JAARVERSLAG 2019 I REGIONAAL LANDSCHAP KLEINE & GROTE NETE
NATUURRECREATIE
LANDSCHAPSZORG & STREEKEIGEN KARAKTER
NATUURBEHOUD & BIODIVERSITEIT
Het regionaal landschap is het aanspreekpunt voor landschapszorg in de streek. Zowel particulieren, verenigingen en gemeenten kunnen er terecht met vragen over de aanleg en het beheer van kleine landschapselementen, natuurvriendelijke inrichting van terreinen, etc. Ook historisch waardevolle sites en cultuurhistorische elementen zoals veldkapellen, grafheuvels, monumentale bomen, … proberen we te behouden, beschermen en ontsluiten. We proberen maximaal te helpen met advies en eventuele financiële ondersteuning. Bij de uitvoering houden we maximaal rekening met streekidentiteit, duurzaamheid en beleefbaarheid.
De Kempen herbergt een aanzienlijk deel van de beschermde natuur in Vlaanderen en heel wat beschermde planten- en diersoorten, van Europees beschermde soorten over Vlaamse Rode Lijst-soorten tot provinciale prioritaire soorten, komen hier voor. Deze zijn niet enkel beperkt tot natuurreservaten maar sommigen gebruiken ook het landschap hierrond als broed-, rust, foerageer- of verbindingsgebied. Daarom zet het regionaal landschap samen met eigenaars en gebruikers van de open ruimte projecten op om deze waardevolle flora en fauna te behouden.
We willen het landschap van de Kempen niet alleen behouden en versterken, maar ook beleefbaar maken voor zoveel mogelijk mensen. Daarom zet het regionaal landschap ook in op kwaliteitsvolle en duurzame recreatie en toerisme. Via gebiedsvisies voor grotere gebieden of concrete lokale projecten. In overleg met grondeigenaars en –gebruikers worden trage wegen weer geopend en ingericht. Belevingselementen worden soms toegevoegd maar met ook voor de draagkracht van het gebied. In uitvoering en materiaalgebruik houden we rekening met duurzaamheid en streekidentiteit.
DRAAGVLAK & SAMENWERKING De regionale landschappen willen het draagvlak voor natuur en landschap zo groot mogelijk maken. De uitdaging daarbij is om mensen en groepen die minder vertrouwd zijn met deze thema’s toch te betrekken bij concrete projecten. Door het organiseren van evenementen, excursies en cursussen kunnen inwoners proeven van hun streek en kennis maken met de bijzondere kwaliteiten van natuur, landschap en erfgoed in de Kempen.
REGIONALE LANDSCHAPPEN IN VLAANDEREN
2019
PROJECTENOVERZICHT 2019
Regionale landschappen dragen bij aan een gecoördineerd beheer van het landschap onder het motto ‘Samen voor meer kwaliteitsvolle landschappen, geïnspireerd door het verleden en klaar voor de toekomst’. Wij zoeken een evenwicht tussen verschillende partijen. Wij ondersteunen de betrokkenheid van de inwoners en ontzorgen gemeenten in de context van hun toegenomen bevoegdheden. Dat alles doen wij om het landschap te ontwikkelen voor de samenleving van nu en in de toekomst. Zorg dragen voor dit Kempense landschap doen we met z’n allen, maar begint bij ons zelf. We helpen betrokkenen om de streek te bewaren en te versterken. Als regionaal landschap zijn we het hoofd, het hart en de handen van de streek: we verzamelen kennis en expertise, vergoten de liefde voor de streek bij de bewoners en steken zelf de handen uit de mouwen in tal van projecten!
REGIONAAL LANDSCHAP KLEINE & GROTE NETE Lichtaartsebaan 45, 2460 Kasterlee - 014/ 85 25 14 - info@rlkgn.be - www.rlkgn.be Met steun van
JAARVERSLAG
, de Vlaamse overheid en de deelnemende gemeenten.
AANTAL GEMEENTEN: 18 (Arendonk, Balen, Beerse, Dessel, Geel, Grobbendonk, Herentals, Herenthout, Kasterlee, Lille, Meerhout, Mol, Olen, Oud-Turnhout, Retie, Turnhout, Vorselaar, Vosselaar)
LEGENDE Le Paige
Toegankelijkheid
Vergroening Scholen
LOB
Klein Bouwkundig Erfgoed
PDPO Bos en Boer
Landschapsherstel
Strategisch Project Kleine Nete
Opmaak Trage Wegenplan
Perimeter gebiedswerking Heuvelrug
Terreinacties Trage Wegen
Pastorie Oosthoven
Advies
Waterlopen
Bebossing
IOED Land van Nete en Aa
Werking rond zwaluwen
IOED k.ERF
IHD/Soortenprojecten/ Bevorderen meer en beter groen
Cases Kempens Energiehout
2019
JAARVERSLAG 2019 I REGIONAAL LANDSCHAP KLEINE & GROTE NETE
1
KLEINE LANDSCHAPSELEMENTEN
LANDSCHAPSZORG Het jaar 2019 werd rijkelijk gevuld met vele landschapsprojecten en terreinrealisaties voor RLKGN. Zo realiseerden we op 19 locaties binnen ons werkingsgebied projecten rond landschapsherstel en kleine landschapselementen: 11474 nieuwe bomen en struiken (waarvan 9993 autochtoon materiaal) werden aangeplant, alsook 1,98 kilometer aan nieuwe heggen en hagen en maar liefst 2,55 kilometer (960 bomen) aan nieuwe dreven. 132 solitaire bomen werden aangeplant net als 67 hoogstamfruitbomen. 2434m² nieuwe houtkanten werden aangeplant en 1565m² werden onderhouden. Onze knotters namen dit jaar 90 knotbomen onder handen.
3
TRAGE WEGEN
NATUURRECREATIE Onze trage wegenwerking raakt meer en meer verweven in onze samenwerking met gemeenten. Zo konden we het afgelopen jaar ons trage wegenplan in zowel Lille als in ARO afronden en voorstellen. In Geel verzorgden we een nieuwe fietsen wandelverbinding De recreatieve verbinding vanuit het Engels Kamp in Geel. richting de toekomstige fiets-o-strade. Ook stippelden we een avontuurlijk wandelpad langs de Molse Nete uit. Verder werkten we aan de opstart voor een toekomstige trage wegenwerking in Retie, Grobbendonk en Kasterlee. In 2019 konden we opnieuw rekenen op onze vrijwilligers die de trage wegen mee in kaart te brengen en mee nadenken over mogelijke kansen voor mooie en veilige recreatieve, woon-school of woonwerkverbindingen.
4
VERGROENING OP SCHOOL
EDUCATIE
De aanplantingen aan de Goorseweg in Kasterlee.
2
WILDBEHEER & NATUUR
Ook in de vergroening van scholen schakelden we nog een tandje bij met opnieuw een vijftal scholen die een groene metamorfose ondergingen in 2019, o.a. in Mol, Lille, Geel en Turnhout. In 2020 starten we binnen het project ‘Vlaanderen breekt uit’ met het vergroenen van niet minder dan 15 speelplaatsen in 6 Kempense scholen!
DRAAGVLAKVORMING Ons fauna-akkerproject gaat in stijgende lijn verder. De samenwerking tussen de Antwerpse Regionale Landschappen en de erkende wildbeheereenheden kunnen we op z’n minst vruchtbaar noemen. De oppervlakte steeg van 43 hectare ingezaaide faunamengsels in 2018 naar niet minder dan 77 hectare in 2019!
De Vlindertuin in Lille: van grijze speelplaats tot groene speeloase.
GEBIEDSGERICHTE PROJECTEN 5
NATUUR & LANDSCHAP Het strategisch project ‘Veerkracht in de vallei van de Kleine Nete’ draaide in 2019 op volle toeren in elke van de zes hefboomprojecten. Ook werd opnieuw een succesvolle Netedag georganiseerd.
Heel wat bezoek tijdens de jaarlijkse Netedag.
Ook voor de vallei van de Grote Nete werd een strategisch project voorbereid met alle partners. In de Noorderkempen, ons derde deelgebied, werd verder gewerkt o.a. aan de uitbreiding van het Stadsbos Turnhout en de trajectbiografie voor het Bels Lijntje.
6
7
PLATTELAND
9
Het jaar in cijfers HET JAAR 2019 IN CIJFERS
IOED
LANDSCHAPSZORG
NATUURBEHOUD
Naast onze gebiedsgerichte werking blijven er een aantal horizontale thema’s die een grote impact hebben op het landschap en de beeldkwaliteit in de Kempen. Zo werd de professionalisering van regulier landschapsbeheer omgevormd van het projectmatige iLandschap naar een structureel Loket Onderhoud Buitengebied (LOB).
In het kader van de samenwerkingsovereenkomst met ANB werd op verschillende plekken ingezet op de realisatie van Europese topnatuur bij particulieren; daarnaast werd een toegankelijkheidsregeling opgesteld voor Landschap de Liereman en hebben we het vleermuizenreservaat La Bonne Espérance verder kunnen inrichten.
Wat betreft landschappelijk en klein bouwkundig erfgoed is het vrijmaken van de zichtas aan de Zandkapel in Herentals vermeldenswaardig, net als de start van de uitvoering van het beheerplan van kasteeldomein Le Paige.
Ook het beheer van houtkanten als een van onze belangrijkste Kempense KLE’s blijft veel aandacht krijgen in al zijn facetten: in de opmaak van beheervisies en –plannen, de aanplant en het onderhoud ervan, de relatie met vleermuizen tot de valorisatie via PDPO Kempens Energiehout.
PROJECTEN
1041 km aan Trage Wegen beheerplannen opgemaakt/in opmaak
960
3 km nieuwe hagen, heggen en houtkanten
Passanten kunnen weer genieten van de Zandkapel in Herentals , die opnieuw zichtbaar is vanaf de straatkant. De zeldzame harkwesp is in Geel-Bel, dankzij enkele kleine beheersingrepen, aan zijn opmars bezig!
In 2019 plantten de leerlingen van deze school een houtkant aan. Dit educatieve infobord legt hen uit hoe je deze houtkanten kan inzetten als energiebron.
Ook onze andere biodiversiteitsprojecten zoals fauna-akkers en kunstnesten kenden opnieuw een succesjaar. Ten slotte ook fijn nieuws voor de zeldzame harkwesp: we telden nog nooit zo veel exemplaren als in 2019!
scholen werden vergroend
hectare aan bos aangeplant
vrijwilligers voor onder meer
trage wegen, het knotteam, poelen, landschapsgidsen...
Samen met de IOED’s Land van Nete en Aa en k.ERF gaven we tientallen adviezen aan openbare besturen en particuliere eigenaars. Ons INTERREG-project ‘Recapture the Fortress Cities’ rond vestingsteden kreeg haar Europese aftrap in Herentals.
5
4,7
dreefbomen aangeplant
103
LANDSCHAP & ERFGOED
Een fraai stukje Kempense Heuvelrug in Herentals.
BIODIVERSITEIT
SAMENWERKING
KEMPENSE HEUVELRUG
De ontwikkeling van het gebiedsgericht project van de Slapende Reus op de Kempense Heuvelrug werd verdergezet in 2019. Zo richtten we de Goorseweg en het Wintergat landschappelijk in, ontwikkelden we educatieve pakketten voor de middelbare graad, verwelkomden we gloednieuwe onthaalbakens, maakten we de Partisaensberg weer zichtbaar dankzij wat extra paardenkracht en werkten we heel wat gloednieuwe landschaps- en archeologiewandelingen uit. De landschapsbiografie werd in 2019 ook uitgebreid van Kasterlee richting Herentals en Grobbendonk.
8
77
hectare aan fauna-akkers ingezaaid in 2019 tegenover 51 hectare in 2018 en 20,5 hectare in 2017
BROED
1041
11474
km
aan Trage Wegen beheerplannen opgemaakt / in opmaak
67
nieuwe bomen en struiken geplant waarvan 9993 autochtoon
fruitbomen aangeplant
SUCCES
45% voor huiszwaluw, 27% voor boerenzwaluw 31% voor gierzwaluw
548 nestkasten en kunstnesten opgehangen in 10 jaar RLKGN
EDUCATIE & SENSIBILISATIE 10
SAMENWERKING
COMMUNICATIE & EVENEMENTEN
Ook qua draagvlakvorming en communicatie blijven we bezige bijen. We vernieuwden ons logo, verdeelden 163.700 landschapsmagazines aan onze inwoners, lanceerden 2 kraakverse websites en ontwikkelden educatief materiaal voor de middelbare graad. Ons landschapsmagazine 2019 met een artikel rond de Kempense Heuvelrug.
2750 bezoekers op events en educatieve activiteiten
9
163.700 verdeelde landschapsmagazines
SAMENWERKING
9824 unieke bezoekers op www.rlkgn.be in 2019
1
Strategisch project in 2019: “Veerkracht in de Vallei van de Kleine Nete”
2
IOED’s waarmee we werken rond onroerend erfgoed in samenwerkingsverband
18 Onder het motto 'jong geleerd is oud gedaan' staken deze leerlingen de eerste bomen in de grond van het nieuwe Turnhoutse Stadsbos.
Gemeenten waarmee we ons inzetten voor ons landschap