miedo de no ser Tienen miedo de decir y miedo de escuchar Miedo que da miedo del miedo que da Tienen miedo de detenerse, miedo de avanzar Tienen miedo de amarrar y miedo de soltar Tienen miedo de pedir y miedo de dejar Miedo que da miedo del miedo que da

IES Monte Carrasco Departamento de Orientación

Orientación Académica e Profesional 4º ESO

El El El El

miedo miedo miedo miedo

es es es es

una sombra que el temor no esquiva una trampa que atrapó al amor la palanca que apagó la vida una grieta que agrandó el dolor

El El El El

miedo miedo miedo miedo

es es es es

una raya que separa el mundo una casa donde nadie va como un lazo que se aprieta en nudo una fuerza que me impide andar

Miedo de mirar atrás Miedo de doblar la esquina Miedo de quedarse en lo oscuro De cruzar la línea Miedo de hallarse solos De perder la rienda, la pose y la plomada Miedo de pedir arrêgo, miedo de vagar sim rumbo Miedo estampado en la cara O escondido en el sótano Miedo circulando en las venas O en camino a colisionar ¿Miedo de dios o de manifestarse? ¿Es orden o es confusión?

El miedo es horrible El miedo domina El miedo es la medida de la indecisión Miedo Miedo Miedo Miedo

de de de de

dar la cara, miedo de opinar callar, miedo de escuchar cruzar la pierna, miedo de caer darse cuenta, miedo de engañar

Miedo Miedo Miedo Miedo Miedo Miedo Miedo

de arrepentirse de no hacer de amargarse por lo que no se hizo de perder la oportunidad de perder la racha en el último minuto de morir en la playa después de beber el mar que da miedo del miedo que da

IES Monte Carrasco Departamento de Orientación

Orientación Académica e Profesional 4º ESO

Ficha para o alumnado: E ti, de que tes medo?

NOME E APELIDOS____________________________________________ CURSO __________

Escoita e le a canción Miedo de Pedro Guerra. Logo contesta individualmente ás seguintes preguntas. Logo, as porás en común cos teus compañeiros/as.

A que cres que teñen medo os mozos e mozas da túa idade? Ao fracaso, a equivocarse, a pasar vergoña, aos cambios, a que lles pase algo... Cres que hai diferencias entre mozos e mozas á hora de sentir medo? En caso afirmativo, a que pode deberse?

Pensa nalgunha situación na que sentiras medo ti. Describe a situación e como a afrontaches.

Cres que o medo é algo negativo?

IES Monte Carrasco Departamento de Orientación

Orientación Académica e Profesional 4º ESO

Analizando as nosas eleccións (Actividade baseada no programa Rompiendo Esquemas. Agrupación de Desarrollo Calíope. Edita Instituto Asturiano de la Mujer)

PARA QUE É ESTA ACTIVIDADE? Que o alumnado reflexione sobre as súas decisións, para que tomen conciencia dos sesgos de xénero.

DESENVOLVEMENTO a) A persoa titora entrega a ficha do alumnado para que cada un cubra de forma anónima as decisións que ten tomadas sobre o seu futuro académico e profesional b) A persoa titora recollera a ficha de cada alumno/a e escribirá o datos na pizarra: Alumando Bacharelato: nº: Modalidade Bacharelato:

Formación Profesional de Ciclos de Grao Medio:

Ciencias: nº total:_ Homes:_ Mulleres:_

Ensinanzas Especiais Número total:

número total:

Homes:__

Homes:__

Mulleres:__

Mulleres:__

Humanidades e CC. Sociais: nºtotal:_ Homes:_ Mulleres:_ Artes: nº nºtotal:_

Deportivas Homes:_ Mulleres:_ Artísticas Homes:_ Mulleres:_

c) Logo, ábrese un tempo de debate: .- Cales son as eleccións maioritarias do rapaces e rapazas? .- En que ámbito se sitúan as profesións a que queren adicarse os mozos? E as mozas?

IES Monte Carrasco Departamento de Orientación

Orientación Académica e Profesional 4º ESO

Ficha para o alumnado: Analizando as nosas eleccións

Responde de forma anónima a estas cuestións: a) Indica si eres home ou muller, pon un aspa onde corresponda

b) Que estudios pensas seguir o vindeiro curso?

Bacharelato

Formación Profesional

Ensinanzas Especiais

Sinala que modalidade Indica o Ciclo de Grao Medio que queres de Bacharelato: cursar, aínda que non Ciencias saibas exactamente como se chama: Humanidades e CC. Sociais

Deportivas Artísticas Outras:

Outros

Indica aquí que outros estudios tes pensando cursar o vindeiro curso, que non estean recollidos nas opcións anteriores:

Artes

c) A profesión a que quero dedicarme está no ámbito: __ Sanitario

__ Humanístico e ciencias sociais

__ Técnico

__ Comercio / economía

__ Actividades agropecuarias, pesca

__ Educación e cultura

__ Artístico

__ Servizos Sociais, coidado de persoas dependentes

__ Deportivo

__ Transportes

__ Corpos de seguridade e servizos de protección __ Ciencias da natureza e matemáticas __ Soporte administrativo. Traballo de oficina

IES Monte Carrasco Departamento de Orientación

Orientación Académica e Profesional 4º ESO