Rlkgn erkenningsdossier definitief by Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Dossier ter aanvraag van een definitieve erkenning voor Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete vzw – juni 2013 - auteurs: Bas Van der Veken, Els Oostvogels, Joris Matthé, Suzy Volckaerts, Karlien Maes, Steve Meuris, Hanne Govaers, Leen Gielis, Lieven Lavrijsen, Moïra Heyn 2

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete vzw Dossier ter aanvraag van definitieve erkenning Inhoud Inleiding - leeswijzer - criteria erkenningsbesluit 1. Motivatie van de begrenzing werkingsgebied Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete 1.1 1.2 1.3 1.3.1 1.3.2 1.3.3 1.4 1.4.1 1.4.2 1.4.3 1.4.4 1.4.5 1.4.6 1.4.7 1.5 1.5.1 1.5.2 1.5.3 1.5.4 1.5.5 1.5.6 1.5.7 1.6 1.6.1 1.6.2 1.6.3 1.6.4 1.6.5 1.6.6 1.7 1.7.1 1.7.2 1.7.3 1.7.4 1.8

Situering werkingsgebied 13 Administratieve afbakening en oppervlakte van RLKGN 14 Geografisch onderscheiden van de omliggende streken 14 Geografische criteria gehanteerd bij afbakening 14 Niet-geografische criteria gehanteerd bij afbakening 16 Mogelijke uitbreidingsperimeter van RLKGN 16 Een typisch landschap met een grote gaafheid en samenhang en cultuurhistorische waarde 16 Landschappelijke samenhang vanuit de natuurlijke landschapsgenese 16 Geologie, geomorfologie, hydrologie, bodem 19 Conclusie abiotiek 21 Landschappelijke samenhang vanuit de traditionele landschappen 22 Typologie 23 Gaafheid en cultuurhistorische waarde vanuit de Landschapsatlas 25 Landschappelijke samenhang vanuit de beschermde landschappen 44 Een hoge actuele natuurwaarde 47 Gewestplan 47 Biologisch waardevolle gebieden 48 Vlaams Ecologisch Netwerk 50 Natuurreservaten 52 Bossen en kasteelparken 52 Europees beschermde gebieden 55 RLKGN als ‘hotspot’ voor biodiversiteit 60 Grote mogelijkheden voor natuurontwikkeling 62 Gewenste natuur- en bosstructuur (GNBS) 62 Ruimtelijke visie voor landbouw, natuur en bos 63 Geactualiseerd Sigmaplan 66 Instandhoudingsdoelstellingen (Natura2000) 67 Natuurwaarden in het landbouwgebied 68 Elementen van landbouwgebruik in het landschap 68 Grote mogelijkheden voor natuurgerichte recreatie en natuurgericht toerisme 69 Eigenzinning pionieren 69 Den buiten avonturen 69 Verle(i)den met toekomst 70 Flirten met grenzen 70 Synthese: sterktes, zwaktes, opportuniteiten en trends 71

2. Organisatie en structuur 2.1 2.2 2.3 2.4 2.4.1 2.4.2 2.4.3 2.4.4

11 13

Inleiding Natuurpark ‘Beide Neten’ (1966) Een blauwdruk voor de Antwerpse regionale landschappen Directe aanleiding en voorgeschiedenis Van intentie naar actie Desktop analyse Aftoetsen draagvlak Bilaterale gesprekken met de gemeenten

73 73 73 74 74 74 75 75 75 3

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

2.4.5 PrincipiĂŤle goedkeuring 2.4.6 Ondertekening intentieverklaring 2.4.7 Bilaterale gesprekken met het middenveld 2.4.8 Ontwerpstatuten 2.4.9 Statuten en huishoudelijk reglement 2.4.10 Oprichtingsvergadering 2.4.11 Neerlegging statuten 2.4.12 Voordracht door deputatie 2.4.13 Erkenningstraject: van voorlopig naar definitief erkend 2.5 Bestuursorganen 2.5.1 Algemene vergadering 2.5.2 Raad van bestuur 2.5.3 Dagelijks bestuur 2.6 Personeel 2.6.1 Personeelsbestand RLKGN 2.6.2 Deelname aan studiedagen en vormingen 2.7 Professionalisering van de organisatie 2.7.1 Personeelsbeleid 2.7.2 Administratief beleid 2.7.3 Financieel beheer 2.8 Huisvesting 2.9 Overleg en samenwerking met actoren 2.9.1 Provinciaal beleid en overleg regionale landschappen 2.9.2 Gemeentelijk beleid 2.9.3 Natuurorganisaties 2.9.4 Toerisme en recreatie-overleg 2.9.5 Landbouworganisaties 2.9.6 Wildbeheereenheden 2.9.7 Waterlopenoverleg 2.9.8 Bosgroepen 2.9.9 Kempens Landschap vzw 2.9.10 RURANT 2.9.11 LEADER Midden-Kempen beweegt! 2.9.12 Ankona - Antwerpse koepel voor Natuurstudie 2.9.13 Erfgoedcellen 2.9.14 VormingPlus Kempen 2.9.15 KHKempen 2.9.16 Andere wetenschappelijke instellingen 2.9.17 Andere 2.9.18 Vlaams overleg 2.9.19 Europese samenwerking 2.9.20 Externe en thematische overlegmomenten Communicatie 109 2.9.21 Naam, logo en huisstijl 2.9.22 Voorstellingsposter 2.9.23 Website 2.9.24 Facebook 2.9.25 Electronische nieuwsbrief 2.9.26 Landschapskrant 2.9.27 Promotiemateriaal 2.9.28 Perscontacten en persartikels 2.9.29 Voorstelling op studiedagen en andere evenementen 3. Werkingsverslag van de periode tijdens de voorlopige erkenning Actie 1. Geel-zwart in Geel-Bel (harkwesp)

Aanvraag definitieve erkenning

77 77 78 78 78 79 79 79 80 81 81 84 89 89 89 90 96 96 97 97 98 99 99 100 102 102 103 103 104 104 104 104 104 105 105 105 105 106 106 106 108 108 109 109 110 112 112 112 114 115 119 120 122 4

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 2. Zwaluwen in nesten (huis-, gier- en boerenzwaluw)

125

Actie 3. Oeverzwaluwen

129

Actie 4. Vleermuizen

134

Actie 5. Fauna-akkers

139

Actie 6. Plant van Hier

143

Actie 7. Ondersteuning regionale, provinciale, gemeentelijke en private acties inzake natuur en biodiversiteit 146 Actie 8. Kleine landschapselementen

148

Actie 9. Streekeigen hoogstamboomgaarden

153

Actie 10 . Poelenproject

155

Actie 11. Boomverzorging

159

Actie 12. Holle wegen

161

Actie 13. Landschapsanimator en landschapsteams

164

Actie 14. KNOTTEAM

198

Actie 15. Landschapsherstel omgeving wandelen fietspaden

200

Actie 16. Buiten-gewone plekjes

202

Actie 17. Natuur- en landschapsloket

203

Actie 18. Stroomlijning gemeentelijke subsidiereglementen

205

Actie 19. Beheerovereenkomsten en bedrijfsplanner

207

Actie 20. Taplopen

211

Actie 21. Stiltegebieden

213

Actie 22. Opmaak projectendatabank

215

Actie 23. Waterconservering door agrarisch stuwpeilbeheer

216

Actie 24. Weidemelk (draagvlakverbreding)

218

Actie 25. Ontwikkeling wandelnetwerken in RLKGN

220

Actie 26. Trage wegen

223

Actie 28. Landschapsbelevenissen

234

Actie 29. Kempen-Hagelandroute

236

Actie 30. Struinnatuur

239

Actie 30. Provinciale landschapsdag

240

Actie 31. Jaarlijks Publieksevenement (KomeNete)

242

Actie 32. Fotowedstrijd

245

Actie 33. Fotowedstrijd â&#x20AC;&#x2DC;Liefste Fotoâ&#x20AC;&#x2122;

247

Actie 34. Fietstocht rond biodiversiteit

249

Actie 35. Verhalenwedstrijd

250

Actie 36. Cursus Bekenwatch

251

Actie 37. Dag van de Trage Weg

253 5

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 38. PROMinANT

255

Actie 39. Trefdag natuur en landschap

257

Actie 40. Studiedagen, lezingen, congressen met input van RLKGN

259

Actie 41. Participatie rond landschap in het werkingsgebied

260

Actie 42. Cursus Kempense landschapsgids

262

Actie 43. Cursus stiltegids

263

Actie 44. Cursus Vleermuizen

264

Actie 45. Cursus knotbeheer

265

Actie 46. Cursus beheer van hoogstamboomgaard

267

Actie 47. Landschapskrant, website, Facebook en e-nieuwsbrief

269

Actie 48. Natuurfilms

276

Actie 49. Festival ‘Het Gedroomde Landschap’

278

Actie 50. Sensibilisatie zwerfvuil

281

4. Werkingsprogramma 2014-2019 - Extra activiteiten en projecten

283

Actie 51. Groen in de Stad

284

Actie 52. Natuur op school

286

Actie 53. Groen op bedrijven

287

Actie 54. LIFE+ Bosgroepen en Regionale Landschappen

288

Actie 55. Soortenprojecten

290

Actie 56. Biodiversiteitstoren

295

Actie 57. Landduinenproject

297

Actie 58. Bodemerfgoed en aardkundige waarden

299

Actie 59. Gebiedsgerichte projecten

300

Actie 60. Antwerpen Visprovincie

301

Actie 61. Scholensamenwerking

303

5. Financieel overzicht 5.1 Financiële terugblik tijdens de periode van voorlopige erkenning 5.1.1 Periode voor de voorlopige erkenning (2009 en 2010) 5.1.2 Periode van de voorlopige erkenning (2011 tot 2013) 5.2 Aanwending subsidies subsidiërende overheden 5.3 Vooruitblik op definitieve erkenning 5.4 Sterkten, zwakten, kansen en trends 6. Krachtlijnen en visie voor de werking 2014-2019 6.1 Algemeen doel 6.2 Doel per actiedomein 6.2.1 Natuurbehoud en kleine landschapselementen 6.2.2 Landschapszorg en streekeigen karakter

309 309 309 310 313 314 317 318 318 318 319 319 6

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

6.2.3 Natuurrecreatie en recreatief medegebruik 6.2.4 Natuureducatie en sensibilisatie 6.2.5 Samenvatting van de strategische doelen 6.4 Inhoudelijke vooruitblik 6.4.1 Natuurbehoud en – ontwikkeling en kleine landschapselementen 6.4.2 Landschapszorg en streekeigen karakter 6.4.3 Recreatief medegebruik en natuurrecreatie 6.4.4 Natuureducatie en sensibilisatie/ ‘verplichte’ activiteiten 7. Bronnen 8. Bijlagen

319 319 320 320 322 323 323 324 325 326

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Lijst van tabellen Tabel 1-1 Gemeenten aangesloten bij Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete, hun absolute en relatieve oppervlakte en aantal inwoners 14 Tabel 1-2 Dagzomende Tertiaire geologische lagen in RLKGN (kaart zie Fig. 1-4) 18 Tabel 1-3 Ecoregio’s, ecodistricten en hun oppervlakte binnen RLKGN 19 Tabel 1-4 Traditionele landschappen in RLKGN 23 Tabel 1-5 Ongeveer 18% van de oppervlakte van RLKGN werd aangeduid als ankerplaats 26 Tabel 1-6 Relictzones in RLKGN 40 Tabel 1-7 Lijnrelicten in RLKGN 41 Tabel 1-8 Puntvormige erfgoedelementen in RLKGN uit de provinciale landschapskaart 43 Tabel 1-9 Beschermde landschappen in RLKGN 44 Tabel 1-10 Gewestplan in RLKGN 47 Tabel 1-11 Biologische waardering van het werkingsgebied van RLKGN (vegetatie en fauna) 49 Tabel 1-12 VEN-gebieden in RLKGN 50 Tabel 1-13 Oppervlakte natuurgebied in RLKGN 52 Tabel 1-14 Openbare boseigenaars met bossen in beheer bij het Agentschap voor Natuur en Bos 55 Tabel 1-15 Habitatrichtlijngebieden in RLKGN 56 Tabel 1-16 Habitats en habitatrichtlijnsoorten van de habitatrichtlijngebieden in werkingsgebied RLKGN 57 Tabel 1-17 Vogelrichtlijngebieden in RLKGN 58 Tabel 1-18 Vogelrichtlijnsoorten van de vogelrichtlijngebieden in werkingsgebied RLKGN 59 Tabel 1-19 Gewenste natuur- en bosstructuur in RLKGN 63 Tabel 1-20 Herbevestigde agrarische structuur binnen RLKGN 64 Tabel 2-1 Data bezoeken schepencolleges 75 Tabel 2-2 overlegmomenten met de verschillende sectoren 78 Tabel 2-3 Huidige samenstelling Algemene Vergadering RLKGN (sinds 18 februari 2013) 81 Tabel 2-4 Huidige samenstelling Raad van Bestuur RLKGN (sinds 18 februari 2013) 85 Tabel 2-5 Vergaderingen van de Raad van Bestuur in de periode 2009 - 2013 87 Tabel 2-3 Huidige samenstelling Dagelijks Bestuur RLKGN (sinds 18 februari 2013) 89 Tabel 2-6 Overzicht studiedagen en vormingen in de periode 2009 - 2012 90 Tabel 2-7 Overzicht proces rond visievorming RLKGN 93 Tabel 2-8 Overzicht studiedagen en vormingen in de periode 2009 - 2012 95 Tabel 2-10 Overzicht persartikels periode 2008-2013 115 Tabel 3-1 Overzicht actiefiches RLKGN 2009-2013, met timing en relatie tot doelstellingen. Acties met een directe link naar de IHD’s worden gemarkeerd met een *. 120 Tabel 3-2. Beheerovereenkomsten in het werkingsgebied van RLKGN (stand van zaken januari 2013) en vergelijking met de voorgaande jaren 209 Tabel 4-1 Overzicht extra actiefiches RLKGN 2013-2019, met timing en relatie tot doelstellingen. Acties met een directe link naar de IHD’s worden gemarkeerd met een *. 283

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Lijst van figuren Fig. 1-1 Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete is gelegen in het oosten van de provincie Antwerpen en omvat 17 gemeenten 13 Fig. 1-2 Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete is opgebouwd rond de bovenlopen van de Kleine en de Grote Nete en tussenliggende interfluvia met duinengordels 15 Fig. 1-3 Enkele typische streekbeelden uit RL Kleine en Grote Nete 15 Fig. 1-4 Tertiaire geologie in RLKGN (legende zie Tabel 1-2) 18 Fig. 1-5 Ecodistricten in RLKGN, allen behorend tot de Ecoregio van de Kempen 19 Fig. 1-6 Enkele geomorfologische structuren in RLKGN 21 Fig. 1-7 Traditionele landschappen in RLKGN 22 Fig. 1-8 Ankerplaatsen in RLKGN. 25 Fig. 1-9 Relictzones in RLKGN 39 Fig. 1-10 Lijnrelicten in RLKGN 42 Fig. 1-11 Puntrelicten in RLKGN (uit de Landschapsatlas) 43 Fig. 1-12 Puntvormige erfgoedelementen in RLKGN (provinciale landschapskaart), zie ook Tabel 1-8 44 Fig. 1-13 Beschermde landschappen in RLKGN 46 Fig. 1-14 Gewestplanbestemmingen in RLKGN 48 Fig. 1-15 Biologische waardering van het werkingsgebied van RLKGN 49 Fig. 1-16 VEN-gebieden in RLKGN 51 Fig. 1-17 Natuurgebieden in RLKGN 52 Fig. 1-18 Bossen, dreven, kasteelparken en gebieden met veel kleine landschapselementen in RLKGN (provinciale landschapskaart) 54 Fig. 1-19 Domeinen in beheer bij het Agentschap voor Natuur en Bos opgesplitst per type 54 Fig. 1-20 Habitatrichtlijngebieden in RLKGN 56 Fig. 1-21 Vogelrichtlijngebieden in RLKGN 58 Fig. 1-22 RLKGN in de Vogelatlas Vlaanderen. 60 Fig. 1-23 Ruimtelijk patroon van de gemiddelde voorspelde soortenrijkdom over vijf soortengroepen 60 Fig. 1-24 RL Kleine en Grote Nete is een hotspot voor biodiversiteit (foto’s: Maarten Jacobs) 61 Fig. 1-25 Gewenste natuur- en bosstructuur in RLKGN (gewenst VEN-gebied en verwevingsgebied) 62 Fig. 1-26 Afbakening bos, natuur en landschap binnen RLKGN 64 Fig. 1-27 Herbevestigde agrarische structuur en gewenste natuur- en bosstructuur binnen RLKGN 64 Fig. 1-28 Sigmagebieden in RLKGN. Voor beide gebieden zijn de geplande maatregelen winterbedherstel en dijkverplaatsingen. 67 Fig. 1-29 Landbouwgerelateerde elementen in het landschap (Provinciale Landschapskaart) 68 Fig. 2-1. Natuurparken in Vlaanderen (KVNS, 1966) 73 Fig. 2-2 Mogelijke afbakeningen van potentiële regionale landschappen volgens de ‘blauwdruk’ 74 Fig. 2-3 Werkversie: eerste mogelijke afbakening RLKGN 75 Fig. 2-4 Definitieve afbakening RLKGN 77 Fig. 2-5 Groepsfoto tijdens de intentieverklaring in de Priorij Corsendonck. 77 Fig. 2-6 Oprichtingsvergadering in de Boeretang in Dessel 79 Fig. 2-7 Visievormingssessies 94 Fig. 2-8 Het secretariaat van Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete in Kasterlee 98 Fig. 2-9 Logo Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete 109 Fig. 2-10 Poster RLKGN 109 Fig. 2-11 Een blik op de RLKGN-website 110 Fig. 2-12 Evolutie van het aantal bezoekers van de website van RLKGN 110 Fig. 2-13 Een blik op de website Plant van Hier 111 Fig. 2-14 Een blik op de website rond de Staaltjes Natuur 111 Fig. 2-15 Impressie nieuwsbrieven 2012-2013 112 Fig. 2-16 Covers van verschenen landschapskrant van 2009 – 2013 113 Fig.2-17 Tentoonstelling RLKGN 114 Fig. 2-18 Promotiemateriaal RLKGN 114

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Lijst van bijlagen Bijlage 1 : Provincieraads- en deputatiebeslissingen Bijlage 2 : Neerleggingsdocumenten 2009 : Oprichting, statuten en bestuursleden 2010 : Ontslag en benoeming bestuurders 2011 : Verplaatsing zetel 2013 : Benoeming en ontslag bestuurders, benoeming dagelijks bestuur, verdeling mandaten Bijlage 3 : Huishoudelijk reglement Bijlage 4 : Verslagen Algemene Vergadering Raad van Bestuur Bijlage 5 : Landschapskranten Bijlage 6 : Bewijsstukken en illustratiemateriaal vormings- en publieksactiviteiten Bijlage 7 : Illustratiemateriaal recente terreinprojecten (Jaarrapport in Beeld) Bijlage 8 : Overzicht persartikels - persmomenten Bijlage 9 : FinanciĂŤle documenten

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

 Inleiding - leeswijzer - criteria erkenningsbesluit Inleiding en leeswijzer Voorliggend document is het dossier opgemaakt ter aanvraag van een definitieve erkenning voor Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete vzw. Het dossier is opgebouwd uit volgende hoofdstukken: 1. ‘Werkingsgebied’, met een gemotiveerde aanduiding van de grenzen van het werkingsgebied, een beschrijving van de actuele natuurwaarde, en de mogelijkheden voor natuurontwikkeling, natuurgerichte recreatie en natuurgericht toerisme. 2. ‘Organisatie en structuur’, met informatie over de voorgeschiedenis van het regionaal landschap, de bestuursorganen van de vzw, het personeel, de professionalisering van de organisatie, het overleg en de samenwerking met actoren. 3. ‘Activiteiten en projecten 2009-2012’, met een overzicht van alle voorbije en lopende acties, opgedeeld in de vier grote werkingsthema’s van regionale landschappen. Bij elke actie worden volgende zaken aangehaald: contactpersoon, partners, doelgroepen, doelstelling, omschrijving, verloop van de actie (en geplande zaken voor), nazorg en opvolging, samenwerking en financiering. Dit luik vertegenwoordigt dus het verslag van de acties tijdens voorbije jaren (periode voorlopige erkenning 2009-2012) evenals het gepande programma voor de periode van definitieve erkenning 2013-2018 indien de actie doorloopt. De actiefiches worden toegelicht per actiedomein. Daarenboven is er een aparte paragraaf over communicatie, bekendmaking van het regionaal landschap en publieksactiviteiten. 4. ‘Extra activiteiten en projecten 2014-2019 ’, een meerjarenprogramma met een overzicht van mogelijke extra acties die tijdens de komende jaren zullen opgestart worden op voorwaarde van voldoende financiële middelen en aansluiting bij de respectievelijke beleidsvisies. Deze lijst is niet limitatief. 5. ‘Financieel overzicht’, met een overzicht en korte bespreking van de jaarrekeningen van de voorbije jaren (2010-2012), de begroting van het lopende jaar (2013), een financiële vooruitblik voor de komende jaren (2014-2019), en een toelichting bij de aanwending van de subsidies van de subsidiërende overheden. 6. ‘Krachtlijnen en visie voor de werking periode 2014-2019’, geeft een overzicht van de algemene doelstellingen en de (strategische) doelen per actiedomein en een inhoudelijke vooruitblik via projecten en acties per actiedomein. 7. ‘Bronvermelding’ 8. ‘Bijlagen’, met alle bewijsstukken ter staving van de werking (gemeenteraadsbeslissingen en deputatiebesluiten, neerleggingsdocumenten, statuten, verslagen algemene vergadering en raad van bestuur, landschapskranten, bewijsstukken vormingsactiviteiten, illustraties publieksactiviteiten en projectwerking, persartikels, financiële documenten).

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Criteria erkenningsbesluit Met dit dossier ter aanvraag van een voorlopige erkenning voor Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete, wordt zo goed mogelijk aangetoond dat voldaan wordt aan de erkenningscriteria uit het uitvoeringsbesluit betreffende de regionale landschappen. In onderstaande tabel worden de criteria van het erkenningsbesluit gelinkt aan de verschillende hoofdstukken van voorliggend document (er wordt verwezen naar passages die aantonen dat aan het betreffende criterium voldaan is).

Criteria waaraan een regionaal landschap moet voldoen om definitief erkend te worden : 1.

3. 4.

8. 9.

voorgedragen worden door de Bestendige Deputatie van de provincie (binnen dewelke het regionaal landschap haar werkingsgebied of het grootste deel ervan heeft) of door minstens 3 aanééngesloten gemeenten (die geheel of gedeeltelijk tot het werkingsgebied van het regionaal landschap behoren) (artikel 4, §1, 4°). => Bijlage 1, begeleidende brief een geografische entiteit zijn van minstens 30.000 ha, met typisch landschap, grote gaafheid, samenhang, cultuurhistorische waarde, hoge actuele natuurwaarde en grote mogelijkheden voor natuurontwikkeling, natuurgerichte recreatie en toerisme (artikel 4, §1, 2° - artikel 1, §2, 4°). de rechtspersoonlijkheid bezitten (artikel 4, §1). => Hoofdstuk 1 beschikken over een Algemene Vergadering waarvan volgende doelgroepen deel uitmaken : provincie en/of gemeenten, erkende milieu- en natuurverenigingen en eventuele erkende landbouworganisaties, erkende verenigingen ter bevordering van toerisme en recreatie en erkende wildbeheerseenheden (artikel 4, §2). => Hoofdstuk 2.5, Bijlage 4 beschikken over een Raad van Bestuur die voor minstens 1/3 bestaat uit vertegenwoordigers van provincies of gemeenten, voor minstens 1/3 uit vertegenwoordigers van erkende natuurverenigingen en uit vertegenwoordigers van de resterende doelgroepen (artikel 4, §3).=> Hoofdstuk 2.5, Bijlage 4 de afgelopen twee jaar aantoonbare activiteiten ontplooid hebben in verband met de bevordering en promotie van het streekeigen karakter, de natuurrecreatie en recreatief medegebruik, de natuureducatie, het natuurbehoud en natuurbeheer, het herstel, de aanleg en de ontwikkeling van kleine landschapselementen (artikel 4, §1, 3°). (=realisaties) => Hoofdstuk 3, Bijlage 6-8 het jaarlijks organiseren van minstens twee maal een landschapskrant, minstens drie vormingsactiviteiten met minimaal 25 deelnemers, minstens drie brede publieksactiviteiten met telkens 100 deelnemers en activiteiten die de participatie van de doelgroepen en de bevolking aan het beheer van kleine landschapselementen bevordert (artikel 4, §6). => Hoofdstuk 2.9.26, 6.3.4, Bijlage 5-6 een boekhouding voeren derwijze dat de aanwending van de subsidie van de Vlaamse Gemeenschap controleerbaar is (artikel 4, §7). => Bijlage 9 meerjarenprogramma met begroting voor de duur van de definitieve erkenning waarin het regionaal landschap aantoont hoe het draagvlak binnen het werkingsgebied voor het natuurbehoud versterkt 1 zal worden . (= geplande activiteiten) => Hoofdstuk 5

Deze voorwaarde is volgens het besluit van de Vlaamse Regering van 8 december 1998 voor de aanvraag van een definitieve erkenning wettelijk niet vereist – wel bij de aanvraag voor een voorlopige erkenning - maar wordt bijkomend gevraagd om na te gaan of de missie en initiatieven van het regionaal landschap aansluit bij de opgelegde doelstellingen en voldoende resultaatsgericht zijn. Dit plan wordt bij voorkeur vooraf doorlopen met de provinciale dienst van het ANB en moet goedgekeurd zijn door de Raad van Bestuur.

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

1. Motivatie van de begrenzing werkingsgebied Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete Vooraf: alle cijfers, kaarten en tabellen in dit dossier zijn gebaseerd op eigen GIS-berekeningen op basis van data uit de provinciale referentiedatabank tenzij anders vermeld. Hierdoor kunnen soms minimale afwijkingen ontstaan omwille van afrondingen, oudere versies van kaartlagen, â&#x20AC;Ś .

1.1 Situering werkingsgebied Het werkingsgebied van Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete ligt in het oosten van de provincie Antwerpen, en strekt zich uit over het grondgebied van 17 gemeenten: Balen, Beerse, Dessel, Geel, Grobbendonk, Herentals, Herenthout, Kasterlee, Lille, Meerhout, Mol, Olen, Oud-Turnhout, Retie, Turnhout, Vorselaar en Vosselaar (Fig. 1-1).

Fig. 1-1 Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete is gelegen in het oosten van de provincie Antwerpen en omvat 17 gemeenten

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

1.2 Administratieve afbakening en oppervlakte van RLKGN Het werkingsgebied van RLKGN is volledig gelegen in de provincie Antwerpen en omvat het grondgebied van de gemeenten Balen, Beerse, Dessel, Geel, Grobbendonk, Herentals, Herenthout, Kasterlee, Lille, Meerhout, Mol, Olen, Oud-Turnhout, Retie, Turnhout, Vorselaar en Vosselaar (Fig. 1-1). Ze behoren allen tot het arrondissement Turnhout. De totale oppervlakte van het werkingsgebied RLKGN bedraagt 83793,12 ha. De oppervlakte per gemeente, evenals het aantal inwoners wordt weergegeven in Tabel 1-1. Tabel 1-1 Gemeenten aangesloten bij Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete, hun absolute en relatieve oppervlakte en aantal inwoners

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 TOTAAL

gemeente Balen Beerse Dessel Geel Grobbendonk Herentals Herenthout Kasterlee Lille Meerhout Mol Olen Oud-Turnhout Retie Turnhout Vorselaar Vosselaar

oppervlakte (ha) 7297,24 3733,81 2739,99 11017,76 2836,07 4796,00 2359,31 7226,46 5961,91 3653,54 11457,90 2312,74 3917,72 4867,27 5669,52 2762,32 1183,56 83793,12

% oppervlakte 8,71% 4,46% 3,27% 13,15% 3,38% 5,72% 2,82% 8,62% 7,12% 4,36% 13,67% 2,76% 4,68% 5,81% 6,77% 3,30% 1,41% 100,00%

aantal inwoners (31/12/2011) 21.570 17.167 9.231 37.848 11.047 27.368 8.747 17.132 16.350 9.913 34.827 11.923 12.905 10.799 41.572 7.640 10.700 306.739

% aantal inwoners 6,97% 5,59% 3,01% 12,22% 3,62% 8,86% 2,87% 5,95% 5,36% 3,21% 11,28% 3,87% 4,23% 3,55% 13,51% 2,48% 3,41% 100,00%

1.3 Geografisch onderscheiden van de omliggende streken 1.3.1 Geografische criteria gehanteerd bij afbakening Het werkingsgebied van Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete is opgebouwd rond de bovenlopen van de Kleine en de Grote Nete. Het typische, dense netwerk van noordoost-zuidwest gerichte beekvalleien met tussenliggende interfluvia en parallelle duinenruggen vormt de geomorfologische ruggengraat van het regionaal landschap (Fig. 1-2). Deze kenmerken vormen meteen ook het onderscheid met de omliggende streken. In het noorden wordt RL Kleine en Grote Nete begrensd door de Noorderkempen. Deze behoren tot het hydrografische bekken van de Maas en worden gekenmerkt door een uitgestrekt, deels geruilverkaveld landschap met relatief weinig bewoning. In het westen gaat RL Kleine en Grote Nete over in de Voorkempen, die gekenmerkt worden door een toenemende invloed van de stad Antwerpen. Bossen, waaronder ook heel wat oude bossen, kasteelparken en antropogene elementen zoals de Antitankgracht bepalen er het landschap. In het zuiden gaat RL Kleine en Grote Nete over in de Zuiderkempen, die gekenmerkt worden door een toenemende bodemrijkdom en een meer geaccidenteerd reliĂŤf.

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Fig. 1-2 Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete is opgebouwd rond de bovenlopen van de Kleine en de Grote Nete en tussenliggende interfluvia met duinengordels

Fig. 1-3 Enkele typische streekbeelden uit RL Kleine en Grote Nete (van boven links naar onder rechts: relicten

van de ooit zeer uitgestrekte heideterreinen vormen nu vaak waardevolle natuurgebieden; de armste bodems waaronder de duinengordels geraakten de voorbije eeuwen veelal bebost met naaldhout; ongeveer de helft van de open ruimte in het werkingsgebied bestaat uit landbouwgebied; de beekvalleien zijn omwille van hun densiteit en kwaliteit van uitzonderlijk belang) 15

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

De geografische, landschappelijke en ecologische eigenheid van Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete, die tevens het onderscheid bepaalt met de omliggende streken, wordt verder besproken in de paragrafen 1.4 en 1.5. We kunnen stellen dat RLKGN geografisch te onderscheiden is van de omliggende streken door vooral de aanwezigheid van een dens beken- en rivierennetwerk met tussenliggende interfluvia die gekenmerkt worden door de aanwezigheid van voedselarm zand en duinenruggen.

1.3.2 Niet-geografische criteria gehanteerd bij afbakening De grenzen van het werkingsgebied van Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete vallen samen met de gemeentegrenzen. Bij de afbakening werd naast het landschapsverhaal immers ook rekening gehouden met het lokale draagvlak voor participatie aan een regionaal landschap bij de gemeentebesturen en de verenigingen van openruimtegebruikers. Om een vlotte werkbaarheid te verzekeren werden daarom, naast de landschappelijke grenzen, ook de administratieve grenzen in ogenschouw genomen. In het oosten wordt de grens gevormd door provincie Limburg. Hier geldt een analoog verhaal.

1.3.3 Mogelijke uitbreidingsperimeter van RLKGN Het werkingsgebied van Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete is tijdens de duur van de voorlopige erkenning steeds stabiel gebleven over de 17 stichtende gemeenten. Een duidelijk onderscheiden regio op basis van landschappelijke kenmerken – een bijna een-op-een overlap met het ecodistrict van de Centrale Kempen - alsook het bestaan van andere samenwerkingsverbanden aan de grenzen van RLKGN – LEADER-gebied Markante Kempen in het noorden, plattelandsproject de Merode in het zuiden, RL De Voorkempen en RL Lage Kempen respectievelijk in het westen en oosten en RL Rivierenland stroomafwaarts in het zuidwesten – zorgden voor weinig noodzaak tot grenscorrecties. Evenwel kwamen de voorbije jaren vragen van zogenaamde ‘witte gemeenten’ (i.e. gemeenten die niet tot een regionaal landschap behoren) over de mogelijkheden en modaliteiten van een eventuele toetreding (b.v. Arendonk, Hoogstraten). Tegelijk loopt in de provincie Antwerpen een denkoefening om in de dynamiek van het Witboek Interne Staatshervorming ook na te denken over het gebiedsdekkend maken van de regionale landschappen. De shift van een ‘keurmerkregio’ naar ‘doelgroepeninstrument’ die de regionale landschappen in het algemeen doormaakten het voorbije decennium, de zoektocht naar afstemming met andere samenwerkingsverbanden in het buitengebied (cf. regioscreening), etc. zijn hier uiteraard niet vreemd aan. Het is momenteel dus moeilijk uitspraken te doen over een periode van zes jaar. Tot nader order blijven de grenzen dus wat ze nu zijn, i.e. de 17 gemeenten.

1.4 Een typisch landschap met een grote gaafheid en samenhang en cultuurhistorische waarde 1.4.1 Landschappelijke samenhang vanuit de natuurlijke landschapsgenese Om het kader te schetsen waarbinnen het landschap van Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete zich gevormd heeft, wordt in deze paragraaf in grote lijnen de geologische en geomorfologische geschiedenis van Noord-België, en meerbepaald de provincie Antwerpen aangestipt. In de volgende paragraaf wordt verder ingezoomd op het werkingsgebied van RLKGN. Geologie De oude harde gesteenten waaruit de ondergrond van Zuid-België bestaat zijn in Noord-België bedekt met jongere losse sedimenten van mariene oorsprong. In het Tertiair (vanaf 65 miljoen jaar geleden), 16

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

reikte de Noordzee immers tot aan Midden-België. Midden-België bestond uit het Massief van Brabant, dat met de Ardennen en het Eifelmassief boven de zee uitstak. Sinds die tijd voerden de Rijn, de Maas en ook de Schelde enorme hoeveelheden zand en klei naar de Noordzee. Dit sedimentmateriaal vulde de bodem van de Tertiaire Noordzee laag per laag op. Door het gewicht van de hoeveelheid sedimenten verzakte het onderliggende gesteente nog dieper, terwijl Zuid-België, door het materiaalverlies, traag oprees. Het zuiden en het noorden van België zijn dus geleidelijk gekanteld. De provincie Antwerpen ligt op de as van de kantelende helling. In deze periode werd o.a. de Formatie van Boom, later de Formatie van Berchem, en daarboven weer de Formatie van Diest afgezet. Soms ontstonden die lagen in een zee met krachtige golfbeweging, zodat alleen grof zand werd afgezet en het fijnere materiaal wegspoelde (bv. de Zanden van Diest, Formatie van Berchem). In andere periodes met bijvoorbeeld een rustige, iets diepere zee, werd zeer fijne klei afgezet (bv. de Boomse klei). De Diestiaan-transgressie is de laatste grote zeetransgressie over België. Het Diestiaan ligt discordant op de onderliggende formaties en bedekt naar het zuiden toe steeds oudere lagen. De Zanden van Diest bestaan uit groene glauconietrijke grove zanden, homogeen, weinig kleihoudend. Naar het einde van het Tertiair, zo’n 1,8 miljoen jaar geleden, raakte in de provincie Antwerpen de Tertiaire zee opgevuld. Het einde van het Tertiair is dan ook het einde van mariene afzettingen. De afzettingswijzen worden steeds meer continentaal. Deze zijn minder uniform en beperkter in omvang dan mariene formaties. Op sommige plaatsen ontbreken bepaalde afzettingen, en ze wisselen ook sneller van lithologische samenstelling zodat er plaatselijk grote verschillen zijn. Hierdoor heeft elk deelgebiedje in de provincie Antwerpen zijn bijzondere fysisch-geografische opbouw en landschappelijk voorkomen. Het Kwartair omvat 2 grote opeeenvolgende periodes: het Pleistoceen en het Holoceen. Het MiddenPleistoceen is eerder een periode van erosie. Zo schuurde het beginnend Netestelsel uitgestrekte rivierdalen uit in het Tertiair substraat. Door de erosie zijn er weinig afzettingen daterend van het Midden-Pleistoceen in de provincie Antwerpen. Het Jong-Pleistoceen is vooral van belang voor de vorming van de Vlaamse Vallei. De oostelijke uitloper hiervan strekt zich uit langs de zuidelijke grens van de provincie Antwerpen (regio Mechelen). De Holocene periode begon na de laatste ijstijd, 10.000 jaar geleden. Na de laatste ijstijd werden erosie door de werking van water, nl. door rivieren, landafspoeling en bronwerking en windwerking, ditmaal vanuit het zuidwesten, de belangrijkste landschapsvormende processen. Geomorfologie Door de geleidelijke opstuwing van het Massief van Brabant in de loop van het Tertiair kwam de kustlijn in onze streken geleidelijk meer noordelijk te liggen. Op het hellend landoppervlak ontwikkelden zich, evenwijdig aan elkaar en noordwaarts stromend, de rivieren Gete, Dijle, Zenne, Dender, Schelde, Leie en IJzer. De rivieren erodeerden stelselmatig de afgezette lagen. Het geologisch substraatmateriaal (mariene afzettingen uit het Tertiair) in Laag-België bestaat uit losse sedimenten van zand en klei. De Boomse en de Kempense Klei bieden meer weerstand tegen erosie dan de Tertiaire zanden. Differentiële erosie zorgde ervoor dat de zachte zandlagen afgevoerd werden, terwijl de harde kleilagen als een heuvel in het landschap overbleven, waardoor het typische cuestareliëf ontstond. In de provincie Antwerpen ontwikkelden zich twee cuesta’s, de cuesta van de Klei van Boom en een kleinere cuesta van de Kleien van de Kempen. De cuestaruggen vormen twee oostwest verlopende heuvelruggen, nagenoeg recht en onderling min of meer evenwijdig. Tussen beide cuesta’s komt een zogenaamde subsequente depressie voor. Deze depressie is zeer uitgestrekt; ze omvat het gehele middelste deel van de provincie Antwerpen. Het gebied is opgebouwd uit erodeerbare zandige formaties afgezet tijdens de Tertiaire periode. Een aantal rivieren werden door de cuesta’s gehinderd in hun oorspronkelijke noordelijke stroomrichting en kwamen in de oostwest verlopende subsequente depressie tussen de twee cuesta’s terecht. Zo heeft de Nete een stroombekken uitgegraven in het oostelijk deel van de depressie en Het Schijn in het westelijk deel. De waterscheidingslijn tussen beide stroombekkens ligt beneden in de depressie, ter hoogte van Ranst. Hierdoor heeft het reliëfoppervlak in de provincie de vorm van een zadel. Het ‘zadelvormig dal’ (R. Maréchal) is een term die veel gebruikt wordt in de literatuur om het algemeen beeld van het reliëf in de provincie te omschrijven. Naarmate de cuesta’s vorm kregen is het hydrografisch net in de provincie grondig en herhaaldelijk gewijzigd. 17

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

De zuidelijk gelegen cuesta van de Klei van Boom vormt de waterscheidingskam tussen het ten zuiden gelegen Demer-Dijle-Rupelbekken en de ten noorden gelegen stroombekkens van de Nete en Het Schijn. De hoogte van de cuestarug wisselt tussen 25 en 50 m. Tussen de cuesta van Boom in het zuiden en de cuesta van de Kempen in het noorden ligt het cuestadal van Boom, een depressie waarin o.a. de vallei van de Kleine Nete een weg gevonden heeft.

Fig. 1-4 Tertiaire geologie in RLKGN (legende zie Tabel 1-2)

Tabel 1-2 Dagzomende Tertiaire geologische lagen in RLKGN (kaart zie Fig. 1-4) Nr Naam Tertiair geologische laag

Opp. dagzoom in RLKGN (ha)

% van totaalopp. RLKGN

1 Formatie van Lillo-Poederlee - overgang 2 Formatie van Merksplas A 3 Formatie van Merksplas B 4 Formatie van Diest 5 Formatie van Kasterlee 6 Formatie van Lillo 7 Formatie van Mol 8 Formatie van Poederlee 9 Lid van Donk 10 Lid van Hemeldonk 11 Lid van Maatheide 12 Lid van Malle 13 Lid van Merksem 14 Lid van Russendorp 15 Lid van Schorvoort 16 Lid van de Maat TOTAAL

1329,86 5022,84 2,53 18018,32 24794,01 386,95 10363,60 4239,96 3046,62 5564,90 1041,62 2045,08 1608,35 16,10 5771,74 528,00 83780,48

1,59% 5,99% 0,00% 21,50% 29,59% 0,46% 12,37% 5,06% 3,64% 6,64% 1,24% 2,44% 1,92% 0,02% 6,89% 0,63% 100%

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

1.4.2 Geologie, geomorfologie, hydrologie, bodem In deze paragraaf wordt ingezoomd op de eigenheid van de streek van Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete, vanuit abiotisch oogpunt. Hiertoe wordt gebruik gemaakt van de indeling in ecodistricten en ecoregio’s. De ecodistricten en ecoregio’s in Vlaanderen (Sevenant et al. 2002) zijn afgebakend op basis van de abiotische kenmerken klimaat, geologie, geomorfologie, hydrologie, hydrografie en bodem. Zij geven dan ook een geïntegreerd beeld van de landschappelijke eenheid van een streek en het geografisch onderscheid met andere regio’s. RLKGN behoort volledig tot de Ecoregio van de Kempen (zie Tabel 1-3 en Fig. 1-5) en zelfs voor méér dan 90 procent tot één ecodistrict, het Centraal-Kempisch rivieren duinendistrict. Een noordelijke strook van minder dan 10 procent in de gemeenten Beerse, Vosselaar, Turnhout en Oud-Turnhout behoort tot het Noord-Kempisch kleisubstraatdistrict. Een zeer kleine oppervlakte (<1 procent) behoort tot het ZuidKempisch Heuveldistrict. Tabel 1-3 Ecoregio’s, ecodistricten en hun oppervlakte binnen RLKGN Ecoregio

Ecodistrict

Opp. (ha)

Opp. % van RLKGN

Ecoregio van de Kempen

Noord-Kempisch kleisubstraatdistrict

7548,61

9,01%

Ecoregio van de Kempen

Centraal-Kempisch rivieren duinendistrict

75528,08

90,14%

Ecoregio van de Kempen

Zuid-Kempisch heuveldistrict

711,62

0,85%

83788,32

100,00%

TOTAAL

Fig. 1-5 Ecodistricten in RLKGN, allen behorend tot de Ecoregio van de Kempen

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Hieronder volgt een omschrijving van de verschillende ecodistricten die voorkomen in RLKGN. Een kort overzicht van de ontstaansgeschiedenis verduidelijkt de samenhang van het landschap. De specifieke abiotische kenmerken verhelderen dan weer het huidige uitzicht en de landschapsecologie van het regionaal landschap. Het volledige regionaal landschap behoort tot de Ecoregio van de Kempen. Typisch is de zandige bodemtextuur van de Quartaire dekzanden die op het einde van de laatste ijstijd vanuit het noorden aangewaaid zijn. De zandige textuur brengt een specifiek microklimaat met zich mee (hogere dagen lagere nachttemperaturen ten gevolge van een snelle warmteopname en -afgiftecapaciteit). De ontwatering in de zandige lagen is goed. Het reliëf in de ecoregio is overwegend vlak, maar kent ook duidelijke reliëfsverschillen. Omwille van het duidelijke verschil in oppervlakte van de drie voorkomende ecodistricten, wordt het Centraal-Kempische rivieren duinendistrict uitgebreider besproken dan de twee overige. Het Centraal-Kempisch rivieren duinendistrict is getypeerd door een dicht net van waterlopen die het ecodistrict doorsnijden en het talrijk voorkomen van landduinen. Het ecodistrict behoort tot het geologische Bekken van de Kempen, het subsidentiegebied ten noorden van het Brabants Massief. De geologische ondergrond bestaat uit verschillende mariene sedimentenpakketten, die tijdens het Tertiair (en het Vroeg-Pleistoceen) werden afgezet. Het betreft een dik pak zandige, glauconiethoudende en soms kleihoudende formaties met een lichte helling naar het noordoosten. Tijdens de laatste ijstijd (LaatPleistoceen) zorgde het permanente hogedrukgebied boven de Scandinavische ijskap voor krachtige noorderwinden, die grote hoeveelheden zanddeeltjes aanvoerden die het landschap onder een dekmantel bedekten. Deze niveo-eolische dekzanden zijn op de interfluvia slechts enkele meter dik en in de riviervalleien tot meer dan tien meter, zodat het relief grotendeels genivelleerd werd. Naast het eolisch transport van bodemdeeltjes over grote afstand traden er ook plaatselijke migraties en verstuivingen op. Na de laatste ijstijd veranderde de dominante windrichting van noordoost naar zuidwest, zodat de aanvoer van vers dekzand stopte. Vooral op plaatsen waar de dekmantel een tamelijke dikte had, bliezen de zuidwestenwinden het dekzand bijeen tot landduinen en oost-west gerichte dekzandruggen. Door uitwaaiing tot op de watertafel ontstonden plaatselijk depressies waar regen- en oppervlaktewater stagneerde en vennen gevormd werden. Het reliëf in het Centraal-Kempisch rivieren duinendistrict is vlak tot zwak golvend. De ondergrond in het ecodistrict bestaat grotendeels uit zandige, goed doorlatende lagen. De hoogteligging is bepalend voor de waterhuishouding. Het sterk ontwikkeld waterlopenstelsel vormt een net van kwelrijke zones, de hoger gelegen interfluvia fungeren als infiltratiegebieden en de overgangen tussen rug en dal als doorstroomgebieden. De belangrijkste rivieren van het ecodistrict zijn de Grote en de Kleine Nete, die ter hoogte van Lier samenvloeien. In de riviervalleien komt frequent een veensubstraat voor. Het Noord-Kempisch Kleisubstraatdistrict is een vrij vlak gebied met een Tertiaire klei-ondergrond. Deze is ook de oorzaak van het microquestareliëf en vormt de basis waarop talrijke vennen in het district rusten. Plaatselijk komen landen stuifuinen voor, maar voor zeer grote oppervlakten in het gebied zijn de zandige bodemprofielen sterk antropogeen beïnvloed. Het Zuid-Kempisch heuveldistrict wordt getypeerd door het voorkomen van Diestiaanheuvels. De ontstaansgeschiedenis van het gebied situeert zich in het Diestiaan (einde Mioceen; Tertiair), toen in een erosiegeul van de toenmalige zee grofkorrelige, glauconiethoudende zanden als zandbanken werden afgezet. Tijdens de laatste ijstijd voerden krachtige winden grote hoeveelheden fijne bodemdeeltjes aan vanuit de droogliggende Noordzee en de noordelijke gletsjerpuinhopen. Als gevolg hiervan werd het erosielandschap door een dekzandlaag lichtjes genivelleerd. Het huidige landschap van het ecodistrict wordt dan ook gekenmerkt door een aantal overwegend westzuidwest-oostnoordoost verlopende heuvels, met daartussen brede moerassige depressies en beekvalleien.

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Fig. 1-6 Enkele geomorfologische structuren in RLKGN

1.4.3 Conclusie abiotiek Samenvattend kunnen we stellen dat het werkingsgebied van Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete een zeer grote landschappelijke eenheid en samenhang vertoont. Volledig behorend tot de Ecoregio van de Kempen, en zelfs voor meer dan 90 procent tot één ecodistrict, het Centraal-Kempische rivieren duinendistrict, is dit een uniek en duidelijk onderscheiden landschap in Vlaanderen. Kenmerkend zijn het dicht netwerk van waterlopen, de bovenlopen van de Kleine en de Grote Nete, en de tussenliggende duinengordels, het vrij vlakke reliëf en de zandige ondergrond. Thematisch vertoont het RL Kleine en Grote Nete door de zandige ondergrond wel verwantschap met de andere Kempische RL’en (RL de Voorkempen, RL Lage Kempen en RL Kempen en Maasland), en via de benedenlopen van haar waterlopen met RL Rivierenland. Desalniettemin is de combinatie van zand en duinenruggen met het fijnmazige netwerk van kleine tot middelgrote beken zondermeer uniek!

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

1.4.4 Landschappelijke samenhang vanuit de traditionele landschappen Beschrijving De opdeling van de traditionele landschappen in Vlaanderen probeert de regionale verscheidenheid van de historisch gegroeide cultuurlandschappen op kaart voor te stellen in hun situatie van voor de grote veranderingen. De eerste indeling, opgemaakt in 1985, werd verder verfijnd in 1989 en 1993. De e referentiedatum tussen traditioneel en modern lag bij de eerste indeling op het einde van de 18 eeuw (zoals weergegeven door Ferraris in ca. 1775), maar werd voor de latere indelingen verschoven naar het Interbellum (Antrop & Van Damme 1995). De indeling steunt op zowel fysisch-geografische kenmerken (reliĂŤf, bodemgesteldheid), maar ook op de verspreiding van de bossen, op cultuur-landschappelijke componenten (bewoningsvorm, -patroon en dichtheid, percelering, landgebruik) en esthetische kenmerken (openheid, afwisseling,...). De stedelijke woongebieden worden in een afzonderlijke 'maskerende' laag op de kaart aangeduid. Ze vormen vaak nieuwe landschappen die er de oorzaak van zijn dat de traditionele landschappen verkleinen of verdwijnen. Een overzicht van de traditionele landschappen in het werkingsgebied van RLKGN (Antrop et al. 2002) is weergegeven in Fig. 1-7 en Tabel 1-4.

Fig. 1-7 Traditionele landschappen in RLKGN

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Tabel 1-4 Traditionele landschappen in RLKGN nr.

Naam traditioneel landschap

Opp. (ha)

% van totaalopp. van RLKGN

1 2 3 4 5 6 7 8

Land van Brecht Land van Geel-Mol Land van Herentals-Kasterlee Land van Turnhout-Poppel Limburgs heide- en bosgebied Vallei van de Grote Nete Vallei van de Kleine Nete Zuiderkempen van Lier en Heist-op-den-Berg TOTAAL

11,71 26941,57 20918,12 7004,05 5702,74 6048,04 11076,56 3580,21 81283,02

0,01% 32,15% 24,96% 8,36% 6,81% 7,22% 13,22% 4,27% 97,00%

1.4.5 Typologie Hieronder worden de drie grootste â&#x20AC;&#x2DC;landenâ&#x20AC;&#x2122; van zuid naar noord en in toenemend areaal binnen RLKGN besproken alsook de valleien van de Kleine en de Grote Nete die deze doorsnijden (Antrop et al. 2002) (Fig. 1-7).

Het Land van Geel-Mol De belangrijkste landschapsecologische waarden zijn gebonden aan typische Kempische biotopen als heiden, vennen, moerassen en soortenrijke hooilanden. Ze kennen hun grootste concentraties in de valleien van de Grote en de Molse Nete die binnen hun waterlichaam eveneens grote natuurwaarden herbergen. Door de complexe geomorfologie van deze streek (interfluvia, valleien, duinen, tertiaire heuvelruggen) ontstaan zeer gevarieerde milieugradiĂŤnten die aanleiding (kunnen) geven tot een grote variatie aan biotopen. Daar waar de relatie tussen vallei en interfluvium nagenoeg intact is, bevinden zich zeer belangrijke zones voor het natuurbehoud. In deze landschapseenheid komen relatief grote oppervlakten, kleinschalige landschappen voor die, naast een landschapshistorische waarde, een belangrijke faunistische waarde hebben en grote potenties bieden voor natuurverbindingsdoeleinden. Belangrijke potenties voor natuurontwikkeling zijn aanwezig in de talrijke monotone bestanden van naaldhout en populier. Het nieuwe landschap van de zandwinningsputten biedt, enkele uitzonderingen niet te na gelaten, vooralsnog meer potenties dan actuele waarde. Haar enorme oppervlakte en strategische ligging naast enkele van de meest waardevolle natuurkernen in de provincie maakt hen van groot belang voor het toekomstige natuurbehoud in deze streek. Natuurwaarden van uitzonderlijk belang worden gerealiseerd wanneer het Kempische voedselarme milieu in onrechtstreeks contact komt met mineraalrijk kanaalwater. In het Buitengoor-Meergoor-Sluismeer bevinden zich belangrijke oppervlakken van deze biotopen.

De vallei van de Grote Nete Wanneer de Grote Nete de provincie binnenkomt zit ze in haar middenloop en kent een uitgesproken meanderend karakter. Ten gevolge van de samenvloeiing met en de nabijheid van diverse kleinere beken (Asbeek, Hanske Selsloop, Kleine en Grote Hoofdgracht) ontstaat op het grondgebied van Balen een breed valleigebied met een zeer lage urbanisatiegraad. Deze verbrede alluviale strook wordt algemeen gekenmerkt door dagzomend veen en uittredende kwel. Deze abiotische omstandigheden vertalen zich op het terrein in relatief grote oppervlakten waardevolle tot zeer waardevolle biotopen. Op de venige gronden vindt men afwisselend vochtige tot natte hooilanden (omgeven door een dicht netwerk aan kleine landschapselementen), rietveldjes en ruigten, diverse elzenbroeken, in mindere mate berkenbroekbossen en een beperkt aantal populierenaanplanten. De structuurrijke Grote Nete en haar zijlopen, waarvan de waterkwaliteit goed tot zuiver is, vormt een belangrijk biotoop voor heel wat vissoorten. Naast (half)natuurlijke biotopen komen er langsheen de Grote Nete ook relatief veel vijvers voor. Hun aantal neemt sterk toe in westelijke richting (Meerhout, Geel). Ten westen van het kanaal is er een toename van populierenbestanden en visvijvers. Het landschap blijft 23

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

gesloten door het dichte netwerk aan KLE . In westelijke richting wordt het landbouwgebruik intensiever. Daar waar de meeste bossen ten oosten van het kanaal Dessel-Kwaadmechelen relatief klein zijn, komen hier meer uitgestrekte bestanden voor. Plaatselijk zijn er heiderelicten. De overwegend monotone bosbestanden bieden grote mogelijkheden voor natuurontwikkeling. Het landschapspatroon, gevormd door de paraboolduinen, planmatige ontginningen, bossen en heiderestanten en kleine landschapselementen, is bijzonder kenmerkend en illustratief voor de landschapsontwikkeling van de regio en heeft dan ook een grote behoudswaarde.

Het Land van Herentals-Kasterlee De landschapseenheid wordt gestructureerd door de opeenvolging van veelal parallelle beekdalen en duinenruggen. Beide kennen nog grote, aaneengesloten, typisch Kempische, natuurwaarden als heide, moerassen, vennen, nat en droog loofbos en soortenrijke hooilanden, mede aanwezig ten gevolge van de talrijke overgangssituatie tussen beide landschapscomponenten. Het meest dominante landschapsecologische geheel wordt gevormd door de beekvalleien van Aa en Kleine Nete met de tussenliggende Kempische Heuvelrug. De beekdalen zijn op diverse plaatsen venig. Waar dit veen niet werd ontwaterd of de vegetatie tot intensief productiegrasland werd omgezet, vindt men concentraties van zeer waardevolle heterogene, kleinschalige landschappen. De omgeving van de Kindernouwbeek en de Aa ten zuiden van Turnhout zijn hier goede voorbeelden van. Een groot deel van de waterlopen valt op door haar behoorlijke natuurlijke structuur en analoge waterkwaliteit wat resulteert in goed ontwikkelde waterplantenvegetaties en vispopulaties. De bovenlopen van de Kleine Nete zijn hierbij van Vlaams belang. Er is een zekere gradiĂŤnt van loofbos naar naaldhout van west naar oost. De westelijke bossen zijn oud en met name de typische beekbegeleidende bostypen hier aanwezig herbergen unieke floristische natuurwaarden. In de oostelijke zone komen naast het naaldhout een aantal belangrijke broekbosgebieden voor (Tikkebroeken, Winkelsbroek, Zevendonk, Visbeekvallei). De Zegge is een voor het natuurbehoud zeer belangrijk relict van het unieke uitgestrekte laagveencomplex dat zich tot het midden de 20ste eeuw centraal in de vallei van de Kleine Nete uitstrekte. De voormalige zandwinnings- en turfputten die in het oostelijke deel voorkomen, maken deel uit van de waterrijke matrix in deze regio met kernpunt rond de kanaalzone te Mol-Dessel. Dat belangrijke landschapsecologische waarden grote delen van deze landschapseenheid innemen, blijkt nog het best uit een overzicht van de Habitatrichtlijngebieden (zie verder). De landschapseenheid is als het ware een hot-spot voor dergelijke gebieden, wat meteen aanduidt dat een bovenlokale inrichtings- en beheersdynamiek hier zeker wenselijk is.

Vallei van de Kleine Nete In Arendonk, Retie, Dessel en Mol ontstaan de bovenlopen van de Kleine Nete. Algemeen kennen de bovenlopen relatief smalle valleien, voornamelijk gelegen in agrarisch gebied. Plaatselijk zijn er restanten van meer oorspronkelijke biotopen (elzenbosjes, wilgenstruwelen, zeggenvegetaties, rietlanden, matig soortenrijke hooilanden). Nabij de oorspronggebieden zijn de meeste valleien bosrijker en komt er een grotere dichtheid van kleine landschapselementen voor. Voorbij Bobbejaanland wordt de vallei van de Kleine Nete erg smal en domineert de Kempische Heuvelrug het noordelijke landschap. Ten zuiden is er nog een bosrijk beekdallandschap dat doorloopt tot in Grobbendonk.

Het Land van Turnhout-Poppel In de landschapseenheid springen twee complexen in het oog door hun sterke samenhang ten gevolge van een beperkte bewonings- en bebouwingsgraad en door de aanwezigheid van zeldzame biotopen met een zeer hoge botanische en faunistische waarde. Dit wordt het best geĂŻllustreerd door de aanduiding van beide complexen als Vogel- en Habitatrichtlijngebied. Een eerste geheel bestaat uit Landschap De Liereman (De Liereman, Hoge Mierdse Heide, Korhaan), kasteelbossen ten noorden en zuiden van het kanaal Dessel-Schoten, Kijkverdriet, Vijverbossen en Gewestbossen van Ravels. In het oosten vindt dit complex aansluiting met een uitgestrekt boscomplex op Nederlands grondgebied. Een tweede geheel omvat de Schrieken en het bosrijk landbouwlandschap dat zich uitstrekt tussen Nieuwkerk en het Turnhouts Vennengebied. Ten noorden van de Schrieken sluit het landschap aan op een zeer waardevol bos-, heide- en landbouwgebied in Nederland. Beide complexen worden grotendeels gescheiden door de geruilverkavelde vallei van de Aa. Ruilverkavelingen domineren verder het grootste deel van de westzijde van de landschapseenheid waar de valleien van Mark, Merkske en Noordermark belangrijke 24

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

relictnatuurwaarden herbergen. Als een blauwe draad doorheen het landschap loopt het kanaal DesselSchoten met haar grotendeels beboste oevers. Ze vormt het belangrijkste oost-west georiĂŤnteerde natuurverbindingsgebied. Het kanaal is tevens de landschappelijke drager van talrijke kleiputrestanten die zich over haar ganse traject bevinden. Zowel floristisch als faunistisch vertegenwoordigen deze kleiputten plaatselijk hoge natuurwaarden. Tussen de grote complexen zijn een aantal typische of oude landschapsstructuren bewaard gebleven.

1.4.6 Gaafheid en cultuurhistorische waarde vanuit de Landschapsatlas Opbouw landschapsatlas De Landschapsatlas is een gebiedsdekkende inventaris van het Vlaamse landschap vanuit cultuurhistorische invalshoek. Uitgangspunt is dat niet alleen de landschapselementen het landschap bepalen, maar ook hun onderlinge historische en ruimtelijke relaties. De landschapsatlas is een inventaris van de vlakvormige, lijnvormige en puntvormige relicten van de traditionele landschappen aan het begin ste van de 21 eeuw. De nadruk ligt op de landschapskenmerken van bovenlokaal belang met erfgoedwaarde. Waarden als samenhang, gaafheid en herkenbaarheid werden in rekening gebracht. Bij de vlakvormige relicten werden relictzones en ankerplaatsen afgebakend. Relictzones werden afgebakend waar waardevolle landschapselementen voorkomen in relatief gave, herkenbare onderlinge samenhang. Het zijn gebieden met een grote dichtheid aan punt- en lijnrelicten, zichten en ankerplaatsen en zones waarin de samenhang tussen de waardevolle landschapselementen belangrijk is voor de gehele landschappelijke waardering. Ankerplaatsen zijn de meest landschappelijk waardevolle gebieden in Vlaanderen. Ze zijn binnen de relictzones uitzonderlijk inzake gaafheid of representativiteit, nemen ruimtelijk een plaats in die belangrijk is voor de zorg of het herstel van de landschappelijke omgeving of zijn uniek.

Ankerplaatsen In Vlaanderen werden 381 ankerplaatsen afgebakend, goed voor 221.015 ha of 16,25% van de Vlaamse oppervlakte. Van de 88 ankerplaatsen die afgebakend werden in de provincie Antwerpen zijn er 28 gelegen binnen het werkingsgebied van RLKGN (goed voor 18% van de oppervlakte van RLKGN). In Fig. 1-8 en Tabel 1-5 worden de ankerplaatsen opgelijst en geografisch weergegeven.

Fig. 1-8 Ankerplaatsen in RLKGN. Er werden in totaal 28 ankerplaatsen aangeduid, 15 ervan liggen voor 100

procent binnen het werkingsgebied, 10 ervan voor een aanzienlijk deel. Drie ankerplaatsen liggen slechts met een klein deel in het werkingsgebied 25

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Tabel 1-5 Ongeveer 18% van de oppervlakte van RLKGN werd aangeduid als ankerplaats

Naam ankerplaats

Totaalopp. ankerplaats (ha)

Oppervlakte binnen RLKGN % van % binnen totaal opp. RLKGN van opp. binnen RL totaalopp. anker(ha) ankerplaatsen plaats in RLKGN

Selguis / Kievermontbroek

213,63

100,00%

1,42%

0,25%

Zammels Broek en Trichelbroek

850,65

274,62

32,28%

1,83%

0,33%

Abdij van Postel en de Ronde Put

1845,33

100,00%

12,28%

2,20%

Vallei van de Kleine Kaliebeek

469,57

100,00%

3,13%

0,56%

1649,20

95,69%

10,98%

1,97%

Grote Netevallei te Balen met De Most 1723,5 Vallei van de Wimp en de Grote Nete te Herenthout 680,74

473,41

69,54%

3,15%

0,56%

Kruiskensberg

409,86

30,06

7,33%

0,20%

0,04%

Merodese Bossen

226,7

170,60

75,25%

1,14%

0,20%

Grotenhoutbos - Gierlebos

420,79

100,00%

2,80%

0,50%

Liereman

1600,76

1018,70

63,64%

6,78%

1,22%

699,06

100,00%

4,65%

0,83%

11 Kasteel van Vorselaar 260,93 Domein Krabbelshof, Lovenhoek en Krabbels 12 Broek 959,59 Kasteel en Kleine Netebeemden van 13 Grobbendonk 1161,73

260,93

100,00%

1,74%

0,31%

591,92

61,68%

3,94%

0,71%

1161,73

100,00%

7,73%

1,39%

14 Vallei van de Kindernouwbeek

387,61

100,00%

2,58%

0,46%

15 Domein Blommerschot en Beulkbeemden

966,73

226,45

23,42%

1,51%

0,27%

16 's Herenbos, Heihuizen en Zalfen

548,34

0,21

0,04%

0,00%

17 Stuifduincomplex bij de Molse en de Grote Nete 1492,32

1492,32

100,00%

9,93%

1,78%

18 Turnhouts vennengebied 881,4 Dal van de Kleine Nete tussen Nijlen en 19 Grobbendonk 454,52

567,03

64,33%

3,77%

0,68%

73,08

16,08%

0,49%

0,09%

20 Rammelaars

236,16

73,40

31,08%

0,49%

0,09%

21 Verloren Schaap

288,01

100,00%

1,92%

0,34%

22 Visbeekvallei 392,86 Heuvelrug tussen Herentals en Lichtaart met de 23 Netevallei 1332,47

392,86

100,00%

2,62%

0,47%

1332,47

100,00%

8,87%

1,59%

24 De Zegge

276,36

100,00%

1,84%

0,33%

25 Buitengoor en Sluismeer

353,62

100,00%

2,35%

0,42%

26 Heuvelrug tussen Lichtaart en Kasterlee

273,22

100,00%

1,82%

0,33%

27 Kolonie Merksplas

828,36

7,37

0,89%

0,05%

0,01%

TOTAAL

20234,82

15023,56

74,25%

100,00%

17,93%

10 Priorij van Corsendonk en de Tikkebroeken

% van werkingsgebied RLKGN

Hieronder worden de ankerplaatsen in RLKGN afzonderlijk besproken, in volgorde van hun officiĂŤle nummering. Telkens worden de wetenschappelijke, historische, esthetische, sociaal-culturele en ruimtelijk-structurerende waarde aangegeven.

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

A10013 : Liereman Wetenschappelijke waarde De vrij grote reliëfverschillen in het landschap en de aanwezigheid van een gaaf landduincomplex geven deze ankerplaats een belangrijke geomorfologische waarde. In dit gebied komen over nog relatief grote oppervlakten, in Vlaanderen zeldzaam geworden, vegetaties voor. De verschillende vegetatietypes herbergen een gevarieerde en soms zeldzame fauna en flora. Verspreide zones met natte weilanden trekken belangrijke populaties weidevogels aan. De biotische waarden van deze ankerplaats zijn het rechtstreekse gevolg van de gunstige abiotische condities, zijnde een voedselarm milieu en zuiver water, die door de achteruitgang van de kwaliteit van het milieu op Vlaams niveau zeldzaam zijn geworden. Historische waarde Deze ankerplaats betreft een intact voorbeeld van een oud-kempisch landschap, waarvan de structuur slechts in beperkte mate veranderd is sinds de 18de eeuw. Hoewel het oorspronkelijk een heidegebied met talrijke vennen en moerassige depressies betrof en het nu grotendeels verland is, komt het huidige landschappatroon nog sterk overeen met wat we terugvinden op de historische kaart van Vandermaelen (1854). Ter hoogte van 'De Korhaan' en 'De Braekelaer' situeren zich archeologische vindplaatsen uit het steentijdperk. Esthetische waarde De esthetische waarde van deze ankerplaats wordt met name bepaald door de uitgestrektheid van dit zo goed als intacte oud-kempische landschap. Afwisselend weidse open structuren (heide, venen, moerassen, rietvelden, graslanden) en gesloten structuren (struwelen, bossen, domeinen) naast kleinschalige mozaïeken van gras- en akkerlanden, struwelen en bosjes, houtkanten, bomenrijen en dreven. Sociaal-culturele waarde Een gedeelte van deze ankerplaats was vroeger een turfwingebied. Ruimtelijk-structurerende waarde De uitgestrektheid van dit relatief gave oud-kempische landschap geven het een belangrijke ruimtelijkstructurerende waarde.

A10017 : Grotenhoutbos - Gierlebos Wetenschappelijke waarde Als oud boscomplex herbergt het Grotenhoutbos waardevolle oude bosvegetaties en dankzij het voorkomen van een dicht slotenstelsel, verschillende bodemtypen en een uitgesproken microreliëf, worden vele overgangssituaties gecreëerd tussen verschillende biotooptype, wat resulteert een rijke variatie aan planten- en diersoorten. Dit oude en uitgestrekte bosgebied fungeert bovendien als een kerngebied in het ecologische netwerk voor een aantal minder algemene diersoorten en vormt het een uiterst waardevol gebied voor autochtone genenbronnen voor bosplanten. Historische waarde Het Grotenhoutbos betreft een aanzienlijk restant van een eertijds domaniaal bos dat dienst deed als jachtgebied voor de Hertogen van Brabant. De naam van het Grotenhoutbos duikt voor het eerst op in 1302; bij Ferraris (1777) en Vandermaelen (1854) is er sprake van 'Grooten Houts Bosch' en betreft het een uitgestrekt bosgebied met afwisseling van loof- en naaldhout. De bosstructuur met open stukken is gaaf gebleven sinds het begin van de 20ste eeuw (MGI,1909). De drogere gebieden -droge zandruggen langsheen de beekvalleien- hebben een belangrijk archeologisch potentieel omdat zij van oudsher uitgelezen nederzettingszones zijn. Esthetische waarde Het aaneengesloten bosgebied vormt een mooi contrast met het open, gave landbouwgebied rondom. De indrukwekkende dreven, het uitgebreide grachtenstelsel en de verspreid voorkomende open percelen resulteren in afwisseling en mooie zichten binnen het beboste complex. Sociaal-culturele waarde Geen. Ruimtelijk-structurerende waarde Ruimtelijk structureel vormt het gesloten bos met een aantal imposante dreven en een uitgebreid grachtenstelsel een sterk contrasterend element binnen het omliggende open landbouwgebied.

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

A10022 : Priorij van Corsendonk en de Tikkebroeken Wetenschappelijke waarde De natuurwetenschappelijke waarde van deze ankerplaats wordt in de eerste plaats bepaald door het valleigebied van de Rodeloop, waar men een typische beekdalvegetatie terugvindt. Een complex van natte hooilanden, vochtige heide en struweel, naast drogere plaatsen met naald- of loofhout zijn het resultaat van een variatie aan abiotische condities. De structuurdiversiteit van het gebied maakt het ook voor de fauna geschikt: de vogelrijkdom is zeer waardevol, maar ook zoogdieren, amfibieën, reptielen, en talrijke vlinders en libellen vinden hier geschikt habitat. De boscomplexen ten noordoosten van de priorij en deze langsheen de Wamp dragen eveneens bij tot de natuurwetenschappelijke waarde van de ankerplaats en hebben vooral voor de avifauna een belangrijke waarde. Historische waarde Archeologische sporen verwijzen naar een eerste, vermoedelijke nederzetting rond 1398. De tot vandaag 'bewaarde' , deels gerestoreerde of gereconstrueerde gebouwen van de voormalige priorij Corsendonk gaan echter terug tot de 16de - 17de eeuw. De priorijgebouwen met tuin, de Oude Corsendonkvijver (huidige eendenkom) en een deel van het drevenpatroon zijn reeds goed herkenbaar op de historische kaarten van Ferraris (1777). Ten noorden van de priorij ligt het molenhuis van de eertijds nabijgelegen molen, dat teruggaat tot het einde van de 18de eeuw. Het omliggende landschap, en met name de valleien van de Rodeloop en de Wamp, werd gevormd door de landbouwactiviteiten in de 19de eeuw. De opstrekkende perceelsstructuur langsheen de Rodeloop komt redelijk goed overeen met wat we vinden op de kaarten van het MGI uit het begin van de 20ste eeuw. Esthetische waarde De openheid van het centrale gedeelte, gedomineerd door de voormalige priorij, en de gesloten omgeving met de valleien van de Wamp en de Rodeloop doen een contrastrijk compartimentenlandschap ontstaan. Vanaf de priorij vetrekken een aantal indrukwekkende dreven die het zicht op de omgeving 'filteren'. Sociaal-culturele waarde De voormalige priorij Corsendonk heeft doorheen de geschiedenis een belangrijke rol gespeeld in de religieuze geschiedenis van de streek. Ruimtelijk-structurerende waarde Twee belangrijke structurerende elementen in dit landschap zijn de Rodeloop met vallei in het westen en de Wamp met vallei in het oosten. Gelegen langs de begrenzing, 'omhelzen' zij als het ware het landschap. Daarnaast is er het drevenpatroon, dat vertrekkend vanaf de priorij naar de vier windrichtingen uitstraalt en zo de centrale ligging van de priorij benadrukt.

A10023 : Abdij van Postel en de Ronde Put Wetenschappelijke waarde De Ronde Put en omgeving betreft op natuurwetenschappelijk gebied één van de interessantste gebieden van de Kempen. Gelegen in het brongebied van de Kleine Nete en rijk aan open water en moerassen, vinden we hier overgangssituaties van drogere naar natte vegetatie, alsook verschillende verlandingsstadia. De afwisselende vegetatietypes van droge heide, grove dennen, elzenbroek struweel en oude bossen resulteren in een belangrijke botanische waarde. De combinatie van open water met natte vegetaties, oud bos en weilanden biedt ideale mogelijkheden voor wateren prooivogels, waarvan enkele zeldzame exemplaren in het gebied broeden. Maar ook insecten, vlinders, reptielen en amfibieën gedijen hier goed. Historische waarde Deze ankerplaats is een getuige van het vroegere grootgrondbezit met landbouw, bosbouw en later ook jacht. Men vindt hier de verschillende stadia in de evolutie van het landschap terug: loofbosontginningen en vorming van heide en akkers, droogleggen van moerassen en het herbebossen van heide, de uitbating van veenmoeras. Het abdijgebouw met omwalling, aan aantal dreven in oost-westelijke richting, en de structuur van de Ronde Put zijn reeds op de historische kaart van Ferraris (1777) herkenbaar. De structuur van de onmiddellijke omgeving van de abdij, en meer bepaald de ontginningsstructuur, de bospercelen en het drevenpatroon, zijn sinds het begin van deze eeuw relatief gaaf gebleven (cf. MGI, 1909). Met de abdij -waarvan de kerk minstens teruggaat tot de 13de eeuw en andere delen tot de 16de eeuw-, het kasteel uit het midden van de 19de eeuw en enkele oudere hoeven en woningen, herbergt deze ankerplaats 28

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

eveneens heel wat bouwkundig erfgoed. Esthetische waarde De combinatie van een ongerept natuurgebied (de Ronde Put) temidden van een oud cultuurlandschap met bossen en kleinschalige landbouwpercelen en het in het gebied aanwezige bouwkundig erfgoed, geeft deze ankerplaats een zeer hoge esthetische waarde. De ongereptheid, de uitgestrektheid en het afwezig zijn van 'horizontvervuiling' dragen positief bij tot de belevingswaarde. Sociaal-culturele waarde De abdij van Postel heeft doorheen haar eeuwenlange geschiedenis een belangrijke stempel gedrukt op de evolutie van het gehucht Postel en omgeving. Vanaf de late middeleeuwen tot in de helft van de 19de eeuw werden sommige veenmoerassen uitgebaat ten behoeve van brandstofvoorziening. Ruimtelijk-structurerende waarde Gelegen in de centrale Kempen, heeft dit landschap de typische compartimentenstructuur van eenheden bos, afgewisseld met eenheden weiland. De Ronde Put en het gehucht Postel, met de abdij en het kasteel, vormen twee zwaartepunten in het landschappelijk geheel. Een indrukwekkend drevenpatroon geeft het geheel de typische blokvormige structuur. Deze ankerplaats vertoont nog een belangrijke samenhang met haar omgeving.

A10042 : Domein Blommerschot en Beulkbeemden Wetenschappelijke waarde Door de verscheidenheid in reliĂŤf en vochtigheidsgraad van de bodem treffen we in dit gebied -met beekvalleien, stuifduinen, vennen, bossen en heide- een grote verscheidenheid aan biotooptypen aan, wat gepaard gaat met een rijke plantengroei. Het vliegveld en omgeving vormt een uiterst waardevol gebied voor broedvogels en ligt bovendien op een belangrijke vogeltrekroute. Historische waarde De eerste vermelding van Blommerschot -toen een groot Riddergoed- dateert uit 1432. De huidige bosstructuur van Blommerschot is gaaf en herkenbaar in vergelijking tot de historische kaarten van het MGI (1909). De nog steeds aanwezige en centraal gelegen monumentale dreef is echter reeds herkenbaar op de kaart van Ferraris uit 1777. Het landgoed 'Heiligenaert' gaat in oorsprong terug tot 1846, maar werd ondertussen wel sterk verbouwd. De kapel van O.-L.-Vrouw van Lourdes werd opgericht in 1900. Esthetische waarde Het landschap van Blommerschot en Beulkbeemden is zeer divers in opbouw en structuur met een afwisseling van kleinschalige landbouw in de beekvalleien, stuifduinen, heide en bossen. De verschijningsvorm van het landschap, aangevuld met de landelijke bebouwing en klein historisch erfgoed resulteert in een esthetisch aantrekkelijk en daarmee waardevol geheel. Sociaal-culturele waarde Geen. Ruimtelijk-structurerende waarde Deze ankerplaats betreft een centraal gelegen bosgebied dat zowel langs oost- als west wordt omsloten door een kleinschalig valleilandschap. De open plekken ter hoogte van de landbouwenclave vormen een mooie afwisseling temidden van de dichte bosstructuur. Grenzend aan de landschappen 'Het Zalfens gebroekt' en ''s Herenbos-Heihuizen', vormt deze ankerplaats een onderdeel van een uitgestrekte en landschappelijk waardevolle open ruimte tussen Oostmalle, Zoersel en Wechelderzande.

A10043 : Domein Krabbelshof, Lovenhoek en Krabbels Broek Wetenschappelijke waarde Door de overgang van valleigebied naar hogere, drogere gronden, wordt de wetenschappelijke waarde van deze ankerplaats in de eerste plaats bepaald door de afwisseling in abiotische condities, wat resulteert in een rijke schakering aan vegetatietypes. Verder vertoont het beekdal van de MolenbeekPulse beek een aantal bijzondere kwaliteiten met een goede waterkwaliteit en nog vrijwel intacte structuurkenmerken en wordt de winterbedding nog gekenmerkt door een overwegend extensief bodemgebruik, waardoor de beekdal-beekrelatie nog steeds aanwezig is. Historische waarde Deze ankerplaats betreft een valleigebied dat relatief ongeschonden is gebleven en daardoor nog heel wat kenmerken van het 'oude landschap' vertoont. We vermelden de dreven, bomenrijen, kleine percelen 29

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

en typische beemden. Het Krabbelshof wordt reeds bij Ferraris vermeld als 'Heerlijkheid Crabbosch'. De domeinstructuur is herkenbaar en relatief gaaf in vergelijking tot de kaart van het MGI uit het begin van de 20ste eeuw; doch het kasteel werd verwoest tijdens WOII. Het ten zuiden van het Krabbelshof gelegen 'Driehoekhof' betreft een landhuis uit het einde van de 19de eeuw. Het kapelletje, gelegen in het natuurgebied 'De Krabbels' en toegewijd aan O.-L.-Vrouw, klimt op tot de 2de helft van de 19de eeuw. Esthetische waarde De afwisseling van kleinschalig valleigebied, naar gesloten en hoger gelegen bosgebied en langs de rand open cultuurland met kleine landschapselementen geeft dit landschap een belangrijke esthetische waarde. De uitgestrektheid, de relatieve ongeschondenheid en de variatie in opbouw en structuur dragen eveneens bij tot de belevingswaarde van dit gebied. Sociaal-culturele waarde Tot in de jaren 50 zou in het beekdal van de Pulse beek een galg -een oud terechtstellingsinstrument op de grens tussen verschillende gemeenten- hebben gestaan, waarnaar de naam 'Galgevoortsebrug' nog verwijst. Ruimtelijk-structurerende waarde Dit landschap vertoont een mooie overgang van laaggelegen valleigebied over hoger gelegen bosgebied naar open cultuurland. De kavelstructuur varieert van klein, onregelmatig in de vallei tot groot blokvormig op de cultuurgronden. In het noorden aansluitend -doch onderbroken door de autoweg E34- op de landschappen van het Zalfens Gebroekt en Blommerschot, is deze ankerplaats deel van een veel uitgestrekter relatief gaaf gebied in de Antwerpse Kempen.

A10044 : Visbeekvallei Wetenschappelijke waarde Hoewel bijna alle biotopen in de vallei van de Visbeek door de mens werden gecreĂŤerd of beĂŻnvloed, vertegenwoordigt het geheel een belangrijke vegetatiekundige en floristische waarde. Deze is te danken aan de structuurdiversiteit van het gebied waarbij vooral de aanwezige landschapsecologische infrastructuur van houtkanten, bomenrijen, bermen e.d. van groot belang is voor het voorkomen van heel wat planten diersoorten. Dit gebied betreft bovendien 1 van de zeldzame vindplaatsen van de Adder in Vlaanderen. De Visbeek zelf heeft nog een gezonde beekstructuur in een niet geheel ongeschonden beekvallei. Men treft er nog typische vissoorten voor 'zuiver' water aan. Historische waarde Op de historische kaart van Ferraris (1777) zien we dat de Visbeek op een aantal details na hetzelfde traject volgt als vandaag. Van de aanplanting van naaldbos zijn de eerste tekenen terug te vinden bij Vandermaelen (1854). De repelpercelering, het resultaat van turfontginningen tijdens het einde van de 19de en begin van de 20ste eeuw (cfr. MGI, 1909), is nog duidelijk herkenbaar en de aanwezigheid van vele lijnvormige landschapselementen als bomenrijen en houtkanten benadrukken het kleinschalige karakter van het vroegere gebruik van het gebied. De heidegedeelten, die eertijds een belangrijke oppervlakte innamen (cfr. Ferraris, Vandermaelen), zijn vandaag op enkele relicten na volledig verdwenen en omgezet in akker- of weiland. Esthetische waarde De Visbeek betreft een mooi en authentiek restant van een valleigebied met een gesloten karakter. De aaneenschakeling van verruigde kruidenvegetaties, zeggenrijke hooilanden, natte en droge heide, enz. temidden van kleinschalig landbouwland en aansluitend op uitgestrekt gemeentelijk bosgebied geeft het een gevarieerd en aantrekkelijk karakter. Sociaal-culturele waarde De vallei van de Visbeek deed vroeger dienst als turfwin- en schaddengebied en was zo leverancier van brandstof voor de plaatselijke bevolking. Ruimtelijk-structurerende waarde De ruimtelijk-structurerende waarde van dit gebied wordt met name bepaald door de kleinschaligheid en het gesloten karakter dat wordt verkregen door de afwisseling van open en gesloten structuren, aangevuld met talrijke lijnvormige landschapselementen.

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

A10045 : Vallei van de Kindernouwbeek Wetenschappelijke waarde Als intact gebleven valleigebied van een laaglandbeek vertegenwoordigt deze ankerplaats een belangrijke geomorfologische waarde. Door de sterk variërende milieuomstandigheden zoals vochtigheidsgradiënten, bodemtypen, verschillen in voedselrijkdom en dankzij de goede waterkwaliteit van het hydrografisch net, vinden we hier op een eerder beperkte oppervlakte een rijke verscheidenheid aan begroeiingen. Deze floristische rijkdom gaat gepaard met een gevarieerde en soms zeldzame fauna. Historische waarde De historische waarde van dit landschap wordt bepaald door de nog steeds aanwezige en herkenbare oude landschapsstructuur en landschapsopbouw van een Kempens valleigebied, die de verschillende historische ontginningsfazen perfect weerspiegelen. Bij Ferraris en Vandermaelen herkennen we deze ankerplaats reeds als een opvallend stuk beekvallei, gedomineerd door moerassige graslanden, doorweven met grachten, afgewisseld met stukjes heide en enkele percelen bos. De kaarten van het MGI geven de situatie in het begin van de 20ste eeuw: grote delen van het grasland zijn opgedeeld in smalle rechthoekige percelen. Deze perceelsstructuur wijst op vroegere turfontginningen en bleef tot vandaag in het landschap bewaard. Esthetische waarde Door de kleinschalige variatie van open, halfopen en gesloten structuren met een zeer verscheiden opbouw, heeft dit valleilandschap een veelzijdig uitzicht. De talrijke zandwegen met brede bermen, het complex van houtkanten en bomenrijen en de smalle perceleringen benadrukken samen het traditionele landelijk aspect van het geheel.. Sociaal-culturele waarde Als turfwingebied was de Kindernouwbeekvallei vroeger een leverancier van brandstof voor de plaatselijke bevolking. Ruimtelijk-structurerende waarde Het landschap van de Kindernouwbeek betreft een gaaf fragment van een goed bewaarde landschappelijke chronosequentie die het resultaat is van een opeenvolging van verschillende ontginningsfazen. Verder heeft het een veelzijdig uitzicht door het op een kleine schaal voorkomen van structureel sterk verschillende begroeiingen en vormt het zo een sterk contrast met de monotone omgeving.

A10046 : Kasteel van Vorselaar Wetenschappelijke waarde Deze ankerplaats wordt voor een belangrijk gedeelte gekenmerkt door goed ontwikkelde bossen. De oorspronkelijke loop van de Bosbeek (die verlegd is rondom het kasteelpark) en de vallei is nog herkenbaar in het vegetatiebeeld. De combinatie van waterpartijen en zeer oude bomen in het kasteelpark vormt zowel voor vogels als vleermuizen een ideaal broeden foerageergebied en het kasteelpark en de dreven vertegenwoordigen samen een aanzienlijke dendrologische waarde. Als onderdeel van het beekdal van de Bosbeek, met een uitgesproken noord-zuid oriëntatie, vormt deze ankerplaats een verbindingselement voor fauna en flora tussen de open ruimten in het noorden en het zuiden van de gemeente Vorselaar. Historische waarde Volgens literaire bronnen zou reeds in de Romeinse periode op de plaats van het kasteel van Vorselaar een villa hebben gestaan. De plattegrond van het kasteel gaat terug op een waterburcht uit de 13de eeuw, doch de huidige gebouwen werden opgericht in de17de en 18de eeuw. De structuur van het kasteelpark, zoals weergegeven bij Ferraris is nog grotendeels gaaf. Opvallende ook is de dreef van het kasteel naar het dorpscentrum van Vorselaar, die werd aangelegd in de 17de eeuw en nog steeds de historische link tussen de kerkelijke en de wereldlijke macht weerspiegelt. De voormalige kasteelhoeve klimt op tot 1686, een gedeelte werd wel in 1920 bij een brand vernietigd. De kleinschaligheid van het landschap in de noordelijke rand van de ankerplaats refereert naar de ontstaansgeschiedenis van het gebied als oude ontginning en vertegenwoordigt daarmee op zich een cultuurhistorische waarde. Het oudste gedeelte van de parochiekerk St.-Pieter, de toren, gaat terug tot de 13de-14de eeuw, de rest van de kerk dateert uit de 17de eeuw. De pastorie met omringende, deels ommuurde tuin werd opgetrokken in 1785 31

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Esthetische waarde Gelegen in een eeuwenoude omgeving van de schilderachtige Kasteeldreef, uitgestrekte bossen en enkele boerderijen, geeft het Kasteel van Vorselaar een grootse en weelderige indruk. De verbinding tussen het kasteel en de mooi bewaarde kerk en pastorie, door middel van een eeuwenoude dreef, weerspiegelt nog heel sterk een stukje uit het verleden. Het geheel van historische waardevolle gebouwen binnen een gaaf bewaard landschap in de vallei van de Bosbeek vertegenwoordigt dan ook een aanzienlijke esthetische waarde. Sociaal-culturele waarde Aan het kasteel van Vorselaar zijn de namen van talrijke illustere families verbonden. Ruimtelijk-structurerende waarde Gedomineerd door bos en dreven, geeft het landschap een sterk gesloten indruk, met als zwaartepunt het centraal gelegen kasteel. De Bosbeek, die zich van door de ankerplaats slingert, heeft het uitzicht van en diepe gracht met oevers doordat de omgevende gronden een stuk hoger liggen. De 'Kasteeldreef', die de verbinding vormt tussen de St.-Pieterskerk en het kasteel, is een duidelijke verwijzing naar de vroegere samenhang tussen wereldlijke en kerkelijke macht. Deze dreef vormt net als de 'Hoevedreef' één van de assen van het kasteelpark. Doordat het kasteelpark doordringt tot in de dorpskern, vormt het een belangrijk groenelement in de 'stedelijke' sfeer en als het ware een poort van stedelijk naar landelijk gebied.

A10047 : Kasteel en Kleine Netebeemden van Grobbendonk Wetenschappelijke waarde Deze ankerplaats vertegenwoordigt met het alluvium van de Kleine Nete en de Aa en de heuvel- en duinenrug die de waterscheiding vormt tussen beide rivieren, in de eerste plaats een belangrijke geomorfologische waarde. Ten gevolge van deze geomorfologie, vertoont dit gebied een rijke verscheidenheid aan abiotische condities met nattere, alluviale bodems in de valleien en drogere gronden op de heuvel- en duinenrug. De variatie in abiotiek geeft ontstaan aan een rijke plantengroei die tot uiting komt in een zeer afwisselende vegetatiestructuur. Daarnaast vinden ook verschillende faunasoorten geschikt voedsel- en broedhabitat in dit valleilandschap. Historische waarde In dit landschap in de vallei van de Kleine Nete en de Aa vinden we talrijke sporen die de geschiedenis van het gebied weerspiegelen. De beemden vertonen nog een relatief gave perceelsstructuur met veel perceelsrandbegroeiing in vergelijking tot wat we terugvinden op de historische kaart van het MGI uit het begin van de 20ste eeuw. Ook het wegenpatroon en een aantal dreven zijn mooi bewaard gebleven. Verder herkennen we langsheen de Kleine Nete verschillende oude meanders die verwijzen naar de oorspronkelijke loop van deze rivier. Op verschillende plaatsen treffen we bovendien plaggenbodems aan, wat wijst op vroegere landbouwactiviteiten. Ook belangrijk voor de geschiedenis van het gebied was de stichting en vestiging van de priorij O.-L.-Vrouw -ten-Troon in 1414, net ten zuiden van de Kleine Nete. De kerkruïne, en de bewaarde oostelijke kloostervleugel en afsluitingsmuur gaan allen terug tot de 15de eeuw. De watermolen en de voorgebouwen van het oude kasteel vormen de historische kern van de noordwestelijke helft van het gebied. De molen werd voor de eerste keer vermeld in 1254; doch de huidige molen dateert van de 17de eeuw. De nog resterende gebouwen van het voormalige Hof van Grobbendonk werden opgericht in 1540. Achter het Hof ligt nog steeds 'het domein van de graaf' of de 'beemden'. Ook op andere plaatsen in het gebied komen historische bouwwerken voor. Ter hoogte van Heiken staat de z.g. 'Kapel Heiken', een neotraditionele constructie die in 1905 werd opgericht als dankkapel. Verder vermelden we een hoeve met losstaande stal en schuur, opklimmend tot de eerste helft van de 19de eeuw, alsook een alleenstaand woonhuis, teruggaande tot het einde van de 19de en begin van de 20ste eeuw. Esthetische waarde De esthetische waarde van deze ankerplaats wordt in de eerste plaats bepaald door de variatie in vegetatietypes met gesloten naald- en loofbossen en struwelen en open, natte weilanden. Talrijke lintvormige en andere kleine landschapselementen als beken, grachten, bomenrijen, dreven, e.d., alsook de nog aanwezige duinrestanten geven het landschap een visueel erg aantrekkelijk karakter. Het verspreid doorheen het gebied voorkomend bouwkundig erfgoed draagt eveneens bij tot de belevingswaarde van dit valleilandschap. 32

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Sociaal-culturele waarde De priorij O.-L.-Vrouw-ten-Troon, bestemd voor de broedergemeente van de Reguliere Kanunniken van Sint-Augustinus, werd na haar oprichting in 1414 al vlug een wetenschappelijk en literair centrum -een zogenaamd scriptorium- ter verspreiding van de geestescultuur. Ruimtelijk-structurerende waarde Het landschapsbeeld van deze ankerplaats wordt zeer sterk beïnvloed door het hydrografisch net, waarbij vooral de Kleine Nete en de Aa met hun respectievelijke valleien belangrijke structurerende elementen zijn. De onregelmatige perceelsvormen en de afwisseling in vegetatie met dichte, gesloten bossen en open weilanden geven ontstaan aan een gevarieerd, kleinschalig en typisch Kempisch valleilandschap. In het oosten aansluitend op de het landschap van de 'Heuvelrug tussen Herentals en Lichtaart met Netevallei', maakt deze ankerplaats deel uit van een groter aaneengesloten gebied met stuifduinen en valleien.

A10048 : Vallei van de Kleine Kaliebeek Wetenschappelijke waarde De vallei van de Kaliebeek vormt een lokale depressie en fungeert daardoor lokaal als putgebied voor grondwaterstromingen vanuit nabijgelegen hogere gronden; dit kan aanleiding geven tot waardevolle kwelsituaties in de vallei.Talrijke kleine landschapselementen en een uitgesproken microreliëf brengen diversiteit in de vegetatieve opbouw van dit landschap en resulteren in een rijke plantengroei. Deze diversiteit van het landschap weerspiegelt zich ook in een gevarieerde avifauna. Historische waarde De valleien van de Kleine Kaliebeek en de Roeikensloop vormen, samen met de hoger gelegen ontginningen, een bijzonder goed bewaard relict van het oude Kempische cultuurlandschap. De langwerpige perceelstructuur van het centrale gedeelte van de ankerplaats is het resultaat van ijzerertsontginningen in de 19de eeuw. Talrijke kleine landschapselementen, alsook het onverharde wegenpatroon hebben eveneens reeds een lange geschiedenis achter zich. Plaggenbodems verwijzen naar het vroegere landbouwgebruik van de hoger gelegen gronden. Esthetische waarde De esthetische waarde van dit halfopen landschap in de vallei van de Kaliebeek wordt bepaald door de kleinschaligheid en diversiteit. De mozaïek van ruigten, broekbos, extensieve weilandjes, e.d., doorweven met houtwallen, bomenrijen, waterlopen en een grotendeels onverhard wegennet geeft ontstaan aan een visueel aantrekkelijk landschappelijk geheel. Sociaal-culturele waarde De vallei van de Kleine Kaliebeek en de Roeikensloop was eertijds een belangrijk turfwin- en ijzerertsontginningsgebied. Ruimtelijk-structurerende waarde Het landschapsbeeld van deze ankerplaats wordt bepaald door de kleinschaligheid en diversiteit en vormt een scherp contrast met het omgevende intensieve landbouwgebied. Ter hoogte van Kleine Winkel wordt de overgang van plaggencomplexen naar valleigronden geaccentueerd door taluds en een zandweg met opgaande begroeiing. Als geheel betreft het een halfopen landschap, waarin de grote landschappelijke structuren nog zeer goed herkenbaar zijn en waarvan ook de invulling aansluit bij de hoofdstructuur.

A10049 : Heuvelrug tussen Herentals en Lichtaart met de Netevallei Wetenschappelijke waarde Deze ankerplaats heeft een belangrijke geologische waarde als schakel in de duinenketen tussen Nijlen en Kasterlee, met een duidelijke steilrand naar de vallei van de Kleine Nete. De afwisseling van depressies en zandruggen resulteert in een gradiënt van droog naar nat en eutrofiëring door de Boterpottenloop en een kokmeeuwenkolonie geeft een gradiënt van voedselrijk naar voedselarm. Deze wisselende abiotische condities leveren een karakteristieke en gevarieerde plantengroei op. Het open water van 'Het Zwarte Water' en 'Snepkesvijver' in combinatie met het uitgestrekte bosgebied enerzijds en de weilanden langsheen de Kleine Nete anderzijds, biedt een geschikt habitat voor talrijke broeden watervogels. Historische waarde De huidige structuur van dit landschap en met name het rastervormige wegenpatroon is nog herkenbaar en gaaf in vergelijking tot het begin van de 20ste eeuw (historische kaarten MGI, 1909). Het Zwarte 33

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Water, Snepkesvijver en het Lavendelven zijn restanten van vroegere turfwinningen en weerspiegelen samen met de naaldbebossing de antropogene invloed op dit landschap. In de oostelijke rand van de ankerplaats (ter hoogte van de Kruisberg) bevindt zich een kruisweg van 14 staties en 7 kapellen; vermoedelijk de oudste kruisweg van België en opklimmend tot het midden van de 15de eeuw. Esthetische waarde Dankzij de grote reliëfverschillen en de variatie in vegetatietypes, hebben we hier te maken met een afwisselend en daarmee esthetisch aantrekkelijk landschap. Het noordelijke deel, een gaaf en groot bosgebied op een uitgesproken reliëf, biedt mooie zichten op 'Snepkensvijver' en de vallei van de Kleine Nete. Sociaal-culturele waarde De kruisweg nabij de Kruisberg is vermoedelijk de oudste in België en heeft allicht in het verleden een belangrijke rol gespeeld in de geloofsbeleving van de plaatselijke bevolking. Delen van deze ankerplaats vervulden in de 18de en 19de eeuw de functie van turfwingebied. Ruimtelijk-structurerende waarde Deze ankerplaats betreft enerzijds een hoger gelegen uitgestrekt en reliëfrijk bosgebied op de zandrug Kasterlee-Lichtaart, en anderzijds de lager gelegen Kleine Nete met weilanden in de vallei. Deze combinatie resulteert in een contrastrijke ruimtelijke structuur. De heuvelrug is een schakel uit de duinenketen Nijlen-Kasterlee en vormt de natuurlijke grens tussen de vallei van de Kleine Nete en de valleien van de waterlopen die uitmonden in de Aa.

A10050 : De Zegge Wetenschappelijke waarde Het landschap 'De Zegge' is een relict van een typisch Kempens beekdallandschap met turfkuilen, trilvenen, rietvelden, schraalgraslanden, elzenbroekbossen en eiken-berkenbossen. Deze variatie in vegetatie is het resultaat van een eeuwenlange antropogene invloed, eerder dan van onderliggende geologische en geomorfologische verschijnselen en geeft het gebied een belangrijke floristische waarde. De zeer gediversifieerde vegetatietypen op een beperkte oppervlakte vormen daarnaast ideale biotopen voor vele vogelsoorten. De Zegge is daarenboven de enige plaats in Vlaanderen waar nog ringslangen worden waargenomen. Historische waarde Het landschap dat we vandaag waarnemen t.h.v. 'De Zegge' en omgeving weerspiegelt nog steeds de dominerende rol die de mens hier in de vorige eeuwen heeft gespeeld met herkenbare turfputten, een kleinschalig landbouwgebied met een historische perceelsstructuur en rijk aan landschapselementen, e.d. Vermeldenswaardig bouwkundig erfgoed is de 'Elsummolen' of ' de molen van 't veld', een houten windmolen uit 1796 die op de Zeggendijk staat. Esthetische waarde Het noordelijke deel van de ankerplaats betreft een mooi gesloten moerassig gebied, uniek en opvallend binnen een sterk verstoorde omgeving en met een verscheidenheid aan structureel afwisselende vegetatietypen als turfkuilen, trilvennen, rietvelden, schraalgraslanden, elzenbroekbossen en eikenberkenbossen, op beperkte oppervlakte. Het zuidelijke deel is een typisch landbouwlandschap voor een Kempens beekdal. De hoge dichtheid aan kleine landschapselementen en het goed bewaarde perceleringspatroon geven het een historisch, kleinschalig en daarmee esthetisch waardevol karakter. Sociaal-culturele waarde Het moerassige gedeelte van 'De Zegge' was vroeger een belangrijk turfwingebied. Ruimtelijk-structurerende waarde De structuur en topografie van het gebied is historisch stabiel gebleven en vormt met de turputten, rietvelden e.d. in het noordelijk deel en het patroon van repelvormige, opstrekkende percelen, in het zuiden een relict van een kleinschalig landschap binnen een sterk verstoorde omgeving.

A10053 : Vallei van de Wimp en de Grote Nete te Herenthout Wetenschappelijke waarde De natuurwetenschappelijke waarde van deze ankerplaats wordt in de eerste plaats bepaald door de oude, goed ontwikkelde loofbossen met hun kenmerkende flora, alsook door de structuurrijke en botanisch waardevolle graslanden met verlandingsvegetaties en relicten van zuur laagveenmoeras. De 34

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

combinatie van vochtige vegetatietypes met rijpe bossen biedt ideale habitatmogelijkheden voor tal van zeldzame en minder zeldzame broedvogels, alsook voor amfibieĂŤn en zoogdieren. Historische waarde Deze ankerplaats met de meanderende Grote Nete en de Wimp, restanten van de oude perceelsstructuur en het wegenpatroon, oude bossen en dreven en hooilanden weerspiegelt tot op vandaag de geschiedenis van dit gebied sinds de 18de eeuw. Naast de historische waarde van het landschap, is er nog deze van het bouwkundig erfgoed. Zo gaan de grondvesten van het kasteel van Herlaar terug tot de 13de eeuw. Het huidige uitzicht kreeg het echter in 1704. Het molenhuis op de Wimp werd opgetrokken in de 15de eeuw en de bijhorende molen is de enige molen in de Antwerpse Kempen met een bewaard traditioneel 'Kempens' waterwiel en een geheel bewaard houten binnenwerk uit de 17de eeuw. De herberg ''t Schipke', eertijds ook veerhuis, klimt op tot de eerste helft van de 19de eeuw. Esthetische waarde De afwisseling in dit landschap met een aantal waterlopen, restanten van de oude perceelsstructuur en het wegenpatroon, oude bossen, broekbossen, dreven en hooilanden weerspiegelt duidelijk de geschiedenis van dit gebied sinds de 18de eeuw. Aangevuld met bouwkundig erfgoed waaronder een kasteel en watermolen, vertegenwoordigt dit valleigebied dan ook een belangrijke esthetische waarde. Sociaal-culturele waarde Geen Ruimtelijk-structurerende waarde De verschillende waterlopen met hun valleien geven samen met de opvallende reliĂŤfverschillen ontstaan aan een structuurrijk landschap. Open en gesloten structuren wisselen elkaar af en de aanwezigheid van dreven en bomenrijen zorgt voor filterwerking. Opvallend ook is het centraal gelegen kasteel van Herlaar met omgevend park.

A10056 : Selguis / Kievermontbroek Wetenschappelijke waarde Gelegen in de vallei van de nog sterk meanderende Molse Nete, wordt dit landschap gekenmerkt door talrijke overgangssituaties van nat naar droog. Daarnaast is er een grote dichtheid aan -vooral lijnvormigekleine landschapselementen. Deze afwisseling in vegetatiestructuur resulteert in een rijke flora en de talrijke open waters maken het gebied ook interessant voor aan water gebonden fauna. Als geheel vormt Selguis / Kievermontbroek een natuurlijke stapsteen langsheen de Molse Nete tussen de bewoningskernen van Geel in het westen en Mol in het oosten. Historische waarde Deze ankerplaats betreft een goed voorbeeld van een oud beemdenlandschap met duidelijke sporen van 19de eeuwse turfwinning (cf. Ferraris, 1777 en MGI, 1909). Het grondgebruik in dit valleigebied komt nog in belangrijke mate overeen met datgene in de 18de eeuw, met natte gras- en hooilanden langs de rivier en in de noordwestelijke en noordoostelijke hoek akkers en weiland. Het wegenpatroon en de perceelsstructuur is relatief gaaf bewaard gebleven in vergelijking tot de toestand in het begin van de 20ste eeuw. De Molse Nete heeft doorheen de geschiedenis in dit gebied steeds haar sterk meanderende loop behouden. Esthetische waarde Deze ankerplaats betreft een mooi bewaard, kleinschalig valleigebied met centraal de sterk meanderende Molse Nete. De langwerpige percelering, de restanten van de turfwinputten en talrijke opgaande lineaire landschapselementen dragen bij tot de esthetische waarde van dit typisch Kempisch landschap. Sociaal-culturele waarde In de tweede helft van de 19de eeuw werd in het Kievermontbroek turf gewonnen. Ruimtelijk-structurerende waarde Dit landschap vertegenwoordigt een zeer goed herkenbaar valleigebied met een relatief gave, langwerpige perceelsstructuur en talrijke restanten van opgaande begroeiing, die het geheel een eerder gesloten karakter geven. Opvallend en dominerend structurerend element is de nog sterk kronkelende Molse Nete. In de noordwestelijk hoek, die iets hoger is gelegen dan het eigenlijke valleigebied, is er een duidelijke overgang naar grootschaliger landbouwgebied.

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

A10057 : Stuifduincomplex bij de Molse en de Grote Nete Wetenschappelijke waarde Dit landschap omvat vele verschillende biotopen, gepaard gaande met evenzoveel verschillende overgangszones. Deze diversiteit uit zich in een belangrijke floristische waarde met pioniers- en heidevegetaties op de duinen, relicten van vochtige heide in o.a. de Belsehei en verlandingsvegetaties en zure laagveenmoerassen in het Belsbroek en rond het Malesbroek. Daarnaast biedt de diversiteit in opbouw en structuur van de vegetatie goede mogelijkheden voor allerlei diersoorten en dan vooral voor de avifauna die hier nog behoorlijk is vertegenwoordigd. De waterlopen zijn nog relatief zuiver en met name de Zeeploop bevat een nog waardevolle visfauna. De paraboolduinen, die het gebied karakteriseren, zijn een uiterst zeldzaam geomorfologisch verschijnsel voor de Antwerpse Kempen. Deze ankerplaats heeft dan ook een belangrijke geomorfologische waarde. Historische waarde Het betreft enerzijds een nog duidelijk herkenbare topo- en chorosequentie van de overgang tussen een dorpskom, m.n. het straatdorp Bel een valleigebied, de vallei van de Grote Nete, en anderzijds een mooi gesloten en gevarieerd valleilandschap rond het Malesbroek en de Hutten. De chorosequentie bestaat uit achtereenvolgens open akker-weilandareaal, een beboste zone op de paraboolduinen en nog zuidelijker de dambordvormige ontgonnen Belsehei, aansluitend op het Bels Broek en de valleigronden. Omwille van de gaafheid van deze historische landschapsopbouw kan men terecht spreken van een uniek en daarmee waardevol verschijnsel. Het groot, open en gemeenschappelijk akkercomplex ten zuiden van Bel kan men herkennen op de kaart van Ferraris (1777) en gaat terug tot de middeleeuwen. Bij Vandermaelen zien we het tot op vandaag bewaarde dambordvormige wegenpatroon van de Belse Heide. De heideontginning vond pas plaats op het einde van de 19de eeuw; de hieruit resulterende dambordvormige perceelsstructuur is duidelijk te onderscheiden op de kaart van het MGI uit 1922. De Belseheideloop die nu door de weilanden loopt, is waarschijnlijk tijdens de ontginning gegraven om voor de afwatering te zorgen. Bouwkundig zijn de Kretkenshoeve en Monnikenhoeve of Grote Hoeve vermeldenswaardig. Deze laatste werd reeds in de 13de eeuw vermeld, maar de huidige gebouwen dateren grotendeels uit de 18de eeuw. Mogelijk is de paardenstal ouder. Esthetische waarde De esthetische waarde van dit gesloten valleilandschap met hoger gelegen cultuurland en bosgebied wordt bepaald door de variatie in landschapstypes met elkaar afwisselende plassen en moerassen, landduinen, heide, broekbossen, naald- en loofbossen, struwelen en kleinschalige landbouwpercelen met houtkanten- en wallen. Het macroreliëf van de landduinen laat mooie zichten toe op het open akkeren weilandcomplex, dat nog rijk is aan kleine landschapselementen. Sociaal-culturele waarde De Belseheide was rond de eeuwwisseling 19de - 20ste eeuw een belangrijk ontginningsgebied voor de inwoners van Bel en Meerhout. Ruimtelijk-structurerende waarde De nog duidelijk herkenbare topo- en chorosequentie van achtereenvolgens het straatdorp Bel, het akkeren weilandcomplex, de beboste paraboolduinen, de voormalige heideontginning en tot slot het broekgebied en de valleigronden vormt een ruimtelijk-structurerend uniek geheel.

A10075 : Buitengoor en Sluismeer Wetenschappelijke waarde Buitengoor-Sluismeer betreft een gebied met een complexe structuur. De vegetatie is typisch voor een gradiëntmilieu, ontstaan door een contact van voedselarm en voedselrijk water. Deze specifieke situatie heeft aanleiding gegeven tot een zeer gedifferentieerd milieu waarin verschillende zeldzame ecotopen een hoge ontwikkelingsgraad hebben bereikt. Als gevolg hiervan groeien op een eerder beperkte oppervlakte zeer zeldzame plantensoorten. Het slenken-bultenmoeras in het Buitengoor herbergt een voor Vlaanderen unieke abiotische situatie door de kleine reliëfverschillen en de dynamische rol van regen- en kwelwater die ontstaan geven aan een pH- en vochtigheidsgradiënt. De rijke vegetatie en flora biedt goede mogelijkheden voor verschillende diersoorten. Zo zijn o.a. de vogels, dagvlinders en libellen hier sterk vertegenwoordigd. Historische waarde Het landschap Buitengoor-Sluismeer dankt zijn ontstaan aan de invloed van de mens in het gebied en de omgeving. De landbouwgemeenschap die zich, na de afdamming van de Vlemincksloop, in het gebied 36

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

vestigde, paste het potstalsysteem toe. De heiderelicten die we in het gebied aantreffen, zijn daar tot op vandaag een bewijs van. De natte weilanden in het beekdal ontstonden door het vervangen van het elzenbos door met houtwallen omgeven beemden die strooisel moesten opleveren. Het wegenpatroon, alsook de perceelsstructuur van het beemdengebied zijn zo goed als stabiel gebleven sinds het begin van de 20ste eeuw (cfr. MGI 1909). Door de zandwinningen, die na het aanleggen van de kanalen in de 19de eeuw, op gang kwamen, is het voormalige Kempens landbouwlandschap dat in deze omgeving voorkwam ingrijpend veranderd; de ankerplaats Buitengoor-Sluismeer bleef echter voor het grootste deel van deze ingrepen bespaard. Esthetische waarde Ter hoogte van het Buitengoor en Meergoor biedt het deels beboste, deels open landschap met geleidelijke overgang van heide naar gagelstruweel, van drogere bulten naar vochtiger slenken en van broekbos naar beemden een hoge belevingswaarde. Daarnaast is ook het kleinschalige bocagelandschap van de Broekbeemden met talrijke houtkanten esthetisch zeer aantrekkelijk. Sociaal-culturele waarde Geen Ruimtelijk-structurerende waarde Ten zuiden van het gehucht Sluis hebben we te maken met een afwisseling van open en gesloten structuren, wat resulteert in een compartimentenlandschap. Het beemdengebied ten noorden van Sluis betreft eerder een bocagelandschap: weilanden omgeven door houtkanten of hier en daar door bomenrijen.

A10081 : Heuvelrug tussen Lichtaart en Kasterlee Wetenschappelijke waarde Deze ankerplaats vertegenwoordigt een belangrijke geomorfologische waarde, die eveneens resulteert in een aanzienlijke biotische waarde. De stuifduinen geven immers een variatie aan bodemstructuren en microgradiĂŤnten, wat resulteert in een structuurrijke vegetatie. Historische waarde De actuele structuur en vegetatie van het gebied is het resultaat van een eeuwenlang menselijk ingrijpen en binnen de ankerplaats vinden we nog verschillende sporen van deze antropogene invloed terug. Zo treffen we ten westen van de Hoge Mouw nog vele structuren van plaggenakkers aan met restanten van houtkanten of-wallen rond kleine percelen. De plaggenbodems ten westen van het Koningsbos tot aan het centrum van Lichtaart en ten westen van Lichtaart tot nabij de Hoge Berg wijzen eveneens op een eeuwenoud gebruik van plaggenmest. Dit gegeven stemt ook overeen met de informatie die we halen uit de historische kaarten van Ferraris (1777), Vandermaelen (1854) en het MGI (1925) waarop het gebied wordt gedomineerd door landbouwzones. In de oostelijke rand ligt een Brits militair kerkhof uit WOII. Esthetische waarde Ten noorden van de zuidflank van de heuvelrug wordt het landschap doorsneden door een aantal zeer mooi, typische en opvallende holle wegen. De indrukwekkende steilrand ter hoogte van Langenberg laat een groots vergezicht op de Netevallei en het landschap van 'De Zegge' toe. Sociaal-culturele waarde In de oostelijke rand komt een Brits militair kerkhof -voor 97 Britse en 3 Canadese soldaten- uit WOII voor. Het werd aangelegd en wortd onderhouden door de 'Commonwealth War Graves Commision'. Ruimtelijk-structurerende waarde Deze heuvelrug is een schakel uit de duinenketen Nijlen-Kasterlee, en is bedekt met stuifzandduinen, waarvan de Hoge Mouw de opvallendste is.

A10082 : Turnhouts Vennengebied Wetenschappelijke waarde Het Turnhouts Vennengebied is een mozaĂŻek van aan natte condities gebonden vegetaties, die hier en daar worden doorbroken door vennencomplexen met een behoorlijke oppervlakte. Deze laatste zijn een zeldzaam verschijnsel voor Vlaanderen en zelfs voor Europa. Doordat de ondergrond uit klei bestaat, zijn deze vennen stabiel en weinig gevoelig voor verdroging en verzuring. Ze bevatten als gevolg daarvan een zeer waardevolle wateren oevervegetatie. Samen met de omgevende heidevegetatietypes, relatief onverstoorde percelen nat grasland en boscomplexen, vormen deze open waters het ideale biotoop voor 37

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

talrijke diersoorten, waarvan vooral de vogels, vlinders en libellen vermeldenswaardig zijn. Historische waarde Tot op vandaag weerspiegelt het landschap onder de vorm van de blokvormige peceelsstructuur de gevolgen van de grootschalige verkaveling die doorging rond 1770. Het tracé van de nu verlaten spoorlijn in het oosten van het gebied is reeds te herkennen op de historische kaart van Vandermaelen (1854), net als een gedeelte van het wegenpatroon. Sinds het begin van de 20ste eeuw (cfr. MGI 1909) is de landschapsstructuur zo goed als stabiel gebleven. Het nijverheidsgebouw van de voormalige garenblekerij 'Boones Blijk' gaat terug tot midden de 18de eeuw; de bijhorende kapel werd opgetrokken in 1904. De driezijdige vijver bij de blekerij en de grachten tussen de vijver en de 3 nabij gelegen vennen zijn restanten van de vroegere aanleg van een spoelreservoir (vijver) met grachtenstelsel voor watervoorziening. De Engelandhoeve, voormalige tijkweverij en verblijfplaats voor werknemers van de blekerij, gaat terug tot de eerste helft van de 19de eeuw. Esthetische waarde Open en gesloten structuren wisselen elkaar af en zorgen voor een landschappelijk gevarieerde structuur, die wordt versterkt door een paar lichte verhevenheden in het verder vlakke landschap. De lage vegetatie rondom de vencomplexen bieden de mogelijkheid tot mooie vergezichten. Als geheel vertegenwoordigt deze mozaïek van vennen, heide, graslanden en bos een hoge esthetische waarde. Sociaal-culturele waarde Het hele gebied heeft een belangrijke rol gespeeld in de ontwikkeling van de Turnhoutse blekerijindustrie. De vennen in het gebied werden gebruikt voor het bleken omdat de bijzondere kwaliteit en de zuurtegraad van het water het textiel een 'perfekt witte' kleur gaf. Ruimtelijk-structurerende waarde Deze ankerplaats vertegenwoordigt een mooi voorbeeld van een, voor de Noorderkempen typisch, coulisselandschap met een afwisseling van compartimenten bos en compartimenten weiland. Opvallend in het geheel zijn de vencomplexen die als het ware 'gaten' in het landschap vormen en op deze manier zorgen voor extra openheid.

A17001 : Grote Netevallei te Balen met De Most Wetenschappelijke waarde De wetenschappelijke waarde van deze ankerplaats wordt in de eerste plaats bepaald door haar ligging in een uitgestrekte alluviale vlakte van de Grote Nete en een aantal van haar zijlopen. Dit maakt dat vooral de vochtminnende planten zeer rijk aanwezig zijn. De talrijke kleine landschapselementen, in afwisseling met weinig verstoorde en vaak voedselarme graslanden, dragen eveneens bij tot een gevarieerde flora. Dit kleinschalig landbouwlandschap is tevens een waardevol broedgebied voor heel wat algemene en minder algemene vogelsoorten en ook libellen, dagvlinders, insecten en amfibieën vinden hier geschikt habitat. De structuurrijke Grote Nete en haar zijlopen, waarvan de waterkwaliteit goed tot zuiver is, vormt een belangrijk biotoop voor heel wat vissoorten. Verder herbergt het gebied ook een aanzienlijke reeënpopulatie. Historische waarde Meer dan twee eeuwen lang heeft de mens dit kleinschalige landbouwgebied gevormd en onderhouden. Dit uit zich tot op vandaag onder vorm van de smalle percelering, de houtkanten, grachten en greppels, alsook het wegenpatroon. In het oostelijke gedeelte ligt het gebied ongeveer 1 tot 1,5 meter lager dan de bedding van de Grote Nete als gevolg van turfwinningen vanaf de 16de eeuw. De historische waarde van deze ankerplaats wordt tevens bepaald door het aanwezige bouwkundige erfgoed. De St.-Odrada kapel werd opgericht in 1896. Tevens komen er in het gebied twee waardevolle molens voor: de oorsprong van de Hoolstmolen gaat terug tot de 13de eeuw en de Topmolen heeft nog een molensteen die dateert uit 1850. Esthetische waarde Dit uitgestrekte landschap betreft een mooi restant van een kleinschalig landbouwgebied in het alluvium van de Grote Nete. De smalle perceelstructuur, de talrijke kleine landschapselementen en de waterlopen, die met het gebied verweven zijn, vormen een esthetisch zeer waardevol en voor de streek zeer typisch landschap. Sociaal-culturele waarde Volgens de overlevering zou tijdens de vroege middeleeuwen in het nu verdwenen Frankische 'Hof van Scheps' de heilige Odrada geboren zijn. Op enkele honderden meters van dit hof bevindt zich het 38

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Odradaputteke, een bron waaraan een heilzame werking wordt toegeschreven. Hier werd in 1896 een bedevaartskapel ter ere van de Heilige Odrada opgericht. Ruimtelijk-structurerende waarde Deze ankerplaats betreft een gesloten valleigebied met centraal de opvallend meanderende loop van Grote Nete en van daaruit vertrekkend talrijke zijlopen. De langgerekte perceelsstructuur met perceelsrandbegroeiing en talrijke kleine waterplasjes resulteren in een zeer typische en herkenbare structuur, die vooral in het gedeelte ten zuiden en zuidwesten van kasteel De Most ontstaan geeft aan een coulisselandschap.

Relictzones Relictzones zijn gebieden met een grote dichtheid aan punt- of lijnrelicten, zichten en ankerplaatsen en zones waarin de connectiviteit tussen de waardevolle landschapselementen belangrijk is voor de gehele landschappelijke waardering. De aanduiding gebeurt maximalistisch, doch zonder scherpe grenzen te definiĂŤren. Tabel 1-6 en Fig. 1-9 geven een overzicht en geografische situering van de relictzones gelegen in het werkingsgebied van RLKGN.

Fig. 1-9 Relictzones in RLKGN

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Tabel 1-6 Relictzones in RLKGN Oppervlakte

Nr Naam relictzone

Totale opp. van de relictzone (ha)

Binnen RLKGN % v. % van Opp. in % van totaalopp. totaalopp. RLKGN totaalopp. werkingsrelictzones (ha) relictzone gebied in RLKGN RLKGN

Akker Veld Beerse

12,05

100,00%

0,03%

0,01%

ArbeiderscitĂŠ Wezel

195,27

100,00%

0,48%

0,23%

Boensberg

39,33

2,86

7,27%

0,01%

0,00%

1785,06

100,00%

4,41%

2,13%

571,95

100,00%

1,41%

0,68%

2014,32

100,00%

4,97%

2,40%

1350,47

1164,63

86,24%

2,87%

1,39%

6722,23

1234,27

18,36%

3,05%

1,47%

5948,66

5689,92

95,65%

14,05%

6,79%

697,52

364,38

52,24%

0,90%

0,43%

948,02

100,00%

2,34%

1,13%

19,57

1,20%

0,05%

0,02%

697,97

100,00%

1,72%

0,83%

901,85

100,00%

2,23%

1,08%

Bosgebied Heieinde, Galgenberg, Molenberg en 14 Zandhoevenheide 483,61

483,61

100,00%

1,19%

0,58%

15 Bosgebied Leiseinde en De Waal

751,82

100,00%

1,86%

0,90%

16 Bosgebied Olen

310,64

162,93

52,45%

0,40%

0,19%

71,98

100,00%

0,18%

0,09%

519,45

488,86

94,11%

1,21%

0,58%

19 Domein Corsendonk, Zwaneven en Tikkelbroeken

704,42

700,39

99,43%

1,73%

0,84%

20 Het Looi Interfluviaal bosgebied Looieindse 21 Beverdonkheide en Hoeven-Straaleind Interfluviaal bosgebied Looieindse 22 Beverdonkheide en Hoeven-Straaleind

188,38

100,00%

0,46%

0,22%

115,82

115,83

100,01%

0,29%

0,14%

140,44

100,00%

0,35%

0,17%

23 Kamp van Beverlo

4452,9

0,07

0,00%

24 Kasteeldomein Noorderwijk

44,13

100,00%

0,11%

0,05%

464,74

0,11

0,02%

0,00%

685,78

550,70

80,30%

1,36%

0,66%

Kolonie Merksplas en bos- en vengebied Bolkse en 27 Blak Heide 1273,77

148,11

11,63%

0,37%

0,18%

28 Larum

9,04

100,11%

0,02%

0,01%

Bos- en akkercomplex Bel, Hulsen en Heidehuizen Bos- en akkercomplex Diependaal, Doffen en 4 Molekens Bos- en akkercomplex Ekstergoor, Epelaar, 5 Breevennen en Beerse Heide Bos- en akkercomplex Meerhout - Olmen en rug 6 Eindhout - Zittaart Bos- en akkercomplex Molenheide, Staatsbossen, 7 Kwade Putten, Hoge Mierdse Heide Bos- en akkercomplex Postel, Ronde Put, Zeven 8 Heerlijkheden Bos- en akkercomplex Zwartwater, Kruiskensberg, 9 Herlaar en Merodese Bossen Bos- en duingebied Millegem, Ginderbuiten, 10 Gompel, Wezel en Gerheide

Bosgebied 'sHerenbos, Heihuizen, Zalfen en 11 Blommerschot 1629,79 Bosgebied Bouwelse Heide, Meerhoeven en 12 Goorkens 697,97 Bosgebied Galgeneinde, Kruisberg, Gierle Bos en 13 Nonnenbossen 901,85

17 Bosgebied Oosterhoven Bosgebied Vorselaarse Heide, 18 Moleneinde en Vroegeinde

Strateneinde,

Bergen, Bergen,

25 Kattenbos Kleiontginningsgebied Abtsheide, 26 Oosteneinde en Werkendam

Luisterborg,

9,03

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

29 Luisterborg Ontginningsblok 't Zwart Goor, Baarlse Heide en 30 Het Geheul Ontginningsblok Groenendaal, Zwarte Heide, 31 Nieuwe bossen en Werkendam Ontginningsblok Kievitheide, Hooibeekheide, 32 Steenheide en Stoktse Heide

Aanvraag definitieve erkenning

45,24

100,00%

0,11%

0,05%

784,63

122,22

15,58%

0,30%

0,15%

1886,13

1555,76

82,48%

3,84%

1,86%

1922,72

1922,73

100,00%

4,75%

2,29%

33 Open akker Trichelhoek 179,08 Rug Lichtaart - Kasterlee en bosgebied Hoge- en 34 Lage Rielen - Klein Rees 2316

0,07

0,04%

0,00%

2316,00

100,00%

5,72%

2,76%

35 Schoorheide

576,04

100,00%

1,42%

0,69%

36 Vallei van de Aa 318,13 Vallei van de Bosbeek/Kindernouwbeek, 37 kasteeldomeinen en bosgebieden 903,95

318,14

100,00%

0,79%

0,38%

903,95

100,00%

2,23%

1,08%

38 Vallei van de Grote en Kleine Kaliebeek

743,50

100,00%

1,84%

0,89%

39 Vallei van de Grote Nete 5423,28 Vallei van de Grote Schijn, kasteeldomeinen en 40 bosgebieden 198,21

2819,09

51,98%

6,96%

3,36%

198,21

100,00%

0,49%

0,24%

41 Vallei van de Kleine en Grote Laak

2992,23

411,77

13,76%

1,02%

0,49%

42 Vallei van de Kleine Nete

2999,97

1812,77

60,43%

4,47%

2,16%

43 Vallei van de Molse en Scheppeleikse Nete 1263,18 Vallei van de Nijlense Beek en aanpalend 44 bosgebied 657,62

1263,19

100,00%

3,12%

1,51%

466,79

70,98%

1,15%

0,56%

45 Vallei van de Platte Beek-Beemdenbeek 482,9 Vallei van de Pulderbeek-Molenbeek, 46 kasteeldomeinen en bos-akkercomplexen 1709,66

482,9

100,00%

1,19%

0,58%

771,54

45,13%

1,90%

0,92%

47 Vallei van de Wamp

459,12

416,84

90,79%

1,03%

0,50%

48 Vallei van de Zwart, Witte en Desselse Nete

1062,23

100,00%

2,62%

1,27%

49 Wieltjes 286,84 Zandwinningsgebied Miramar - De Maat en 50 akkergebied Stokt, Achterbos en Sluis 2561,27

283,28

98,76%

0,70%

0,34%

2561,27

100,00%

6,32%

3,06%

TOTAAL

40512,05

63,80%

100,00%

48,35%

743,5

63503,33

In Tabel 1-6 is te zien dat in het werkingsgebied van RLKGN 51 relictzones afgebakend zijn. In totaal beslaan ze 40512,05 ha, wat neerkomt op bijna de helft van het werkingsgebied RLKGN.

Lijnrelicten Lijnrelicten worden gevormd door lijnvormige elementen en hun onmiddellijke aangrenzende ruimte. Ze kunnen al dan niet beschermd zijn. Tabel 1-7 en Fig. 1-10 geven een overzicht en een geografische situering van de lijnrelicten in het werkingsgebied van RLKGN. Tabel 1-7 Lijnrelicten in RLKGN Nr 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Naam Aa Afwateringskanaal van Arendonk Albertkanaal Bels Lijntje Bunkerlinie Hollandstellung Bunkerlinie Noord-Kempische Kanalen (Kanaal Bocholt - Herentals) Bunkerlinie Noord-Kempische Kanalen (Kanaal Dessel-Schoten) Desselse Nete Grote Kaliebeek Grote Laak

Lengte in RLKGN (m) 23678 9717 26496 7382 15411 3222 12595 6366 7413 734

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

11 Grote Nete 12 Kanaal Beverlo 13 Kanaal Bocholt - Herentals 14 Kanaal Dessel - Kwaadmechelen 15 Kanaal Zeven Heerlijkheden 16 Kleine Kaliebeek 17 Kleine Nete 18 Laakbeek/Holle Beemdenbeek 19 Molse Nete 20 Oude landweg 21 Oude landweg Balen-Schom - Hechtel 22 Oude spoorweg Herentals - Aarschot 23 Oude weg Hoogstraten - Turnhout 24 Oude weg St.-Antonius - Westmalle - Turnhout 25 Oude weg Turnhout - Arendonk 26 Platte Beek 27 Scheppeleikse Nete 28 Staatplein Rosselaar 29 Steenweg Turnhout - Gierle (eikendreef) 30 Steenweg Turnhout - Westmalle (eikendreef) 31 Toegangsdreef Priorij Corsendonk 32 Wimp 33 Witte Nete 34 Zwarte Nete Totaal

Aanvraag definitieve erkenning

30226 13956 29532 36592 3192 2030 30281 6009 15832 10 4904 8549 2167 10203 3362 3449 4301 477 3039 6393 2165 4879 7790 5507 347859

Fig. 1-10 Lijnrelicten in RLKGN

Uit bovenstaande blijkt dat in het werkingsgebied van RLKGN 34 lijnrelicten afgebakend zijn. De totale lengte van de lijnrelicten in het werkingsgebied van RLKGN bedraagt zoâ&#x20AC;&#x2122;n 350 km. Het grootste deel van de lijnrelicten in het werkingsgebied van RLKGN zijn waterelementen, namelijk de rivieren Aa, Kleine en Grote Nete met hun respectieve bovenlopen, Kleine en Grote Kaliebeek, Wimp en een aantal kunstmatige 42

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

waterlopen (kanalen van Beverlo, Bocholt-Herentals, Dessel-Kwaadmechelen). Daarnaast hebben een aantal lijnvormige (spoor-)weginfrastructuren het statuut van lijnrelict, net als de bunkerlinies langs de kanalen. Ook de dreef naar de priorij van Corsendonck is opgenomen als lijnrelict.

Puntrelicten Puntrelicten worden gevormd door monumenten en kleine cultuurhistorische landschapselementen of complexen ervan en hun onmiddellijk aangrenzende omgeving. Ze kunnen al dan niet beschermd zijn. Uit de Landschapsatlas blijkt dat in het werkingsgebied RLKGN 233 puntrelicten voorkomen (Fig. 1-11). Het betreft: kastelen, kerken en kapellen, dorpskernen, (water)molens, forten, hoeves en particuliere woningen, ... De provinciale landschapskaart geeft 341 puntvormige erfgoedelementen aan: abdijen, kerken, kapellen, waterbouwkundige erfgoedelementen, hoeves, schansen, kastelen, torens, watermolens, windmolens, en andere (zie Fig. 1-12 en Bijlage 1).

Fig. 1-11 Puntrelicten in RLKGN (uit de Landschapsatlas) Tabel 1-8 Puntvormige erfgoedelementen in RLKGN uit de provinciale landschapskaart Type erfgoed Abdij Kerk Kapel Waterbouwkundig erfgoed Kasteel, burcht Hoeve Militair erfgoed Schans Windmolen Watermolen Rosmolen Andere (brouwerij, zandsteengroeve, oude waterput, â&#x20AC;Ś)

Aantal 5 38 42 6 17 53 3 2 21 15 1 36

Totaal

349

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Fig. 1-12 Puntvormige erfgoedelementen in RLKGN (provinciale landschapskaart), zie ook Tabel 1-8

1.4.7 Landschappelijke samenhang vanuit de beschermde landschappen Voor de beschermde landschappen in Vlaanderen gelden algemene beschermingsvoorschriften, voornamelijk betreffende het onderhoud en de instandhouding. In het werkingsgebied van RLKGN komen 52 beschermde landschappen voor, samen goed voor 4957,18 ha of 5,92% van het werkingsgebied van RLKGN. De beschermde landschappen in het werkingsgebied van RLKGN en hun geografische situering zijn weergegeven in Tabel 1-9 en Fig. 1-13. Tabel 1-9 Beschermde landschappen in RLKGN

Nr 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

Naam beschermd landschap De Schrieken Sint-Luciakapel met omgeving Poortgebouw, brug en onmiddellijke omgeving van de pastorie Hoeve 'De Boeretang' met omwalling Het Goor Zammelsbroek (fase 1: 'Zammelsbuitenbroek') Hoge Mouw Bergen en Goor Akkers (vormen één object met de Langenberg) De Langenberg (vormt één object met Bergen en Goor Akkers) Snepkensvijver met omgeving (Grote Heide, Schoutenheide) Onmiddellijke omgeving en tuin pastorie Watermolen met omgeving Zwart Ven Voormalige Britse basis

Oppervlakt e (ha) 15,11 0,09 0,59 1,07 84,33 98,87 47,62 138,54 6,01 171,63 0,99 0,92 15,47 201,26

Opp.% van werkingsgebi ed RLKGN 0,02% 0,00% 0,00% 0,00% 0,10% 0,12% 0,06% 0,17% 0,01% 0,20% 0,00% 0,00% 0,02% 0,24%

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40

Aanvraag definitieve erkenning

Omgeving kerk Ter Duinen (deel van gebied Konijnenbergen - Ter Duinen) Konijnenbergen - Ter Duinen Grote Heide Kasteel met omgeving Kerkhof rond de Sint-Trudokerk Grote Hoeve met omgeving Begijnhof Onmiddellijke omgeving COO-hoeve en gebouw Boonens Blijk Zwart Water Filipkensvijver Konijnenberg Watermolen met omgeving Grote Markt: lindeboom Onze-Lieve-Vrouw-ter-Sneeuwkapel en omgeving Sint-Pieterskapel en omgeving Omgeving watermolen Omgeving houten windmolen Troon: interfluvium Kleine Nete en Aa met Graafweide Malesbroek - Scherpenbergen Kruiskensberg en omgeving De Liereman fases 2 + 3 Vallei Kindernouwbeek Vml Grotenhoutbos Snepkensvijver met omgeving (Grote Heide, Schoutenheide)( ook te Kasterlee) De voormalige Britse Basis (ook te Grobbendonk) Postelsesteenweg : laagveengebied gelegen tussen het Zilvermeer en het Zilverstrand 41 De Ronde Put en omgeving te Mol en Retie 42 De bossen en de plassen van Den Diel aan het Kempisch Kanaal met sluis nr. 3 en de Bailybrug 43 Buitengoor - Meergoor 44 De Zegge 45 De Reivennen 46 Landschap van Bel met het Belsveld, de Belseheide, de duinen en een deel van het Belsbroek 47 Gooreind 48 Malesbroek-Scherpenbergen (ook te Meerhout) 49 Omliggend perceel van de kapel "Uilenberg" 50 Kruiskensberg en omgeving (ook te Heist-op-den- Berg en Nijlen) 51 Vallei van de Wimp en de Grote Nete TOTAAL

1,02 12,22 2,84 159,94 54,47 0,74 10,69 1,55 7,71 22,90 22,38 18,45 9,64 0,03 0,18 0,13 4,52 4,15 218,87 397,29 116,42 264,58 136,18 385,78 171,47 200,71 74,40

0,00% 0,01% 0,00% 0,19% 0,07% 0,00% 0,01% 0,00% 0,01% 0,03% 0,03% 0,02% 0,01% 0,00% 0,00% 0,00% 0,01% 0,00% 0,26% 0,47% 0,14% 0,32% 0,16% 0,46% 0,20% 0,24% 0,09%

208,36 141,38

0,25% 0,17%

73,24 85,81 15,57 371,36

0,09% 0,10% 0,02% 0,44%

65,83 396,51 0,04 117,81 399,52 4957,18

0,08% 0,47% 0,00% 0,14% 0,48% 5,92%

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Fig. 1-13 Beschermde landschappen in RLKGN

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

1.5 Een hoge actuele natuurwaarde 1.5.1 Gewestplan Tabel 1-10 en Fig. 1-14 tonen de gewestplanbestemmingen binnen het werkingsgebied van RLKGN. De (landschappelijk waardevolle) landbouwgebieden nemen zoâ&#x20AC;&#x2122;n 50% van de totale oppervlakte in, de park-, bos- en natuurgebieden zoâ&#x20AC;&#x2122;n 20% van de oppervlakte. Tabel 1-10 Gewestplan in RLKGN Hoofd -code

Omschrijving gewestplanbestemming

Opp. (ha)

100 101 102 104 105 130 200 230 301 400 401 402 405 411 430 431 480 481 500 600 700 701 702 737 800 810 900 901 910 1000 1002 1100 1111 1181 1200 1201 1210 1310 1400 1500

Woongebieden Woongebieden met culturele, historische en/of esthetische waarde Woongebieden met een landelijk karakter Woonparken Woonuitbreidingsgebieden Pleisterplaats voor nomaden of woonwagenbewoners Gebieden voor gemeenschapsvoorzieningen en openbare nutsvoorzieningen Abdijgebied Gebied hoofdzakelijk bestemd voor grootwinkelbedrijven Recreatiegebieden Gebieden voor dagrecreatie Gebieden voor dagen verblijfsrecreatie Vliegveld/recreatiegebied Recreatieve parkgebieden Gebieden voor jeugdcamping Golfterrein Reservegebieden voor recreatie Reservegebieden voor (dag-) recreatie Parkgebieden Bufferzones Groengebieden Natuurgebieden Natuurgebieden met wetenschappelijke waarde of natuurreservaten Museumcentrum in natuurgebied Bosgebieden Bosgebieden met ecologisch belang Agrarische gebieden Landschappelijk waardevolle agrarische gebieden Agrarische gebieden met ecologisch belang Industriegebieden Milieubelastende industrien Ambachtelijke bedrijven en kmo's Lokaal bedrijventerrein met openbaar karakter Reservegebieden voor ambachtelijke bedrijven en kmo's Ontginningsgebieden Uitbreidingen van ontginningsgebieden Opspuitings- en ontginningsgebieden Stortgebieden (huisafval en niet-giftige stoffen) Militaire gebieden Bestaande autosnelwegen

10122,57 49,35 1851,73 842,19 1766,98 1,31 629,96 10,40 9,15 373,22 686,19 1118,89 12,61 19,52 58,21 45,16 10,40 32,31 1194,56 247,47 100,33 8231,67 1811,73 1,71 3530,28 2270,82 24552,87 15480,85 2011,08 1634,05 547,57 555,50 18,03 43,69 773,48 352,20 77,00 110,13 985,01 139,54

Opp. % van RLKGN 12,08% 0,06% 2,21% 1,01% 2,11% 0,00% 0,75% 0,01% 0,01% 0,45% 0,82% 1,34% 0,02% 0,02% 0,07% 0,05% 0,01% 0,04% 1,43% 0,30% 0,12% 9,82% 2,16% 0,00% 4,21% 2,71% 29,30% 18,48% 2,40% 1,95% 0,65% 0,66% 0,02% 0,05% 0,92% 0,42% 0,09% 0,13% 1,18% 0,17%

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

1504 1630 1700 7773

Bestaande waterwegen Gebieden voor de vestiging van kerninstallaties Landelijke gebieden Restgebiedjes

TOTAAL

Aanvraag definitieve erkenning

503,16 967,42 1,87 4,57 83786,74

0,60% 1,15% 0,00% 0,01% 100,00%

Fig. 1-14 Gewestplanbestemmingen in RLKGN

1.5.2 Biologisch waardevolle gebieden Biologische waardering De biologische waarderingskaart (BWK) geeft aan welke percelen waardevol zijn op biologisch vlak, met andere woorden waardevolle vegetaties en/of elementen bevatten, en welke percelen waardevol zijn vanuit faunistisch oogpunt. In Fig. 1-15 en Tabel 1-11 zijn de BWK-waarden voor het werkingsgebied van RLKGN weergegeven. Uit Tabel 1- blijkt dat zo’n 26% van de gekarteerde oppervlakte in RLKGN biologisch waardevol of zeer waardevol is, en dat zo’n 60% faunistisch (zeer) waardevol is. De meeste biologisch waardevolle gebieden situeren zich in de beekvalleien van Grote en Kleine Nete, Aa, Visbeekvallei, … en de brongebieden ervan (b.v. Mol-Postel), en de bos- en heiderelicten in het westen en het noorden van het werkingsgebied (b.v. Grotenhoutbos in Lille/Vosselaar; Landschap De Liereman, Oud-Turnhout).

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Fig. 1-15 Biologische waardering van het werkingsgebied van RLKGN Tabel 1-11 Biologische waardering van het werkingsgebied van RLKGN (vegetatie en fauna) BWK - vegetatie Biologische waardering volgens Aantal BWK percelen

mw z

biologisch minder waardevol 8904 biologisch minder waardevol met waardevolle elementen 2337 biologisch minder waardevol met waardevolle en zeer waardevolle elementen 156

BWK - faunistisch belang

Opp. (ha)

% van geAantal karteerde perRLKGNcelen opp.

Opp. (ha)

% van % van getotale karteerd RLKGNe RLKGNopp. opp. fauna

51280,16

61,20%

867

2311,91

21,18%

2,76%

8152,67

9,73%

542

1425,68

13,06%

1,70%

1331,34

1,59%

351,26

3,22%

0,42%

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

biologisch minder waardevol met zeer waardevolle elementen 510

Aanvraag definitieve erkenning

754,52

0,90%

164

207,12

1,90%

0,25%

14558,61

17,38%

1419

3229,51

29,59%

3,85%

biologisch waardevol 8117 biologisch waardevol met zeer waardevolle elementen 1008

2722,24

3,25%

406

1276,74

11,70%

1,52%

biologisch zeer waardevol

3813

4989,35

5,95%

1371

2110,74

19,34%

2,52%

13.461

24845

83788,89

4815

10912,96

100,00%

13,02%

Totaal

1.5.3 Vlaams Ecologisch Netwerk Het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen wil het buitengebied vrijwaren voor de essentiĂŤle functies landbouw, natuur en bos. Om dat doel te bereiken worden 750.000 ha agrarisch gebied, 150.000 ha natuurgebied, 53.000 ha bosgebieden en 34.000 ha andere groengebieden vastgelegd in bestemmingsplannen. De afbakening startte met de afbakening van 86.500 ha bestaande natuurgebieden als onderdeel van het Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN eerste fase, waarbij enkel de groene gewestplanbestemmingen werden opgenomen). Het Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN) bestaat uit grote eenheden natuur (GEN) en grote eenheden natuur in ontwikkeling (GENO). In die gebieden is natuur de hoofdfunctie en zijn andere functies, zoals landbouw en recreatie, ondergeschikt. Daarnaast moet 150.000 ha natuurverwevingsgebied (NVWG) worden afgebakend, waar de natuurfunctie nevengeschikt is. VEN en NVWG worden ondersteund door natuurverbindingsgebieden (NVBG), waarvoor geen taakstellende oppervlakte is voorzien. NVBG en NVWG vormen samen het IVON of Integraal Verwevings en Ondersteunend Netwerk. De afbakening van VEN en NVWG is gekoppeld aan specifieke planologische bestemmingen op de ruimtelijke uitvoeringsplannen en gewestplannen. In het werkingsgebied van RLKGN bedraagt het totale areaal aan VEN-gebied (eerste fase) ca. 7316 ha (of zo'n 8,73 %), zie Fig. 1-16 en Tabel 1-12. Dit areaal bestaat uit 18 verschillende VEN-gebieden. Deze VEN gebieden zijn veelal gelegen in de riviervalleien. Tabel 1-12 VEN-gebieden in RLKGN Binnen RLKGN

Naam VEN-gebied

van Totaalopp. Opp. in % totaalopp. (ha) RLKGN vh VEN(ha) gebied

% van totaalopp. VEN in RLKGN

% van totaalopp. RLKGN

De Gebroekten Grote Nete

1133,28

759,54

8,99%

10,38%

0,91%

De Kempense kleiputten

349,64

341,08

4,04%

4,66%

0,41%

De Kindernouw - Visbeekvallei

587,66

6,96%

8,03%

0,70%

De Liereman-Korhaan

641,76

455,02

5,39%

6,22%

0,54%

De Maat - Den Diel - Buitengoor

625,93

7,41%

8,56%

0,75%

De Molse Nete

369,29

4,37%

5,05%

0,44%

De Ronde Put - Goorken

869,97

869,21

10,29%

11,88%

1,04%

De Vallei van de Grote Kaliebeek

216,88

2,57%

2,96%

0,26%

De Vallei van de Grote Nete benedenstrooms

142,04

83,65

0,99%

1,14%

0,10%

De Vallei van de Grote Nete bovenstrooms

458,62

458,12

5,42%

6,26%

0,55%

De Vallei van de Hollebeemdenbeek

31,66

0,37%

0,43%

0,04%

De Vallei van de Kleine Nete benedenstrooms

878,65

10,40%

12,01%

1,05%

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

De Vallei van de Molenbeek en Tappelbeek

672,26

244,45

2,89%

3,34%

0,29%

De Vallei van de Rode loop en Wamp

152,27

1,80%

2,08%

0,18%

Het Geels Gebroekt

149,93

1,78%

2,05%

0,18%

Het Grooten Houtbos

278,59

3,30%

3,81%

0,33%

Het Turnhouts vennengebied

598,04

525,30

6,22%

7,18%

0,63%

Vallei van de Kleine Nete benedenstrooms

288,89

3,42%

3,95%

0,34%

8445,37

7316,13

86,63%

100,00%

8,73%

TOTAAL

Fig. 1-16 VEN-gebieden in RLKGN

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

1.5.4 Natuurreservaten Fig. 1-17 en Tabel 1-13 geven de natuurreservaten in het werkingsgebied van RLKGN weer. De grootste densiteit bevindt zich in de valleien van de Grote en de Kleine Nete en de Aa. Enkele grote natuurgebieden bevinden zich in het noorden van het werkingsgebied (Turnhouts Vennengebied, Landschap De Liereman, Ronde Put). Hieronder worden de voornaamste natuurgebieden besproken (gerangschikt volgens beheerder).

Fig. 1-17 Natuurgebieden in RLKGN Tabel 1-13 Oppervlakte natuurgebied in RLKGN

Beheerder

Oppervlakte (ha)

% van werkingsgebied RLKGN

ANB

6225,91

7,43%

Natuurpunt

1820,65

2,17%

TOTAAL

8047,16

9,60%

Een oplijsting van de individule natuurgebieden per beheerder worden weergegeven in Bijlage 1.

1.5.5 Bossen en kasteelparken Het Grotenhoutbos Het Grotenhoutbos, gelegen op de grens van Lille en Vosselaar, is een gebied van circa 300 ha en werd in november 2000 aangekocht door het Agentschap voor Natuur en Bos van het Vlaamse Gewest. Het Grotenhout is veruit het grootste â&#x20AC;&#x2DC;oud bosâ&#x20AC;&#x2122; uit het werkingsgebied van RLKGN. De eerste schriftelijke bron die melding maakt van het Grotenhout dateert van 1320. Het moest lange tijd dienen als jachtwarande voor de Hertogen van Brabant in de Middeleeuwen. De eerste aanplantingen in de Kempen van grove den zijn er in 1667 gedaan door boswachter Adriaan Gijs, die begraven ligt aan de kerk in Vosselaar. Vanuit Grotenhout verspreidde de den zich over de Oostenrijkse Nederlanden. Tijdens het 52

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Ancien Regime waren de opeenvolgende Heren van Turnhout de bezitters. Vanaf de vorige eeuw is de term Grotenhout stilaan verdwenen en sprak men van het Gielsbos. In 1840 werd het bos verkocht aan de familie de Merode. De adellijke familie d'Arenberg uit Duitsland erfde het domein. Na de oorlog 19141918 werd het bos onder sekwester gezet en daarna verkocht aan de maatschappij Bernheim van Brussel. Deze heeft enorm veel bomen gerooid en grote delen van het bos kaalgekapt. Dan, in 1929, is het domein, toen ongeveer 400 ha groot, in het bezit gekomen van de Heer Victor Bracht van Schoten. Deze heer heeft duizenden bomen, voornamelijk eiken en beuken, die reeds getekend waren om gerooid te worden, terug aangekocht. Onder zijn bewind kreeg het bos ook min of meer het uitzicht zoals het nu is. Het domein bevat ongeveer 100 ha eikenbos van meer dan 100 jaar oud. De dikste eik heeft een omtrek van 3,8 m. Ook beukenbossen, essen- en elzenbossen, deze laatste plaatselijk met goed ontwikkelde voorjaarsflora, komen er voor. In totaal werden er meer dan 360 verschillende plantensoorten gevonden. Daarnaast herbergt het bos niet minder dan 8 verschillende vleermuissoorten. Het Grotenhoutbos werd in 2001 officieel opengesteld voor het publiek. Fig. 1-18 toont de huidige bospercelen van verschillende ouderdom in het werkingsgebied van RLKGN, evenals bestaande dreven en kasteelparken, en gebieden met een concentratie aan kleine landschapselementen.

Andere openbare en private bossen In Fig. 1-19 zijn de bossen weergegeven die in beheer zijn bij het Agentschap voor Natuur en Bos. In het werkingsgebied van RLKGN gaat het om zo’n 6000 ha. Vaak betreft het bossen in eigendom van andere openbare besturen (zie Tabel 1-13), waarvan het technisch beheer door ANB wordt uitgevoerd. Een heel aantal bossen hebben een aanzienlijke natuurwaarde. Het merendeel van de bossen in het werkingsgebied van RLKGN is echter in privé-bezit. Vaak zijn het eerder kleine bestanden (gemiddeld kleiner dan 1ha, mond. med. BGZK) met Grove en/of Corsicaanse den. Niet zelden is er sprake van een beheerachterstand. Meer en meer privé-boseigenaars sluiten zich de laatste jaren echter aan bij één van de drie bosgroepen die actief zijn in het werkingsgebied van RLKGN: van noord naar zuid zijn dit Bosgroep Noorderkempen, Bosgroep Kempense Heuvelrug en Bosgroep Zuiderkempen. Daar worden ze bijgestaan in het voeren van een duurzaam bosbeheer.

Kasteelparken In het werkingsgebied van RLKGN komen 42 kastelen voor (zie ook Fig. 1-11, Tabel 1-8 en Fig. 1-12). Hoewel verspreid over het ganse werkingsgebied, valt de hogere densiteit in het westelijk deel op (de omgeving van de gemeente Vorselaar, dat zich niet voor niets ‘kasteeldorp’ laat noemen). Vaak liggen hierrond nog waardevolle kasteelparken (zie Fig. 1-18) met een belangrijke ecologische stapsteenwaarde.

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Fig. 1-18 Bossen, dreven, kasteelparken en gebieden met veel kleine landschapselementen in RLKGN (provinciale landschapskaart)

Fig. 1-19 Domeinen in beheer bij het Agentschap voor Natuur en Bos opgesplitst per type

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Tabel 1-14 Openbare boseigenaars met bossen in beheer bij het Agentschap voor Natuur en Bos Eigenaar bos ANB

Oppervlakte (ha) 2459,84

Procent 2,94%

Afdeling Water

0,35

0,00%

Agentschap Soc.-Cult. werk vr Jeugd & 234,31 Volwassenen Agentschap voor Landbouw en Visserij 4,24

0,28%

BLOSO

18,56

0,02%

Belgische Staat

0,77

0,00%

De Broqueville

38,88

0,05%

De Lilse Bergen vzw

57,88

0,07%

Defensie

797,52

0,95%

Gehandicaptenzorg vzw

77,18

0,09%

IOK

14,66

0,02%

Kempens Landschap

41,23

0,05%

OCMW

357,22

0,43%

PIDPA

179,71

0,21%

PIDPA, VLM, regie der gebouwen

3,54

0,00%

Provincie Antwerpen

285,93

0,34%

Umicore NV

4,81

0,01%

VLM

0,42

0,00%

VMM

0,09

0,00%

Gemeenten

1361,69

1,63%

Kerkfabriek

58,58

0,07%

Natuurpunt vzw

0,28

0,00%

TOTAAL

5997,66

7,16%

0,01%

1.5.6 Europees beschermde gebieden Habitatrichtlijngebieden Op 21 mei 1992 werd de Europese richtlijn 92/43/EEG inzake de instandhouding van de natuurlijke habitats en de wilde flora en fauna, beter bekend als de Habitatrichtlijn, uitgevaardigd. Deze richtlijn heeft tot doel de biodiversiteit in de lidstaten te behouden en streeft naar de instandhouding en het herstel van de natuurlijke habitats en de wilde flora en fauna die hiervan deel uitmaken. Hiertoe worden Speciale Beschermingszones (SBZ) afgebakend, de zogenaamde habitatrichtlijngebieden. Deze gebieden maken, samen met de vogelrichtlijngebieden, deel uit van een Europees ecologisch Natura 2000-netwerk. In de aangeduide gebieden dienen maatregelen genomen en randvoorwaarden gesteld te worden om de aanwezige soorten en habitattypen te behouden of hun toestand te verbeteren. De nadruk ligt op de bescherming van habitats en soorten die op Europees niveau bedreigd zijn. Deze zijn in de bijlagen van de richtlijnen opgesomd. Bijlage II van de habitatrichtlijn bevat dieren plantensoorten waarvan de instandhouding de aanwijzing van speciale beschermingszones vereist. Bijlage IV bevat dieren plantensoorten die strikt moeten worden beschermd. Bijlage V bevat dieren plantensoorten waarvan het onttrekken aan de natuur en de exploitatie kunnen worden onderworpen aan beheersmaatregelen. In het werkingsgebied van RLKGN werden vijf habitatrichtlijngebieden aangeduid (zie Tabel 1-15 en Fig. 120). In totaal gaat het om 10892 ha habitatrichtlijngebied in RLKGN. In Tabel 1- worden de habitatypes en habitatrichtlijnsoorten opgelijst die aangeduid zijn voor de verschillende habitatrichtlijngebieden. 55

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Fig. 1-20 Habitatrichtlijngebieden in RLKGN Tabel 1-15 Habitatrichtlijngebieden in RLKGN

Code habitatNaam habitatrichtlijngebied richtlijn Het Blak, Kievitsheide, Ekstergoor en nabijgelegen BE210001 Kamsalamanderhabitats 9 Vennen, heiden en moerassen rond Turnhout BE210002 4 Bovenloop van de Grote Nete met Zammelsbroek, Langdonken en BE210004 Goor 0 Valleigebied van de Kleine Nete met brongebieden, moerassen en BE210002 heiden 6 Bos-en heidegebieden ten oosten van Antwerpen BE210001 7 TOTAAL

% van totale Opp. in habitatricht RLKGN -lijngebied (ha) in RLKGN 306,83 2,82%

Opp.% van werkings -gebied RLKGN 0,37%

1751,18

16,08%

2,09%

2988,38

27,44%

3,57%

3580,90

32,88%

4,27%

2264,70

20,79%

2,70%

10892,0 0

100,00%

13,00%

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Habitats 2310 2330 3110

Psammofiele heide met Calluna- en Genista-soorten Open grasland met Corynephorus- en Agrostis-soorten op landduinen

x x

BE2100040

BE2100026

BE2100024

BE2100019

Code habitatrichtlijngebied

BE2100017

Tabel 1-16 Habitats en habitatrichtlijnsoorten van de habitatrichtlijngebieden in werkingsgebied RLKGN

3260 4010

Mineraalarme oligotrofe wateren van de Atlantische zandvlakten met amfibische vegetatie: Lobelia, Littorellia en Isoëtes Oligotrofe wateren van het Midden-Europese en peri-alpiene gebied met Littorella- of Isoëtes-vegetatie of met eenjarige vegetatie op drooggevallen oevers (Nanocyperetalia) Van nature eutrofe meren met vegetatie van het type Magnopotamium of Hydrocharition Drijvende Ranunculus-vegetatie van submontane en planitaire rivieren Noordatlantische vochtige heide met Erica tetralix

4030

Droge heide (alle subtypen)

6230

Soortenrijke heischrale graslanden op arme bodems

6410

Grasland met Molinia op kalkhoudende bodem en kleibodem (Eu-Molinion)

6430

Voedselrijke ruigten

6510

Laaggelegen, schraal hooiland (Alopecurus pratensis, Sanguisorba officinalis)

7140

Overgangs- en trilveen

7150 7210 7230

Slenken in veengronden (Rhynchosporion) Kalkhoudende moerassen met Cladium mariscus en Carex davalliana Alkalisch laagveen

x x

9120 9160

Beukenbossen van het type met Ilex- en Taxus-soorten, rijk aan epifyten (IliciFagetum) Eikenbossen van het type Stellario-Carpinetum

9190

Oude zuurminnende bossen met Quercus robur op zandvlakten

91EO*

Overblijvende of relictbossen op alluviale grond (Alnion glutinoso-incanae)

1040

Soorten Leucorrhinia pectoralis - Gevlekte witsnuitlibel

1096

Lampetra planeri - Beekprik

1145

Misgurnus fossilis - Grote modderkruiper

1149 1163 1166 1393

Cobitis taenia - Kleine modderkruiper Cottus gobio - Rivierdonderpad Triturus cristatus – Kamsalamander Drepanocladus vernicosus - Geel schorpioenmos

x x

1831

Luronium natans - Drijvende waterweegbree

1903

Liparis loeselii - Groenknolorchis

3130

3150

x x

x x x

x x

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Vogelrichtlijngebieden Op 2 april 1979 werd de Europese richtlijn 79/409/EEG inzake het behoud van de vogelstand, beter bekend als de Vogelrichtlijn, uitgevaardigd. Het doel ervan is de instandhouding van alle natuurlijk in het wild levende vogelsoorten op het Europese grondgebied van de lidstaten te bevorderen. Hiertoe worden Speciale Beschermingszones (SBZ) afgebakend, de zogenaamde vogelrichtlijngebieden. Deze gebieden maken, samen met de habitatrichtlijngebieden, deel uit van een Europees ecologisch Natura 2000netwerk. In Bijlage I van de vogelrichtlijn zijn de vogelsoorten opgelijst die het voorwerp zijn van speciale beschermingsmaatregelen voor hun habitat. Ook voor vogelsoorten in gebieden waar ten minste 1% van de biogeografische populatie voorkomt dienen maatregelen genomen te worden (1% criterium). In het werkingsgebied van RLKGN werden drie vogelrichtlijngebieden aangeduid. (zie Tabel 1-17 en Fig. 121). In totaal gaat het om 7730,61 ha vogelrichtlijngebied in RLKGN. In Tabel 1-17 worden vogelrichtlijnsoorten opgelijst die aangeduid zijn voor de verschillende vogelrichtlijngebieden.

Fig. 1-21 Vogelrichtlijngebieden in RLKGN Tabel 1-17 Vogelrichtlijngebieden in RLKGN naam vogelrichtlijngebi ed

code vogelrichtlijn

Arendonk, BE2101538 Merksplas, OudTurnhout, Ravels en Turnhout De Ronde Put BE2101639 De Zegge

BE2100424

beschermde habitattypen

vennen, heiden, elementen zoals ontginingsputten

loofbossen, houtkanten,

lijn-en hagen

opp. in % van RLKGN totale vogelric htlijnge bied in RLKGN puntvormige 2309,77 29,88% en plassen,

moerassen, heiden en heiderelicten, oude turfvijvers en 5334,68 rietvelden, hoogvenen, loofbossen integraal beschermd 86,16 7730,61

69,01% 1,11% 100,00%

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Phalacrocorax carbo - Aalscholver Tadorna tadorna - Bergeend Luscinia svecica - Blauwborst Circus cyaneus - Blauwe kiekendief Ardea cinerea - Blauwe reiger Lullala arborea - Boomleeuwerik Falco subbuteo - Boomvalk Circus aeruginosus - Bruine kiekendief Tachybaptus ruficollis - Dodaars Podiceps cristatus -Fuut Circus pygargus - Grauwe kiekendief Alcedo atthis - Ijsvogel Philomachus pugnax - Kemphaan Cygnus olor - Knobbelzwaan Tetrao tetrix - Korhoen Anas strepera - Krakeend Aythya fuligula - Kuifeend Fulica atra - Meerkoet Caprimulgus europaeus - Nachtzwaluw Mergus albellus - Nonnetje Gavia arctica -Parelduiker Anas acuta - Pijlstaart Porzana porzana - Porseleinhoen Ardea purpurea - Purperreiger Anser fabalis - Rietgans Milvus milvus - Rode wouw Botaurus stellaris - Roerdomp Gavia stellata - Roodkeelduiker Falco peregrinus - Slechtvalk Anas clypeata - Slobeend Falco columbarius - Smelleken Anas penelope - Smient Aythya ferina - Tafeleend Pandion haliaetus - Visarend Pernis apivorus - Wespendief Anas platyrhynchos - Wilde eend Anas crecca - Wintertaling Aythya nyroca - Witoogeend Ixobrychus minutus - Woudaap Numeniuas arquata - Wulp Anas querquedula - Zomertaling Milvus migrans - Zwarte wouw Dendrocopos martius - Zwarte specht Chlidonias niger - Zwarte stern

x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x x x x x x x x

BE2100424

BE2101639

Code vogelrichtlijngebied

BE2101538

Tabel 1-18 Vogelrichtlijnsoorten van de vogelrichtlijngebieden in werkingsgebied RLKGN

x x

x x x

x x x x x x

x x x

x x x x x x x x x x x x x x

x x x x x x

x x x

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Vogelatlas Ook uit de vogelatlas (zie Fig. 1-22) blijkt het belang van vooral het noordelijke en oostelijke deel van RLKGN voor vogels. Ook in de valleien van de Grote en de Kleine Nete komt er telkens een belangrijk broedgebied voor. Dwars over het werkingsgebied loopt een belangrijke trekroute.

Fig. 1-22 RLKGN in de Vogelatlas Vlaanderen.

1.5.7 RLKGN als ‘hotspot’ voor biodiversiteit Sinds 1999 verschenen er in Vlaanderen een heel aantal nieuwe verspreidingsatlassen, ondermeer van zoogdieren, libellen, vlinders, broedvogels, planten, amfibieën en reptielen. Hoewel reeds eerder bekend en beschreven, blijkt hieruit nogmaals hoe de Kempen, met centraal daarin het werkingsgebied van RL Kleine en Grote Nete, dé hotspot voor biodiversiteit in Vlaanderen is.

Fig. 1-23 Ruimtelijk patroon van de gemiddelde voorspelde soortenrijkdom over vijf soortengroepen (planten,

libellen, dagvlinders, broedvogels, amfibieën en reptielen). De 100 5x5 km2 meest soortenrijke hokken zijn zwart, de volgende 100 soortenrijkste hokken zijn grijs. Bron: Maes et al. 2005 60

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Bovenstaande figuur geeft een simulatie van de voorspelde biodiversiteit op basis van een heel aantal verspreidingsgegeven uit vijf taxonomische groepen. Opvallend is dat zowat 90 procent van de 100 soortenrijkste UTM-hokken in Vlaanderen in de Kempen liggen. Ook de volgende 100 soortenrijkste hokken (in het grijs op de figuur) vullen voor een groot stuk de ‘gaten’ in de Kempen op. RL Kleine en Grote Nete neemt hierin een zeer centrale plaats in, wat verklaard kan worden door de aanwezigheid van (naar Vlaamse normen) relatief grote natuurgebieden, enerzijds heide- en duingebieden op de drogere, schrale zandgronden en anderzijds natte hooilanden, moerassen en bostypes in de beekvalleien. Het zijn vooral deze biotopen die telkens gepaard gaan met een hoge biodiversiteit. Bovendien zijn het niet enkel de soortenaantallen, maar ook de zeldzaamheid van de soorten die onze regio tot een hotspot maken. Zeldzaamheid betekent vaak echter ook kwetsbaarheid, waardoor er de komende jaren nog heel wat soortgerichte maatregelen nodig zullen zijn om alle soorten in een gunstige staat van instandhouding te krijgen of te houden. Deze kunnen bestaan uit juridische soortbeschermingsmaaterelen voorzien in het Soortenbesluit, zoals de opmaak van soortbeschermingsplannen (tot op heden 28 in Vlaanderen) met specifieke maatregelen of zelfs (her-)introductie. Daarnaast spelen ook maatregelen op het terrein een belangrijke rol. Afstemmen zoeken tussen Europese (instandhoudingsdoelstellingen), Vlaamse (waar ANB bevoegd is voor het soortenbeleid, vaak ondersteund door INBO), provinciale (prioritaire soorten) en gemeentelijke (GNOPacties, Countdown 2010) initiatieven, zeker in niet-beschermde gebieden waar tal van private actoren actief zijn (ter illustratie, in RLKGN wordt 65% van de Habitatrichtlijngebieden en 78% van de Vogelrichtlijngebieden niet beheerd door de Vlaamse Overheid of een erkende natuurvereniging), kan een belangrijke taak worden voor de regionale landschappen, zoals overigens ook opgenomen in het Witboek Interne Staatshervorming. De samenwerking met de bedrijfsplanners van VLM via het instrument van beheerovereenkomsten, b.v. voor weidevogels, akkervogels of botanisch beheer, kan hier ook een belangrijke meerwaarde bieden.

Fig. 1-24 RL Kleine en Grote Nete is een hotspot voor biodiversiteit (foto’s: Maarten Jacobs)

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

1.6 Grote mogelijkheden voor natuurontwikkeling In dit hoofdstuk wordt verder ingegaan op de potenties voor natuurontwikkeling in RL Kleine en Grote Nete. Dit doen we eerst aan de hand van de Gewenste Natuur- en Bosstructuur (GNBS), een document dat momenteels deels vervangen is door de Afbakening Bos, Natuur en Landschap. Er wordt dan ook voornamelijk ingezoomd op de kaarten van dit nieuwe document. Ook het Geactualiseerd Sigmaplan tenslotte zal een zeer grote impact hebben op zowel Grote als Kleine Nete, maar slechts over een beperkte oppervlakte binnen het werkingsgebied van RLKGN, dat vooral de boven- en middenlopen omvat (en niet de getijden-gebonden beken en rivieren). Deze laatste wordt dus beknopter behandeld maar toch vermeld omdat op die plaatsen waar het relevant is binnen RLKGN, dit document wellicht een dominante rol zal spelen in het toekomstige landschap. Tenslotte wordt ingegaan op de S-IHD-rapporten, die momenteel in een finale fase zijn voor het werkingsgebied van RLKGN, en voor de verschillende Speciale Beschermingszones (Habitat- en Vogelrichtlijngebieden) de ecologische doelen, ook Instandhoudingsdoelstellingen of kortweg IHDâ&#x20AC;&#x2122;s, beschrijven. Deze zullen hoogstwaarschijnlijk de ruggengraat vormen van het natuurbeleid in Vlaanderen de komende jaren.

1.6.1 Gewenste natuur- en bosstructuur (GNBS) Om het afbakeningsproces van de natuurlijke structuur (zie Fig. 1-25) te ondersteunen werd door de voormalige afdelingen Natuur en Bos & Groen van AMINAL (huidig ANB) en het Instituut voor Natuur en Bosonderzoek (INBO) een wenselijkheidkaart, namelijk de Gewenste Natuur- en Bosstructuur (GNBS) e uitgewerkt. Deze kaart geeft de prioritaire (gewenste) gebieden weer voor de afbakening van het VEN (2 fase) en de natuurverwevingsgebieden (NVWG). Het geheel van prioritaire gebieden in functie van de realisatie van 125.000 ha VEN omvat circa 140.000 ha. Deze afbakening gebeurde hoofdzakelijk op basis van ecologische criteria. Een kaart met prioritaire gebieden voor de realisatie van 150.000 ha NVWG in Vlaanderen omvat circa 180.000 ha. De beleidsstatus van de GNBS is een werkkaart vanuit het beleidsveld natuur en bos. In het werkingsgebied van RLKGN werden binnen de GNBS 29094 ha afgebakend, waarvan 13200 ha gewenst VEN tweede fase en 15893 ha gewenst verwevingsgebied (zie Tabel 1-19). Een weergave van deze gebieden voor het werkingsgebied RLKGN is opgenomen in Fig. 1-25.

Fig. 1-25 Gewenste natuur- en bosstructuur in RLKGN (gewenst VEN-gebied en verwevingsgebied)

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Tabel 1-19 Gewenste natuur- en bosstructuur in RLKGN GNBS Natuur (gewenst VEN-gebied) Gewenst verwevingsgebied

Werkingsgebied RLKGN Opp. (ha) Opp. % van RLKGN 13200,74 15,75% 15893,63 18,97% 29.094,37 34,72%

Op Fig. 1-25 is duidelijk te zien dat het merendeel van de gebieden binnen de GNBS gelegen zijn in de riviervalleien van Aa, Kleine en Grote Nete alsook de grote natuurgebieden in het noorden van het werkingsgebied. De GNBS is nu gedeeltelijk opgenomen in de buitengebiedsvisies die via Ruimtelijke Planning opgemaakt werden (zie paragraaf 1.6.2).

1.6.2 Ruimtelijke visie voor landbouw, natuur en bos Het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen wil het buitengebied vrijwaren voor de essentiële functies landbouw, natuur en bos. Om dat doel te bereiken worden 750.000 ha agrarisch gebied, 150.000 ha natuurgebied, 53.000 ha bosgebieden en 34.000 ha andere groengebieden vastgelegd in bestemmingsplannen. De afbakening van de landbouw-, natuur- en bosgebieden startte met de afbakening van 86.500 ha bestaande natuurgebieden als onderdeel van het Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN). De tweede fase van de afbakening verloopt via een meer geïntegreerde benadering waarbij landbouw, natuur en bos gelijktijdig ten opzichte van elkaar worden afgewogen. Vlaanderen is hiervoor opgedeeld in 13 ‘buitengebiedregio’s’ (RLKGN valt binnen regio Neteland en regio Noorderkempen). In het werkingsgebied van RLKGN zijn 35 agrarische gebieden herbevestigd (zie Fig. 1-26, Fig. 1-27 en Tabel 1-20) met een totale oppervlakte van 27411,96ha. Dat is 33% van het werkingsgebied van RLKGN. De GNBS is nu opgenomen in de buitengebiedsvisies die via Ruimtelijke Planning opgemaakt worden.

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Fig. 1-26 Afbakening bos, natuur en landschap binnen RLKGN

Fig. 1-27 Herbevestigde agrarische structuur en gewenste natuur- en bosstructuur binnen RLKGN Tabel 1-20 Herbevestigde agrarische structuur binnen RLKGN

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Nr Naam landbouwgebied 1 Koekhoeven

Aanvraag definitieve erkenning

Oppervlakte (ha)

% van totale landbouwgebied in RLKGN

Opp.% van werkingsgebied RLKGN

43,99

0,16%

0,05%

Pampa â&#x20AC;&#x201C; Zondereigen

0,73

0,00%

Oosthoven en Laks

673,23

2,46%

0,80%

Beerse Noord

103,62

0,38%

0,12%

Landbouwgebied rond Vlimmeren

563,77

2,06%

0,67%

Vallei van de Kleine Nete en Aa tussen Grobbendonk en Herentals

746,10

2,72%

0,89%

Landbouwgebieden ten zuiden van Oud-Turnhout en rond 4403,37 Arendonk Oude Aart 732,21 Landbouwgebied rondom Dessel 1153,75

16,06%

5,26%

2,67%

0,87%

4,21%

1,38%

8 9

10 Landbouwgebied tussen Retie en Dessel

176,26

0,64%

0,21%

11 Landbouwgebied tussen Turnhout en Oud-Turnhout

457,14

1,67%

0,55%

5,02%

1,64%

3,30%

1,08%

0,82%

0,27%

12 Landbouwgebied Vispluk en landbouwgebied ten noorden van 1376,52 Vorselaar en Grobbendonk 13 Landbouwgebied tussen Diel en Luikgestelse Heide 904,08 14 Landbouwgebied Doffen 224,59 15 Landbouwgebied Larum - Doornboom

2266,64

8,27%

2,71%

16 Landbouwgebied Visseneinde

3,59

0,01%

0,00%

6,98%

2,28%

1,99%

0,65%

2,12%

0,69%

8,06%

2,64%

3,03%

0,99%

2,74%

0,90%

102,25 24 Landbouwontginning Balen - Schoorheide - Bruine Kolk en gebied 765,45 ten noordwesten van Leopoldsburg 25 Landbouwgebied Zittaart - Gestel en ten zuiden van Olmen 2112,18

0,37%

0,12%

2,79%

0,91%

7,71%

2,52%

26 Landbouwgebied Hezemeer

288,86

1,05%

0,34%

27 Landbouwgebied Geel Bel - Belse Hei

541,44

1,98%

0,65%

28 Landbouwgebied Hoolsterberg - Steeg

168,01

0,61%

0,20%

29 Landbouwgebied Kasseman

983,42

3,59%

1,17%

30 Vallei van de Kleine Nete stroomopwaarts van Herentals - Zegge

1277,71

4,66%

1,52%

31 Landbouwgebied Klein Vorst

0,27

0,00%

32 Landbouwgebied ten zuiden van Zevendonk

137,45

0,50%

0,16%

33 Gebied rondom Albertkanaal tussen Eizerlei en E313

120,53

0,44%

0,14%

34 Heigoed en Ketsenberg

150,51

0,55%

0,18%

35 Halveweg

101,00

0,37%

0,12%

TOTAAL

27411,96

100%

33%

17 Landbouwgebied rond Wiekevorst, Morkhoven, Tongerlo en 1913,26 Zoerle-Parwijs 18 Ruilverkaveling Westerloo 545,91 19 Verwervingsgebied ten zuiden van Bouwel 581,73 20 Valleien van de Aa, ten zuidoosten van Lille en ten noordoosten van 2209,27 de Lichtaartse weg en Grote Kaliebeek 21 Landbouwgebied Kievermont - Stokt 831,19 22 Landbouwgebied tussen Rosselaar en Hulsen en Verloren Schaap

751,96

23 Landbouwgebied Hemeldonk

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

1.6.3 Geactualiseerd Sigmaplan Het Sigmaplan van 1977, dat tot doel had Vlaanderen te beschermen tegen overstromingen door o.m. de realisatie van dijkverhogingen tot 8 m TAW, voldeed niet langer aan de gewenste veiligheidsnormen en werd geactualiseerd. De Vlaamse regering besliste om de invulling en de realisatie van het luik natuurlijkheid van de Ontwikkelingsschets 2010 integraal deel uit te laten maken van het geactualiseerde Sigmaplan. De aspecten veiligheid en natuurlijkheid worden daardoor maximaal geïntegreerd. Voor het aspect veiligheid werd een plan-MER en een maatschappelijke kosten-batenanalyse uitgewerkt. Het resultaat van deze studies was een ‘optimaal Sigmaplan’ met betrekking tot veiligheid. Voor het aspect natuurlijkheid werden geïntegreerde instandhoudingsdoelstellingen (IHD's) opgesteld voor ecosysteemfuncties, habitats en soorten; zodat aan alle juridische verplichtingen wordt voldaan zonder dat ze met elkaar in strijd zijn. Die instandhoudingsdoelstellingen werden ruimtelijk vertaald naar een ‘optimaal natuurontwikkelingsplan’. Het optimale Sigmaplan en het optimale natuurontwikkelingsplan werden geïntegreerd tot het Meest Wenselijke Alternatief (MWeA). Dit MWeA werd op 22 juli 2005 door de Vlaamse Regering bekrachtigd als uitgangspunt voor de concretisering van het geactualiseerde Sigmaplan. Waterwegen en Zeekanaal en het Agentschap voor Natuur en Bos staan in voor de realisatie van het geactualiseerde Sigmaplan. De ingrepen omvatten in de meeste gevallen landinwaartse dijkverplaatsingen, zodat meer ruimte voor water gecreëerd wordt in ‘gecontroleerde gereduceerde getijdengebieden’ (GGG) en ‘gecontroleerde overstromingsgebieden’ (GOG). Doelstelling is een win-win situatie op vlak van veiligheid (overstromingen), waterkwaliteit (natuurlijke waterzuivering in de slikken en schorren), ecosysteemherstel en soortbescherming. Hierbij wordt rekening gehouden met de Europees beschermde gebieden. Natuurdoeltypen omvatten intergetijdengebieden (estuariene natuur), wetlands (laaggelegen moerassen en graslanden die niet onder invloed van het getij staan), broeken (natte gebieden onder invloed van overstroming en grondwater, maar niet onder invloed van het getij) en elzenbroekbossen (op veenbodems). Ook maatregelen ten behoeve van recreatie zijn opgenomen (recreatieve routes, kijkhutten, aanlegsteigers, …). Landbouwgebieden worden zoveel mogelijk gespaard, en indien het niet anders kan, worden getroffen landbouwers via de zogenaamde ‘flankerende maatregelen’ (grondenbank, wijkersstimuli, financiële vergoedingen voor onteigening) gecompenseerd. Bij het beheer van de Sigmagebieden wordt ook beroep gedaan op landbouwers, bv. i.k.v. weidevogelbeheer. Aangezien het geactualiseerde Sigmaplan focust op maatregelen aan de Zeeschelde en haar zes getijgebonden zijrivieren (waaronder Rupel, Grote en Kleine Nete, Dijle en Zenne), is het van zeer groot belang benedenstrooms, maar slechts voor een beperkte oppervlakte binnen RLKGN. Fig. 1-28 toont de geografische situering en geplande maatregelen in de Sigmagebieden binnen RLKGN.

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Fig. 1-28 Sigmagebieden in RLKGN. Voor beide gebieden zijn de geplande maatregelen winterbedherstel en dijkverplaatsingen.

De zoekzone van de Vallei van de Grote Nete start vanaf de samenvloeiing van Kleine en Grote Nete te Lier tot in Geel. In 2015 start de inrichting van de maatregelen met als focuspunt de combinatie van waterberging met vernatting van de vallei en het herstel van waardevolle natuurtypes. Binnen een zoekgebied van ruim 1300 hectare wordt momenteel gezocht op basis van wetenschappelijke studies en modellen (inclusief landbouweffectenrapport) naar de meest geschikte locaties voor het realiseren van de doelstellingen. Hieruit zal een selectie van 850ha uitvloeien.

1.6.4 Instandhoudingsdoelstellingen (Natura2000) In Vlaanderen werden de Europese natuurdoelstellingen voor het NATURA2000-netwerk bestaande uit Habitat- en Vogelrichtlijngebieden - samen ook Speciale Beschermingszones genoemd – eerst omgezet in Gewestelijke Instandhoudelijksdoelstellingen, kortweg G-IHD’s. Daarna werden deze de voorbije jaren via een intensief wetenschappelijk en parallel participatief proces omgezet in Specifieke Instandhoudingsdoelstellingen, kortweg S-IHD’s. Deze omvat per Speciale Beschermingszone de specifieke maatregelen die voor habitats en soorten dienen genomen te worden om deze in een gunstige staat te houden of te krijgen. Deze plannen, en de praktische vertaling ervan in zogenaamde Managementplannen, zullen hoogstwaarschijnlijk de ruggengraat vormen van het natuurbeleid in Vlaanderen de komende jaren. Ook de regionale landschappen zullen hierin een belangrijke rol spelen, zoals reeds beslist door de Vlaamse regering in het Witboek Interne Staatshervorming. Er wordt momenteel hard gezocht naar deze nieuwe rol die de regionale landschappen (en ook bosgroepen) kunnen en moeten spelen inzake IHD’s, zeker vanuit de vaststelling dat het meerderheid van de terreinen binnen Speciale Beschermingszones – gemiddeld zo’n 70 procent – niet in eigendom of beheer zijn van de overheid of terreinbeherende verenigingen. Het benaderen en actief betrekken van verschillende doelgroepen (private boseigenaars, landbouwers, openbare besturen, grootgrondbezitters, vissers en jagers, …) wordt dus een grote uitdaging. Ondermeer hiervoor wordt ten tijde van deze erkenningsaanvraag ook een LIFE-projectaanvraag bij de Europese Commissie ingediend om deze rol op projectmatige basis op te starten met bosgroepen en regionale landschappen.

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

1.6.5 Natuurwaarden in het landbouwgebied Ongeveer de helft van de oppervlakte van het werkingsgebied van RLKGN is in actief landbouwgebruik. Een aantal van deze gronden herbergen ook aanzienlijke natuurwaarden. Zo komen, vooral in het noordelijke deel van het werkingsgebied en aansluitend bij de noorderkempen, een aantal populaties weidevogels zoals grutto, wulp en kievit, voor in het gebied. De kerngebieden liggen hier in Turnhout, Oud-Turnhout, Retie, Kasterlee en Geel. Deze hebben baat bij een mozaïek van voedselrijke en voedselarme graslanden, met voldoende voedselaanbod voor zowel de volwassen dieren (wormen, emelten) als de kuikens (kleine insecten op bloemen). Ondermeer via het instrument van beheerovereemkomsten kunnen landbouwers vergoed worden om specifieke maatregelen voor deze weidevogels te nemen. Ook andere agromilieumaatregelen en beheer, behoud en herstel van kleine landschapselementen kunnen op deze manier gepromoot worden. Ook akkervogels kunnen tenslotte het onderwerp van een beheerovereenkomst vormen. Binnen het werkingsgebied van RLKGN werd door VLM één zone afgebakend als zoekgebied voor akkervogels. Het betreft het grensgebied van Oud-Turnhout, Kasterlee en Retie. Via gerichte maatregelen, het aanplanten van kleine landschapselementen en kleinschalige graanakkers, kunnen soorten zoals geelgors, kneu, ringmus, … hier stabiele populaties uitbouwen. In een aantal zones, niet in het minst in de beekvalleien van de Aa, Kleine en Grote Nete en hun bovenlopen, komen nog botanisch waardevolle graslanden voor. Ook hier kunnen de natuurwaarden via gerichte maatregelen, in casu een afgestemd maai- en bemestingsregime, gehandhaafd of zelfs verhoogd worden.

1.6.6 Elementen van landbouwgebruik in het landschap De provinciale landschapskaart toont elementen in het landschap die gerelateerd zijn aan (historisch) landbouwgebruik (zie Fig. 1-29). Deze hebben vaak een cultuurhistorische waarde en zijn soms gekoppeld aan een bijzondere biodiversiteit.

Fig. 1-29 Landbouwgerelateerde elementen in het landschap (Provinciale Landschapskaart)

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

In het werkingsgebied van RLKGN komen zeer veel plaggenbodems voor, het resultaat van menselijke activiteit gedurende een periode tot duizend jaar. Plaggen (zoden) werden afgestoken in heidegronden, weiden of bossen, en gebruikt als strooisel in de stallen. In deze stallen stapelden de plaggen, samen met de mest, zich op tot een dikke laag, die dan werd uitgestrooid en ingewerkt op de akkers. Gezien deze plaggen niet uitsluitend uit organisch materiaal bestonden, werd het akkerland geleidelijk opgehoogd. Zo ontstonden na vele jaren plaggenbodems met een dikke, humeuze bovengrond van minimaal 60cm. Ook het gebruik van afval zoals stadsmest, inwaaien van zand en nivellering droegen lokaal zeker bij tot de dikke humeuze lagen. Historisch permanent grasland is een halfnatuurlijk vegetatietype bestaande uit grasland dat langdurig in gebruik is geweest als graasweide, hooiland of wisselweide. Naast de cultuurhistorische waarde heeft er zich vaak een soortenrijke vegetatie van kruiden en grassoorten ontwikkeld, en worden ze gekenmerkt door de aanwezigheid van sloten, greppels, poelen, uitgesproken microreliëf, bronnen of kwelzones (Natuurdecreet, 21/10/1997). Deze graslanden zijn ontstaan door eeuwenlang extensief agrarisch gebruik en bezitten een rijke biodiversiteit. Ze zijn dan ook nagenoeg onvervangbaar. Ook de historische perceleringen en grachtenpatronen hebben een belangrijke cultuurhistorische waarde. Op de grens van Turnhout en Oud-Turnhout zijn nog enkele relicten van hoogstamboomgaarden overgebleven. Er zijn dan ook potenties voor herstel van hoogstamboomgaarden met streekeigen variëteiten.

1.7 Grote mogelijkheden natuurgericht toerisme

voor

natuurgerichte

recreatie

Natuurgerichte recreatie en toerisme vormen vandaag reeds een belangrijke component van het toeristisch-recreatief product in het werkingsgebied van Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete. De streek draagt daarnaast heel wat potenties voor verdere ontwikkeling en uitbouw van natuurgerichte recreatie en recreatief medegebruik van de open ruimte. Toerisme Antwerpse Kempen stelde in april 2013 haar nieuwe beleidsplan voor, waaraan overigens actief werd meegewerkt door RLKGN (deelname workshops, plannings- en stuurgroep). In een aantal van de productlijnen zitten elementen waarop vanuit RLKGN zeker kan ingespeeld worden tijdens de komende zes jaar.

1.7.1 Eigenzinning pionieren Kempenaars zijn altijd pioniers geweest, gedwongen door hun geografische ligging aan de rand van het land en de bodemgesteldheid met arme zandbodems. Enerzijds vertrek Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete voor haar werking vanuit die specifieke eigenheid van het Kempense landschap (Zandland – Randland – Gedroomde Land), anderzijds is zij als vzw vaak beter geplaatst (dan overheden) om te experimenteren met nieuwe projecten, samenwerkingsvormen, etc.

1.7.2 Den buiten avonturen Deze productlijn spreekt voor zich. De Kempen, en dus ook het werkingsgebied van RLKGN, is een van de groenste regio’s van Vlaanderen. Ook via projecten van RLKGN worden inwoners en bezoekers aangespoord dit buitengebied te ontdekken en te (leren) waarderen. Denk aan de talrijke projecten rond trage wegen, wandelen fietsnetwerken, struinnatuur, Het Gedroomde Landschap etc.

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

1.7.3 Verle(i)den met toekomst Het verleden vormst uiteraard een belangrijke bron voor de projecten van RLKGN. Net het terug zichtbaar en leesbaar maken van de historische geleegdheid is een van de kernpunten van de landschapswerking, in het bijzonder deze van de landschapsanimator. Verder spelen ook specifieke projecten, zoals deze rond bodemerfgoed, ook expliciet in op de nog aanwezige erfgoedwaarden in het Kempense landschap.

1.7.4 Flirten met grenzen Naast de betekenis van ‘een stapje verder durven gaan’ of te vertalen als ‘vernieuwende projecten of gedurfde experimenten aangaan’ is deze productlijn ook letterlijk te nemen. Het Kempen-verhaal dat de basis vormt voor vele projecten van RLKGN strekt zich namelijk ook uit over de landsgrenzen (NoordBrabant in Nederland) en provinciegrenzen (RL Lage kempen in Limburg). Ook hier wordt gestreefd naar samenwerkingsverbanden, ondermeer in projecten als Het Gedroomde Landschap en mogelijke vervolgtrajecten zoals de werking rond het Bels Lijntje, Brabantstad 2018, etc.

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

1.8 Synthese: sterktes, zwaktes, opportuniteiten en trends In voorliggend hoofdstuk 1 wordt uitgebreid gemotiveerd hoe het werkingsgebied van RLKGN voldoet aan de criteria uit het uitvoeringsbesluit. Hieronder wordt deze motivering bondig samengevat. Het werkingsgebied van RLKGN is 83793,12 ha groot. De vereiste 30000 ha wordt dan ook ruimschoots overschreden. Het werkingsgebied van Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete is opgebouwd rond de bovenlopen van de Kleine en de Grote Nete. Het typische, dense netwerk van noordoost-zuidwest gerichte beekvalleien met tussenliggende interfluvia en parallelle duinenruggen vormt de geomorfologische ruggengraat van het regionaal landschap. Het werkingsgebied van RLKGN is dan ook duidelijk onderscheiden van de omliggende streken. RLKGN behoort volledig tot de Ecoregio van de Kempen en zelfs voor méér dan 90 procent tot één ecodistrict, het Centraal-Kempisch rivieren duinendistrict. Het is een typisch landschap door de zandige bodemtextuur van de Quartaire dekzanden die op het einde van de laatste ijstijd vanuit het noorden aangewaaid zijn, het dicht net van waterlopen die het ecodistrict doorsnijden en het talrijk voorkomen van landduinen. Grote delen van het landschap, met name in de beekvalleien en op de duinenruggen, zijn gevrijwaard gebleven van bebouwing en infrastructuur en heeft dan ook een grote gaafheid en cultuurhistorische waarde. Uit het landschap valt af te lezen hoe de mens van oudsher omgaat met de uitzonderlijke abiotische omstandigheden van het arme zand en de natte, venige riviervalleien. Een divers gamma aan karakteristieke cultuurhistorische elementen zoals wateringen en vloeiweiden, turfputten, zanden kleiwinningsputten, historische percelering, houtkanten, wallen, … zijn dan ook aanwezig. Grote delen van de beekvalleien en hun brongebieden vormen aaneengesloten, uitgestrekte gebieden met hoge en zeer specifieke actuele natuurwaarden. Verschillende op Europees niveau beschermde soorten en biotopen komen voor in het werkingsgebied van RL Kleine en Grote Nete. Op Vlaams niveau behoort de regio zondermeer tot de top wat betreft biodiversiteit in zowat alle taxonomische groepen. Soorten van beken en beekbegeidende vegetaties en uit de duin-, heide- en bossfeer verdienen hier een bijzondere vermelding. Zowel in de riviervalleien als op de drogere zandgronden zijn bovendien uitzonderlijk grote potenties voor natuurontwikkeling aanwezig, elk met een eigen dynamiek en karakter. Het Witboek Interne Staatshervorming, het beleidsdocument van de Vlaamse regering betreffende het subsidiariteitsprincipe voor beleid, bepaalt in Doorbraak 64 dat ‘indien gelegen binnen het werkingsgebied van een regionaal landschap wordt de maatschappelijke vertaling van de instandhoudingsdoelstellingen (IHD) ingepast in de ruimere regionale doelen (recreatief medegebruik, streekontwikkeling, …) van het regionaal landschap’’. Voor de realisatie van de IHD is een programmatische aanpak op Vlaams en lokaal niveau noodzakelijk. Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete kan zeker een bijdrage leveren aan de IHD’s en de opbouw van een breed draagvlak voor het behoud en het beheer van grote eenheden natuur. Het beheer zelf van deze natuurgebieden is vaak in handen van regionale of lokale overheden en natuurverenigingen en daarbinnen is de rol van het regionaal landschap dus eerder beperkt. Anderzijds zijn er ook belangrijke habitats en soorten die niet uitsluitend binnen deze reservaten en natuurgebieden te vinden zijn en waarvoor, ook in het buitengebied, een (tijdelijke) ecologische infrastructuur beschikbaar moet zijn om de nodige stapsteenverbindingen te leveren tussen de grote natuurcomplexen. Deze (tijdelijke) ecologische infrastructuur is ook van belang om de typische landbouwnatuurwaarden (akkeren weidevogels, …) te herbergen. In het creëren van (een actief draagvlak voor) deze natuurverbindingen, IHD, en stapsteenverbindingen kan RLKGN een belangrijke rol spelen. Regionale landschappen kunnen vanuit hun platformwerking een belangrijk meerwaarde bieden bij de draagvlakvorming van G-IHD’s (gewestelijke niveau doelstellingen), de ondersteuning van het hiervoor beschikbare instrumentarium en het stimuleren van maatregelen om de doelstellingen hieromtrent te behalen. Nu al verhogen regionale landschappen de natuurwaarden in het buitengebied (buiten de erkende natuurreservaten en domeinbossen) via de vele terreingerichte concrete projecten en acties. Er zullen inspanningen geleverd worden om particulieren daadwerkelijk bij te staan via communicatie, educatie, concrete ondersteuning en het opzetten van samenwerkingsverbanden.

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

De uitzonderlijke natuur- en landschapswaarden en de grote potenties voor natuurontwikkeling scheppen bovendien ook heel wat opportuniteiten voor natuurgerichte recreatie en toerisme. Kortom, de streek van de Kleine en de Grote Nete verdient een definitief erkend regionaal landschap!!!

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

2. Organisatie en structuur 2.1 Inleiding De vzw Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete werd op 10 maart 2009 opgericht, maar de voorgeschiedenis gaat nog een aantal jaren verder terug. Het oprichtingstraject vanaf 2006 wordt hieronder beschreven, maar we starten met het historisch kader, meerbepaald een studie uit 1966, die de kiem legde voor heel wat regionale landschappen in Vlaanderen later, zo ook voor RL Kleine en Grote Nete.

2.2 Natuurpark ‘Beide Neten’ (1966) In 1966 voerde de Koninklijke Vereniging voor Natuur- en Stedenschoon (KVNS) een studie uit naar de oprichting van natuurparken in Vlaanderen. In deze studie wordt de uitbouw van een netwerk aan natuurparken voorgesteld, waaronder het ‘Natuurpark Beide Neten’ (zie Fig. 2-1). Het is niet toevallig dat het merendeel van de 13 natuurparken die destijds door KVNS werden uitgetekend vandaag de dag de kern vormen van de Vlaamse regionale landschappen.

Fig. 2-1. Natuurparken in Vlaanderen (KVNS, 1966)

Het Natuurpark ‘Beide Neten’ strekte zich uit van de brongebieden van de Kleine en de Grote Nete tot aan de samenvloeiing bij Lier. Het omvatte hiermee volledig het huidige Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete, plus de benedenstroomse delen tot de samenvloeiing die tot het huidige Regionaal Landschap Rivierenland behoren. Door gebrek aan coördinatie en samenwerking tussen de betrokken instanties bleef deze studie echter bij een papieren ontwerp.

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

2.3 Een blauwdruk voor de Antwerpse regionale landschappen Zoals in het vorig hoofdstuk beschreven (paragraaf 1.8) benoemde het NARA 2005 de provincie Antwerpen als zeer kansrijk voor het oprichten van regionale landschappen. In 2006 werd door het provinciebestuur (Dienst Recreatie, Sport en Toerisme) de opdracht gegeven aan een studiebureau om een ‘blauwdruk’ voor de oprichting van mogelijke regionale landschappen in de provincie Antwerpen te onderzoeken en af te toetsen bij het middenveld. Deze studie ‘Regionale landschappen in de provincie Antwerpen: een blauwdruk’ bevat een juridischorganisatorisch luik, een studiegedeelte met mogelijke afbakeningen en een enquêtering van 25 stakeholders over de wenselijkheid van regionale landschappen binnen de provincie Antwerpen.

Fig. 2-2 Mogelijke afbakeningen van potentiële regionale landschappen volgens de ‘blauwdruk’

Op basis van deze studie worden een viertal ‘wenselijke’ regionale landschappen in de provincie naar voor geschoven: een grensoverschrijdend Regionaal Landschap Schelde-Durme (intussen gerealiseerd), een Regionaal Landschap De Voorkempen (al dan niet in overlap met de Noorderkempen; intussen gerealiseerd), een Regionaal Landschap Taxandria en een Regionaal Landschap Zuiderkempen (al dan niet in overlap met het projectgebied De Merode). Het zijn deze laatste twee die, na eerdere werkkaarten (zie paragraaf 2.4), aanleiding hebben gegeven tot het huidige Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

2.4 Directe aanleiding en voorgeschiedenis 2.4.1 Van intentie naar actie In de strategische legislatuurnota bij het meerjarenplan 2007-2012 ‘een creatieve provincie’ van de provincie Antwerpen, is de doelstelling opgenomen om minstens 4 regionale landschappen op te richten. De coördinatie hiervan kwam nu bij de dienst Duurzaam Milieu- en Natuurbeleid (DMN) terecht. Naar analogie met de oprichting van eerdere regionale landschappen, verloopt dit oprichtingsproces volgens volgende stappen:  desktop analyse ‘regionaal landschap waardige’ regio’s  informeel aftoetsen draagvlak instrument bij gemeenten van een ‘regionaal landschapwaardige’ regio

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

     

Aanvraag definitieve erkenning

bilaterale gesprekken met elke gemeente over afstemming, financiering en meerwaarde voor het gemeentelijk beleid goedkeuring voor principiële oprichting wordt voorgelegd aan de colleges ondertekenen intentieverklaring met provincie en deelnemende gemeenten bilaterale gesprekken met voorziene doelgroepen uitvoeringsbesluit regionale landschappen binnen perimeter van gemeenten die intentieverklaring ondertekenden verzenden ontwerp-statuten naar provincieraad gemeenten, doelgroepen met de vraag tot goedkeuring en lidmaatschap oprichtingsvergadering met stichtende leden

2.4.2 Desktop analyse Op basis van diverse wetenschappelijke, beleidsondersteunende en juridische kaartlagen (fysisch systeem, VHA, VEN, ankerplaatsen, relictzones, beschermde landschappen, traditionele landschappen, ecodistricten, BWK, …) is de regio gestructureerd door Kleine Nete en Aa (noordoosten provincie Antwerpen) weerhouden in een eerste fase. Het gaat om volgende gemeenten:

Fig. 2-3 Werkversie: eerste mogelijke afbakening RLKGN

2.4.3 Aftoetsen draagvlak Met de gemeenten (vertegenwoordiging schepencollege) binnen deze perimeter is een eerste verkennend gesprek gehouden op 26 juni 2007 in het Paterspand te Turnhout. Hier is het instrument regionaal landschap uitgebreid toegelicht alsook een ontwerp van plan van aanpak door de provincie.

2.4.4 Bilaterale gesprekken met de gemeenten Het schepencollege (of een vertegenwoordiging ervan) is bezocht op volgende data: Tabel 2-1 Data bezoeken schepencolleges Gemeente Arendonk Beerse Dessel Grobbendonk Olen Lille Mol Herentals Oud-Turnhout

Datum overleg regionaal landschap 14 februari 2008 25 februari 2008 15 februari 2008 10 maart 2008 14 februari 2008 24 januari 2008 19 december 2007 28 februari 2008 19 december 2007

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Turnhout Retie Vorselaar Vosselaar Kasterlee

Aanvraag definitieve erkenning

17 maart 2008 21 december 2007 4 februari 2008 18 januari 2008 19 november 2007

De bilaterale gesprekken zijn afgerond met een nieuw gemeenschappelijk overleg met de gemeenten waar op basis van de belangrijkste gemeenschappelijke conclusies de verdere processtappen zijn afgesproken. Dit overleg vond plaats op 25 april 2008 in het Hof ter Rielen te Kasterlee. Enkele belangrijke conclusies na de bilaterale gesprekken: 

bezorgdheid vertegenwoordiging landbouw in bestuursorganen



overdaad en groeiend gebrek aan overzicht van intergemeentelijke samenwerkingsverbanden m.b.t. natuur en landschap (deze bezorgdheid heeft nadien geleid tot de publicatie ‘Samen werken aan natuur en landschap: wegwijs doorheen bovenlokale samenwerkingsverbanden’).



mogelijke betrokkenheid andere gemeenten (Merksplas, Geel, Herenthout, Nijlen).

Ook de provincie heeft op 25 april 2008 een vraag naar deelname van bijkomende gemeenten. Dit als gevolg van overleg met het Plattelandsproject De Merode over de oprichting van een regionaal landschap in de streek van de Grote Nete en maximale afstemming met het plattelandsproject. Belangrijkste gemeenschappelijke afspraken na 25 april zijn: 

proces kan verder gezet worden



contacteren van Geel, Meerhout en Balen m.b.t. deelname aan het regionaal landschap



Herenthout (19 februari 2008) en Nijlen zijn bezocht in het kader van de oprichting van Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete. Herenthout gaf daar te kennen bij voorkeur toe te treden tot een Kempens verhaal; Nijlen is lid geworden van Regionaal Landschap Rivierenland.

Om eventueel op middellange termijn een Regionaal Landschap Noorderkempen te kunnen oprichten wordt Merksplas vooralsnog niet aangesproken. Dit leidt tot de huidige gemeenten om het principe van de oprichting van het regionaal landschap goed te keuren.

Volgende afspraken werden verder gemaakt:    

werknaam Kleine en Grote Nete gemeentelijke en provinciale financiële bijdrage gemeenten en provincie brengen de vraag om het principe van de oprichting van het regionaal landschap ter goedkeuring voor te leggen in het schepencollege binnen de perimeter van de gemeenten die het principe goedkeuren worden gesprekken gestart met de sectoren natuur, jacht, landbouw en recreatie en worden met hen, samen met de gemeenten en de provincie, statuten voor de nieuwe vzw gemaakt.

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Fig. 2-4 Definitieve afbakening RLKGN

2.4.5 PrincipiĂŤle goedkeuring Op 08 mei 2008 keurt de deputatie het principe van de oprichting goed. Op 13 mei 2008 ontvangen de gemeenten een brief en modelbesluit met de vraag om het principe van de oprichting voor 20 juni 2008 in het college te behandelen. Op 16 mei 2008 is er gezamenlijk overleg met de gemeenten Geel, Balen en Meerhout waar de vraag tot toetreding wordt gemotiveerd en waar de brief van 13 mei 2008 aan elk bestuur wordt meegegeven.

2.4.6 Ondertekening intentieverklaring Op 04 juli 2008 wordt het principe van de oprichting van het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete bekendgemaakt op een persmoment in de Priorij van Corsendonk via de ondertekening van een symbolische intentieverklaring.

Fig. 2-5 Groepsfoto tijdens de intentieverklaring in de Priorij Corsendonck.

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

2.4.7 Bilaterale gesprekken met het middenveld De overlegmomenten met de sectoren vonden plaats op volgende momenten: Tabel 2-2 overlegmomenten met de verschillende sectoren Sector Natuur Jacht Recreatie en toerisme Landbouw Boerenbond Landbouw ABS

Datum 4 september 2008 23 september 2008 7 oktober 2008 8 oktober 2008 27 oktober 2008

Aanwezigen 25 20 7 40 15

2.4.8 Ontwerpstatuten De gemeenten ontvangen op 10 september 2008 een brief met de vraag om de ontwerp-statuten van de vzw na te kijken. De gemeenten ontvangen op 17 oktober 2008 een uitnodiging voor een derde gezamenlijk overleg op 28 november 2008 (Aldhem hotel, Grobbendonk) met als agenda: verslag sectorvergaderingen, opmerkingen bij de ontwerp-statuten en verdere procesafspraken. Belangrijkste afspraken:  alle gemeenten krijgen een plaats in de Raad van Bestuur  de landbouw krijgt de grootste vertegenwoordiging binnen groep C  in de statuten wordt opgenomen dat het regionaal landschap niet aan grondverwerving doet  er wordt een dagelijks bestuur opgericht met een voorzitter (provincie), ondervoorzitter (gemeente), penningmeester en secretaris. Penningmeester en secretaris worden gezocht binnen groep B en binnen de landbouwvertegenwoordiging van groep C. De keuze van de gemeente voor het ondervoorzitterschap wordt voorgelegd aan de conferentie van de burgemeesters van de Kempen.  de oprichting wordt voorzien voor de week van 9 maart 2009  er wordt reeds personeel aangeworven voor de oprichting (coördinator en projectmedewerker) zodat na de oprichting er meteen met een werking van start kan worden gegaan. De provincie coördineert de aanwervingen. Op 03 december 2008 wordt een brief verstuurd naar de burgemeester van Meerhout (als voorzitter van de conferentie van burgemeesters van de Kempen) met de vraag om de keuze voor het ondervoorzitterschap te agenderen op de volgende vergadering. Hier wordt Dessel en met name haar burgemeester Kris Van Dijck voorgedragen. Op 05 december 2008 ontvangen alle gemeenten een brief met statuten en de vraag om het lidmaatschap en de financiële bijdrage ter goedkeuring aan de gemeenteraad voor te leggen. Op 05 december 2008 ontvangen ook de verengingen uit de respectievelijke sectoren van groepen B en C een brief met statuten en de vraag om het lidmaatschap van het regionaal landschap ter goedkeuring voor te leggen binnen hun bestuursorganen. Op 22 januari 2009 keurt de provincieraad het lidmaatschap, de statuten en haar financiële bijdrage aan het regionaal landschap goed.

2.4.9 Statuten en huishoudelijk reglement Ter voorbereiding van de oprichting van de vzw werden in overleg met de stichtende leden de statuten uitgewerkt. Deze zijn opgenomen in bijlage 5. Ze werden vervolgens goedgekeurd in zitting van de provincieraad en de gemeenteraadszittingen van de 17 deelnemende gemeenten. De statuten werden neergelegd bij de Griffie van de Rechtbank van Koophandel in Turnhout op 30 maart 2009, waarmee rechtspersoonlijkheid verworven werd. De statuten werden gepubliceerd in het Belgisch 78

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Staatsblad van 07 april 2009. Een statutenwijziging met het ontslag en de benoeming van een aantal bestuurders, werd neergelegd bij de Griffie van de Rechtbank van Koophandel in Turnhout op 24 juni 2010 en gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad van 05 juli 2010. Op de eerste bijeenkomsten van Algemene Vergadering, de Raad van Bestuur en Dagelijks bestuur werden de huishoudelijk reglementen goedgekeurd (zie Bijlage 6). Hierin wordt bepaald hoe de dagelijkse werking van RLKGN verloopt (verantwoordelijkheden coรถrdinator, teamwerking en teamoverleg, organisatie en opvolging van Algemene Vergadering, Raad van Bestuur, Dagelijks Bestuur, werkgroepen).

2.4.10 Oprichtingsvergadering Ter oprichting van de vzw Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete en ter ondertekening van de statuten, werd op 10 maart 2009 een feestelijke oprichtingsvergadering gehouden in de Boeretang in Dessel. Hierop waren alle effectieve, plaatsvervangende en adviserende leden van de Algemene Vergadering en de Raad van Bestuur uitgenodigd, evenals een aantal genodigden uit de streek. In totaal waren er 150 deelnemers op de oprichtingsvergadering.

Fig. 2-6 Oprichtingsvergadering in de Boeretang in Dessel

2.4.11 Neerlegging statuten Op 30 maart 2009 worden statuten neergelegd bij de griffie van de rechtbank van koophandel.

2.4.12 Voordracht door deputatie In de zitting van 08 mei 2008 besliste de deputatie van de provincie Antwerpen om een regionaal landschap op te richten in de regio Kempen (zie Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.4: besluit deputatie 08 mei 2008). Op 22 januari 2009 besliste de provincieraad van de provincie Antwerpen om toe te treden tot het regionaal landschap (zie Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.4: besluit provincieraad 22 januari 2009). 79

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Op 01 december 2010 wordt het dossier ter aanvraag van een voorlopige erkenning door de Vlaamse Regering ingediend, voorgedragen door de provincie. Op basis van de werking van de voorbije jaren (zie hoofdstuk 3) en uitgaande van de krachtlijnen voor het verder uitbouwen van de activiteiten voor de periode 2013-2018 (zie hoofdstuk 4) dient Regionaal Landschap Rivierenland een aanvraag in tot definitieve erkenning aan de hand van voorliggend dossier. Het regionaal landschap wordt in deze aanvraag gesteund door de provincie Antwerpen. Op 20/06/2013 werd door de Bestendige Deputatie beslist om Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete voor te dragen voor definitieve erkenning (zie Bijlage 3).

2.4.13 Erkenningstraject: van voorlopig naar definitief erkend Op 9 december 2010 werd de aanvraag tot voorlopige erkenning neergelegd bij het Agentschap voor Natuur en Bos en het kabinet van de Minister. Op 24 februari 2011 bracht de MINA-raad een positief advies uit over deze aanvraag. Vanaf 1 juni 2011 werd RL Kleine en Grote Nete officieel erkend. Om deze voorlopige erkenning aan te kondigen en te vieren, werd op 21 mei 2011 een evenement georganiseerd aan/op de Sas4-toren in Dessel, die uitzicht biedt over een groot deel van het werkingsgebied. In aanwezigheid van de Minister, gedeputeerde, burgemeester en de Raad van Bestuur van RL Kleine en Grote Nete, werd de officiĂŤle erkenning bekrachtigd.

Fig. 1-1. De Minister kondigt de voorlopige erkenning van RL Kleine en Grote Nete aan boven op de Sas4-toren in Dessel op 31 mei 2011

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

2.5 Bestuursorganen 2.5.1 Algemene vergadering De Algemene vergadering van Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete is samengesteld uit de provincie Antwerpen, alle 17 aangesloten gemeenten en de erkende verenigingen voor natuur, landbouw, recreatie en wildbeheer, en uit een aantal adviserende instanties, conform het ‘Besluit van de Vlaamse regering tot vaststelling van de regelen voor de voorlopige en definitieve erkenning van regionale landschappen’ van 08 december 1998. Op vraag van verschillende organisaties werd in de statuten voorzien dat de Algemene Vergadering kan worden uitgebreid met ‘toegetreden leden’, die zonder stemrecht de vergaderingen kunnen bijwonen. De Algemene Vergadering werd voor het eerst samengesteld tijdens de oprichtingsvergadering op 10 maart 2009, en gewijzigd tijdens de Algemene Vergadering van 13 april 2010, 29 maart 2011, 20 februari 2012 en 18 februari 2013. In Tabel is de huidige samenstelling van de Algemene Vergadering weergegeven (de vorige samenstelling is te vinden in de neerleggingsdocumenten, zie Bijlage 5). De verslagen van de Algemene Vergadering zijn te vinden in Bijlage 7. Van de 131 vertegenwoordigers van de 69 vaste leden van de Algemene Vergadering zijn 104 mannen (79%) en 27 vrouwen (21%). Tabel 2-3 Huidige samenstelling Algemene Vergadering RLKGN (sinds 18 februari 2013)

Vertegenwoordiger

Lid

Effectief

Plaatsvervangend

Werkende leden (69) Groep A : Overheden Provincie Antwerpen

Rik Röttger (voorzitter)

Peter Bellens

Gemeente Balen

Mien Vanden Broek

Petra Geukens

Gemeente Beerse

August Adriaensen

Dirk Proost

Gemeente Dessel

Kris Van Dijck (ondervoorzitter)

Ellen Broeckx

Gemeente Geel

Benny Eyckmans

Staf Kauwenberghs

Gemeente Grobbendonk

Vincent Van Genechten

Hilde Leens

Gemeente Herentals

Mien Van Olmen

Ludo Van den Broeck

Gemeente Herenthout

Ingrid Verheyen

Leo Van Herck

Gemeente Kasterlee

Guy Van de Perre

Griet Noyens

Gemeente Lille

Michel Leys

Jef Meeuws

Gemeente Meerhout

Jan Melis

Jos Tondoor

Gemeente Mol

Christophe Verdonck

Paul Rotthier

Gemeente Olen

Seppe Bouquillon

Jan Verbist

Gemeente Oud-Turnhout

Marleen Gabriëls

Jé Peeters

Gemeente Retie

Karolien Adriaensen

Lut Hermans

Gemeente Turnhout

Hannes Anaf

Luc Hermans

Gemeente Vorselaar

Filip Van den Broek

Lieven Janssens

Gemeente Vosselaar Groep B : Natuur Natuurpunt vzw Natuurpunt beheer vzw

Marc Soontjens

Chris Schoenmakers

Hendrik Hendrix Jan Van den Berghe

Gerd Zonnenberg Stefan Versweyveld 81

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Natuurpunt De Kievit Luc Van der Eycken Natuurpunt De Wulp Dirk Geysels Natuurpunt Geel-Meerhout kern Geel Marc Verachtert Natuurpunt Geel-Meerhout kern Meerhout Dirk De Schutter Natuurpunt Kasterlee Paul Dekker Natuurpunt Lille Chris Van Den Bosch Natuurpunt Nete en Aa kern Vorselaar Marleen Jansen Natuurpunt Nete en Aa kern Grobbendonk-Herenthout Julien Bouwen Natuurpunt Nete en Aa kern HerentalsOlen Willy Vanberghen Natuurpunt Netebronnen kern Balen Jan Mallants Natuurpunt Netebronnen kern Mol Jan De Schepper Natuurpunt De Turnhoutse Kempen Dirk Segers Natuurpunt Wamp en Neten Kris Van der Steen Koninklijke Vereniging voor Natuur- en Stedenschoon Rutger Steenmeijer VMPA vzw Geert Bekaert Actiegroep Leefmilieu Kempen (VALK) vzw Oscar Vanderborght JNM Neteland Rik Puls Groep C : Landbouw - Recreatie en Toerisme - Wildbeheerseenheden Landbouw Landelijke Beweging Boerenbond Ludo Pluym Bedrijfsgilden Marcel Heylen Bedrijfskringen Alfons Gios Landelijke Gilden Eddy de Hoon KVLV Rita Geerts KVLV/AGRA Hilde Van den Broeck Agrakring Rosa Helsen Groene Kring vzw/KLJ Ellen Vos Regioraden Sarah Seyen Algemeen Boerensyndicaat Luc Huybrechts Vlaams Agrarisch Centrum Carine Ceusters Wildbeheerseenheden Wildbeheereenheid De Vart vzw Jozef Schryvers Wildbeheereenheid Retie vzw Roger Ooms Wildbeheereenheid Postel-Noord vzw Wildbeheereenheid Geel-Olen 1 vzw Wildbeheereenheid Het Netebroek Balen vzw Wildbeheereenheid 4B vzw Wildbeheereenheid Bos&Duin Kasterlee vzw Wildbeheereenheid Groot-Lille vzw Wildbeheereenheid Nete&Wimp vzw Toerisme en Recreatie TPA vzw Pasar Kempen vzw Kempens Landschap vzw Land van Turnhout vzw

Paul Prinsen Wouter Vanreusel Koen Thibau Luc Van den Bergh Juul Appels Dirk Willems Eddy Vercammen Herman Puls Herman Bijnens Jef Sas Frank Van Gorp Tom Snoeckx Frank Hye Jean Quetin

Tessa Boeykens

Ludo Vansant Kathleen Janssen Liliane Aerts Geert Haepers Luc Van Dommelen Danny Meeusen

in te vullen Jan Lavrijsen

Gerard Lammers Willy Van der Veken Philippe van Bockselaere Paul Verluyten

Marc Geuens Rudi Van Decraen

Jozef Marien Marc Ooms

Paul Hermans Carlo Carpentier Rudi Liekens

Karel Dierckx Eric Van Echelpoel Dries Daems

Gilles Facon Hilsande Sels Philippe De Backer Jan Aerts

Bie De Busser Leo Verheijen Annemie Nagels Nik Tuytelaers 82

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Vallei van de Grote Nete vzw Het Groene Neteland vzw Kempense Meren vzw vvv Balen vzw vvv Retie vzw vvv Vorselaar vzw vvv Dessel vzw vvv Mol vzw 2010 Vormingplus Kempen Provinciale Landbouwkamer Cultuurraad voor de Kempen vzw KEMP Den Bunt vzw 2011 Landschapszorg ABL Nationale Boomgaardenstichting Bosgroep Zuiderkempen Bosgroep Kempense Heuvelrug (OV) Bosgroep Noorderkempen (OV) 2013 Rurant

Aanvraag definitieve erkenning

Cris Rutten Ingrid Ryken Vincent Kolen Marcel Belmans Marcel Moons Luc Van Hoof Annie Michielsen Guido Van Hoof Toegetreden leden (11)

Kris Alen Lisette Boeckx Herman Sannen Walter Van de Poel Jules Mermans Guy Peeters Roger Damen Staf Heurckmans

Christa Truyen Gert Van de Moortel Willy De Ceulaer Maarten D'Hondt Roger Damen

Martine Coppieters

Chris Caerts Marc Boermans Jan Seynaeve Noor De Laat Wim Boonen

Guy Tilkin Ludo Royen Jan Millis Willy Van De Velde André Van Rooy

Johny Geerinckx

Wim Poelmans

Wim Van Hout Guide Van Hoof Brigitte Van Dongen

Daarnaast kunnen volgende personen de vergaderingen van de Algemene Vergadering ambtshalve bijwonen:  



 

twee vertegenwoordigers van het Intern Verzelfstandigd Agentschap voor Natuur en Bos van het beleidsdomein Leefmilieu, Natuur en Energie van de Vlaamse Overheid; een vertegenwoordiger van het Intern Verzelfstandigd Agentschap Ruimtelijke Ordening Onroerend Erfgoed Vlaanderen van het beleidsdomein Ruimtelijke Ordening, Woonbeleid en Onroerend Erfgoed van de Vlaamse Overheid; een vertegenwoordiger van het Extern Verzelfstandigd Agentschap Vlaamse Landmaatschappij indien in het werkingsgebied een land- of natuurinrichtingsproject of een ruilverkaveling plaatsvindt; een vertegenwoordiger van de Afdeling Land en Bodembescherming, Ondergrond, Natuurlijke Rijkdommen van het beleidsdomein Leefmilieu, Natuur en Energie van de Vlaamse Overheid; een vertegenwoordiger van de Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling van het beleidsdomein Landbouw en Visserij van de Vlaamse Overheid; een vertegenwoordiger van het Intern Verzelfstandigd Agentschap met rechtspersoonlijkheid Toerisme Vlaanderen van het beleidsdomein Buitenlands Beleid, Buitenlandse Handel, Internationale Samenwerking en Toerisme; een vertegenwoordiger van de provinciale dienst milieu en natuurbehoud van de provincie Antwerpen; 1 milieuambtenaar per deelnemende gemeente;

Rik Röttger (Provincie Antwerpen, gedeputeerde bevoegd voor leefmilieu en landschap) is voorzitter van de Algemene Vergadering. Kris Van Dijck (gemeente Dessel, burgemeester) is ondervoorzitter van de Algemene Vergadering. De Algemene Vergadering werd in de periode vanaf 2009 5 maal samengeroepen. De verslagen vindt u in bijlage. In onderstaande tabel worden de samenkomsten van de Algemene Vergadering opgelijst, telkens met agendapunten. 83

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Datum en plaats 10 maart 2009, Dessel

Aanvraag definitieve erkenning

Agenda Verwelkoming en inleiding Goedkeuring statuten Goedkeuring Raad van Bestuur Voorstelling voorzitter, ondervoorzitter, secretaris en penningmeester Voorstelling personeel Werking Regionaal Landschap

13 april 2010, Herentals

Verwelkoming en inleiding Goedkeuring verslag vorige vergadering Goedkeuring huishoudelijk reglement Benoeming kandidaat-bestuurders Wijzigingen Algemene Vergadering Toegetreden leden Jaarverslag en jaarrekening 2009 Jaarprogramma en begroting 2010

29 maart 2011 , Geel

Receptie Verwelkoming en inleiding Goedkeuring verslag vorige vergadering Wijziging Raad van Bestuur en Algemene vergadering Toegetreden leden Jaarverslag en jaarrekening 2010 Jaarprogramma en begroting 2011 Receptie

20 februari 2012, Balen

Verwelkoming en inleiding Goedkeuring verslag vorige vergadering Wijziging Raad van Bestuur en Algemene vergadering Kandidaturen nieuwe leden RLKGN Jaarverslag en jaarrekening 2011 Jaarprogramma en begroting 2012 Receptie

18 februari 2013, Turnhout

Verwelkoming en inleiding Goedkeuring verslag vorige vergadering Wijziging Algemene vergadering Kandidaturen nieuwe leden RLKGN Samenstelling Raad van Bestuur Jaarverslag en jaarrekening 2012 Jaarprogramma en begroting 2013 Receptie

2.5.2 Raad van bestuur De Raad van Bestuur van Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete is samengesteld uit de provincie Antwerpen, alle aangesloten gemeenten en de erkende verenigingen voor natuur, landbouw en recreatie en de wildbeheereenheden.

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

De Raad van Bestuur werd voor het eerst samengesteld tijdens de oprichtingsvergadering (10 maart 2009), en gewijzigd tijdens de Algemene Vergadering van 13 april 2010 en 29 maart 2011. Op de Algemene Vergadering van 18 februari 2013 werden de leden van de Raad van Bestuur opnieuw herkozen en werden er nieuwe bestuurders aangeduid. In Tabel is de huidige samenstelling van de Raad van Bestuur weergegeven (vorige samenstellingen zijn te vinden in de neerleggingsdocumenten en de verslagen van de Raad van Bestuur zijn te vinden in bijlage. De 1/3-regel uit het Besluit op de regionale landschappen werd geëerbiedigd: 1/3 van de bestuurders komt uit de groep van overheden, 1/3 uit de groep van erkende natuur- en milieuverenigingen, en bijna 1/3 uit de groep van erkende landbouwverenigingen, erkende toerismeverenigingen en erkende wildbeheereenheden. De samenstelling van de Raad van Bestuur is naar Vlaamse normen erg uitgebreid (cf. Advies 2010/42 van de MINA-raad). Dit is echter een bewuste keuze. Zeker in de startfase van een regionaal landschap biedt een grote vertegenwoordiging van alle leden (overheden, verenigingen) de garantie dat zij van nabij betrokken worden bij de beslissingen, en zo het draagvlak ervoor vergroot. Nadeel is uiteraard dat een vergadering van dergelijke omvang niet flexibel genoeg is om snel terug te koppelen of dringende beslissingen te nemen wanneer nodig. Hiervoor werd dan ook een Dagelijks Bestuur opgericht. In de toekomst zal binnen de Raad van Bestuur bekeken worden of, eens de organsiatie vlot draait na een defitieve erkenning, een afslanking van de Raad van Bestuur wenselijk is. Van de 54 bestuurders + 1 adviserende bestuurder zijn 46 mannen (85%) en 8 vrouwen (15%). Tabel 2-4 Huidige samenstelling Raad van Bestuur RLKGN (sinds 18 februari 2013)

Stemgerechtigd lid Groep A : Overheden Provincie Antwerpen Gemeente Balen Gemeente Beerse Gemeente Dessel Gemeente Geel Gemeente Grobbendonk Gemeente Herentals Gemeente Herenthout Gemeente Kasterlee Gemeente Lille Gemeente Meerhout Gemeente Mol Gemeente Olen Gemeente Oud-Turnhout Gemeente Retie Gemeente Turnhout Gemeente Vorselaar Gemeente Vosselaar Groep B : Natuur Natuurpunt vzw Natuurpunt beheer vzw Natuurpunt De Kievit Natuurpunt De Wulp Natuurpunt Geel-Meerhout kern Geel Natuurpunt Geel-Meerhout kern Meerhout

Vertegenwoordiger Rik Röttger (voorziter) Mien Vanden Broek Willy Bollansée Kris Van Dijck Griet Smaers Peter Van Pelt Mien Van Olmen Tine Witvrouwen Guy Van de Perre Kris Breugelmans Jan Melis Christophe Verdonck Marc T'Syen Leo Van Miert Kristel Pelckmans Hannes Anaf Filip Van den Broeck Marc Soontjens Hendrik Hendrix Jan Van den Berghe Paul Prinsen Dirk Geysels Marc Verachtert Dirk De Schutter 85

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Natuurpunt Kasterlee Paul Dekker Natuurpunt Lille Chris Van Den Bosch Natuurpunt Nete en Aa kern Vorselaar Marleen Jansen Natuurpunt Nete en Aa kern Grobbendonk-Herenthout Eddy Vercammen Natuurpunt Nete en Aa kern Herentals-Olen Herman Puls Natuurpunt Netebronnen kern Balen Jan Mallants Natuurpunt Netebronnen kern Mol Jef Sas Natuurpunt De Turnhoutse Kempen Dirk Segers Natuurpunt Wamp en Neten Kris Van der Steen Koninklijke Vereniging voor Natuur- en Stedenschoon Frank Hye VMPA vzw Geert Bekaert Actiegroep Leefmilieu Kempen (VALK) vzw Oscar Vanderborght Groep C : Landbouw - Recreatie en Toerisme - Wildbeheerseenheden Landbouw Landelijke Beweging Boerenbond Ludo Pluym Bedrijfsgilden Marcel Heylen Bedrijfskringen Alfons Gios Landelijke Gilden Eddy de Hoon KVLV Rita Geerts KVLV/AGRA Hilde Van den Broeck Agrakring Rosa Helsen Groene Kring vzw/KLJ Ellen Vos Regioraden Sarah Seyen Algemeen Boerensyndicaat Luc Huybrechts Wildbeheerseenheden Wildbeheereenheid regio Dessel Bart Claes Wildbeheereenheid Het Netebroek Balen vzw Marc Geuens Toerisme en Recreatie TPA vzw Gilles Facon Kempens Landschap vzw Philippe De Backer Land van Turnhout vzw Jan Aerts Het Groene Neteland vzw Ingrid Ryken Kempense Meren vzw Vincent Kolen vvv Retie vzw Marcel Moons Niet-stemgerechtigd lid Vertegenwoordiger Agentschap voor Natuur en Bos

Hans De Schrijver

In de tabel hieronder worden de samenkomsten van de Raad van Bestuur opgelijst voor de periode vanaf 2009, telkens met agendapunten. De verslagen van deze vergaderingen vindt u in bijlage.

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Tabel 2-5 Vergaderingen van de Raad van Bestuur in de periode 2009 - 2013

Datum en plaats

Agenda

10 maart 2009 – Dessel

Inleiding Verkiezing voorzitter, ondervoorzitter, penningmeester en secretaris Aanstelling Dagelijks Bestuur Benoeming personeel

4 mei 2009 – Oud-Turnhout

Vraag om naamswijziging Overzicht opstartfase Projectvoorstellen: - recreatief netwerk Zuiderkempen - zwaluwenproject - autochtone bomen en struiken Uitwisseling ideeën activiteiten

14 september 2009 – Olen

Voorstelling logo, huisstijl, landschapskrant Stand van zaken erkenningstraject Projectvoorstel trage wegen + aanwerving medewerker Presentatie Karel Lhermitte (visievorming)

8 december 2009 – Turnhout 14 december 2009 – Turnhout 21 december 2009 Turnhout

Proces rond visievorming en jaarprogramma 2010, fase 1 Proces rond visievorming en jaarprogramma 2010, fase 2 Proces rond visievorming en jaarprogramma 2010, fase 3 Afscheid voorzitter Jos Geuens Formele afspraken 2010

13 april 2010 - Herentals

Korte voorstelling stad Herentals Verslag vorige vergadering Voorzittersverkiezing Voorstelling werking bedrijfsplanner Lopende en geplande projecten Kalender 2010

9 juni 2010 - Retie

Korte voorstelling gemeente Retie Verslag vorige vergadering Presentatie voorstelling erkenningstraject Projectvoorstel LIFE + Voorstelling Leader

6 sept. 2010 - Herenthout

Korte voorstelling gemeente Herenthout Verslag vorige vergadering Stand van zake erkenningsdossier Projectvoorstel LIFE + Samenwerking RLKGN - TPA Gebiedsgerichte werking bedrijfsplanner

29 maart 2011, Geel

Varia Voorstelling stad Geel Goedkeuring vorig verslag Toelichting voor voorlopige erkenning (ANB) en opstart 87

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

landschapswerking (ARE) Lopende en geplande projecten Lezing Jan Bastiaens Varia Kalender 2011 8 juni 2011, Mol

Voorstelling gemeente Mol Goedkeuring vorig verslag Aanwervingen Voorlopige erkenning (ANB) en erkenningsaanvraag (ARE) Projectoproep draagvlakverbreding en fauna-akkers Geplande projecten Varia

29 september 2011, Kasterlee

Voorstelling gemeente Kasterlee Goedkeuring vorig verslag Voorstelling ecoduct E34 Stand van zake lopende en geplande projecten Varia

5 dec. 2011, Oud-Turnhout

Voorstelling Natuurpunt De Wulp Goedkeuring vorig verslag Opvolging ecoduct Kempengrens Personeel : lopende vervangingen en aanwervingen Voorlopige vastlegging begroting en werking 2012 Vastlegging agenda 2012

20 februari 2012, Balen

Voorstelling gemeente Balen Goedkeuring vorig verslag Lopende en geplande projecten Kalender 2012 Varia

25 mei 2012, Geel

Voorstelling Boerenbond Goedkeuring vorig verslag Toelichting proces interne staatshervorming (witboek) Lopende en nieuwe projectvoorstellen Presentatie landschapsbeelden Presentatie vrijwillige bufferstroken en waterconservering Varia

25 september 2012 Beerse

Voorstelling gemeente Beerse Goedkeuring vorig verslag Lopende en nieuwe projectvoorstellen Terugblik 3 jaar werking en aanzet definitieve erkenning Varia

13 december 2012, Kasterlee

Voorstelling gemeente Kasterlee Goedkeuring vorig verslag Voorstel tot principiĂŤle beslissing rond overstap Leen Gielis Vervolgtraject rond jaarprogr. 2013 en meerjarenplanning i.f.v. def. erkenning 88

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Goedkeuring voorlopig jaarprogramma en begroting 2013 Vastlegging agenda 2013 (AV en RvB’s) Varia 18 februari 2013, Turnhout

Goedkeuring verslag vorige vergadering Samenstelling Dagelijks Bestuur Voorstelling projecten Kalender 2013 Varia

De vergaderingen van de Raad van Bestuur vinden steeds plaats op wisselende locaties, telkens in een andere van de 17 deelnemende gemeenten. De vergadering start steeds met een voorstelling van het natuur- en landschapsbeleid van de ontvangende gemeente en wordt afgesloten met een receptie met een lokale streekproducten, aangeboden door de gastgemeente.

2.5.3 Dagelijks bestuur De Raad van Bestuur verdeelt onder haar leden de functies van voorzitter, ondervoorzitter, secretaris en penningmeester. Het dagelijks bestuur bestaat uit maximaal 5 personen. Het Dagelijks Bestuur werd voor het eerst samengesteld tijdens de oprichtingsvergadering (10 maart 2009), en gewijzigd tijdens de Algemene Vergadering van 13 april 2010. Op de Raad van Bestuur van 18 februari 2013 werden de leden van het Dagelijks Bestuur opnieuw verkozen. In Tabel 3-3 is de huidige samenstelling van het Dagelijks Bestuur weergegeven (vorige samenstellingen zijn te vinden in de neerleggingsdocumenten, zie Bijlage 5). Tabel 2-3 Huidige samenstelling Dagelijks Bestuur RLKGN (sinds 18 februari 2013) naam Rik Röttger Kris Van Dijck Ludo Pluym Jan Van den Berghe Bas Van der Veken

vertegenwoordiger provincie Antwerpen gemeente Dessel Landelijke Beweging Boerenbond Natuurpunt RLKGN

functie voorzitter ondervoorzitter secretaris penningmeester personeel

Het Dagelijks Bestuur komt in principe tweemaandelijks samen en vergadert in de schepenzaal van het gemeentehuis te Dessel (kabinet ondervoorzitter Kris Van Dijck). De vaste agendapunten zijn: algemene zaken, personeel, projecten, voorbereiding bestuursvergaderingen.

2.6 Personeel 2.6.1 Personeelsbestand RLKGN Tijdens de periode van de voorlopige erkenning groeide het personeelsbestand van Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete gestaag. Momenteel heeft RLKGN 7,8 VTE op de eigen loonlijst, 2 medewerkers (respectievelijk de VIA-medewerker en de bedrijfsplanner) staan niet opde loonrol maar werken ten dele – ongeveer 0,4 VTE - voor RLKGN.

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Onderstaande tabel geeft de details over de personeelsbezetting op het moment van de definitieve erkenningsaanvraag.

functie

regime taakomschrijving loonrol

naam

Algemene coördinatie team, eindverantwoordelijkheid jaarprogrammatie en der 100% werking, contacten bestuur en leden, RLKGN overkoepelende projecten, eindredactie communicatie

coördinator

Bas Van Veken

projectmedewerker natuur en landschap

Joris Matthé

100% Projecten natuurbehoud, natuureducatie, RLKGN natuurrecreatie, vormingen en publieksactiviteiten

projectmedewerker Plant Steve Meuris van Hier

Trekker project Plant van Hier (voor gans 100% Vlaanderen) + PDPO project provincie Antwerpen RLKGN ‘Plant van Hier, Platteland van Hier’

projectmedewerker trage Hanne Govaers wegen

100% Project trage wegen, communicatie, vormingen en RLKGN publieksactiviteiten

landschapsanimator

100% Landschapszorg RLKGN

Els Oostvogels

communicatiemedewerker Karlien Maes

100% Communicatie : website, facebook, nieuwsbrief, RLKGN folders, tentoonstellingen

administratief medewerker

Suzy Volckaerts

80% Algemene administratie, boekhouding, personeel RLKGN

projectmedewerker platteland

Leen Gielis

100% Projecten rond platteland RLKGN

Promotie, afsluiten en opvolgen van beheerovereenkomsten met landbouwers voor bedrijfsplanner Lieven Lavrysen agromilieumaatregelen op landbouwbedrijven; participatie in RLKGN-projecten met landbouwraakvlakken Organisatie samenwerking tussen provincie en 100% Antwerpse regionale landschappen en RL’en stafmedewerker (Antw. onderling in beleidsdomeinen natuur, soorten & Antwerpse regionale Moïra Heyn RL’en) biodiversiteit, landschap, erfgoed, recreatief landschappen RLDV* medegebruik (uitwerken van gemeenschappelijke projecten; afstemming op het vlak van potentiële synergiën; centrale spil in samenwerking tussen provincie, RL’en en andere partners) Het team van RLKGN is steeds zeer stabiel geweest, in die zin dat tot op heden geen enkele medewerker ontslag genomen heeft of ontslagen werd. Deze continuïteit is uiteraard een pluspunt inzake de opbouw van kennis en expertise en de uitbouw van een netwerk in de regio. 100% VLM

Het huidige team van 8 vaste en 2 losse medewerkers bestaat uit 6 vrouwen (60%) en 4 mannen (40%).

2.6.2 Deelname aan studiedagen en vormingen Het personeel van RLKGN neemt deel aan relevante studiedagen en/of opleidingen in het kader van projecten of specifieke taken. Tabel 2-6 Overzicht studiedagen en vormingen in de periode 2009 - 2012

Omschrijving Studiedag ANKONA Vormingsdag libellen en juffers: theorie

Organisatie ANKONA ANKONA

Data Deelnemer(s) 14/02/2009 Bas 20/06/2013 Bas 90

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

en praktijk Omgaan met pers en media Dag van de Regionale Landschappen Studiedag Week van het Bos (autochtone bomen en struiken) Workshop ‘Natuur verbinden’ Studiedag ‘Met een klik door het landschap’ Voorstelling resultaten wandelonderzoek NP Hoge Kempen Workshop ‘Gentiaanblauwtje’ Infosessie PDPO

Persdienst prov.Antwerpen RL Lage Kempen ANB

Praktijkdagen Trage Wegen Praktijkdagen Trage Wegen Dag van de RL'en Symposium Koplopers ANKONA-dag Workshop bacterievuur Excursie bosbeheer Grotenhoutbos Autochtone bomen en struiken Dag van de Openbare Ruimte Workshop waterpartijen Drents-Friesche Wold Uitwisselingsdag RLLK Excursie Visbeekvallei Landbouwvorming Excursie Kleine Nete Infosessie PDPO Boomkweektechnische rondleiding Infosessie ISO-normen

2/10/2009 Joris, Bas 5/10/2013 Joris, Bas

DMN, provincie Antwerpen

15/10/2009 Bas

Provincie Antwerpen

27/10/2009 Bas

Stadsbibliotheek Genk NP, Vlinderwerkgroep, UA, UCL Provinciehuis, Antwerpen VLM SD Worx Ankona, UA Streekplatform ANKONA VormingPlus Op de Beeck RLKGN Gazet van Turnhout

Workshop bedrijfsplanners Personeelsbeleid en budgettering Contactdag Ankona Colloqium Regionaal Branding Abiotiek in droge en natte heide Stilteplatform Bezoek boomkwekerij Trage wegen juridisch bekeken Parkstad Turnhout Nationaal beek- en esdorpenlandschap vormingsdag personeel Drentsche Aa Cursus Netegids Natuurpunt Educatie Voorstelling ‘Bosbeheer en bosecologie’ Acco Provinciale landschapsdag

25/08/2009 Bas

Provincie i.s.m. RLKGN Prov. i.s.m. vzw Trage Wegen Prov. i.s.m. vzw Trage Wegen RLLK SPK provincie Antwerpen Hooibeekhoeve ANB / Natuurpunt VBV - RLKGN Turnhout Dag van de Openbare Ruimte RLNH RLKGN grens onze RL'en RLKGN VIA Natuurpunt / ANB provincie Antwerpen Op De Beeck provincie Antwerpen

3/12/2009 Els, Bas 9/12/2009 Bas 11/12/2009 Bas 26/01/2010 4/02/2010 13/02/2010 12/03/2010 17/05/2010 12/06/2010 14/06/2010 16/06/2010 17/06/2010

Bas, Lieven Bas Bas, Sabine Bas Bas Bas, Els Bas, Joris Bas, Els Bas

6/07/2010 Bas, Joris, Els 18/08/2010 Bas 2/09/2010 Bas Bas, Joris, Els, Sabine, 22/10/2010 Lieven 16/11/2010 Els 30/11/2010 Els 13/01/2011 26/01/2011 12/02/2011 1/03/2011 19/03/2011

Joris, Bas, Els Bas Bas Joris Bas

22/03/2011 Joris 23/03/2011 Els 29/03/2011 20/04/2011 3/05/2011 5/05/2011 12/05/2011 18/05/2011 25/05/2011 25/07/2011 12/09/2011

Els Joris, Bas Joris, Bas, Els Joris, Bas, Els, Sabine Bas, Sabine, Els Bas Bas Steve allen 91

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Dag van de Regionale Landschappen ANKONA studiedag studiedag SOLABIO

RL Noord-Hageland ANKONA SOLABIO

Opleiding Windows 7

Provincie Antwerpen

Doelgericht communiceren voor de natuursector Communicatie bij natuurherstelprojecten Koplopers Jan Bommerez Excursie Noord-Zuid Kempense heuvelrug Studiedag Erfgoed in Groene Landschappen Symposium 20 jaar Natura 2000 Salongesprek Ar-Tur

INVERDE

8-9/3/12 Karlien

Natuurpunt SPK RLKGN i.s.m. KULeuven, OE

12/04/2012 Karlien 19/03/2012 Bas

PROVANT

27/03/2012 Bas

ANB Ar-Tur

14/05/2012 Bas 12/06/2012 Bas Bas, Els, Joris, Hanne, 25/09/2012 Steve 22Bas 26/10/12

Provinciale Landschapsdag

PROVANT

EUROPARC conferentie

RLKM

Opleiding Natuurtechnisch inrichten van trage wegen Opleiding Inventariseren trage wegen en verwerken in GIS

16/09/2011 allen 11/02/2012 Bas, Steve, Kevin 7/03/2012 Bas Hanne, Steve, Joris, 8/03/2012 Kevin, Suzy, Karlien

21/03/2012 Bas

Escala

8/11/2012 Hanne

Escala

13/11/2012 Hanne

Coördinatorentweedaagse

VORL

Excursie LIB N-Brabant Floriade

RURANT VORL

9Bas 10/1/2012 5/09/2012 Bas 2/10/2012 allen

De coördinator werd daarnaast nog via een aantal informele vormings- en begeleidingsmomenten bijgestaan inzake financieel en personeelsbeleid:  advies door financieel expert, boekhouder/accountant (SBB)  advies en begeleiding door sociaal secretariaat (SD Worx) Tussen september en december 2009 werd een intern vormingstraject voorzien voor en met de Raad van Bestuur. Als startende organisatie en met een grote en diverse Raad van Bestuur (54 personen uit diverse geledingen binnen de Kempen) werd de nood ervaren om te werken aan:    

een gedeelde en gedragen toekomstvisie voor RL Kleine en Grote Nete een concrete invulling van deze visie in thema’s/projecten (telkens kaderend binnen het besluit op de regionale landschappen) afspraken rond het lanceren van voorstellen, maken van keuzes, … binnen de Raad van Bestuur een grotere betrokkenheid van de Raad van Bestuur bij de visie en de werking van RL Kleine en Grote Nete

Daarom werden een introductielezing en drie interactieve sessies, begeleid door een extern bureau (Tri.zone) gespecialiseerd in begeleiding van groepsprocessen en visievorming in de sector van ‘duurzame’ organisaties, georganiseerd.

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Tabel 2-7 Overzicht proces rond visievorming RLKGN Omschrijving Lezing Karel Lhermitte (Plattelandsacademie) rond visievorming bij gebiedsgerichte actoren Interactieve sessie 1 rond visievorming en meerjarenplanning Interactieve sessie 2 rond visievorming en meerjarenplanning Interactieve sessie 3 rond visievorming en meerjarenplanning

Datum 14/9

Locatie gemeentehuis Olen

Deelnemers voltallige RvB

08/12

de Warande, Turnhout

voltallige RvB

14/12

de Warande, Turnhout

voltallige RvB

21/12

de Warande, Turnhout

voltallige RvB

Daarnaast werd ad hoc nog bijkomend advies verleend door procesbegeleider Karl Wouters (Sensus Communications). Naar aanleiding van deze definitieve erkenningsaanvraag werd opnieuw een traject doorlopen met de verschillende stakeholders van Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete: -

in december 2012 werd een aantal brainstormsessies gehouden binnen het team tijdens de Raden van Bestuur van 25 september 2012 in Beerse, 13 december 2012 in Kasterlee, 18 februari 2013 (tevens Algemene Vergadering) in Turnhout en 7 mei 2013 werd uitgebreid aandacht besteed aan de erkenningsaanvraag. Concreet werd teruggegrepen naar de visie en doelstellingen zoals geformuleerd in 2009 en werd de evaluatie of en binnen welke projecten we al dan niet invulling gaven aan deze doelstellingen gemaakt. Op basis hiervan werd input gegeven voor dit nieuwe dossier, en de beleidslijnen voor de komende periode van zes jaar. Met de doelgroepen werd gediscussieerd en teruggekoppeld via een aantal sectoroverlegmomenten: o De overheden (provincie en gemeenten) en in het bijzonder de nieuw verkozen mandatarissen werden geraadpleegd op de Mandatarissendag op 23 april 2013 in de Arenbergschouwburg in Antwerpen. Verder waren er in de voorbereiding van dit dossier een aantal bezoeken aan gemeenten, de andere staan nog gepland in de loop van 2013. o Binnen de landbouwsector werd een sectoroverleg georganiseerd over RLKGN (door Boerenbond) waarop de werking werd geëvalueerd. Een nota met aanbevelingen werd opgemaakt en besproken op de Raad van Bestuur. o Een sectoroverleg met de wildbeheereenheden vond plaats op zaterdag 27 april in het Prinsenpark in Retie (gevolgd door een info- en praktijkdag over fauna-akkers). Ook de aanbevelingen uit dit overleg werden voorgelegd en besproken op de Raad van Bestuur van 7 mei 2013. o De toeristische sector werd geraadpleegd via de nauwe contacten die er waren (deelname RLKGN in plannings- en stuurgroep) ikv het nieuwe Strategische Plan van Toerisme Antwerpse Kempen en via een toelichting en discussie op de Raad van Bestuur van 7 mei. Er werd een schriftelijke enquête opgemaakt en verspreid onder de stakeholders van RLKGN rond de evaluatie van de projectwerking in de periode 2009 – 2012. Dit erkenningsdossier werd vooraf afgetoets met de betrokken ambtenaren van ANB, zowel provinciaal als nationaal.

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Sessie 1

Interviewen

Waar willen we naartoe?

Sessie 2

Toekomstbeelden

Hoe ziet het landschap eruit waaraan we willen werken?

Concretiseren

Wat is een taak voor het RL en wat niet? Waar en met wie gaan we samenwerken?

Sessie 3

Fig. 2-7 Visievormingssessies

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Tabel 2-8 Overzicht studiedagen en vormingen in de periode 2009 - 2012

Omschrijving Studiedag ANKONA Vormingsdag libellen en juffers: theorie en praktijk Omgaan met pers en media Dag van de Regionale Landschappen Studiedag Week van het Bos (autochtone bomen en struiken) Workshop ‘Natuur verbinden’ Studiedag ‘Met een klik door het landschap’ Voorstelling resultaten wandelonderzoek NP Hoge Kempen Workshop ‘Gentiaanblauwtje’ Infosessie PDPO

Organisatie ANKONA

Data Deelnemer(s) 14/02/2009 Bas

ANKONA

20/06/2013 Bas

Persdienst prov.Antwerpen RL Lage Kempen ANB

2/10/2009 Joris, Bas 5/10/2013 Joris, Bas

DMN, provincie Antwerpen

15/10/2009 Bas

Provincie Antwerpen

27/10/2009 Bas

Stadsbibliotheek Genk NP, Vlinderwerkgroep, UA, UCL Provinciehuis, Antwerpen VLM SD Worx Ankona, UA Streekplatform ANKONA VormingPlus Op de Beeck RLKGN Gazet van Turnhout

25/08/2009 Bas

3/12/2009 Els, Bas 9/12/2009 Bas 11/12/2009 Bas 26/01/2010 4/02/2010 13/02/2010 12/03/2010 17/05/2010 12/06/2010 14/06/2010 16/06/2010 17/06/2010

Bas, Lieven Bas Bas, Sabine Bas Bas Bas, Els Bas, Joris Bas, Els Bas

6/07/2010 Bas, Joris, Els 18/08/2010 Bas 2/09/2010 Bas Bas, Joris, Els, Sabine, 22/10/2010 Lieven 16/11/2010 Els 30/11/2010 Els 13/01/2011 26/01/2011 12/02/2011 1/03/2011 19/03/2011

Joris, Bas, Els Bas Bas Joris Bas

22/03/2011 Joris 23/03/2011 Els 29/03/2011 20/04/2011 3/05/2011 5/05/2011 12/05/2011

Els Joris, Bas Joris, Bas, Els Joris, Bas, Els, Sabine Bas, Sabine, Els 95

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Excursie Kleine Nete Infosessie PDPO Boomkweektechnische rondleiding Infosessie ISO-normen Dag van de Regionale Landschappen ANKONA studiedag studiedag SOLABIO

Natuurpunt / ANB provincie Antwerpen Op De Beeck provincie Antwerpen RL Noord-Hageland ANKONA SOLABIO

Opleiding Windows 7

Provincie Antwerpen

INVERDE

Bas Bas Steve allen allen Bas, Steve, Kevin Bas Hanne, Steve, Joris, 8/03/2012 Kevin, Suzy, Karlien 8-9/3/12 Karlien

Natuurpunt SPK RLKGN i.s.m. KULeuven, OE

12/04/2012 Karlien 19/03/2012 Bas

PROVANT

27/03/2012 Bas

ANB Ar-Tur

14/05/2012 Bas 12/06/2012 Bas Bas, Els, Joris, Hanne, 25/09/2012 Steve 22Bas 26/10/12

Provinciale Landschapsdag

PROVANT

EUROPARC conferentie

RLKM

Opleiding Natuurtechnisch inrichten van trage wegen Opleiding Inventariseren trage wegen en verwerken in GIS

18/05/2011 25/05/2011 25/07/2011 12/09/2011 16/09/2011 11/02/2012 7/03/2012

21/03/2012 Bas

Escala

8/11/2012 Hanne

Escala

13/11/2012 Hanne

Coördinatorentweedaagse

VORL

Excursie LIB N-Brabant Floriade

RURANT VORL

9Bas 10/1/2012 5/09/2012 Bas 2/10/2012 allen

2.7 Professionalisering van de organisatie 2.7.1 Personeelsbeleid Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete streeft naar een efficiënt, duurzaam en personeelsvriendelijk personeelsbeleid. In dat kader wordt volgende werkwijze gehanteerd:

Electronische prestatie-ingaven en agendabeheer  

Prestatiestaten en verlofplanning worden bijgehouden in het personeelsprogramma (Payroll). Afspraken worden door ieder teamlid ingevoerd op een gedeelde online agenda (Outlook).

Personeelsvriendelijk en duurzaam vervoersbeleid Woonwerkvervoer met het openbaar vervoer wordt volledig terugbetaald via een ‘derdebetalersovereenkomst’, en woonwerkvervoer met de fiets wordt vergoed via een fietsvergoeding.

Gunstig personeelsbeleid Medewerkers van RLKGN krijgen gratis woonwerkverkeer met het openbaar vervoer, fietsvergoeding, een hospitalisatieverzekering en maaltijdcheques.

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Regelmatig teamoverleg Een teamvergadering vindt in de regel plaats om de 14 dagen, afwisselend op kantoor (dinsdagvoormiddag) en op verplaatsing (dinsdagnamiddag) waarbij een van de projecten bezocht wordt. Tijdens het teamoverleg worden algemene zaken, lopende en komende projecten en varia besproken. Daarnaast is er frequent informeel overleg en uitwisseling over de dagdagelijkse werking.

Ruimte voor vorming en bijscholing Medewerkers krijgen de kans om hun kennis en vaardigheden uit te breiden door deelname aan studiedagen, workshops, vormingen en bijscholing. Medewerkers kunnen erg zelfstandig werken en krijgen veel ruimte voor eigen inbreng.

Jaarlijkse functioneringsgesprekken Jaarlijks is er een functioneringsgesprek tussen de coördinator en elke medewerker. Medewerkers kunnen doorheen het jaar beroep doen op de coördinator om persoonlijke verwachtingen, problemen e.d te bespreken. Voor zaken die binnen het team niet kunnen opgelost worden, wordt het Dagelijks Bestuur betrokken.

Transparante aanwervingsprocedure Aanwerving van personeel gebeurt volgens een vaste procedure (inzake publicatie van de vacature, behandeling van de kandidaturen, communicatie, sollicitatieproef en beslissingsprocedure).

2.7.2 Administratief beleid Ter ondersteuning van het administratief beleid werden volgende stappen ondernomen:

Opstellen van een huishoudelijk reglement In de huishoudelijk reglementen (zie Bijlage 6) van respectievelijk Algemene Vergadering, Raad van Bestuur en Dagelijks Bestuur wordt bepaald hoe de dagelijkse werking van RLKGN verloopt (verantwoordelijkheden coördinator, teamwerking en teamoverleg, organisatie en opvolging van Algemene Vergadering, Raad van Bestuur, Dagelijks Bestuur, werkgroepen).

Administratief medewerker en communicatiemedewerker Sinds 1 augustus 2011 werd er een administratief communicatiemedewerker is in dienst sinds 1 maart 2012.

medewerker

aangeworven.

Ondersteuning projectwerking 1.

2. 3.

RLKGN kan beroep doen op het provinciale IT-netwerk, op de GIS-licentie ESRI ArcGIS en op GISdatabank van de provincie. Zo kunnen alle raster- en vectoriële gegevens over het werkingsgebied vlot geraadpleegd en bewerkt worden. Er werden een aantal naslagwerken voor de interne bibliotheek aangekocht om de interne kennis te vergroten (o.a. flora’s, vaktijdschriften). Voor specifieke projecten werd een basisuitrusting aangekocht (bv. GPS, oogstmateriaal voor autochtone bomen en struiken, …).

2.7.3 Financieel beheer Automatisering van de financiële verrichtingen en keuze voor duurzaam sparen Betalingen worden online uitgevoerd; de coördinator is gemachtigd betalingen uit te voeren binnen de perken van de goedgekeurde begroting (cf. huishoudelijk reglement, door Raad van Bestuur bekrachtigd). Uitbetalingen van bezoldigingen en patronale RSZ-bijdragen gebeuren via een automatische betalingsopdracht. Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete beschikt over een bankkaart voor 97

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

electronische betalingen op verplaatsing. De spaarrekening van RLKGN is ondergebracht bij Triodos Bank, die veruit het hoogst scoort qua duurzaamheid (investeringen in ethisch verantwoorde projecten).

Professionalisering van de boekhouding Vanaf de opstart van Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete werd een dubbele boekhouding gevoerd. Hiertoe huren we het professioneel boekhoudpakket ‘WinBooks’. Deze toepassing draait op de server van het accountantkantoor zodat zij te allen tijde problemen kunnen oplossen, de PC virtueel kunnen overnemen en er geen risico op gegevensverlies bestaat. Investeringen worden afgeschreven conform de waarderingsregels vastgelegd door de Raad van Bestuur. Een erkend accountant volgt de boekhouding op en doet jaarlijks de controle van de jaarrekening. Sinds 2011 werd een systeem van analytisch boekhouden ingevoerd, wat afrekeningen per project makkelijker maakt. In 2012 werd er ook een module aangekocht om de gegevens van de boekhouding te kunnen exporteren naar excel. Dit is tijdbesparend voor het berekenen en indienen van financiële projectdossiers.

Navolging van de wet op de overheidsopdrachten Als vzw die het grootse aandeel van haar inkomsten haalt uit overheidssubsidies, past Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete de wetgeving op de overheidsopdrachten toe.

2.8 Huisvesting Het secretariaat van RL Kleine en Grote Nete is gevestigd in de gebouwen van het Provinciaal Groendomein Hoge Kempen, Lichtaartsebaan 45 in 2460 Kasterlee. Van deze locatie kan voorlopig gratis gebruikt gemaakt worden (geen huurkosten aan de provincie Antwerpen, enkel vaste kosten). Bovendien ligt ze zeer centraal in het werkingsgebied.

Fig. 2-8 Het secretariaat van Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete in Kasterlee

Op termijn – tegen de vermoedelijke datum van de voorlopige erkenning – wordt uitgekeken naar een nieuwe locatie omdat de huidige een aantal beperkingen heeft:  zeer beperkte ruimte (enkel bovenverdieping)  beperkte ontvangstmogelijkheden van bezoekers  geen uitstraling en/of binding met de thematiek van het Regionaal Landschap Er zal worden uitgekeken naar een nieuwe locatie die voldoet aan de volgende criteria:  ligging binnen het werkingsgebied  voldoende werk-, vergaderen ontvangstruimte  vlotte bereikbaarheid 98

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete



Aanvraag definitieve erkenning

binding met de missie van het Regionaal Landschap (locatie met landschappelijke en/of erfgoedwaarde, uitstraling, …)

Momenteel wordt een mogelijke verhuis naar Campus Blairon in Turnhout onderzocht. Voordelen zijn de centrale ligging en vlotte bereikbaarheid (ook met openbaar vervoer), samen zitten met andere organisaties zoals Natuurwerk vzw (=landschapsteams), mogelijkheid tot delen van faciliteiten (vergaderzalen, ICT, poetsen, …), moderne werk-, vergaderen ontvangstruimten. Nadeel is het gebrek aan binding met het landschap. Op middellange termijn wordt daarom ook een piste rond de Ark van Noë in Kasterlee (mogelijke gezamenlijke huisvesting met de bosgroepen) onderzocht.

2.9 Overleg en samenwerking met actoren Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete streeft naar een grote betrokkenheid van de participerende doelgroepen. Naast overleg in het kader van de lopende acties, neemt RLKGN ook deel aan werkgroepen en vergaderingen van derden. Doelstelling is om de verschillende visies in de regio maximaal op elkaar af te stemmen. Telefonische adviesverlening aan de inwoners van het werkingsgebied behoort ook tot het takenpakket van het regionaal landschap.

2.9.1 Provinciaal beleid en overleg regionale landschappen  Antwerps Overleg Regionale Landschappen (AORL): forum tot uitwisseling, afstemming en overleg tussen de coördinatoren van de Antwerpse regionale landschappen en de Dienst Duurzaam Milieu- en Natuurbeleid van de provincie (bij gelegenheid ook andere diensten). De vergadering wordt voorbereid door de VIA-medewerker voor de Antwerpse regionale landschappen. Deze medewerker schrijft samen met de Antwerpse coördinatoren nieuwe projecten uit om zo extra middelen voor realisaties op terrein te verwerven. Regelmatig worden ook andere actoren uitgenodigd (ANKONA, Hooibeekhoeve, PIME, MOS, ILVO…). o

In 2009 vond een AORL plaats op 4/5/09, 23/6/09 en 19/10/09.

In 2010 vond een AORL plaats op 23/2/10, 13/9/10 en 26/11/10.

In 2011 vond een AORL plaats op 8/2/11, 10/7/11, 20/9/11 en 1/12/11

In 2012 vond een AORL plaats op 06/03/12, 20/04/12, 31/05/12, 27/06/2012, 12/10/12, 19/11/2012 en 22/11/12.

 Trefdag ‘natuur en landschap’: in elk Antwerps regionaal landschap organiseert de VIA-medewerker een trefdag om alle spelers in het werkingsveld van natuur en landschap bij elkaar te brengen en kennis te laten maken met elkaars werking en projecten. De trefdag is gericht op gemeenten en bovenlokale samenwerkingsverbanden zoals regionale landschappen, bosgroepen, waterschappen, Natuurpunt, Kempens Landschap vzw, leadergebieden, Rurant vzw en toeristische clusters, en ook het Agentschap voor Natuur en Bos, Ruimte en Erfgoed Vlaanderen, Vlaamse Milieumaatschappij, Vlaamse Landmaatschappij en provincie Antwerpen (Dienst waterbeleid, Dienst duurzaam milieu- en natuurbeleid, Dienst landbouw en plattelandsbeleid en de Dienst recreatie, sport en toerisme). Aan de hand van een fietstocht in het werkingsgebied van elk RL worden projecten toegelicht en ieders rol toegelicht. In RLKGN ging de laatste trefdag door op 17 november 2009. In 2013 wordt er mogelijk een nieuwe gepland in de vallei van de Grote Nete.  Contacten met provinciale diensten: de stafmedewerker Antwerpse regionale landschappen verzorgt contacten met de Dienst Integraal Waterbeleid, Recreatie en Toerisme, Landbouw en plattelandsbeleid, Rurant, Duurzaam milieu- en Natuurbeleid.

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

 Publicaties over RL’en in tijdschrift ‘ZOOM’ en Antenne van de provincie (brugwerking RL’en) en vermelding op website provincie, in 2011 b.v. Plant van hier  Terugkoppeling met regiocoördinator van de provincie (voor RLKGN is dit Britt Biermans), die regiovergaderingen organiseert met de milieuambtenaren van de gemeenten. In 2011 en 2012 o.a. rond Plant van Hier.  Coördinatie brochure ‘Samenwerken aan natuur en landschap’ (oplage 2000 ex.), gericht op gemeenten en organisaties, om een duidelijk en praktisch overzicht te maken van de bestaande samenwerkingsverbanden in het werkingsveld van natuur en landschap; door VIA-medewerker; brochure downloadbaar op http://www.provant.be/publicaties/  Geregeld informeel overleg tussen de Antwerpse regionale landschappen onderling  Gezamenlijke projecten met de Antwerpse regionale landschappen om kennis en investeringen beter te laten renderen: samenwerking in het kader van project(aanvraag)en activiteiten (bv. project Landschapsbelevenissen, PDPO Autochtone bomen en struiken, PDPO Fauna-akkers, PDPO Buitengewone plekjes). Het uitwerken van een aantal gezamenlijke projecten behoort ook tot het takenpakket van de VIA-medewerker, vanaf 2012 nog meer gericht op Europese projecten.  Samenwerking ikv projecten samen met de provincie: zo werd samen het LIFE+ projectvoorstel “Over…EUhm…natuur gesproken” uitgewerkt (op reservelijst), voorbereiding project rond participatie in de landduinenregio van de Zuiderkempen, gezamenlijke brochure over de Kempense Heuvelrug, project autochtone bomen en struiken (bv. brochure ‘Plantwijzer’), Bekenwatch, project Prioritaire Soorten in 2012, medewerking aan de provinciale uitgave boek SLOW  Samenwerking met Toerisme Provincie Antwerpen (TPA): in kader van een achttal geplande wandelknooppuntennetwerken binnen RL Kleine en Grote Nete in de periode 2009-2012 wordt intensief samengewerkt met TPA. Intussen zijn ze allemaal ontwikkeld. RLKGN participeert ook in de opmaak van het nieuwe Strategisch Plan Toerisme Antwerpse Kempen van TPA.  Afstemming met de studiedienst van de provincie: afstemming van projecten op bestaande studies van het PIH/DMN (bv. provinciale landschapskaart, landschapsbeelden, …)  Afstemming met het PIME (Provinciaal Instituut voor Milieueducatie i.k.v. educatieve projecten. In 2010 werd samengewerkt in het kader van de vernieuwing van de veldkoffers op het PIME en meer mogelijkheden tot samenwerking zoals tussen ANNET en ANKONA voor bv de aankoop van materiaal voor vrijwilligers. Het PIME was ook aanwezig op KomeNete! waar waterbeestjes geschept werden. In 2013 wordt mogelijk ook gedeeltelijk de MOS-werking overgenomen door de Antwerpse RL’en.  Participatie aan contactdagen en tijdschrift van ANKONA, de Antwerpse koepel voor Natuurstudie. In 2010 publiceerde RLKGN een artikel over de Harkwesp in het tijdschrift ‘ANTenne’. Vanaf 2009 draagt RLKGN bij aan de contactdag van Ankona met een gemeenschappelijke infostand van de Antwerpse regionale landschappen en lezingen, resp. over Plant van Hier en de Harkwesp. Ook de uitgave van de DVD “Natuur in de Kempen” en de opmaak van de film ‘Oerkempens Landschap De Liereman’ was een gezamenlijk initiatief van RLKGN en ANKONA.

2.9.2 Gemeentelijk beleid RLKGN wil een goede voeling houden met het gemeentelijke beleid, zodat optimaal kan samengewerkt worden en kan ingespeeld worden op lokale kansen.

100

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

 RLKGN probeert jaarlijks minstens éénmaal een overleg met de milieuambtenaren van de aangesloten gemeenten te organiseren over de samenwerking met RLKGN en projecten die rechtstreeks de gemeentelijke diensten (milieu, eventueel ook mobiliteit, ruimtelijke ordening, technische dienst, …) aanbelangen, zoals het gebruik van autochtoon materiaal bij aanplanten, uniform subsidiereglement zwaluwen, … . Idealiter wordt hierbij aangesloten bij de regiovergadering.  Overleg tussen RLKGN en alle individuele gemeenten van het werkingsgebied (coördinator van RLKGN met de respectieve colleges of een afvaardiging daarvan) over de werking en projecten van RLKGN, en over de prioriteiten en kansen tot samenwerking in elke individuele gemeente. In de mate van het mogelijke werden al een aantal gemeenten bezocht in de loop van 2013, de anderen volgen later dit jaar. Heel wat nieuwe mandatarissen werden ook bereikt tijdens de Mandatarissendag waarop RLKGN zich (samen met andere organisaties zoals de bosgroepen) voorstelde in de Arenbergschouwburg in april 2013.  Op vraag geeft RLKGN toelichtingen over de werking op milieuraden, landbouwraden, colleges en andere vergaderingen. In 2011 b.v. Open Milieuraad in Kasterlee op 6 oktober.  Terugkoppeling met regiocoördinator van de provincie, die regiovergaderingen organiseert met de milieuambtenaren van de gemeenten.  Afstemming van de projectwerking op de werking van de intercommunale IOK.  Samenwerking i.k.v. wandelprojecten  Bij de opmaak van het jaarprogramma wordt teruggekoppeld met de gemeenten, om publieksmomenten op elkaar af te stemmen of samen te organiseren. o

In 2009 : fietstocht ronde autochtone bomen en struiken i.s.m. gemeente Grobbendonk; wandeling rond de Week van het Bos i.s.m. gemeente Vosselaar

In 2010 : KomeNete! Op 29 augustus i.s.m. gemeentebestuur Retie; lancering ‘Landschapsbelevenissen’ op 10 oktober i.s.m. gemeentebestuur Kasterlee en de andere betrokken gemeenten (Dessel, Retie, Geel, Mol); Dag van de Trage Weg op 24 oktober i.s.m. gemeente Oud-Turnhout; infovergaderingen op 24 februari en 22 september over trage wegen i.s.m. gemeentebestuur Oud-Turnhout; publieke zaadoogstacties (op 15, 17 en 24 oktober en 14 november) i.s.m. gemeenten Kasterlee, Vosselaar en Turnhout.

In 2011 : inhuldiging Staaltjes Natuur op 11 mei i.s.m. Stad Turnhout; KomeNete! Op 21 augustus i.s.m. gemeentebestuur Herentals; feest erkenning RLKGH i.s.m. Dessel; Dag van de Trage Weg op 22 oktober i.s.m. gemeente Oud-Turnhout en Turnhout.

In 2012: opening stiltegebied op 22 april i.s.m. gemeente Oud-Turnhout, op 19 juni opening Kempen-Hagelandroute ism gemeenten Herentals, Olen, Westerlo, Herselt en Laakdal, KomeNete ism gemeente Balen op 18 augustus, Sideways i.s.m. Stad Turnhout op 8-9 september, en Dag van de Trage Weg op 21 oktober i.s.m. gemeente OudTurnhout.

 RLKGN werkte vanaf 2009 aan de vergelijking en afstemming van de gemeentelijke subsidiereglementen rond zwaluwen, met de bedoeling om naar een uniform reglement toe te werken voor heel het werkingsgebied van RLKGN. Het merendeel van de gemeente keurde dit intussen goed.  Samenwerking i.k.v. soortbeschermingsprojecten: b.v. project rond de Harkwesp i.s.m. Stad Geel, vleermuizen met gemeente Vorselaar in 2012-2013. 101

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

 Samenwerking i.k.v. project autochtone bomen en struiken: in 2012 kregen alle gemeenten een sensibilisatiepakket met o.a. een poster met alle groeiplaatsen binnen hun gemeente.  Ondersteuning i.k.v. gebiedsgerichte projecten: bv. ontsluiting Turnhouts Vennengebied, trage wegenprojecten, Harkwesp in Geel-Bel, landduinenregio Zuiderkempen…  Publicatie van artikels in gemeentebladen of specifieke folders die in een gemeente verspreid worden (b.v. trage wegen in Oud-Turnhout in 2010, Harkwesp in Geel-bel in 2010, Landschapsbelevenissen in betrokken gemeenten, stiltegebied Oud-Turnhout in 2012, oproep zwaluwen, Plant van Hier, …)

2.9.3 Natuurorganisaties De lokale Natuurpuntafdelingen en andere natuur- en milieuverenigingen worden betrokken bij de werking van RLKGN door inhoudelijk overleg en praktische samenwerking bij de planning, organisatie en uitvoering van projecten, publieksacties en educatieve activiteiten.  Sectoroverleg met alle natuurverenigingen in het werkingsgebied in het kader van programmatie, afstemming en samenwerking.  Samenwerking bij vormingen: zoals de cursus Netegids die Natuurpunt Educatie organiseerde in de aanloop naar KomeNete! in 2009, Bekenwatch (2011 en 2012), Stiltegids (2012), vleermuizen (2012) en Kempense Landschapsgids (2012).  Bij de opmaak van het jaarprogramma wordt teruggekoppeld met de natuursector, om publieksmomenten op elkaar af te stemmen en samen te organiseren. o

In 2010 werd b.v. het nieuwe natuurreservaat ‘Witte Netevallei’ aan de Watermolen in Retie geopend tijdens de eerste editie van KomenNete!

In 2012 werd b.v. het LIFE-project rond de Vennen in Balen aan het grote publiek voorgesteld.

2.9.4 Toerisme en recreatie-overleg Rond bevordering en promotie van natuurgerichte recreatie en recreatief medegebruik wordt samengewerkt en overlegd met de toeristische verenigingen.  Regelmatig overleg met Toerisme Provincie Antwerpen  Samenwerking i.k.v. project ‘Landschapsbelevenissen’ (2009-2010) : terugkoppeling met Toerisme Provincie Antwerpen en afstemming op het project ‘Inventarisatieproject toeristische hoevepunten en landschapsbeleving’, dat in samenwerking met Toerisme Provincie Antwerpen en Rurant liep in 2010. Deze informatie werd gekoppeld aan de recreatieve fietsen wandelnetwerken en werd ook opgenomen in de brochure ‘Landschapsbelevenissen in Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete’.  Deelname planningsgroep Strategisch Plan Toerisme Antwerpse Kempen 2013-2019.  Samenwerking i.k.v. projecten: b.v. afstemming ontsluiting wandelnetwerk TPA, Kempen-Hagelandroute op fiets-o-strade, … .

Turnhouts

Vennengebied

 Bij de opmaak van het jaarprogramma wordt teruggekoppeld met de toeristische sector, om publieksmomenten op elkaar af te stemmen of samen te organiseren. B.v. voortelling wandelnetwerk Kempense Landduinen tijdens KomeNete!

102

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

2.9.5 Landbouworganisaties De landbouworganisaties worden betrokken bij thema’s van RLKGN.  Regelmatig sectoroverleg met alle landbouwverenigingen in het werkingsgebied via vertegenwoordiger dagelijks bestuur. Dit overleg ging door in 2008 op 7 mei en in 2009 op 27 oktober. Op 10 maart 2010 werd de werking van RLKGN toegelicht op de arrondissementsraad Turnhout van Boerenbond.  Samenwerking met de Vlaamse Landmaatschappij om de lokale landbouwers te informeren over de mogelijkheden tot het afsluiten van beheerovereenkomsten. Stilaan wordt ook gewerkt naar een meer gebiedsgerichte inzet van dit instrument, gekoppeld aan projecten van RLKGN. In 2009 werd de samenwerking opgestart. Sinds april 2009 werkt RLKGN samen met bedrijfsplanner Lieven Lavrysen. Op 14 april 2010 gaf de bedrijfsplanner een toelichting op de Algemene Vergadering van RLKGH over de mogelijkheden voor het afsluiten van beheerovereenkomsten, op 1 september 2010 samen met de coördinator een toelichting voor de arrondissementsraad Turnhout van Boerenbond en op 6 september 2010 een toelichting op de RvB over de keuze van gebiedsgerichte projecten. In 2011 was er overleg i.v.m. de Kempen-Hagelandroute en rond het noorden van Herentals. Begin 2013 vind specifiek een overleg plaats met de bedrijfsplanner en zijn diensthoofd om te bekijken hoe de scharnierjaren 2013-2014 ikv het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid ingevuld kunnen worden met gezamenlijke projecten van VLM en RLKGN.  Er wordt verder onderzocht hoe de werking van RLKGN kan inspelen op de mogelijke projecten i.s.m. landbouwers In samenwerking met Toerisme Provincie Antwerpen en Rurant startte in 2010 een inventarisatieproject van toeristische hoevepunten. Vanaf 1 januari 2012 startte het project rond fauna-akkers. Tevens werden stuurgroepen opgericht rond vrijwillige bufferstroken( Grote Nete), taplopen (kanaal van Beverlo). Ook de landschapswerking vindt voor een aanzienlijk deel plaats op gronden van landbouwers.  Nieuwe initiatieven die starten in 2013 zijn een LEADER-project rond waterconservering in Lille en Kasterlee, een PDPO-project rond ‘Publieke diensten door landbouwers’ in Oud-Turnhout en een draagvlakverbredingsproject (LNE) rond Weidemelk (onderzoek vergoedingen voor beweiding en weidevogelbeheer in de Noorderkempen).  Bij de opmaak van het jaarprogramma wordt teruggekoppeld met de landbouwsector, om eventueel publieksmomenten op elkaar af te stemmen of samen te organiseren. In 2010 : PROMINANT op 5 september, in 2011 nam de Landelijke Gilden deel aan KomeNete! en verzorgden zij de catering (streekproducten) samen met Natuurpunt (dranken).

2.9.6 Wildbeheereenheden De wildbeheereenheden traden toe tot het Regionaal Landschap op de Algemene vergadering van 14 april 2010. Sindsdien groeide het overleg en de samenwerking gestaag.  projecten ism wildbeheereenheden bv. projecten rond aanleg van hagen en houtkanten, fauna-akkers, het project rond de taplopen, waarvan heel wat vergunningen bij WBE’s zitten.  Bij de opmaak van het jaarprogramma wordt teruggekoppeld met de wildbeheereenheden, om eventueel publieksmomenten op elkaar te kunnen afstemmen of samen te organiseren. Zo nemen de WBE’s in 2012 deel aan KomeNete en was er een terreinbezoek voor de Raad van Bestuur. Ter gelegenheid van een voordracht op de RvB werd een film over de werking van de WBE’s gemaakt (beschikbaar op RLKGN).

103

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

2.9.7 Waterlopenoverleg  Gezien het belang van waterlopen in RL Kleine en Grote Nete is er een structureel overleg met de bekkenbeheerder van VMM en de deelbekkenbeheerders (waterschapsteams).  Er vonden diverse overlegmomenten plaats en de werking en mogelijke samenwerking werd toegelicht op de Raad van Bestuur, b.v. 9 juni 2009 in Retie, in juni 2012 over vrijwillige oeverstroken langs de Grote Nete.  Ook voor evenementen wordt een nauw samengewerkt, zo waren er stands van bijvoorbeeld VMM en INBO over het beheer van de Nete, de aanleg van de vistrap, de voorkomende vissoorten, … tijdens de voorbije edities van KomeNete! (in 2011 aan het Spaans Hofpark in Herentals, ook tijdens de derde editie op 18 augustus 2012 in Balen)  Het geplande project rond de taplopen in het werkingsgebied is een samenwerking tussen de bekkenbeheerders en RLKGN.

2.9.8 Bosgroepen RLKGN stemt af met de bosgroepen in het kader van mogelijke gemeenschappelijke projecten. Vanaf 2009 werd samengewerkt met Bosgroepen Noorderkempen, Kempense Heuvelrug en Zuiderkempen in het kader van het project rond autochtone bomen en struiken (gemeenschappelijke communicatie, gezamenlijke organisatie zaadoogst, gezamenlijk contract met boomkweker). Verder is er een gebiedsgerichte samenwerking met BG Noorderkempen (landschapswerking) en BG Zuiderkempen (GeelBel, Landduinenregio Zuiderkempen). Op 16 december 2010 was er een overleg met de Antwerpse regionale landschappen, de bosgroepen en Kempens Landschap. Ook met BG Kempense Heuvelrug werd de samenwerking begin 2013 opgestart.

2.9.9 Kempens Landschap vzw RLKGN stemt af met de vzw Kempens Landschap, die zich inzet voor het behoud van het Kempisch landschap en cultuurpatrimonium. Binnen het werkingsgebied van RLKGN zijn een 20-tal domeinen in eigendom van Kempens Landschap. In Geel-Bel komt een van de drie resterende populaties Harkwesp voor op eigendom van Kempens Landschap en wordt er nauw samengewerkt rond de inrichtingsmaatregelen. Op 16 december 2010 was er een overleg gepland met de Antwerpse regionale landschappen, de bosgroepen en Kempens landschap. Het project Kempen-Hagelandroute is een gezamenlijk initiatief van RLKGN en Kempens Landschap. De opening ervan ging door op 24 juni 2012. In februari en juni 2013 is een overleg gepland tussen de Antwerpse RL’en en Kempens landschap over kasteelparken en een verdere samenwerking.

2.9.10 RURANT De vzw Rurant ijvert voor het behoud en het versterken van een aantrekkelijk, leefbaar en vitaal platteland met een sleutelfunctie voor een duurzame landen tuinbouw via het versterken van de economische structuur, educatie en de uitbouw van een kenniscentrum. Er vond een kennismakingsoverleg plaats op 23 oktober 2009. Sinds 1 januari 2013 maakt RLKGN deel uit van de stuurgroep van Pure Kempen, het regionaal branding project van RURANT. Omgekeerd werd RURANT per 18 februari 2013 adviserend lid van de Algemene Vergadering van RLKGN.

2.9.11 LEADER Midden-Kempen beweegt! Het LEADER-gebied Midden-Kempen beweegt! ligt volledig binnen het werkingsgebied van RLKGN. 104

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Op 25 mei 2010 vond een afstemmingsoverleg plaats en op de Raad van Bestuur van 9 juni 2010 in Retie werd het instrument uitgebreid toegelicht, met een vraag naar projecten uit de regio. Het LEADER-project rond trage wegen (pilootproject in elk van de zeven gemeenten) werd goedgekeurd door de lokale groep en startte in 2012.

2.9.12 Ankona - Antwerpse koepel voor Natuurstudie RLKGN wil in overleg blijven met de Antwerpse Koepel voor Natuurstudie (Ankona), om de mogelijkheden te bekijken voor het enten/bijschaven van projecten op basis van resultaten van lokaal studiewerk. RLKGN participeert aan contactdagen en aan het tijdschrift van ANKONA. Vanaf 2009 hebben de Antwerpse regionale landschappen een gemeenschappelijke infostand op de contactdag van Ankona. In 2012 werd ook een lezing over Plant van Hier gegeven, in 2013 over de harkwesp in Geel-Bel. Daarnaast publiceerde RLKGN een artikel over Plant van Hier in het tijdschrift ‘ANTenne’. De DVD ‘Natuurparels van de Kempen’ is een gezamenlijk initiatief van de provincie, RLKGN en ANKONA, alsook de nieuwe film ‘Oerkempens Landschap De Liereman’, die voor het eerst publiek vertoond werd op de Ankona-dag van 2013. De DVD met drie films van lokale cineast Frans verhoeven werd verdeeld over alle scholen en bibliotheken in het werkingsgebied.

2.9.13 Erfgoedcellen RLKGN werkt in nauw overleg met de drie erfgoedcellen in het werkingsgebied: Noorderkempen, Kempens Karakter en k.Erf. Het feit dat de werkingsgebieden van de drie erfgoedcellen samen nagenoeg samenvallen met de grenzen van RLKGN maakt ruimtelijke afstemming daarbij wat eenvoudiger. Er vonden overlegmomenten plaats op 12 augustus 2009, 26 juni 2099, 6 juli 2009 en 5 augustus 2010. Een CD met de verhalen (‘Pesjoenkelen’) werd samen uitgegeven en verspreid. Ook op PROMinANT hebben RLKGN en de erfgoedcellen jaarlijks een gezamenlijke infostand. In 2011 werd een fotowedstrijd ‘Liefste foto’ georganiseerd i.s.m. Erfgoedcel Noorderkempen, waarbij mensen gevraagd werden de locatie van een oude foto terug op de zoeken in het landschap. In 2013 wordt een samenwerking onderzocht rond het Bels Lijntje, een fietspad (verharde spoorlijn) die in 2017 150 jaar zal bestaan.

2.9.14 VormingPlus Kempen VormingPlus Kempen is een vormingsinstelling voor volwassenen. Vanuit RLKGN wordt op verschillende manieren samengewerkt met deze organsiatie. Er is een structurele samenwerking rond het thema ‘Stilte, rust en ruimte’ in het kader van het trage wegen- en stilteproject. Op 22 april werd in Oud-Turnhout het vierde officiële stiltegebied voor Vlaanderen ingehuldigd.

2.9.15 KHKempen RLKGN onderhoudt goede contacten met Thomas More, voorheen Katholieke Hogeschool Kempen in Geel (en de KULeuven die samen een associatie vormen). Zo geeft de coördinator jaarlijks enkele gastlessen en excursies in de richting Master ‘Natuur en Milieu’ over het samengaan van landbouw en natuur, streekidentiteit, landschapsherstel, … . Daarnaast maken ook jaarlijks een of enkele studenten uit de bachelor bio-techniek of master natuur en milieu hun eindwerk binnen RLKGN. Zo werd er in 2009 een eindwerk gemaakt over autochtone bomen en struiken en in 2010 over holle wegen binnen RLKGN. In 2012 werden thesissen gemaakt over holle wegen binnen RLKGN, de Harkwesp en de KempenHagelandroute, in 2013 rond KLE’s in de gemeente Kasterlee. Ook op onderzoeksmatig (b.v. project over waardevolle bodems, project over plaggenbodems, …) en onderwijsvlak (jurering van eindwerken, bijsturing curriculum, …) wordt er regelmatig samengewerkt.

105

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

2.9.16 Andere wetenschappelijke instellingen Ook met andere universiteiten (KULeuven, UGent, VUB), hogescholen (Hogeschool Gent, Hogere Agrarische School ’s Hertogenbosch) en wetenschappelijke instellingen (INBO, VIOE, …) wordt er samengewerkt rond stages, wetenschappelijke onderzoeken of projecten.

2.9.17 Andere In het kader van specifieke projecten betrekt RLKGN zoveel mogelijk relevante organisaties:  Voor diverse communicatie-acties zoals de landschapskrant, de verhalenwedstrijd, … wordt samengewerkt met schrijver, dichter, natuurfotograaf en –filmer Geert De Kockere die in het werkingsgebied woont. 

Samenwerking met Turnhout 2012 vzw, de organisatie achter Turnhout, Cultuurstad van Vlaanderen in 2012.



Samenwerking met Ar-Tur, Turnhoutse architectuurvereniging, rond ‘Grensgevallen’, een inzending voor de Biënnale van Venetië en in 2013 rond Het Gedroomde Land i.s.m. de Warande



Voor het publieksevenement KomeNete! werd er samengewerkt met 15 organisaties, een aantal structurele (zie hoger) en telkens een aantal lokale verenigingen



Samenwerking met de vzw Trage Wegen i.f.v. trage wegen en in 2012 i.k.v. Sideways festival, een cultureel project langs de trage wegen in het Turnhouts Vennengebied



Nog voor het trage wegenproject wordt er samengewerkt met diverse adviesraden (senioren, milieu, sport, jeugd, …) en verenigingen (wandelclubs, mountainbikers, ruiterverenigingen, …).

2.9.18 Vlaams overleg 

Vlaams Overleg Regionale Landschappen (VORL): gemiddeld vier maal per jaar vergaderen de coördinatoren van de Vlaamse regionale landschappen, onder voorzitterschap van Dirk Cuvelier van RLWH. Doel: bespreken gemeenschappelijke problemen, belangen en doelstellingen; uitwisselen van ideeën…. Tussen de regionale landschappen onderling is er ook frequent informeel overleg. Data VORL 2011 : 2/2, 6/4, 9/5, 14/9 en 16/11. - Natuurpunt - Wim Van Gils, Marc Herremans, Wouter Vanreusel m.b.t.vrijwilligers en vrijwilligersvergoeding, monitoring en publicatie in Wandel- en fietsgids (feb 2011) -

Toelichting op hoorzitting Vlaams Parlement in Commissie Leefmilieu en Erfgoed (Dirk Van Mechelen, Johan Sauwens), i.k.v. besluit. RL’en (feb 2011)

werkgroep van het IPO rond stilte en rust maakte een advies en vroeg het VORL om goedkeuring (feb 2011)

VELT – Jan Van Noppen (directeur) m.b.t. toelichting werking/projecten VELT en potenties tot samenwerking met regionale landschappen (april 2011)

Bosgroepen - Thomas Hövelmann, koepelcoordinator m.b.t. voorstelling bosgroepen en de koepelwerking, om af te toetsen hoe samengewerkt kan worden met het VORL (april 2011)

106

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Toelichting LOB (Loket Onderhoud Buitengebied) door Peter Vleugels (VLM) m.b.t samenwerkingsmogelijkheden (mei 2011)

Bezoek minister Bourgeois 16 mei 2011

Steve Meuris (RLKGN) – voorstelling project Plant van Hier m.b.t. intentieverklaring, coördinatie en inventarisatie (sept 2011)

Het VORL was als lid van Civilscape (d.i. het netwerk van Europese ngo’s ter ondersteuning van de Europese Landschapsconventie) vertegenwoordigd op de Algemene Vergadering te Firenze (11 en 12 november 2011). Het VORL gaf Pauwel Bogaert het mandaat om zich kandidaat te stellen als lid te worden van de Raad van Bestuur van Civilscape (op vraag van Civilscape)

Het VORL stuurde een brief m.b.t. IHD’s naar Jeroen Nachtergaele (ANB) (nov 2011)

Vraag naar samenwerking met Parcs Naturels, Nationale landschappen en Natura 2000 Wallonië – deze organisaties worden uitgenodigd begin 2012 overleg met buitendienst van het Agentschap voor Natuur en Bos in het kader van afstemming, jaarprogrammatie en samenwerking.

Op 9 en 10/01/2012 organiseerde het Vlaams Overleg Regionaal Landschappen een tweedaags conclaaf voor de coördinatoren in Antwerpen. Hoofdthema van dit conclaaf was de toekomst van de regionale landschappen i.k.v. de interne staatshervorming en het uitwerken van een ruimtelijk kader waarbinnen regionale landschappen passen. Andere vergaderingen van het VORL gingen in 2012 door op 21/03, 09/05, 13/06, 13/08, 12/09 en 17/12. Het VORL formuleerde in 2012 verschillende adviezen en nodigde diverse partners uit voor overleg, waaronder: Naturawal (Wallonië) en Nationale Landschappen (Nederland) (VORL 21/03/2012) Bosgroepen: overleg op VORL 09/05/2012 en ter opvolging verschillende overlegmomenten i.v.m. afstemming standpunten interne staatshervorming en mogelijke gezamenlijke life+ projectaanvraag. Overleg met Agentschap Onroerend Erfgoed i.k.v. samenwerking rond de erfgoedbalans (VORL 13/06/2012) Overleg met Ward Verhaeghe (ANB) i.v.m. rol regionale landschappen i.k.v. realisatie Instandhoudingdoelstellingen (VORL 17/12/2012). Overleg met Landelijk Vlaanderen m.b.t. samenwerking met de regionale landschappen Het VORL was als lid van Civilscape (d.i. het netwerk van Europese ngo’s ter ondersteuning van de Europese Landschapsconventie) vertegenwoordigd op de Algemene Vergadering en is via Pauwel Bogaert ook lid van de Raad van Bestuur van Civilscape. Tenslotte organiseerde Regionaal Landschap Meetjesland op 24/08/2012 een persmoment “aanleg 2000ste poel” in naam van alle Regionale Landschappen. Minister voor leefmilieu Joke Schauvliege nam naar aanleiding hiervan zelf plaats in de kraan voor uitvoering van de graafwerken.  overleg met buitendienst van het Agentschap voor Natuur en Bos in het kader van afstemming, jaarprogrammatie en samenwerking. In 2009 : overleg in he dader van de oprichting van RLKGN op 29 juni en overleg tijdens de AORL’s (Antwerps overleg regionale landschappen, 5 april en 19 oktober). IN 2010 : AORL (23 februari en 13 september) en overleg met de verantwoordelijke ambtenaren van de buitendienst en het hoofdbestuur in het kader van het meerjarenprogramma en het erkenningsdossier (14 september). In 2011 : overleg in het kader van de voorlopige erkenning, evaluatie ANB en MINAraad, opstart project rond vleermuizen. Ook specifiek overleg, bijv. in het kader van vleermuizen in 2012, alsook beheer van de spoorwegbermen in Tielen.  overleg met VLM : in 2010 werd op 26 januari een hele dag overlegd tussen VLM en alle regionale landschappen, gingen de Antwerpse regionale landschappen op 15 april op excursie in het kader van ruilverkavelingen en landinrichting, en as er overleg tussen VLM en RLKGN i.k.v. de aandachtsgebieden 107

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

voor beheerovereenkomsten (8 juli). In 2011 o.a. rond LIFE+ communicatie en de werking van de bedrijfsplanner (o.a. gezamenlijke infostands op PROMinANT en gebiedsgerichte samenwerking langs Kempen-Hagelandroute en Herentals). In 2013 is een overleg gepland met de bedrijfsplanner en diens diensthoofd rond de invulling van scharnierjaren 2013 (en mogelijk 2014) i.k.v. GLB waarin nauwelijks nieuwe BO’s worden afgesloten. Dit opent ruimte om een aantal experimenten op te zetten rond mogelijke nieuwe (BO-)formules.

2.9.19 Europese samenwerking Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete diende een projectaanvraag in voor Europese subsidies bij:  LIFE+: een LIFE+ projectvoorstel “Over…EUhm…natuur gesproken” werd uitgewerkt samen met partners ANB, provincie, VLM, Natuurpunt en RTV. Het dossier werd goedgekeurd maar staat op de reservelijst. In 2013 bereiden de regionale landschappen en bosgroepen een LIFE dossier voor rond particulier natuurbeheer.  Interreg: voorlopig nog niet  PDPO/LEADER: een eerste dossier rond autochtone bomen en struiken werd ingediend in november 2010 (i.s.m. RLRL, RLDV en RLSD) en opgestart in 2011. Een tweede project rond fauna-akkers startte op 1 januari 2012. Op 31 maart werd een LAEDER-project rond trage wegen ingediend, dat goedgekeurd werd en intussen startte. Op 1 januari startte het PDPO-project Buiten-gewone plekjes van de Antwerpse RL’en. Via het VORL zijn de regionale landschappen lid van ‘Civilscape’, een Europees netwerk van nietgouvernementele organisaties die zich inzetten in het kader van de Europese Landschapsconventie (www.civilscape.org).

2.9.20 Externe en thematische overlegmomenten Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete maakt zijn rol als mediator en neutrale go-between in het landschap van de Kempen waar door ondermeer sterk te investeren in overlegmomenten met derden. De tabellen met externe overlegmomenten, zijn opgenomen in de respectieve jaarverslagen. In 2009 : 122 overlegmomenten In 2010 : 166 overlegmomenten In 2011 : 194 overlegmomenten In 2012 : 316 overlegmomenten

108

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Communicatie 2.9.21 Naam, logo en huisstijl Na eerdere werknamen als Regionaal Landschap Taxandria, RL Kempense Heuvelrug of RL Grote Nete (zie voorgeschiedenis) werd bij de oprichting gekozen voor de naam “Regionaal Landchap Kleine en Grote Nete”, omdat deze de volledige (geografische) lading dekt. Op de eerste Raad van Bestuur werd een naamswijziging voorgesteld in “Regionaal Landschap Nete en Aa” maar deze werd niet weerhouden (omdat de Aa net zoals nog andere waterlopen in het werkingsgebied behoort tot het bekken van de Kleine Nete). Er werd een huisstijl ontwikkeld voor de landschapskrant, website, nieuwsbrief, presentaties, en diverse andere publicaties. Er werden ook briefpapier, enveloppen, vlaggen, mappen en naamkaartjes ontwikkeld.

Fig. 2-9 Logo Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Als ‘symbool’ van het regionaal landschap werd voor een libel gekozen omdat het werkingsgebied van RLKGN de meest libellenrijke regio van Vlaanderen is, de soort typerend is voor de vele vennen, poelen, rivieren en kanalen in de regio én het bovendien een aaibare ‘ambassadeur’ is. De libel komt steeds terug in de diverse huisstijlelementen. Daarnaast is er gekozen voor de kleuren paars en groen die respectievelijk de typische kempense heidelandschappen en de vele bossen en natuurgebieden symboliseren.

2.9.22 Voorstellingsposter In 2009 ontwierp het regionaal landschap een poster die gebruikt wordt tijdens vormingen en publiekactiviteiten, en via de aangesloten gemeenten en organisaties. De poster licht via foto’s bondig toe wat een regionaal landschap is en kan betekenen.

Fig. 2-10 Poster RLKGN

109

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

2.9.23 Website In 2009 liet RLKGN een ontwerp maken voor een eigen website (www.rlkgn.be), met volgende webpagina’s:  Homepagina – zet via vier sterke beelden lopende projecten, activiteiten, nieuwsberichten, … in de kijker. Daarnaast zijn er ook steeds wisselende natuurfilmpjes en litenatuurtjes (korte natuurgedichtjes) van Geert De Kockere  Nieuws – nieuwsberichten, aankondigingen, vacatures, …  Over ons - info over de missie, het werkingsgebied, bestuur, team, …  Projecten - info over de werking van RLKGN, opgebouwd rond de thema’s streekidentiteit, natuur, landschap, natuureducatie en natuurrecreatie  Activiteiten - aankondiging van cursussen, publieksactiviteiten, wandelingen, …  Publicaties - downloadbare publicaties in pdf-formaat (landschapskranten, e-nieuwsbrieven, brochures)  Media – fotoverslagen van activiteiten, filmpjes, …  Contact - contactgegevens en links

Fig. 2-11 Een blik op de RLKGN-website

In juni 2009 werd gestart met de inhoudelijke en vormelijke opmaak van de webpagina’s, en op 01 september 2009 ging de website online. Ook in 2010 blijft de constante updating van de website een belangrijk item in onze communicatiestrategie. Sinds de publicatie kent de website een duidelijke stijging van het aantal bezoekers, gaande van zo’n 50 bezoekers in september 2009 tot meer dan 1000 in mei 2013 (zie Fig. 3-7).

Website RLKGN: aantal bezoekers per maand

ju l/ 1 0 au g/ 10

ju n/ 10

ap r/1 0 m ei /1 0

ja n/ 10 fe b/ 10 m ar 20 10

no v/ 09 de c/ 09

se p/ 09 ok t/0 9

900 800 700 600 500 400 300 200 100 0

Fig. 2-12 Evolutie van het aantal bezoekers van de website van RLKGN (anno 2009-2010 en anno 5 juni 2013)

110

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Daarnaast beschikt RLKGN nog over twee projectgebonden websites. De eerste www.plantvanhier.be is verbonden aan het project Plant van Hier, dat de voorbije jaren werd opgestart door de Limburgse RL’en maar vanaf 2011 getrokken wordt door RLKGN (Steve Meuris). De website werd in 2011 genomineerd voor de wedstrijd Site van het Jaar door het magazine Clickx.

Fig. 2-13 Een blik op de website Plant van Hier

Ook voor de wandeling met Staaltjes natuur van kunstenaar Geert De Kockere, gekoppeld aan de werking in het Turnhouts Vennengebied, werd een speciale website www.litenatuurtjes.net/vennengebied ontwikkeld. Hierop kan de bezoeker de ‘making of’ zien, alsook de wandeling virtueel maken.

Fig. 2-14 Een blik op de website rond de Staaltjes Natuur

111

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Ook voor de projecten Bekenwatch en Kempengids werden een speciale projectwebsite ontwikkeld: https://sites.google.com/a/natuurpunt.be/beekwatch/ en https://sites.google.com/a/natuurpunt.be/kempengids-retie/ Deze wordt echter ontderhouden door NP Educatie.

2.9.24 Facebook Naast een webpagina heeft RLKGN ook een eigen Facebook-pagina. Uit het proces rond visievorming (zie paragraaf 3.3) kwamen het gebruik van moderne multimedia en jongeren als specifieke doelgroep als twee aandachtspunten naar voren, en mede door dit kanaal wil RLKGN dit verder uitbouwen. Op de pagina worden zeer regelmatig korte berichten, nieuwsberichten, foto’s, ludieke intermezzi, … geplaatst. Facebook laat ook toe dat mensen hier zelf op kunnen reageren, zodat er een hoge vorm van interactie met de bezoeker ontstaat. Begin juni 2013 had de Facebook-pagina van RLKGN 530 fans.

2.9.25 Electronische nieuwsbrief Op maandelijkse basis wordt een elektronische nieuwsbrief verstuurd naar het adressenbestand van RLKGN. Het adressenbestand is ingedeeld in een aantal categorieën, zoals Regionale Landschappen, RVB, Pers, Geïnteresseerden, Plant van Hier … Er kan dus gericht gekozen worden naar welke doelgroep de opgemaakte nieuwsbrief verstuurd wordt. RLKGN kan rekenen op een adressenbestand van een 900-tal geïnteresseerden.

Fig. 2-15 Impressie nieuwsbrieven 2012-2013

2.9.26 Landschapskrant Afgelopen 4 jaar werden landschapskranten uitgegeven telkens in het voor- en najaar. De kranten worden bus aan bus verdeeld in alle 17 gemeenten. De oplage bedraagt steeds 140.000 exemplaren (139000 brievenbussen en 1000 exemplaren voor losse verspreiding op activiteiten, abonnees van buiten het werkingsgebied, …). Volgende thema’s kwamen aan bod 1. Editie najaar 2009:  Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete van start! De eerste medewerkers en Werkingsgebied van RLKGN  Artikels over Autochtone bomen en struiken , Eindeloos wandelen, Zonder boeren geen zwaluw Trage Wegen  Agenda (cursussen, activiteiten,…) - Natuurtelevisie 2. Editie voorjaar 2010  Winnaars fotowedstrijd – oproep Verhalenwedstrijd  Artikels over Zwaluw zoekt nest, Plaatsnamen en hun oorsprong  Agenda (cursussen, activiteiten,…) – KomeNete 3. Editie najaar 2010  Artikels over Harkwesp, Zwaluwen vonden nest!, Trage Wegen, Bomen van Hier  Aankondiging nieuwe brochure Landschapsbelevenissen 112

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete 

Aanvraag definitieve erkenning

Agenda (cursussen, activiteiten,…) - KomeNete, was u er ook bij?

4. Editie voorjaar 2011  Artikels over de oeverzwaluw, de werking van de landschapsanimator, De Kempense Heuvelrug met voorstelling CD Pesjoenkelen  Agenda (cursussen, activiteiten,…) - Aankondiging KomeNete en Cursus ‘Bekenwatcher’

5. Editie najaar 2011  artikel over ‘Plant van Hier’, de ‘Staaltjes natuur’ tentoongesteld in het Turnhouts Vennengebied  wandeltip ‘Kempense Hoven’  oproep plaatsen van broedwanden voor oeverzwaluwen en landschapsanimator  Agenda (cursussen, activiteiten,…) - fotowedstrijd ‘Liefste foto’

Fig. 2-16 Covers van verschenen landschapskrant van 2009 – 2013

6. Editie voorjaar 2012  Artikels over Fauna-akkers, ‘2012, het jaar van de vleermuis’; Stille Kempen i.h.k.v. Stilteproject Nooit uitgekeken op beken i.h.k.v. Bekenwatch  Agenda (cursussen, activiteiten,…) 7. Editie najaar 2012  Kempengids worden  Knotbomen en houtkanten  Bijzzzondere akkers  Langs trage wegen  Agenda (cursussen, activiteiten,…) - KomeNete!

113

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

8. Editie voorjaar 2012  Buiten-gewone Plekjes  Leve(n)de poel  Fauna(r)akkers  Midden-Kempen beweegt  Agenda (cursussen, activiteiten,…) - Het Gedroomde Landschap

2.9.27 Promotiemateriaal Voor de zichtbaarheid van Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete op evenementen en studiedagen gebruiken we een poster, spandoek, banners, landschapskranten en eventueel specifieke informatie over bepaalde projecten. Tijdens KomeNete (19 augustus 2012) lanceerde RLKGN een nieuwe tentoonstelling opgemaakt door de communicatiemedewerker. Het is een visueel aantrekkelijke tentoonstelling die informatie geeft over de algemene werking, projecten, geschiedenis van de Kempen. Op de twee onderste panelen kan de toeschouwer een puzzel maken; “Wie woont waar?”. Daarmee is de tentoonstelling zowel informatief als educatief.

Fig.2-17 Tentoonstelling RLKGN

Fig. 2-18 Promotiemateriaal RLKGN

114

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

2.9.28 Perscontacten en persartikels Persberichten Regelmatig worden persberichten verstuurd om activiteiten of weetjes ivm projecten van RLKGN aan te kondigen.

Persmomenten Bij belangrijke momenten of projectrealisaties organiseert RLKGN persmomenten: 1. 04 juli 2008: intentieverklaring van de gemeenten, provincie en verenigingen om een regionaal landschap op te richten 2. 09 maart 2009: de oprichting van Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete 3. 29 augustus 2010: KomeNete! 4. 10 oktober 2010: Lancering fietsroute â&#x20AC;&#x2DC;Landschapsbelevenissen in RL Kleine en Grote Neteâ&#x20AC;&#x2122; 5. 25 maart 2011: persmoment huiszwaluwen Olen 6. 11 mei 2011: persmoment Staaltjes Natuur 7. 22 mei 2011: persmoment voorlopige erkenning RLKGN 8. 9 augustus 2011: persmoment aankondiging KomeNete 9. 21 augustus 2011: persmoment KomeNete 10. 17 augustus 2012: persmoment aankondiging KomeNete 11. 2 juni 2013: Opening Vleermuizentoren Vorselaar Een overzicht van de verschenen persartikels in de periode 2008-2013 wordt weergegeven in Tabel 3-10. Een selectie van persartikels is opgenomen in Bijlage 11. Tabel 2-10 Overzicht persartikels periode 2008-2013 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21

titel Regionaal Landschap wordt opgericht Regionaal Landschap wordt opgericht Beerse stapt in Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete Regionaal (Meerhout keurt goedkeuring oprichting RLKGN goed) Toetreding (Oud-Turnhout sluit zich aan bij het RLKGN) Landschap (Herenthout treedt toe tot het RLKGN) Nete (Grobbendonk sluit zich aan bij het RLKGN Natuurbehoud (Vosselaar treedt toe tot het RLKGN) Oprichting vzw Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete Oprichting Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete is vierde regionaal landschap Kleine en Grote Nete is vierde regionaal landschap Natuurbehoud (Dessel treedt toe tot RLKGN) Onze landschappen zijn onze identiteit Natuurtv zet u in het groen terwijl u wacht Landschap (Herenthout, afvaardiging RvB RLKGN) Tussen Kleine en Grote Nete Provinciaal geld voor projecten Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete van start (naar aanleiding van eerste landschapskrant) Natuurtelevisie in de Warande Man Bijt Hond-reporter maakt natuurtelevisie voor Warande

22 23 24

Infomoment over 'trage wegen' Louis Verbraeken maakt mooiste landschapsfoto Artikel zonder titel (Winnaar fotowedstrijd)

medium Standaard Het Nieuwsblad

datum 23/08/2008 23/08/2008

Gazet van Turnhout

28/12/2008

Het Nieuwsblad

31/01/2009

Het Nieuwsblad Het Nieuwsblad Het Nieuwsblad Het Nieuwsblad

3/02/2009 6/02/2009 9/02/2009 21/02/2009

Het Nieuwsblad De Streekkrant De Standaard Het Nieuwsblad Het Nieuwsblad Gazet van Antwerpen Gazet van Antwerpen Het Nieuwsblad De Streekkrant Gazet van Antwerpen

7/03/2009 10/03/2009 13/03/2009 13/03/2009 19/03/2009 26/03/2009 26/03/2009 6/04/2009 30/04/2009 1/07/2009

Het Nieuwsblad Het Laatste Nieuws

24/09/2009 28/10/2009

Het Nieuwsblad Infomagazine OudTurnhout Gazet van Antwerpen Gazet van Antwerpen

29/10/2009 25/01/2010 1/02/2010 2/02/2010

115

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

25 26 27 28 29

Foto van kapel van Meren valt in de prijzen Herentalsenaar wint fotowedstrijd Natuur in de Kempen vroeger en nu (lezing) Gemeente organiseert infomoment over 'trage wegen' Artikel zonder titel (trage wegenproject OudTurnhout))

30 Zwaluw zoekt nest 31 KomeNete! 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74

Vrijwilligers inventariseren 'trage wegen' Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete (trage wegenproject) Artikel zonder titel (verhalenwedstrijd) KomeNete! Bordjes beschermen zeldzame wesp in Geel Artikel zonder titel (subsidies zwaluwen) Kempens Landschap vraagt respect voor harkwesp Vrijwilligers gezocht voor zwaluwenproject Vrijwilligers gezocht voor het tellen van zwaluwen Geel, Laakdal (zwaluwen) KomeNete! Laat Kempenaars proeven van streek KomeNete! KomeNete! Bordjes roepen kampgangers op om harkwesp met rust te laten Gemeente start met zwaluwproject (Beerse) Vrijwilligers gezocht voor zwaluwproject! KomeNete !!! Artikel zonder titel (KomeNete!) Artikel zonder titel (zwaluwen) Witte Netevallei officieel ingehuldigd tijdens eerste editie KomeNete! Gloednieuwe themafietsroute 'Landschapsbelevenissen' Nieuwe fietsroute verkent landschap Beleef de Kempen via de gloednieuwe fietsroute Landschapsbelevenissen Fietsroute leidt langs mooie landschappen Zaden oogsten (Autochtone bomen en struiken) Trage Wegen (Oud-Turnhout) De Brembergh Dreve is eerste trage weg Turnhout 2012 en trage wegen Een laat nieuwjaarsgeschenk Kunstnesten Retie Gierzwaluwen Meerhout Kunstnesten voor gierzwaluwen Zwaluwnesten Beerse 100 nestkasten voor zwaluwen Zwaluwen logeren onder brug Nog 7 projecten die steun trekken Gierzwaluwen Herentals Kansarmen kunnen zelf groenten oogsten in eigen moestuin Staaltjes natuur op Klein Engelandhoeve De Landschapsanimator staat klaar De LA staat klaar voor particulier of vereniging Stad Turnhout plaatst gierzwaluwnesten

Aanvraag definitieve erkenning

Het Nieuwsblad Postiljon Postiljon

2/02/2010 4/02/2010 4/02/2010

Het Nieuwsblad

16/02/2010

Het Nieuwsblad alle gemeentelijke infobladen alle gemeentelijke infobladen INFO EXTRA 4 OudTurnhout

17/02/2010 maa tot mei 2010 mei tot aug 2010 5/05/2010

www.tragewegen.be Het Nieuwsblad RTV Gazet van Antwerpen Het Nieuwsblad Het Nieuwsblad Het Laatste Nieuws Het Nieuwsblad Gazet van Antwerpen Gazet van Antwerpen Radio Noorderkempen Streekkrant

jun/10 26/06/2010 1/07/2010 10/07/2010 16/07/2010 16/07/2010 20/07/2010 21/07/2010 20/07/2010 22/07/2010 26/07/2010 28/07/2010

Gazet van Antwerpen Gazet van Antwerpen Postiljon Postiljon Gazet van Antwerpen Het Nieuwsblad

29/07/2010 29/07/2010 12/08/2010 26/08/2010 30/08/2010 2/09/2010

Postiljon

9/09/2010

Het Nieuwsblad Het Laatste Nieuws Het Nieuwsblad RTV Gazet van Antwerpen Het Laatste Nieuws www.destillekempen.be Het Nieuwsblad RTV Info Lille Gazet van Antwerpen Gazet van Antwerpen Het Laatste Nieuws Het Laatste Nieuws Het Laatste Nieuws Het Nieuwsblad Het Nieuwsblad Gazet van Antwerpen Gazet van Antwerpen

27/09/2010 6/10/2010 10/10/2010 10/10/2010 11/10/2010 18/10/2010 21/10/2010 5/11/2010 22/11/2010 jan-feb.2011 5/02/2011 11/02/2011 10/03/2011 16/03/2011 26/03/2011 26/03/2011 2/04/2011 9/04/2011 9/04/2011

Het Nieuwsblad Vossestreken (Vosselaar) Info Retie Het Nieuwsblad

27/04/2011 1/05/2011 1/05/2011 3/05/2011

116

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94

Wandel langs kunst in het Vennengebied Klein Engelandhoeve opent wandeling met gedichten Kunstenaar verenigt natuur en cultuur op originele wijze 100.000 euro voor Netevallei RL erkend : 100.000 euro voor onderhoud Netevallei Staaltjes natuur Kleine en Grote Nete erkend De LA staat klaar voor particulier of vereniging De LA staat klaar voor particulier of vereniging Landschapswerking U houdt van mooie landschappen ? De Landschapsanimator Vl. Overheid betaalt mee om Netelandschap in ere te houden KomeNete brengt Kempense rivieren onder de aandacht Minister Bourgeois erkent nieuwe Regionale Landschappen Regionlaal Landschap krijgt Vlaamse erkenning Kempenaars kunnen KomeNete in het Spaans Hofpark KomeNete valt in de Nete Fotowedstrijd 'Liefste foto' Wat kan Landschapsanimator voor jou betekenen

95 96 97 98 99 100 101

Plant van Hier - een thema van eigen bodem Landschap (uiteenzetting werking RL te Kasterlee) Herfstwandeling in de Visbeekvallei Trage weg met huifkar Nieuw label 'Plant van hier' Plant van Hier - een goede keuze! Succesvolle dag van de trage wegen

102

110 111 112 113 114 115 116 117 118

De Brembergh Dreve : Eerste officiële trage weg in Oud-Turnhout Fietspad opwaarderen Verfraaiing fietspad Herentals-Aarschot Gespreksavond Soortenfietspad toont natuur Gespreksavond over Landbouw en Milieu De Liereman wordt stiltegebied Landschap De Liereman mag zich voortaan ‘stiltegebied’ noemen Tweede stiltegebied voor provincie Turnhouts Stadsnieuws: 4’33” Stilte Kempengidsen in wording Werken aan groen karakter Kempense landschapsgidsen krijgen diploma Fietsroute Kempen-Hageland opgewaardeerd Fietsers op oud treinspoor krijgen groene opvoeding Fietsen op spoor in het groen KomeNete: Genieten langs Grote Nete

119 120 121 122

Extra Cursus Landschapsgids Waardebon moet nat pak doen vergeten KomeNete Heringericht De Vennen voorkomt wateroverlast

103 104 105 106 107 108 109

Aanvraag definitieve erkenning

Het Laatste Nieuws Gazet van Antwerpen

9/05/2011 12/05/2011

Het Nieuwsblad

13/05/2011

De Standaard Het Nieuwsblad De Streekkrant De Streekkrant Info Lille Infoblad Dessel Herenthout een stoet van mensen Infoblad Herentals Infoblad Kasterlee Gazet van Antwerpen

24/05/2011 24/05/2011 25/05/2011 25/05/2011 mei-jun.2011 mei-jun.2011 mei-jun.2011 jun-aug.2011 jun.2011 10/08/2011

Het Nieuwsblad

10/08/2011

Het Nieuwsblad

10/08/2011

Het Nieuwsblad Het Nieuwsblad

10/08/2011 10/08/2011

Het Nieuwsblad Info extra Oud-Turnhout Gemeentelijk infoblad Kasterlee Verbondsnieuws 16 AVBS Gazet van Antwerpen Gazet van Antwerpen Gazet van Antwerpen Antenne -jaargang 5 nr.4 Proviant Stad in Ontwikkeling - jg 3 nr.9 Haaklewie - jaargang 4 nr.4 De Streekkrant Gazet van Antwerpen Gazet van Antwerpen De Zondag Het Laatste Nieuws Het Nieuwsblad Gazet van Antwerpen

21/08/2011 sept.2011 sept.2011

De Streekkrant De Streekkrant De Streekkrant De Streekkrant Het Nieuwsblad Het Laatste nieuws Gazet van Antwerpen De Zondag De Streekkrant (alle gemeenten) Gazet van Antwerpen Gazet van Antwerpen De Streekkrant Gazet van Antwerpen

1/10/2011 6/10/2011 14/10/2011 24/10/2011 okt-dec.2011 nov. 2011 21/11/2011 dec. 2011 22/02/2012 22/02/2012 24/02/2012 26/02/2012 10/03/2012 11/04/2012 14/04/2012 18/04/2012 22/04/2012 30/05/2012 30/05/2012 19/06/2012 20/06/2012 21/06/2012 24/06/2012 11/07/2012 08/08/2012 08/08/2012 15/08/2012 18/08/2012

117

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141

Op wandel in natuurgebied De Vennen Zo was het weekend: KomeNete Agenda: Nacht van de Vleermuis Nieuws uit de gemeente: Knotteam Ontdek de plaats waar Turnhout ontstond Mee fietsen op de Dag van de Trage Weg Laat je knotbomen gratis knotten Leerlingen bouwen zomertoren voor vleermuizen Fietstocht tijdens inhuldiging ‘trage wegen-bordjes’ Leerlingen starten vleermuizenproject Knotteam Spoor van vernieling langs oude spoorlijn In de hoofdrol Frans Verhoeven Molse cineast maakt film over De Liereman ‘Het gedroomde landschap’ Vorselaar krijgt eerste vleermuizentoren Sst, hier slapen overdag vleermuizen Eerste vleermuizentoren in België ingehuldigd Batman krijgt huis in Vorselaar

Aanvraag definitieve erkenning

Het Nieuwsblad Gazet van Antwerpen Gazet van Antwerpen Gazet van Antwerpen Gazet van Antwerpen De Streekkrant De streekkrant Gazet van Antwerpen Het Laatste Nieuws Het Laatste Nieuws Gazet van Antwerpen Het Nieuwsblad De Streekkrant Het Nieuwsblad De Morgen www.tijd.be Het Laatste nieuws De Standaard Gazet van Antwerpen

18/08/2012 20/08/2012 25/08/2012 26/09/2012 06/10/2012 17/10/2012 24/10/2012 25/10/2012 25/10/2012 25/10/2012 30/10/2012 02/04/2013 24/04/2013 26/04/2013 17/05/2013 31/05/2013 01/06/2013 01/06/2013 03/06/2013

Regionale televisie De regionale televisie, in het geval van RLKGN is dit RTV-Kempen, is de belangrijkste mediapartner uit het werkingsgebied om grote aantallen inwoners te bereiken. Bij belangrijke evenementen van RLKGN komt de nieuwsdienst van RTV terplaatste voor het maken van reportages in het avondnieuws. Dit gebeurde dondermeer bij volgende gelegenheden:           

29 augustus 2010: KomeNete! (eerder ook al aankondiging) 10 oktober 2010: Lancering landschapsbelevenissen 21 november 2010: Turnhout 2012: trage wegenproject Turnhout 20 februari 2011: oproep kunstnesten zwaluwen 25 maart 2011: huiszwaluwen (Olen) 22 mei 2011: erkenning RLKGN (Dessel) 15 juli 2011: reportage harkwesp (Geel-Bel) 8 augustus 2011: KomeNete (Herentals) 22 oktober 2011: Dag van de Trage Weg (Turnhout / Oud-Turnhout) 17 augustus 2012: KomeNete (Balen) 2 mei 2013: Opbouw Vleermuizentoren (Geel/Vorselaar)

118

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Fig.2-13 Screenshot uit Nieuws RTV van 17 augustus met als onderwerp KomeNete

Ook een enkele lokale radiostations, zoals Radio TOS en Radio Noorderkempen, brengen op regelmatige basis reportages over projecten en acties van RL Kleine en Grote Nete.

2.9.29 Voorstelling op studiedagen en andere evenementen Regelmatig neemt RLKGN deel aan studiedagen, om de kennis te vergroten over bepaalde thema’s, de zichtbaarheid van de verenigingen te vergroten en te netwerken. Regelmatig is onze aanwezigheid gekoppeld aan een infostand (b.v. ANKONA contactdagen, biodiversiteistfeest NALAH, PROMinANT, …), een presentatie (provinciale landschapsdag, symposium biodiversiteit, Koplopers-symposium, …) of een excursie (bv. provinciale landschapsdag).

119

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

3. Werkingsverslag van de periode tijdens de voorlopige erkenning Tabel 3-1 Overzicht actiefiches RLKGN 2009-2013, met timing en relatie tot doelstellingen. Acties met een directe link naar de IHD’s worden gemarkeerd met een *.

x x

x X

Poelenproject

Boomverzorging

Holle wegen

x X

x x

x x x x x

x x x x x x x x x

x x x x x x x

x x x

x x

x X

x x x x

Kempen-Hagelandroute (2009-2010 Soortenfietspad)

x x x

x x

x x x x x x

x x x

Draagvlak natuurdecreet Doelgroepen

Natuurrecreatie

Recreatief medegebruik

Landschapszorg

Beheer, herstel en aanleg KLE

Natuurbehoud

2013

2012

x x

2011

x x

Struinnatuur Natuureducatie en sensibilisatie Provinciale landschapsdag

x x x x x

Streekeigen Hoogstamboomgaarden

25 26 27 28

x x x x x

16 17 18 19 20 21 22 23 24

x x

13 14 15

x x

Ondersteunen regionale, provinciale en* gemeentelijke acties inzake natuur en* biodiversiteit Kleine landschapselementen* (houtkanten, hagen,…)

Landschapszorg en streekeigen karakter Landschapsanimator en landschapsteams* Knotteam (Landschap zoekt kapper m/v) Landschapsherstel omgeving wandelen fietspaden Buiten-gewone plekjes Natuur- en landschapsloket Stroomlijnen gemeentelijke subsidiereglementen Beheerovereenkomsten en bedrijfsplanner* Taplopen* Stiltegebieden Opmaak projectendatabank Waterconservering (stuwtjesproject) Weidemelk (draagvlakverbreding) Recreatief medegebruik en natuurrecreatie Ontwikkelen wandelnetwerken Trage wegen Landschapsbelevenissen #

Natuureducatie

Plant van hier (2009 – 2010 Bomen van hier) #

Streekeigen karakter

x x x x x

x x

TITEL ACTIE

Natuurbehoud en KLE’s Geel-zwart in Geel-Bel (harkwesp)* Zwaluwen in nesten (huis- boeren-gierzwaluw) Oeverzwaluwen* Vleermuizen* Fauna-akkers*

x x x x x

2010

1 2 3 4 5 6

2009

nr. actie 2012-2013

Acties Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete 2009-2013 Doelstellingen regionale landschappen

x x x x x

x x x

X x x x x x

x x x x

X x

x x

x x x

120

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50

Jaarlijks Publieksevenement (KomeNete) * Fotowedstrijd 2009 Fotowedstrijd ‘Liefste Foto’ Fietstocht biodiversiteit Verhalenwedstrijd Cursus Bekenwatch* (2010 Nete Gids) Dag van de Trage Weg PROMinANT Trefdag Natuur en Landschap Studiedagen, lezingen en congressen Participatie rond landschap in het werkingsgebied Cursus Kempense landschapsgids Cursus Stiltegids Cursus Vleermuizen* Cursus Knotbeheer Cursus Hoogstamboomgaarden Landschapskrant, website, facebook en enieuwsbrief Natuurfilms # Natuur en cultuur (Het Gedroomde Landschap) Sensibilisatie zwerfvuil

Aanvraag definitieve erkenning

x x X x x x x x

x x

x x x x x x x

x x x

x x x x x

x x x x

x x x x x x x

x x

x x x

x x x x x

x x X x x x x x x x x x x

x x X x x x x x x x

x x x x x

x x

x x x x x

x x X X x

x x

x x x x

x x x

# voormalige fiche/deelproject dat nu onder bovengenoemd project valt: 6a 6b 6c 6d 27a 48a 48b

Educatieve autochtone zaadoogstacties Wandeling ‘Zaad met Pit!’ Fietstocht autochtone bomen en struiken Herfstwandeling Visbeekvallei Inventaris hoeveverkooppunten en landbouwbeleving Natuurtelevisie Natuurfilmfestival en DVD “Natuur in de Kempen”

x x x x

x x

x x x x

x x x x x

x x x x x x

x x x x x

x x x x

x x

121

x x x x x x x

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

I - Natuurbehoud en kleine landschapselementen

Actie 1. Geel-zwart in Geel-Bel (harkwesp) Initiatiefnemer/trekker RLKGN Contactpersoon RLKGN Joris Matthé Partners Privé-eigenaar, KL vzw, Natuurpunt, stad Geel, provincie, vrijwilliger Yves Lesseliers, jeugdverenigingen, bosgroep Zuiderkempen, VLM, ANB, experts Doelgroepen Eigenaars, jeugdverenigingen, recreanten Doelstelling Een evenwicht zoeken tussen een succesvol voortbestaan van de zeldzame harkwesp en leefbare speelzones in Geel-Bel door gerichte beheermaatregelen, monitoring en sensibilisatie. Omschrijving De harkwesp (Bembix rostrata) is een uiterst zeldzame graafwespensoort die in Vlaanderen enkel nog in De Panne en in Geel-Bel voorkomt. In Geel-Bel plant de harkwesp zich voort in twee speelzones. Recreatie hoeft in principe geen probleem te vormen. Spelende kinderen zorgen er zelfs voor dat er steeds open zand, nodig voor het maken van nesten, beschikbaar blijft voor de aanwezige harkwespen. Tijdens de voortplantingsperiode van eind juni tot eind augustus zijn de nesten echter wel gevoelig voor betreding. Een dichtgetrapte nestgang leidt in de regel tot een mislukte broedpoging.

Locaties van de populaties harkwespen in Geel-Bel en een typisch beeld van het biotoop (Kapucienenberg, de westelijke populatie op de topografische kaart).

Concreet willen we volgende doelstellingen realiseren binnen het project:  Behouden van de huidige harkwesppopulaties op de twee speelzones.  Wenselijk een uitbreiding van de populatie om de bestaanszekerheid te vergroten  Draagvlakverbreding bij de jeugdverenigingen en inwoners van Geel-Bel  Kleine inrichtingsmaatregelen (paaltjes afbakening + infoborden)  Opvolging garanderen via vrijwilligers  Doorgedreven monitoring om een beter inzicht te verwerven in populatiegrootte, levenswijze, succesfactoren,… 122

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete



Aanvraag definitieve erkenning

Monitoring van omgevingsfactoren: nectarplanten, geschikt uitbreidingsgebied, jachtgebieden van de harkwesp,…

Verloop actie Uitgevoerd 2009 – medio 2013  Opzet vrijwilligerswerking  voorbereiding en begeleiding van thesisstudent (2012)  De populaties werden 2 tot 4 keer per week bezocht. Het resultaat is een gedetailleerde inventarisatie van gravende harkwespvrouwtjes, individuele nesten, prooien, nectarplanten, bloembezoek, melding van problemen, …  Analyse en evaluatie van de resultaten  Verslaggeving  Bijsturing op terrein (terreinwerken) en ifv het terreingebruik door jeugdverenigingen en andere recreanten De inventarisatiemethodiek is sinds 2010 licht bijgestuurd. Dit omwille van nieuwe inzichten als gevolg van de resultaten van voorgaande inventarisaties. Vanaf 2011 werden gedurende de hele vliegperiode nesten van gravende harkwespvrouwtjes genummerd. Aangezien elk harkwespvrouwtje slechts één larve (= één nest) tegelijkertijd groot brengt, kan op basis van de gegevens niet alleen uitgemaakt worden hoeveel harkwespvrouwtjes er zijn in Geel-Bel, maar ook hoeveel broedpogingen er gedaan werden. Een broedpoging duurt gemiddeld 10 dagen, dus elk nest is ongeveer 3 tot 5 keer opnieuw gemonitord om de vooruitgang op te meten. Hieruit werden nesten als gelukt of mislukt beoordeeld zodat er een gedetailleerde voorspelling van de populatiegrootte het jaar nadien kon gedaan worden. Mannetjes werden niet geteld aangezien dit door hun hectisch vlieggedrag quasi onmogelijk is. Hieronder vindt u alvast een beknopt overzicht van de belangrijkste trends.

Waargenomen gravende harkwespen in Geel-Bel van 2010 tot 2012 Bovenstaande tabel is uiteraard sterk beïnvloed door weersomstandigheden. De snelle start van het vliegseizoen in 2011 is te verklaren aan het goede weer begin juni van dat jaar. Opmerkelijk is ook het snelle einde dat doet vermoeden dat de vliegperiode ook sneller gedaan is na een snelle start ervan. Dé piekperiode blijft de eerste helft van juli, ongeacht het weer, waarna de populatiegrootte systematisch afneemt. De tweede helft van augustus markeert het einde van de vliegperiode. In deze periode bewijst 123

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

het harkwespenaantal in 2012 (22 exemplaren) dat sinds 2010 een enorme vooruitgang geboekt werd toen de aantallen zelfs in de piekperiode niet veel hoger kwamen (23 exemplaren).

Evolutie van het aantal harkwespvrouwtjes per populatie. Opmerkelijk is de spectaculaire toename van de populatie op Malpertuus in 2011 en de toename op Kapucienberg in 2012. Gepland 2013 - 2019  verder overleg eigenaars, partners en recreanten ifv van monitoring door vrijwilligers en/of thesisstudent  opvolgen van de inrichting. Dit omvat zowel het herstel van schade als het aanpassen van de omzoming met paaltjes aan de nieuwe grenzen van de voortplantingszones  Minimale en oppervlakkige grondbewerking op Kapucienenberg om de vergrassing tegen te gaan. Dit zal vleksgewijs gebeuren d.m.v. plagzones van 50cm x 50cm  Verderzetting inventarisaties door zelfde thesisstudent van 2012. Bijkomend zullen de aangrenzende nieuwe kap-en plagzones van Natuurpunt gemonitord worden op mogelijke kolonisatie van harkwespen.  Analyse en verslaggeving van resultaten  Communicatie via landschapskrant, gemeentelijk infoblad stad Geel, lokale en nationale pers, website, facebook,… Nazorg en opvolging De inrichting op het terrein (omzoming van paaltjes met logo van de harkwesp van twee van de drie populatiezones en infoborden) worden opgevolgd m.b.t. vandalisme. De evolutie van de populaties wordt ook de volgende jaren opgevolgd. Samenwerking en financiering Privé-eigenaar, KL vzw, Natuurpunt, stad Geel, provincie, vrijwilligers, jeugdverenigingen, bosgroep Zuiderkempen, experts. Financiering via subsidie van de Dienst Milieu en Natuur van de provincie Antwerpen ter waarde van 1525 euro. Deze middelen zijn inmiddels besteed, maar we blijven het project op de voet volgen. Gelinkte acties /

124

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 2. Zwaluwen in nesten (huis-, gier- en boerenzwaluw) Partners Natuurpunt, ANB, gemeenten Doelgroepen Landbouwers, eigenaars, bewoners, bedrijven, scholen, wijkverenigingen Doelstelling    

Vergroten van het aantal populaties door het nemen van enkele eenvoudige maatregelen Sensibilisatie omtrent het voorkomen en de bijzondere ecologie van (gier)zwaluwen Het plaatsen van kunstnesten en advies bij het inrichten van de omgeving. Eenvormige subsidie aanbieden voor de eigenaars van een kolonie zwaluwen (en dus ook eenvormige subsidieaanvraagformulieren) en afspraken maken over de loketfunctie (bij de gemeenten of bij RL)

Omschrijving Het zwaluwenproject van RLKGN spitste zich aanvankelijk toe op de boerenzwaluw en de huiszwaluw, twee soorten die vaak op het platteland of in de dorpsranden terug te vinden zijn, maar minder in verstedelijkte milieus. Omwille van de grote vraag van bewoners van de stedelijke gebieden Turnhout, Herentals, Mol en Geel is het oorspronkelijke projectinitiatief uitgebreid met gierzwaluwen vanaf 2011 en oeverzwaluwen vanaf 2012 (zie actiefiche oeverzwaluwen). Een voorstel voor een eenvormig gemeentelijk subsidiereglement werd in juli 2011 ter goedkeuring voorgelegd aan de 17 gemeentes van het werkingsgebied. Heel wat gemeentes reageerden reeds positief. Naast een subsidie voor boeren- en huiszwaluwkolonies werd ook een subsidie voor kolonies van gierzwaluwen reeds opgenomen.

Situatie 2009

Situatie 2012

125

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Verloop actie Uitgevoerd 2009 – medio 2013  Telefonisch advies en advies per e-mail aan particuliere geïnteresseerden en gemeentebesturen 

Er werden 135 overeenkomsten afgesloten voor een totaal van 246 huiszwaluwnesten verdeeld (123 dubbele exemplaren), 151 boerenzwaluwnesten en 80 nestkasten voor gierzwaluwen.



Het gemeentelijk subsidiemodel voor huiszwaluw, boerenzwaluw en gierzwaluw werd inmiddels goedgekeurd door 4 gemeentes. Gemeentes Mol, Kasterlee en Meerhout bevestigden reeds geen subsidie voor “eigenaars” van zwaluwkolonies te willen uitkeren.



Er werden voor het hele werkingsgebied 30 hotspots voor huiszwaluwen uitgekozen op basis van criteria als oriëntatie, ligging t.o.v. van bebouwde kernen en open landbouwlandschap, de aanwezigheid van huiszwaluwen en aanwezigheid van waterpartijen.



Alle bewoners in deze hotspots werden geïnformeerd en uitgenodigd om nesten te hangen. Van de 200 adressen die bevraagd zijn hebben 5 bewoners een aanvraag voor kunstnesten ingediend.



Inrichting watertoren van Meerhout met 12 gierzwaluwnestkasten.



Inrichting andere openbare gebouwen, bedrijven en aanverwante structuren: 5 gemeentelijke gebouwen Herentals, waterzuiveringsstation Lichtaart, Watermolen Meerhout, Eandiskantoor Turnhout, gemeentehuis Beerse, bloemmolens Geel, kanaalbrug Sint-Jozef Olen en de Hooibeekhoeve.

126

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Hieronder vindt u een overzicht van het aantal gehangen nestkasten per gemeente van 2009 tot heden en een ruimtelijke spreiding van deze nesten.

Aantal nestkasten van huis-, boeren- en gierzwaluw per gemeente

Spreiding van de verschillende nestkasttypes. De gerealiseerde oeverzwaluwwanden en deze in voorbereiding zijn eveneens opgenomen. 127

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Gepland 2013 - 2019  Uitbreiding van de webstek over zwaluwen op de website van RLKGN. Dit omvat alle informatie over kunstnesten, levenswijze van de verschillende soorten, tips, randvoorwaarden, downloaden van aanvraagformulier, hotspots van RLKGN per soort, …  Hernieuwing oproep waarbij we anders te werk zullen gaan. Geïnteresseerden dienen een uitgebreide vragenlijst in te vullen waaruit moet blijken of de woning, stal en/of schuur en omgeving geschikt zijn voor boeren-, huis- en/of gierzwaluwen. Deze werkwijze moet vermijden dat er teveel onnodige verplaatsingen met de wagen gedaan worden. Na een positieve evaluatie kunnen nesten opgehaald worden op het kantoor of enkele centraal gelegen afhaalplaatsen in het werkingsgebied.  In 2013 zullen alvast verschillende gebouwen van de KOGEKA-scholengemeenschap ingericht worden met gierzwaluwnestkasten. Samenwerking en financiering  Voor dit project werd een subsidie van 7475.5 euro verleend van DMN van de provincie Antwerpen. Deze ondersteuning eindigde in augustus 2010. Vermits we nog een voorraad nesten hebben, kunnen we zonder bijkomende financiële ondersteuning onze werking verder zetten.  Gemeentelijke subsidies ondersteunen “eigenaars” van zwaluwkolonies in inmiddels 10 gemeentes van het werkingsgebied Gelinkte acties Actie Oeverzwaluwenproject

128

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 3. Oeverzwaluwen Initiatiefnemer RLKGN Contactpersoon Joris Matthé Partners Natuurpunt, gemeentebesturen, ANB, private grondeigenaars, nv De Scheepvaart, provincie Antwerpen Doelgroepen Alle private en openbare grondeigenaars met geschikte eigendommen Doelstelling  Natuureducatie: het brede publiek dichter bij de natuur brengen en hen te informeren  Natuurbehoud en KLE’s: het behoud van biodiversiteit en stimuleren van inrichting van de omgeving  Bouw van oeverzwaluwwallen en advies bij het inrichten van de omgeving.  Afgraven van geschikte zandwanden  Gratis en vrijblijvend advies Omschrijving Door het succes van het huis-en boerenzwaluwenproject werd het initiatief – op aansturen van de Raad van Bestuur - uitgebreid met oeverzwaluwen (en gierzwaluwen). De oeverzwaluw (Riparia riparia) heeft het in een vlak en sterk verstedelijkt landschap niet gemakkelijk. Sommige rivieren zijn rechtgetrokken waardoor het natuurlijk proces van afkalvende oevers gestopt wordt. Ook kanaaldijken zijn sinds de verstevigingswerken met houten of stalen staketsels niet meer geschikt als nestlocatie voor oeverzwaluwen. Het verder verdwijnen van geschikt habitat door toenemende bebouwing en versnipperende infrastructuur en de daarbij horende verstoringsfactoren hebben ervoor gezorgd dat de Vlaamse populatie oeverzwaluwen sterk teruggedrongen werd. Sinds de jaren 90 zijn de oeverzwaluwen echter terug aan een opmars bezig. Door het verkleinen van het aanbod geschikte nestplaatsen beroepen de oeverzwaluwen meer en meer op kunstmatige toevalstreffers. Het gaat dan om bouwputten of zandbergen bij grondaannemers of wegenwerken. Dikwijls gaat het om een tijdelijk fenomeen of worden de vogels verjaagd omwille van de hinder voor een vlotte bedrijfsvoering. Kunstwanden bieden echter een goed en permanent alternatief. Een studie van het inbo heeft aangewezen dat oeverzwaluwen deze wanden ook erg aantrekkelijk vinden. Er treedt een zelfs een verschuiving op van natuurlijke naar kunstmatige wanden. Niet alleen worden kunstmatige wanden meer en meer uitgekozen door de oeverzwaluwen, de populaties per wand worden ook groter en groter terwijl een omgekeerde trend merkbaar is bij de natuurlijke wanden. Om de oeverzwaluwen in Vlaanderen te mogen blijven verwelkomen, is het interessant om goede alternatieven aan te bieden. Als deze alternatieven niet op natuurlijke wijze kunnen gestimuleerd worden, is een kunstmatige wand vaak wel een elegante oplossing. Verloop actie Uitgevoerd 2012 – medio 2013  overleg met gemeente Olen, nv De Scheepvaart en het Prinsenpark i.v.m. de uitvoering van de oeverzwaluwwanden aan het kanaal in Sint-Jozef-Olen en het Prinsenpark  aanleg twee oeverzwaluwwanden  overleg particuliere grondeigenaars Beerse 129

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

  

Aanvraag definitieve erkenning

opmaak en opvolging stedenbouwkundige vergunningsaanvraag voor de bouw van een derde oeverzwaluwwand in Grobbendonk overleg met grondaannemers en bedrijven ifv materialen en grondwerken ontwerpen van nieuw model oeverzwaluwwand

Oeverzwaluwwand Retie

Gepland 2013 - 2019  Naar aanleiding van een overleg met ANB en de Scheepvaart zal het initiatief in Grobbendonk overgedragen worden naar ANB. Daardoor zullen we onze pijlen vermoedelijk richten op Turnhout (Veedijk) in functie van een nieuwe oeverzwaluwwand.  Planning en uitvoering werken  Opvolging wanden Olen en Retie.  Ontwerp van mobiele oeverzwaluwmodules.  Uitvoering van de mobiele wanden ism scholen van het werkingsgebied.

130

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Oeverzwaluwwand Olen De schetsen hieronder geven de opbouw van een nieuw model van een permanente wand weer. Deze wand is 2 keer breder en 1 meter hoger dan de andere wanden in Retie en Olen. Bovendien zal worden gewerkt met betonnen L-keerwanden. Deze werkwijze heeft als voordeel dat het beton dunner is en de oeverzwaluwen daardoor sneller in de aarden wal eracht kunnen komen. Dit bootst de natuurlijke situatie beter na. Ook de opbouw en vooral de verankering is veel eenvoudiger. Nadeel is het prijskaartje.

131

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Een andere mogelijkheid is werken met mobiele oeverzwaluwmodules. In principe heeft dit niets dan voordelen. Het is goedkoper en kan flexibel ingezet worden op locaties waar de nood het hoogst is. Bijvoorbeeld op bedrijventerreinen waar tijdelijk een opvang van een populatie moet voorzien worden of als tussentijdse oplossing bij de aanleg van een permanente wand. Mobiele oeverzwaluwwanden kunnen relatief eenvoudig ontworpen en gemaakt worden in samenwerking met scholen van het werkingsgebied. Een leuk educatief project dat volledig binnen de doelstellingen van een Regionaal Landschap past. Hieronder een voorbeeld van een mobiele oeverzwaluwwand. Dit model willen we o.a. graag visueel wat verfraaien.

Samenwerking en financiering Een DMN-subsidieaanvraag werd goedgekeurd voor een bedrag van 10.000 euro Acties partners RL Schelde Durme voorziet de bouw van een oeverzwaluwwand in 2013. In buurlanden (met Nederland als koploper) worden gelijkaardige initiatieven opgezet. Nazorg Jaarlijks dienen oeverzwaluwwallen klaargemaakt te worden voor het nieuwe seizoen. 132

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Dit houdt in: - ledigen van gebruikte nestgaten - opnieuw opvullen van geledigde nestgaten met zand - aansmeren met cement-zandmengsel om stevigheid aan de voorzijde te garanderen - eventueel maaiwerken om hoge grassen en struikopslag aan de voorzijde van de wal te verwijderen In het prinsenpark gebeuren deze jaarlijkse werken door de arbeiders van het domein. In Olen en Grobbendonk zullen we met een jaarlijkse educatieve actie met vrijwilligers de wand klaarmaken. De bedoeling is om daar een vrijwilligersgroep samen te stellen die in de komende jaren deze taak op zich zal nemen. Gelinkte acties Natuurpunt realiseerde reeds een oeverzwaluwwal in Geel aan de dekshoevevijver en leverden heel wat informatie aan voor de bouw van deze van RLKGN. Onze Nederlandse noorderburen van Brabants Landschap bouwden reeds enkele oeverzwaluwwanden met de betonnen L-keerwanden. Deze zijn bijzonder succesvol.

133

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 4. Vleermuizen Initiatiefnemer RLKGN Contactpersoon RLKGN Joris Matthé Partners Provincie Antwerpen, ANB, Natuurpunt, vleermuizenwerkgroepen, private en openbare grondeigenaars, gemeenten, nv De Scheepvaart, scholengemeenschap KOGEKA Doelgroepen Private en openbare eigenaars van geschikte gebouwen en/of gronden. Doelstelling  optimaliseren van enkele geschikte bestaande en nieuwe gebouwen en structuren in het werkingsgebied  sensibilisatie en educatie rond de problematiek van vleermuizen in relatie tot een veranderend landschap  versterken van bestaande populaties van verschillende vleermuissoorten Omschrijving Vleermuizen maken gebruik van zowat alle landschapstypes zodat initiatieven rond vleermuizen makkelijk aan landschapsbeheer en vice versa te koppelen zijn. Vleermuizen oriënteren zich op markante elementen in het landschap. Een structuurrijke omgeving met voldoende KLE’s is daarom onontbeerlijk. Tegelijkertijd is het een landschapsbeeld dat het RLKGN wil nastreven. Werken rond KLE’s is ook een decretale verplichting van ieder Regionaal Landschap. Bovendien was 2012 het jaar van de vleermuis. Het werkingsgebied van RLKGN, per definitie het hart van de Kempen, leent zich uitstekend voor een projectinitiatief rond vleermuizen. De Kempen zijn geëvolueerd tot een regio met sterke lokale structuren in het landschap, met waardevolle KLE’s en voldoende variatie. Vooral in de zomerperiode blijkt de Kempen druk bezocht door alle 21 in Vlaanderen voorkomende soorten. In de winterperiode migreren de meesten naar de fortengordel rond Antwerpen. Enkelen blijven in de Kempen en overwinteren in oude steenbakkerijen (Beerse en Turnhout), Abdijen (Postel), ijskelders, oude grafheuvels (Baron Coppens in Geel) of oude bunkers van WO1 en WO2 (Olen, Turnhout).

Verloop actie Uitgevoerd 2012 – medio 2013  Inhoudelijke deelname in overleg rond het vleermuizenreservaat op de site van de oude steenbakkerij Bonne Espérance in Turnhout.

134

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

ď&#x192;ź

Inrichting bunker Sluizenweg Olen

ď&#x192;ź

Ontwerp, uitvoering en plaatsing van een vleermuizentoren. De toren bestaat uit drie verschillende compartimenten die elk verschilllen van grootte, indeling, vorm en binnenklimaat. Op deze manier hopen we verschillende vleermuissoorten aan te kunnen trekken. De toren is 6,5m hoog en heeft een grondvlak van 1,5m x 1,5m. Hij biedt plaats aan vermoedelijk enkele honderden en laat ons hopen enkele duizenden vleermuizen.

135

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

136

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete



 

Aanvraag definitieve erkenning

Ondersteuning van de opendeurdag van KOGEKA-scholengemeenschap waar de school ’t Peperstraatje haar werk rond vleermuizen tentoonstelde. Niet enkel de werken aan de toren draaide rond vleermuizen. Ook de lessen Nederlands, Plastische Opvoeding, Algemene Vorming en Biologie draaiden een jaar lang rond vleermuizen. cursus vleermuismonitor (tweedaagse) in het Prinsenpark in Retie. Activiteit in Postel. Infomoment met nieuw filmfragment van de vleermuizen in de abdij van Orval. Aansluitend werd een wandeling gemaakt doorheen de Postelse bossen op zoek naar verschillende vleermuissoorten + demonstratie bat-detector,…

137

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

 

Uitgebreid artikel in de landschapskrant. Ontwerp en druk van tentoonstelling.



Ontwerp vleermuizennestkasten volgens verschillende bouwprincipes. Deze nestkasten kregen vorm tijdens de opendeurdag van ’t Peperstraatje en werden ter beschikking gesteld van het RLKGN. De nestkasten werden in juni 2013 overhandigd en zullen snel een plaats krijgen. Feestelijke opening van de vleermuizentoren op 2 juni 2013



Gepland 2013 -2018  Samenstelling van een vleermuizenkoffer met allerhande educatief materiaal om aan de slag te gaan rond dit thema. Mogelijk wordt er voor elk RL een koffer aangemaakt die ook uitleenbaar zijn (scholen bijv.) op de kantoren.  Hangen van 20 vleermuizennestkasten  Overleg met Antwerpse bosgroepen omtrent gezamenlijk project rond vleermuizen en amfibieën in bosgebieden en het landschap eromheen. Vermoedelijk zal dit een provinciebreed LIFE-project worden.  Inrichting ijskelder van het kasteeltje aan het Grotenhout in Vosselaar (Gierlesteenweg).  Bouw van een biodiversiteitstoren waarin plaats is voor diverse dieren plantensoorten waaronder vleermuizen. Samenwerking en financiering  Het project wordt ondersteund door de Provincie Antwerpen (DMN) ter waarde van 9288 euro. Acties partners  BatAction van ANB  Verschillende inspanningen van de vleermuiswerkgroepen Gelinkte acties Actie KLE’s 138

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 5. Fauna-akkers Initiatiefnemer RLKGN Contactpersoon RLKGN Joris Matthé Partners Antwerpse RL’en, WBE’s, ANB, landbouwers Doelgroepen WBE’s, landbouwers Doelstelling  terreinbeheerders van praktische informatie voorzien voor het aanleggen en beheren van fauna-akkers  Via terreinbezoeken bij WBE’s waar mogelijk en wenselijk fauna-akkers herevalueren en plaatsen in een ruimere landschappelijke context en mogelijk andere bijkomende inrichtingen evalueren  Aankoop en verspreiding van zaadmengels voor het inzaaien van fauna-akkers voor een totale oppervlakte van 80ha in RLKGN verspreid over 2 jaren. De totale oppervlakte voor de provincie Antwerpen bedraagt 260ha.

Fauna-akker gerealiseerd in RL de Voorkempen in 2011 Omschrijving Sinds 2009 werkt RL de Voorkempen voornamelijk met de wildbeheereenheden (WBE) samen rond het aanleggen van fauna-akkers. Een gedeelte van enkele maïsakkers, die enkel interessant zijn voor ree en fazant, werden omgevormd naar fauna – akkertjes die schuil- en voedselmogelijkheden bieden voor een ruime groep dieren (insecten, zoogdieren, (akker)vogels). Meestal gaat het om overstukjes die voor een commercieel landbouwtype niet rendabel zijn. Fauna-akkers bepalen op die manier ook mee het uitzicht, de beleving en de appreciatie van het landschap. Bovendien kon vanuit het thema bijen, met zowel aandacht voor honingbijen als de vele soorten solitaire bijen, zowel WBE’s als het brede publiek warm gemaakt worden om mee actie te ondernemen. Deze bestuivers hebben sterk te lijden onder habitatfragmentatie, drachtverarming (aanbod stuifmeel en nectar), grootschalige landbouw, steriele sierplanten in tuinen en gebruik van herbiciden en pesticiden. De aanleg van tijdelijke fauna-akkers kan bijdragen tot een oplossing. Op 2 jaar tijd groeide het project totdat alle WBE’s binnen de Voorkempen participeerden in het project. Ook buiten het werkingsgebied van RL de Voorkempen was er reeds interesse.

139

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Resultaten 2011: aantal ha ingezaaide fauna-akker als gevolg van de projectoproep van RLDV

Omwille van de voordelen op vlak van biodiversiteit, de ecologische waarde en de beeldkwaliteit van het platteland wilde RLdV het bestaande fauna-akkerproject uitbreiden naar het volledige grondgebied van de provincie Antwerpen. De RL’en willen streven naar meer fauna-akkers in de provincie om zo op termijn een ecologisch netwerk te kunnen vormen waarlangs fauna kan migreren door het landschap. Het gebruik van typische gewasteelten (mede door de streekgebonden bodemkenmerken maar ook door streektradities) bepaalt ook mee de streekidentiteit. Burgers, fietsers en andere recreanten die het platteland bezoeken zullen bovendien ook een mooi aangenaam landschap beleven. Het doel en andere praktische (technische) informatie om fauna-akkers aan te leggen zullen promoot worden bij potentiële partners. Het project resulteerde inmiddels in een provinciebrede samenwerking met de WBE’s en andere landschapsbeheerders waardoor in 2012 en 2013 er 260 ha fauna-akkertjes, en bloemrijke akkerranden aangelegd werden. Daarvan wordt 80ha gerealiseerd door RLKGN, 40ha in 2012 en 40ha in 2013. Het vervolgtraject is momenteel nog onzeker. De PDPO-ondersteuning eindigt in 2013. Samen met de andere Antwerpse Regionale Landschappen wordt dit jaar nog bekeken wat een vervolgtraject zou kunnen inhouden. Verschillende ideeën hieromtrent vindt u bij de planning. Verloop actie Uitgevoerd 2012 – medio 2013  Voorstelling fauna-akkerproject op 2 regiovergaderingen van de WBE’s.  Overleg met de Antwerpse RL’en inzake projectverloop, keuze zaadmengsels, kennisuitwisseling.  Organisatie en opvolging inschrijvingen van geïnteresseerde WBE’s.  Organisatie bestellingen van zaadmengsels voor RLKGN.  Verdeling van de zaadmengsels via centraal afhaalpunt (prinsenpark).  Evaluatie van de ingezaaide akkers tijdens de bloeiperiode  Ontmoetingsdag en praktijkmoment met 30 WBE-leden in de hooibeekhoeve en het Prinsenpark (17 april 2013)  Screening van alle aanvragen van 2013. Van het totaal van 43.58 hectare aangevraagde fauna-akkeroppervlakte is 1,10 hectare geweigerd wegens het in strijd zijn met de natuur- en boswetgeving. Diverse twijfelgevallen werden besproken met het ANB.  2012: Inzaaien van 40,83 hectare fauna-akkers in 16 verschillende gemeentes waarvan 10 gemeentes binnen het werkingsgebied van RLKGN.  2013: inzaaien van 42.48 hectare in 12 gemeenten waarvan 8 in het werkingsgebied van RLKGN. 140

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Evolutie van de oppervlakte fauna-akkers per gemeente (in hectare) Balen doet het elk jaar opnieuw goed met het fauna-akkerproject. Dit heeft veel te maken met hun deelname aan de initiële projectoproep van RL de Voorkempen vanaf 2010. Maar ook Dessel, Retie en Turnhout konden we in 2013 nog meer bekoren. Enkele gemeentes die niet horen tot het RLKGN deden het minder in 2013 dan in 2012. Vooral in Arendonk en Ravels is het aandeel fauna-akkers sterk gedaald. Gemeentes van het werkingsgebied die in 2013 niet deelnemen zijn Beerse, Herentals, Kasterlee, Lille, Olen en Vosselaar. Dit heeft veel te maken met het feit dat niet de gemeenten maar de WBE’s bevraagd zijn. Zij zaaien de beste locaties van hun werkingsgebied in waardoor het bijvoorbeeld best mogelijk is dat enkele gemeenten uit de boot vallen. 

Opzetten en opvolgen van een monitoringsproject in het Provinciaal Domein Prinsenpark. Hier werden 12 vlakken ingezaaid met 3 verschillende mengsels. Diverse insecten werden met kleurvallen gevangen en bewaard. Deze vangsten worden momenteel nog gedetermineerd. Binnenkort zijn de eerste resultaten beschikbaar. 141

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

12 verschillende fauna-akkers van 40m x 40m in het prinsenpark. 3 vlakken werden braak gehouden. Tussen de vlakken werd Italiaans raaigras ingezaaid om de toevallige uitwisseling tussen de vlakken onderling te beperken.   

Vrijwilligers geven sporadisch vogelwaarnemingen van de fauna-akkers in het prinsenpark door. Vooral groenling en brandganzen blijken daarbij een regelmatige bezoekers te zijn. Organisatie wandeling en tussentijdse evaluatievergadering met de WBE’s Aanvraag subsidies van ANB in naam van verschillende WBE’s. Deze middelen worden gebruikt om de aankoop van zaadmengsels te ondersteunen.

Gepland 2013 - 2019  Evaluatie met partners en andere Antwerpse RL’en ifv aanpak, samenstelling zaadmengsels, opvolging en monitoring.  Evaluatievergaderingen en wandelingen  Kerkfabriek Retie stelt 2ha akker ter beschikking van de plaatselijke imkers (Biebond). Er zullen bijenkasten geplaatst worden en het gehele project zal een sterk educatief en recreatief karakter uitstralen. We gaan ter plaatse met scholengroepen en bovendien ligt deze akker langs het fietsknooppuntennetwerk.  Uitwerken vervolgtraject met de Antwerpse RL’en  Mogelijk aansluiting met de biodiversiteitstoren. Zie verder. Doorlopend  opstarten/verder zetten van structureel lokaal WBE overleg  communicatie en sensibilisatie naar doelgroepen, brede publiek Samenwerking en financiering Totale projectkost is geraamd op 13.200 euro. Hierin zijn de aankoop van zaadmengsels, overheadkosten en communicatie vervat. 65% van deze kosten (8580 euro) wordt voorzien via PDPO-middelen die inmiddels goedgekeurd zijn. De overige 4620 euro wordt gerecupereerd uit de projectmiddelen die ANB voorziet voor WBE’s. Dit bedrag dekt de projectkost van zowel het jaar 2012 als 2013. Het effectieve inzaaien van de fauna-akkers wordt uitgevoerd door de WBE’s. Acties partners - dit project wordt in alle Antwerpse RL’en uitgevoerd. - sommige WBE’s zaaien op eigen initiatief de voorbije jaren reeds fauna-akkers in, zij het wel op kleinere schaal.

142

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 6. Plant van Hier Partners provincie Antwerpen, Agentschap voor Natuur en Bos, Agentschap voor Landbouw en Visserij, Vlaamse Overheid, ELFPO, Regionale Landschappen, private sector (kwekerijen, plantencentra, …) Doelgroepen Kwekers en eindgebruikers van plantgoed, terreinbeherende organisaties en instellingen, natuurliefhebbers Doelstelling  Beschermen en herstellen van de belangrijkste autochtone groeiplaatsen in de provincie Antwerpen  Het aanbod van autochtoon plantgoed opdrijven  Via samenwerkingsverbanden vraag en aanbod op elkaar afstemmen  Communicatie en sensibilisatie rond autochtoon plantgoed opentrekken naar een breed publiek Omschrijving Autochtone bomen en struiken (Planten van Hier) stammen rechtstreeks af van de moederplanten die zich na de laatste ijstijd in onze streken hebben gevestigd. De nog resterende autochtone bomen en struiken in onze regio zijn echter zeer zeldzaam geworden. De overblijvende relicten bevatten meestal zeer kleine en geïsoleerde populaties die doorgaans geen bescherming genieten en vaak bedreigd worden door verkavelingen, slecht beheer, onwetenheid van grondeigenaars en grondgebruikers, kapping en kruising met nietautochtoon genetisch materiaal. Geen fraaie vaststelling, en dat is bijzonder jammer, want ‘Planten van Hier’ hebben een aantal voordelen die erg belangrijk zijn. Niet alleen vormen ze de laatste relicten van ons houtig levend erfgoed, ‘planten van hier’ zijn vermoedelijk ook evolutionair het best aangepast aan onze lokale groeiomstandigheden zoals klimaat, bodem, ziekten en plagen (Vander Mijnsbrugge et al., 2010). Verder bevorderen ze de streekeigen identiteit en bovendien betekenen ze vaak een exclusieve voedselbron voor bepaalde organismen. Bomen en struiken die uit Zuid-Europa of de Balkan worden ingevoerd hebben bijvoorbeeld een vroegere bloeitijd dan de vanouds groeiende populaties in Vlaanderen. De lokale insecten die afhankelijk zijn van de nectar, het stuifmeel of de vruchten van deze soorten komen zo al snel in de problemen. Het PDPO-project ‘Plant van Hier, Platteland van Hier’ tracht in de provincie Antwerpen deze negatieve tendens tegen te gaan door enerzijds de laatste autochtone groeiplaatsen in de provincie te beschermen en te herstellen, en anderzijds het aanbod aan autochtoon plantgoed in Vlaanderen te verhogen door de oogst en opkweek ervan onder het kwaliteitslabel ‘Plant van Hier’ te coördineren. Ondermeer ondersteund vanuit de Regionale Landschappen vormt dit label een kwaliteitskenmerk voor autochtoon plantsoen waarmee het aanbod op de reguliere markt wordt opgedreven. Zaden worden geoogst op autochtone groeiplaatsen om vervolgens te worden opgekweekt tot volwaardig plantgoed dat kan worden ingeschakeld bij aanplantingen per herkomstgebied over heel Vlaanderen. In de keten van oogst over opkweek tot aanplant wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van de lokale economie. Zo wordt momenteel nauw samengewerkt met enkele sociale economie-bedrijven die mee instaan voor de

143

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

oogstacties op het terrein. Naast de ecologische voordelen van het autochtone groen wordt zo ook de plaatselijke werkgelegenheid bevorderd en de CO2-impact verlaagd. Verloop actie Reeds uitgevoerd 2009- 2012 Beschermen en herstellen autochtone groeiplaatsen  Inventarisatiewerk stagiaire Ine Van Herck rond zaadoogst  Overleg met INBO omtrent aanpak data-analyse en selectie te beheren groeiplaatsen  Terreinbezoeken in het kader van te herstellen/beheren autochtone groeiplaatsen  Overleg met eigenaars en administraties omtrent eerste locaties die in aanmerking komen voor beheer en herstel  Opmaak eerste versies beheersplan eerste locaties die in aanmerking komen voor beheer en herstel  Terreinbezoek met landschapswerking en boomverzorger op eerste locaties die in aanmerking komen voor beheer en herstel  Beheerswerken 3 meest hoogstdringende locaties

Verhogen aanbod autochtoon plantgoed  Indienen van 3 aanvragen tot erkenning als officiële zaadbron  Deel van de terreinbezoeken ikv het voorzien van voldoende geschikte oogstlocaties voor de oogst van 2010-2012  Coördinatie oogstacties 2010-2012 ism andere regionale landschappen  Overleg herkomstgebieden Kempens district en Laag Maasplateau  Overleg met private partners (kwekerijen), Antwerpse Regionale Landschappen, VOSEC, ANB en ALV  Eerste deelnemende plantencentra ingeschakeld  Samenwerkingsverband tussen overheden, natuur- en landschapsorganisaties en private sector uitwerken per herkomstgebied  Overleg rond knelpunten kete autochtoon plantsoen met verschillende partners Sensibilisatie en promotie rond autochtone bomen en struiken:  Fietstocht Grobbendonk (2009)  Publieke wandeling Grotenhoutbos, Vosselaar (2009) en Visbeekvallei, Lille (2012)  Publieke zaadoogstactie Kabouterberg, Kasterlee (2) en Doolhof, Turnhout (1) (2010)  voordrachten op studiedagen (PCS-studiedag, Biodiversiteit… ook in openbaar groen – provincie Antwerpen, studiedag biodiversiteit KHK, ANKONA, Landschapspark Zuidrand, Regiowerking Kempen, Groeninnovatieforum)  Ontwerp en gebruik van infostand op publieksdagen (Prominant, Ecodroom, Kome Nete, Lions Club plantactie, 75 jaar Sniederspad, …)  publicatie artikels (landschapskrant, antenne, proviant, vakblad voor de belgische sierteelt en groenvoorziening, Plant van Hier nieuwsbrief, RLKGN nieuwsbrief, website Plant van Hier)  Zendtijd (RTV proviant)  Ontwerp en aflevering informatiepakket voor lokale overheden 144

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete



Aanvraag definitieve erkenning

Website www.plantvanhier.be (genomineerd voor Beste Site van het Jaar 2011 (Clickx) in de categorie Huis en Tuin)

Gepland 2013 -2019  Verdere uitvoering en opvolging van geplande beheerswerken  Blijvende communicatie & sensibilisatie via website, landschapskrant, publieksacties, infostand, …  Planten van Hier gebruiken en promoten  Ism ANB & ALV de toekomst van de keten voor autochtoon plantsoen verzekeren – potentieel vervolgproject rond de hervorming van de keten voor autochtoon plantsoen  Samenwerkingsverbanden en overlegplatform optimaliseren Samenwerking en financiering  Werkingskosten: 65 % cofinanciering via PDPO  Loonkost: halftijds via DMN, halftijds via ALV.  Blijvende opvolging door Vlaamse Regionale Landschappen, ANB en ALV wat betreft de opkweek van autochtoon plantgoed via samenwerking met de private sector.  RLKGN vormt een blijvend aanspreekpunt voor eigenaars van autochtone relicten binnen het werkingsgebied – middelen voor beheerswerken na afloop van het PDPO-project zullen worden gezocht via ondermeer de landschapswerking. Gelinkte acties Alle acties waar aanplantingen aan te pas komen

145

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 7. Ondersteuning regionale, provinciale, gemeentelijke en private acties inzake natuur en biodiversiteit Partners Gemeenten, provincie, andere betrokkenen

Natuurpunt,

Doelgroepen Inwoners Doelstelling Partners ondersteunen bij regionale (b.v. instandhoudigsdoelstellingen), provinciale (b.v. provinciale prioritaire soorten, natuurverbindingen), gemeentelijke (b.v. Countdown 2010 ‘Biodiversiteit Lokaal BekEKEN’, GNOP-acties) acties rond biodiversiteit Omschrijving Vlaanderen: Momenteel is een overeenkomst tussen het Agentschap voor Natuur en Bos, verantwoordelijk voor de uitvoering van de Instandhoudingsdoelstellingen in Vlaanderen, en de regionale landschappen in opmaak over de rol die de regionale landschappen kunnen spelen in Speciale Beschermingszones (SBZ-H en SBZ-V) die niet onder beheer van de Vlaamse Overheid of erkende natuurverenigingen vallen. Conform de opdracht in het Witboek Interne Staatshervorming is hier een (belangrijke) rol weggelegd voor de regionale landschappen, vooral inzake de participatieve aanpak in gebieden beheerd door private eigenaars. Momenteel helpt RLKGN in haar projecten nu al bepaalde doelstellingen te realiseren:  vleermuizenproject  PPS2 (zie provincie)  partner in gebiedsgerichte projecten in SBZ-gebieden (b.v. Turnhouts Vennengebied, Landschap De Liereman, Kempense Meren, Kempense Heuvelrug, Landduinen Zuiderkempen, …)  LIFE + - voorstel bosgroepen en regionale landschappen  beekgebonden projecten zoals bekenwatch en KomeNete richten zich ondermeer naar Bijlagesoorten zoals rivierdonderpad en kleine modderkruiper en vinden vaak plaats in of nabij SBZgebied (in 2012 De Vennen in Balen, in 2013 de Aa in Oud-Turnhout). Ook het nieuwe Antwerpen Visprovincie (initiatief ANB en provincie) sluit hierop aan.  RLKGN participeert in de studie rond robuuste verbindingen in de provincie Antwerpen  Ecoduct Kempengrens verbindt Vlaamse en Nederlandse SBZ-gebieden Provincie: De provincie Antwerpen vroeg in 2008 aan haar gemeenten om een charter rond ‘Countdown 2010’ te ondertekenen, waarmee de gemeenten zich engageren om tegen uiterlijk 2012 een actie uit te voeren die de biodiversiteit in beekvalleien ten goede komt. Bijna alle gemeenten van Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete ondertekenden dit charter. Daarnaast wil de provincie haar soortenbeleid ook (gedeeltelijk) ophangen aan deze beekvalleien. Tenslotte heeft de provincie ook een decretale taak rond natuurverbindingen. Al deze thema’s kunnen dan ook gekoppeld worden in (toekomstige) projecten:    

project Landschapsbeelden voor communicatie en sensibilisatie rond natuurverbindingen PPS2 rond inzetten sociale economie voor prioritaire soorten Roodwaternacht : communicatieacties rond biodiversiteit gebiedsgerichte werking: landduinenregio Zuiderkempen Er wordt vanuit de provincie gewerkt, in samenwerking met een heleboel partners waaronder RLKGN, aan een integrale gebiedsbenadering van bepaalde delen van de provincie. Als 146

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

pilootproject werd hierbij gekozen voor de landduinenregio van de Zuiderkempen, omdat hier reeds kan vetrokken worden vanuit een aantal waardevolle initiatieven uit het verleden (werking bosgroep,beschermd landschap, werking Kempens Landschap, …).  Raamakkoord Landschap De Liereman: RLKGN maakt deel uit van de stuurgroep, en is actief betrokken bij een aantal deelprojecten zoals het PDPO-project ‘Publieke diensten door landbouwers in Landschap De Liereman’  vrijwillige oeverstroken: voor de Grote Nete, aangeduid als speerpuntgebied inzake waterkwaliteit, werd op aangeven van de waterschapsteams een project opgezet rond vrijwillige bufferstroken (door aanpalende landbouwers), waarin ook RLKGN participeert.  Groen en gezondheid / Groen in de stad: RLKGN participeert in opzetten pilootprojecten rond de heilzame werking van groen in de woon-, werken zorgomgeving Gemeenten: Zowat elke actie van RLKGN vindt plaats op het grondgebied van en in samenwerking met een van de deelnemende gemeenten. Vaak kaderen deze acties ook in GNOP of andere beleidsplannen. Voor 2012 wordt het voorbeeld van Vorselaar aangehaald: Vorselaar koos als jaarthema ‘landbouw en natuur’. RLKGN ondersteunde deze actie ondermeer door een lezing over dit thema, communicatie over andere acties in dit kader (fotowedstrijd en fietstocht). Verder werd de grootoorvleermuis er verkozen als soort van 2012. RLKGN zal er in 2013 samen met de plaatselijke verenigingen een vleermuistoren (zomerverblijfplaats) bouwen in de buurt van de Kleine Nete. Voor 2013 geven we het voorbeeld van Olen: reeds lange tijd bestonden en plannen en ideeën rond een groene ‘restzone’ langs het kanaal in Olen. RLKGN maakte in samenspraak met de gemeente en ANB een inrichtingsplan, vroeg en bekwam de noodzakelijk subsidies zodat de ganse zone in 2013 ingericht kan worden, met ondermeer vijf nieuwe poelen, hooilandbeheer en een wandelpad. In de nabijheid wordt ook een gemeentelijk poel hersteld, een oeverzwaluwenwal aangelegd en gewerkt rond het terug hertsellen van een taploop. Bedrijven: RLKGN bouwde de voorbije jaren een vetrouwensband op met een aantal grotere bedrijven in de regio, en wil ook hier helpen bij het realiseren van een aantal biodiversiteitsdoenstellingen. Voorbeelden: o

NIRAS, cAt in de regio: een belangrijk project in het werkingsgebied van RLKGN is cAt rond de berging van laag-radioactief afval op de site van NIRAS in Dessel / Mol. Er werd een Regionaal OverlegPlatform (ROP) opgericht voor het flankerend beleid. RLKGN participeert hier in deelproject 3 rond de ontwikkeling van een beheerplan voor de site (incl. recreatieve ontsluiting en ontwikkeling richting heide- en vennengebied). Umicore, SIBELCO, Bloemmolens, …: met een aantal grotere bedrijven werden concrete biodiversiteitsacties uitgewerkt, tot op heden vnl. in functie van zwaluwen (huiszwaluw, oeverzwaluw, …). SIBELCO zal in 2013 ook participeren in het fauna-akkerproject en 7ha faunaakker inzaaien op hun terreinen.

Verloop actie Gepland 2013-2019  verder in kaart brengen van wensen en kansen van verschillende partners i.k.v. biodiversiteit  de gemeenten, provincie, Vlaamse administratie, bedrijven die ondersteuning wensen meehelpen bij concretiseren actie  communicatie over geslaagde projecten in landschapskrant Samenwerking en financiering Vlaanderen, provincie, gemeenten, bedrijven Gelinkte actie Alle acties rond biodiversiteit en natuurbehoud 147

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 8. Kleine landschapselementen Initiatiefnemer/trekker RLKGN Contactpersoon RLKGN Els Oostvogels Partners Gemeenten, Natuurpunt, landbouworganisaties, wildbeheereenheden, Nationale Boomgaardenstichting, Agentschap Natuur en Bos, Agentschap Onroerend Erfgoed, … Doelgroepen Diverse grondeigenaars en -pachters: particulieren, verenigingen, landbouwers, openbare besturen, Doelstelling Behoud, herstel en uitbreiding van het netwerk van kleine landschapselementen in functie van landschapsherstel, landschapsbeleving, natuurbehoud, erfgoedherstel, natuurverbindingen, versterking van ecologische corridors, en behoud van autochtone bomen en struiken. Omschrijving Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete wil meewerken aan het behoud, herstel en uitbreiding van landschappelijk en cultuurhistorisch waardevolle landschapselementen met een hoge ecologische waarde, zoals hagen en houtkanten, knotbomen, dreven, hoogstamboomgaarden en poelen. Met bijzondere aandacht voor het historisch voorkomen van kleine landschapselementen in het landschap willen we de missing links binnen het KLE-netwerk in kaart brengen en waar mogelijk en wenselijk herstellen. Als basis voor de selectie van missing links willen we historische kaarten vergelijken met actuele inventarisaties (onder meer de provinciale landschapskaart). Hierbij is, naast het landschappelijk en cultuurhistorische aspect, ook het behoud van streekeigen genetisch materiaal en versterking van biodiversiteit een doelstelling. Ook hagen, houtkanten en (knot)bomenrijen, poelen en hoogstamboomgaarden zijn belangrijke landschapsbepalende elementen met een grote waarde als habitat, fourageerplaats of migratieroute voor talrijke dieren en planten. De laatste jaren is hun dichtheid echter sterk afgenomen. KLE’s zullen hersteld, uitgebreid en nieuw aangelegd worden. Bij het herstel van kleine landschapselementen wordt rekening gehouden met:    



cultuurhistorisch voorkomen van KLE’s dit geldt ook voor het graven van nieuwe poelen, de locaties dienen gelegen te zijn in historisch nat landschap. wenselijkheid van heraanplant uitgaande van de huidige natuur- en landschapswaarden het voorhande opgekweekte autochtoon plantgoed. meerwaarde van de locatie voor heraanplant: voldoende landschappelijke en/of natuurwaarde in de nabijheid (liefst nabij andere KLE, bos, natuurgebieden, groenblauwe verbindingen), exacte ligging niet in ‘vertuinde’ plek, voldoende ruimte voor aanplant (min. 10 meter haag / houtkant). haalbaarheid, b.v. in functie van landbouwbedrijfsvoering

148

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Verloop actie Uitgevoerd 2009 –medio 2013

Overzicht projecten met aanplant of herstel KLE’s 

aanplant 2226 meter hagen en houtkanten, totaal 8682 stuks plantgoed

149

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

nr 1 2 3

gemeente Geel Geel Geel

Balen

9 Mol 10 Mol 11 Mol 12 Mol 13 Mol 14 Meerhout 15 Meerhout 16 Geel 17 Geel 18 Geel 19 Geel 20 Geel 21 Geel 22 Mol 23 Mol 24 Mol 25 Geel 26 Kasterlee 27 Kasterlee 28 Balen 29 Beerse 30 Beerse

ď&#x192;ź

HAGEN & HOUTKANTEN aard werken bosrandaanplant gemengde haag houtkant hakhoutbeheer plus aanplant asbeekstraat meidoorn asbeekstraat herstel houtkant parkherstel Odradakapel scheps gemengde haag parkherstel Odradakapel scheps gemengde haag parkherstel Odradakapel scheps gemengde haag platanenlaan houtkant platanenlaan gemengde haag platanenlaan bosrand platanenlaan hagen platanenlaan hagen gebergte gemengde haag gebergte haag zandstraat houtkant zandstraat houtkant zandstraat haag zandstraat haag schrans haag schrans houtkant stokt houtkant stokt houtkant stokt haag rauwelkoven haag stenenstraat gemengde haag stenenstraat haag papenberg houtkant oostmalseweg houtkant oostmalseweg houtkant TOTAAL 2012 locatie langstraat langstraat langstraat

Aanvraag definitieve erkenning

aantal 60 37 15

financiering DMN-provant DMN-provant DMN-provant

380

AOE

180

AOE

100

AOE

385

AOE

160

AOE

174 82 573 175 246 280 233 15 10 360 200 1760 43 45 95 280 1116 927 400 120 91 140 8682 st

AOE AOE AOE AOE AOE AOE AOE AOE AOE AOE AOE AOE AOE AOE AOE AOE DMN-provant DMN-provant DMN-provant AOE AOE AOE

lengte m 78 17 24 110 90 14 55 61 74 48 172 29 22 76 41 16 11 104 24 224 41 45 105 42 242 102 123 120 60 56 2226 M

aanplant van 1962 meter bomenrij, totaal 302 hoogstammen en knotbomen. 150

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

nr 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23

gemeente Geel Meerhout Meerhout Meerhout Meerhout Mol Mol Mol Mol Meerhout Meerhout Geel Geel Geel Geel Mol Mol Geel Geel Kasterlee Kasterlee Beerse Beerse

locatie Langstraat Vogelspoel Hepmansbossen Lemmenshoefstraat Smissenstraat Platanenlaan Platanenlaan Platanenlaan Platanenlaan Gebergte Gebergte Zandstraat Zandstraat Schrans Schrans Stokt Stokt Rauwelkoven Rauwelkoven Stenenstraat Stenenstraat Oostmalseweg Oostmalseweg

Aanvraag definitieve erkenning

BOMENRIJ soorten knotwilgen zomereiken zomereiken zomereiken zomereiken knotwilg knotwilg knotwilg linde, eik, zwarte els knotwilgen knotwilg knoteiken, mispel knotwilgen zwarte els zomereik zwarte els, es zomereik, es knotwilgen zomereik zomereiken knotwilgen knotelzen zomereiken TOTAAL 2012

aantal 8 24 11 42 9 9 6 8 6 10 3 12 7 12 34 3 3 7 1 12 41 10 24 302

financiering DMN-provant AOE / AOE / AOE AOE AOE AOE AOE AOE AOE AOE AOE AOE AOE AOE DMN-provant DMN-provant DMN-provant DMN-provant AOE AOE

lengte m 29 360 89 393 67 43 19 24 10 36 7 70 32 67 223 13 10 70 5 101 108 88 98 1962 M



nr 1

Aanplant van 200m2 loofbos, met een totaal van 201 aantal planten LOOFBOS gemeente locatie soorten aantal Mol Platanenlaan es, zwarte els, boswilg, eik, … 201

financiering AOE

 aanplantingen met Plant van Hier De poelen, hoogstamboomgaarden en boomverzorgingswerken krijgen extra toelichting in eigen projectfiches die hierop volgen. gepland 2013 - 2019 151

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Aanplant van KLE’s is opgenomen in de algemene werking en de landschapswerking van het regionaal landschap. Voor 2013 – 2014 wordt gestreefd naar volgende cijfers.  aanleg van 10 poelen  aanleg 1600m hagen en heggen (1200m particulier en 400m gemeenten)  aanleg 1200m houtkant en herstel 730m houtkant  aanleg 8 hoogstamboomgaarden en herstel 1 hoogstamboomgaard  aanleg 1500m bomenrijen/dreven en herstel 450m bomenrijen  aanleg 250m bosrand  aanleg 750m knotbomenrij en herstel 150m  aanleg 12 solitaire bomen (-groepen) De landschapswerking groeit jaarlijks, de vraag naar begeleiding van projectideeën en landschapswerken stijgt, voornamelijk de vraag vanuit particuliere grondeigenaars. Er wordt dan ook onderzocht of in de komende jaren extra personeel kan ingezet worden op dit thema. Op deze manier kan nog een sterke uitbreiding op de jaarlijks geschatte terreinrealisaties en aantallen KLE’s bekomen worden. Nazorg en opvolging Aangelegde en herstelde KLE’s worden minstens om de drie tot vijf jaar bezocht; hierbij wordt een foto gemaakt, de evolutie en de aanwezige flora en/of fauna beschreven. Alle informatie wordt in een GISgerelateerde databank bijgehouden. Samenwerking en financiering Het hoofdaandeel van de middelen voor het herstel van kleine landschapselementen wordt bekomen via het Agentschap Onroerend Erfgoed, deze ondersteunt de landschapswerking en werking van landschapsanimator en landschapsteam. Deze middelen kunnen besteed worden binnen de landschapsatlas (ankerplaats en relictzone). Daarnaast worden nog projectmiddelen bij de Dienst Milieu en Natuurbeleid van de provincie Antwerpen aangevraagd. Deze middelen gebruikt het RLKGN om ook projecten met een meerwaarde voor landschap, erfgoed of natuur buiten de landschapsatlas te kunnen ondersteunen. Particuliere initiatieven en projecten krijgen de voorrang. Gelinkte acties Actie Plant van Hier Actie Stroomlijnen van gemeentelijke subsidiereglementen Actie Landschapsanimator en landschapsteams Actie Streekeigen hoogstamboomgaarden Actie Poelenproject Actie Boomverzorgingswerken

152

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 9. Streekeigen hoogstamboomgaarden Partners Nationale Boomgaardenstichting, openbare besturen, VELT, AOE Doelgroepen Diverse grondeigenaars: landbouwers, particulieren, openbare besturen, verenigingen, … Doelstelling Behoud, herstel en uitbreiding van streekeigen hoogstamboomgaarden binnen het werkingsgebied. Omschrijving Het aandeel hoogstamboomgaarden in RLKGN is zeer beperkt, maar daarom des te kwetsbaarder als biotoop en cultuurhistorisch landschapselement. RLKGN wil hoogstamfruit opnieuw in de kijker plaatsen, de kennis erover vergroten en het herstel en de aanleg van hoogstamboomgaarden in het werkingsgebied ondersteunen, met bijzondere aandacht voor het gebruik van streekeigen variëteiten en een goed onderbouwde vorming van geïnteresseerde grondeigenaars. Voor hoogstamboomgaarden werden door de eeuwen heen typische streekrassen geselecteerd, soms tot op gehuchtniveau. Hoogstamboomgaarden hebben ook een ecologische waarde, enerzijds omdat ze wegens hun ingebouwde weerstand tegen ziekten en droogte zonder gebruik van pesticiden geoogst kunnen worden, en anderzijds omdat ze gastheer zijn voor en voedsel bieden aan tal van insecten, vogels (steenuil) en kleine zoogdieren (egels, vleermuizen). De voorbije tientallen jaren zijn duizenden hoogstamfruitbomen gesneuveld in de concurrentiestrijd met de meer productieve laagstammen. Verloop actie Uitgevoerd 2009 - 2013  aanplant van 7 hoogstamboomgaarden met een totaal van 70 fruitbomen

Aangelegde hoogstamboomgaarden in het werkingsgebied van RLKGN

153

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

nr 1 2 3 4 5 6 7

gemeente Mol Geel Geel Geel Geel Kasterlee Beerse

Aanvraag definitieve erkenning

HOOGSTAMBOOMGAARDEN locatie aantal Platanenlaan 9 Zandstraat 9 Schrans 12 Rauwelkoven 8 Rauwelkoven 15 Stenenstraat 8 Oostmalseweg 9 TOTAAL 2012 70

financiering AOE AOE AOE DMN -provant DMN -provant DMN -provant AOE

gepland 2013 -2018 Schatting van de jaarlijkse aanplant van ongeveer 8 hoogstamboomgaarden en herstel 1 hoogstamboomgaard. Dit kan nog toenemen indien uitbreiding van de landschapswerking mogelijk wordt in de volgende jaren. Nazorg en opvolging Informatie over de aangelegde en herstelde hoogstamboomgaarden wordt in een GIS-gerelateerde databank bijgehouden. Eigenaars worden op de hoogte gehouden van onze activiteiten rond hoogstamfruit en gestimuleerd om een correct beheer toe te passen. Jaarlijks wordt een tweedelige cursus fruitboomsnoei georganiseerd. Samenwerking en financiering 70% door RLKGN via subsidies AOE of projectsubsidies provincie Antwerpen, 30% door grondeigenaars. Gelinkte acties Actie KLEâ&#x20AC;&#x2122;s Actie Cursus snoei hoogstamboomgaard Actie Landschapsanimator

154

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 10 . Poelenproject Initiatiefnemer/trekker RLKGN Contactpersoon RLKGN Els Oostvogels Partners Agentschap Onroerend Erfgoed, Agentschap voor Natuur en Bos, natuurverenigingen (Hyla), gemeenten, provincie. Doelgroepen Grondeigenaars en –pachters, lokale overheden en verenigingen Doelstelling Herstel en beheer van poelen Omschrijving Poelen zijn parels in het landschap en een bruisende thuishaven voor vogels, planten, insecten en amfibieën. De kleinschaligheid, het ondiepe water en de zacht gloeiende oevers zorgen voor unieke omstandigheden die nodig zijn voor verschillende dieren plantensoorten. Ze zijn meestal door mens gegraven, op plaatsen die van nature nat zijn. Sommige zijn van nature tot stand gekomen door het samenvloeien van regenwater in laagtes. Van oudsher werden poelen aangelegd om water te stockeren voor huishoudelijk gebruik, als drinkplaats voor het vee of als reserve tijdens droge zomers. Poelherstel gebeurt om verschillende reden; landschapsherstel en biodiversiteitsherstel. Poelen werden voorheen ook om heel erg verschillende redenen gegraven. In de Kempen vind je nog heel wat putten die ontstaan zijn door het turfsteken. Na het steken van de turf bleven kleine langwerpige vijvertjes achter. Even bijzonder zijn echelputten. Ze werden vroeger aangelegd om echels, een oude benaming voor bloedzuigers, voor medicinaal gebruik te kweken. Om de echels te vangen werd een koe of paard in de put gezet. Echels met een hongertje naar vers bloed zogen zich vast en konden op die manier ‘geoogst’ worden. In landschap de Liereman in Oud-Turnhout kan je zulke echelkuilen nog vinden. Ook in familienamen of oude plaatsnamen komt het woord “echel” nog voor. Het oogsten van echels is al lang niet meer actueel. Maar de landschappelijke, ecologische en

cultuurhistorische waarden van deze kleine wateren is vaak groot. Daarom is RLKGN sinds 2012 gestart met een poelenproject. Naast de landschappelijke waarde, wil het poelenproject ook de amfibiepopulaties kunnen versterken. Belangrijk voor het evenwicht van amfibiepopulaties is dat verschillende poelen dicht genoeg bij elkaar liggen, zo kan er migratie ontstaan van de ene naar de andere plas en blijven de populaties genetisch gezond. De meeste kikkers, padden en salamanders blijven binnen 155

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

een straal van een kilometer rond hun voortplantingspoel en dat houdt dus risico’s in. Een landschap met voldoende natuurlijke verbindingen, zoals houtkanten, struiken en waterlopen is nodig om migratie toe te laten, daarom wordt ook de omgeving zo veel als mogelijk onder de loop genomen. De voorstellen van poelenlocaties en omgeving worden steeds gescreend op geschiktheid. Daarna wordt de vergunning aangevraagd door RLKGN en de uitvoering van de werken gecoördineerd. Verloop actie Uitgevoerd 2009 - 2013  aanleg of herstel van 7 poelen

POELEN nr 1 2 3 4 5 6 7

gemeente Mol Mol Vorselaar Vorselaar Meerhout Meerhout Olen

locatie Stokt Stokt Lovenhoek Lovenhoek Kluterstraat Gebergte Sluizenweg TOTAAL 2012

aard werken nieuwe poel nieuwe poel nieuwe poel nieuwe poel omvorming nieuwe poel herstel 7

financiering AOE AOE AOE AOE AOE AOE AOE

156

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Herstel historisch natte plaatsen in Lovenhoek, Vorselaar, ter versterking populatie kamsalamander

Aanleg drie poelen in Mol, â&#x20AC;&#x2DC;t Stokt

Herstel historisch nat landschap, Meerhout

Omvorming visvijver naar natuurlijke poel, Meerhout

157

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

gepland 2013-2019 Schatting van de jaarlijkse aanleg van een 10 poelen. Dit kan nog toenemen indien uitbreiding van de landschapswerking mogelijk wordt in de volgende jaren. Nazorg en opvolging Particulieren tekenen een contract (eigenaar betaalt 30%, behoudt de poel voor min. 10 jaar, staat in voor regulier onderhoud, zet geen planten of dieren uit, gebruikt geen pesticiden in de omgeving van de poel, beschermt de poel tegen grote grazers, laat monitoring en publicatie van gegevens toe). Aangelegde en herstelde poelen worden minstens om de drie jaar bezocht. Samenwerking en financiering Poelaanleg of -herstel: 70% door RLKGN via subsidies AOE, 30% door grondeigenaars. Gelinkte acties Actie KLEâ&#x20AC;&#x2122;s Actie Stroomlijnen gemeentelijke KLE-subsidiereglementen Actie Communicatie, sensibilisatie rond landschap en erfgoed Actie Landschapsanimator

158

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 11. Boomverzorging Initiatiefnemer/trekker RLKGN Contactpersoon RLKGN Els Oostvogels Partners Agentschap Onroerend Erfgoed, Agentschap voor Natuur en Bos, gemeenten, provincie. Doelgroepen Grondeigenaars en â&#x20AC;&#x201C;pachters, lokale overheden en verenigingen Doelstelling Herstel en beheer van monumentale bomen Omschrijving Monumentale bomen, oude knotbomen, oude hakhoutstoven en dreven worden schaarser in het landschap. Deze typische landschapselementen moeten we koesteren en beschermen. Voor de uitvoering van onderhouds- of herstelsnoeiwerken wordt beroep gedaan op een erkend boomverzorger. Voorafgaand aan de werken wordt een inventaris en beheerplan opgemaakt. De werken worden binnen een lange termijnvisie uitgevoerd. Verloop actie Uitgevoerd 2009 - 2013 In 2012 werden voor drie sites door een erkend boomverzorger een bomenbeheerplan en lange termijn planning opgemaakt. In totaal kregen 21 monumentale eiken herstelsnoei en 429 oude lindes die deel uitmaken van een (dubbele) lindendreef verzorging.

nr 1

gemeente locatie grobbendonk derde sas

noorderwijk

ghellincklaan noorderwijk kruisstraat

BOOMVERZORGING aard werken boomverzorging fase 1 eiken herstelsnoei boomverzorging dubbele lindendreef herstelsnoei boomverzorging lindendreef herstelsnoei

aantal 21

financiering AOE

374

AOE

Voorbeeld herstel de Ghellincklaanâ&#x20AC;&#x201C; Herentals

159

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Partners Heemkring Herentals, Stad Herentals Doelstelling Herstel de lindendreef De Gellincklaan (Nooderwijk) Acties:  Voorbereidende terreinbezoeken met de Heemkring Noorderwijk, Stad Herentals en Bergen Boomverzorging  Opmaak visuele boomveiligheidscontrole en bomenbeheerplan door Bergen Boomverzorging en TreeCompass  Uitvoering herstelsnoei dubbele lindendreef

gepland 2013 en verder Nazorg en opvolging Er wordt getracht voor elke locatie een beheerplan op te maken, dat een lange termijnvisie vastlegt. Het beheer wordt in kader van het beheerplan uitgevoerd. Samenwerking en financiering Herstelsnoei: 70% door RLKGN via subsidies AOE/ DMN provincie Antwerpen, 30% door grondeigenaars. Gelinkte acties Actie Landschapsanimator Actie KLE’s

160

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 12. Holle wegen Initiatiefnemer/trekker RLKGN Contactpersoon RLKGN Hanne Govaers Partners gemeentebesturen, provincie, aangelanden, geïnteresseerden Doelgroepen natuurliefhebbers, recreanten, zachte weggebruikers Doelstelling  Behouden en herwaarderen van holle wegen binnen het werkingsgebied.  Opbouw en verspreiding expertise betreft het beheer van holle wegen naar gemeentebesturen en beheerders.  Opstart duurzame samenwerkingsverbanden privé eigenaars, landbouwers, gemeentes, recreanten Omschrijving Holle wegen kunnen als bijzondere landschapselementen in onze streek beschouwd worden. Het hoofdaandeel holle wegen zijn terug te vinden op de stuifzandruggen in de Zuiderkempen en op de Kempense Heuvelrug. Deze stuifduinen zijn landschapskenmerkende elementen voor de Kempen en het werkingsgebied van het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete.

161

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

De ideale holle weg Kenmerkend voor holle wegen zijn de hellende randen, het besloten karakter met een apart microklimaat en de ontsluiting en de instabiliteit van de bodem, wat tot een grote dynamiek en natuurwaarde leidt. De dynamiek maakt dat de begroeiing van holle wegen zeer divers kan zijn en dat holle wegen ook geschikt zijn als leefplaats en corridor voor heel wat diersoorten. De grote diversiteit aan fauna en flora vloeit dus voort uit de diversiteit aan abiotische factoren (temperatuur, bezonning, luchtvochtigheid, bodemstructuur, …) en het gevoerde beheer. Ook landschappelijk zijn deze wegen erg interessant. Ze vergroten de belevingswaarde van het landschap. Deze lijnvormige landschapselementen herbergen een belangrijke cultuurhistorische betekenis. Ze zijn het resultaat van eeuwenlang landgebruik.

Holle wegen in het werkingsgebied van RLKGN

Verloop actie Uitgevoerd 2009 - 2013  Terreinbezoeken/gebiedsverkenning  Bezoek aan Regionaal Landschap Dijleland dat al heel wat expertise en ervaring heeft met het opmaken van beheerplannen voor holle wegen  Literatuurstudie  Opmaken van een inventarisatiedocument  Inventarisatie alle holle wegen in het werkingsgebied  Verwerken van gegevens in GIS Gepland 2013 en verder  Opmaken beheerfiches voor de verschillende holle wegen in het werkingsgebied  Opmaken van een actieplan voor de holle wegen in het werkingsgebied samen met de verantwoordelijke beheerders  Uitwerken projecten binnen gemeentebesturen  Uitvoering en opvolging van beheermaatregelen 162

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Samenwerking en financiering  Structurele middelen van het Regionaal Landschap  Per deelproject kan bijkomende financiering gemeentes/partners komen

Aanvraag definitieve erkenning

vanuit

projectmiddelen

vanuit

Gelinkte acties Actie Trage wegen Actie Landschapsanimator Actie KLE’s

163

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

II - Landschapszorg en streekeigen karakter

Actie 13. Landschapsanimator en landschapsteams Initiatiefnemer/trekker RLKGN Contactpersoon RLKGN Els Oostvogels, Partners Agentschap Onroerend Erfgoed Doelgroepen Grondeigenaars en â&#x20AC;&#x201C;pachters, lokale overheden en verenigingen (hoofdzakelijk in ankerplaatsen, relictzones) Doelstelling Cultuurhistorisch herstel van landschappen en klein historisch erfgoed (voornamelijk in ankerplaatsen of relictzones). Landschapsatlas (aanduiding van ankerplaats en relictzone in werkingsgebied RLKGN)

Omschrijving Een aanzienlijk deel van de landschappelijk waardevol gebieden in de streek is in eigendom en/of beheer van particulieren, verenigingen of lokale overheden. Via de landschapsanimator kan RLKGN deze groep van eigenaars/beheerders ondersteunen om bij de inrichting en het beheer van deze gebieden de landschappelijke waarde te behouden en te versterken. De werking van de landschapsanimator ging van 164

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

start in 2012. Vanaf toen kreeg het RLKGN middelen voor de aanwerving van een landschapsanimator en middelen om projecten in uitvoering te brengen. De landschapsanimator staat in voor:     

communicatie en bekendmaking naar de doelgroepen (via de Landschapskrant, website, media, doelgroepenpers, …) contact en overleg met de eigenaar/beheerder die een beroep wenst te doen op de landschapsanimator opmaak van inrichtings- en beheerplannen in nauw overleg met eigenaar/beheerder begeleiden van uitvoering van eenmalige inrichtings- en beheerwerken door de landschapsteams voorzien van de nodige nazorg in nauw overleg met eigenaar/beheerder

De landschapsteams zijn geen vast, duidelijk aanwijsbaar arbeidersteam, maar een benaming voor bestaande (bij voorkeur) sociale economiebedrijven en/of aannemers die werken voor de landschapsanimator uitvoeren.

Verloop actie Uitgevoerd 2009-2013

Uitgevoerde projecten door landschapsanimotor en landschapteam

165

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

UITGEVOERDE PROJECTEN LANDSCHAPSWERKING 2012 nr

gemeente

locatie

1 2

geel mol

langstraat 33 postel

aard van de werken

aanplant KLE bezoek nationale boomgaardenstichting bomenbeheerplan - herstelsnoei eiken 3 grobbendonk derde sas 9 visie site 4 turnhout riststraat bouwfysische studie la bonne esperance 5 herentals ghellincklaan dreefherstel 6 meerhout vogelspoel dreefherstel 7 meerhout hepmansbossen dreefherstel 8 meerhout lemmenshoefstraat dreefherstel 9 meerhout smissenstraat dreefherstel 10 herentals kruisstraat dreefherstel herstel houtkant - hakhoutbeheer 11 balen asbeekstraat aanplant 12 balen asbeekstraat herstel houtkant aanplant 13 balen scheps herstel park odradakapel 14 geel langstraat 33 infiltratiezone 15 mol platanenlaan 4 landschaps parkherstel aanplant KLE 16 balen papenberg 1 landschapsherstel aanplant houtkant 17 beerse oostmalseweg 27 landschapsherstel aanplant KLE 18 meerhout gebergte 23 landschapsherstel aanplant KLE 19 geel zandstraat 102 landschapsherstel aanplant KLE 20 geel schrans 23 landschapsherstel aanplant KLE 21 mol stokt 105 landschapsherstel aanplant KLE 22 geel rauwelkoven 97 landschapsherstel aanplant KLE 23 geel rauwelkoven 97 landschapsherstel aanplant KLE 24 kasterlee stenenstraat 55 landschapsherstel aanplant KLE 25 kasterlee viertjens 2 landschapsherstel leveren fruitbomen 26 meerhout kluterstraat 35 landschapsherstel: aanplant KLE 27 vorselaar lovenhoek nieuwe poel 28 vorsleaar lovenhoek nieuwe poel 29 meerhout gebergte 23 nieuwe poel 30 mol stokt 105 nieuwe poel 31 mol stokt 105 nieuwe poel 32 meerhout kluterstraat 35 poelherstel 33 olen sluizenweg poelherstel

landschatlas

beschermd landschap

x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x x x x x x x

Herstel houtkant Balen

166

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Herstel site Sassenierswoning Grobbendonk, derde Sas

Herstel kleinschalig landschap Geel

Herstel historisch nat landschap, Meerhout

Bouwfysische studie door momentenzorg, oude cementfabriek La Bonne Esperance, Turnhout.

Historische kaartstudie kleinschalig landschap site Heibloem, Postel, Mol

167

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Hierna volgt een overzicht van alle uitgevoerde projecten in kader van de landschapswerking.

Sassenierswoning aan de Kleine Nete in Grobbendonk Partners Particuliere eigenaars Sassenierswoning, AOE Doelstelling Herstel van de site Sassenierswoning van het Derde Sas in Grobbendonk. Het herverbinden van de Sassenierswoning met de Sas aan de Kleine Nete. Omschrijving De Saswachterswoning werd visueel gescheiden door een uitgegroeide aanplant van coniferen, deze werden in 2012 verwijderd. De monumentale bomenrij van zomereik en Amerikaanse eik die het perceel begeleidt had herstel en verzorging nodig. Hiervoor werd door een erkend boomverzorger een visuele boomveiligheidscontrole uitgevoerd en een bomenbeheerplan opgemaakt. Dit bomenbeheerplan werd afgetoetst met het Agentschap Natuur en Bos, Agentschap Onroerend Erfgoed en de gemeente Grobbendonk. Onderstaande figuur geeft de samenvatting van het bomenbeheerplan opgemaakt door Bergen Boomverzorging en TreeCompass. De herstelsnoei is ondertussen uitgevoerd. In najaar 2013 wordt de site ingericht.

168

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

fotoâ&#x20AC;&#x2122;s tijdens en na herstelsnoei

169

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Herstel historische dreven Meerhout

Partners Gemeente Meerhout, AOE Doelstelling Herstel van oude drevenstructuren na opmaak van een drevenbeheerplan in Meerhout Uitgevoerd  Voorbereidende terreinbezoeken en overlegmomenten met gemeente Meerhout  Opmaak beplantingsplannen  Werfbezoeken  Aanplant en herstel van 4 dreven

170

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

La Bonne Espérance – Turnhout

Partners Stad Turnhout, Natuurpunt vzw, AOE, erfgoedconsulent, VIOE, monumentenwacht Doelstelling Herstel van de ringoven aan de oude steenbakkerij en de oude cementfabriek ‘La Bonne Esperance’ Turnhout (type Hoffmannoven) Uitgevoerd  Terreinbezoeken met betrokken partners en experten  Terreinbezoek monumentenwacht  Bouwfysische studie monumentenwacht  Inkleden kelders en oude Hoffmanoven ifv vleermuizen  Verwijderen van opslag ringoven Vervolgtraject bekijkt de toegankelijkheid en stabiliteit van de site en welke acties in kader van instandhouding van industrieel erfgoed genomen kunnen worden. Randvoorwaarden daarbij zijn de populatie vleermuizen en de bijzondere (kalkgebonden) flora.

171

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Inpassing bedrijventerrein - Geel Partners Particuliere eigenaar, AOE Doelstelling Landschappelijke inpassing van een nieuw bedrijf (groenbedrijf) in Geel Uitvoering 2012  Voorbereidende terreinbezoeken  Opmaak ontwerp en beplantingsplan  Terreinbezoek na aanplant  Aanplant van KLE’s en inrichting site gemeente Geel Geel Geel Geel Geel

locatie Schrans Schrans Schrans Schrans Schrans

aard werken haag houtkant bomenrij (zwarte els) bomenrij (zomereik) hoogstamboomgaard

aantal 1760 43 12 34 12

lengte m 224 41 67 223 /

172

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Herstel hooiland en inpassing boerderij – Geel Partners Particuliere eigenaar, AOE Doelstelling Landschappelijke inpassing van de boerderij en herstel van een hooiland in Geel Omschrijving acties:  Voorbereidende terreinbezoeken met eigenaar  Aanvraag stedenbouwkundige vergunning graven poel  Opmaak ontwerp en beplantingsplan  Aanplant hoogstamboomgaard  Aanplant houtkanten, knotbomen aan de gracht, inpassing erf met knoteiken en hagen  werfbezoeken (Geen stedenbouwkundige vergunning verkregen voor het graven van de poel) gemeente

locatie

Geel Geel Geel Geel Geel Geel

Zandstraat Zandstraat Zandstraat Zandstraat Zandstraat Zandstraat

aard werken houtkant houtkant haag haag bomenrij (knoteiken, mispel) bomenrij (knotwilgen)

aantal 15 10 360 200 12 7

lengte m 16 11 104 24 70 32

173

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Fotoâ&#x20AC;&#x2122;s voor de aanplant

Fotoâ&#x20AC;&#x2122;s van het perceel met hooiopper

na de aanplant

174

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Parkherstel aan de Odradakapel – Balen

Partners Gemeente Balen, ANB, AOE Doelstelling Parkherstel en landschappelijke inpassing van de kapel in Balen Uitgevoerd  voorbereidende terreinbezoeken met gemeente, Agentschap Natuur en Bos, Natuurwerk  opmaak ontwerp en beplantingsplan  aanplant KLE’s  werfbezoeken gemeente Balen Balen Balen

locatie Scheps Scheps Scheps

aard werken gemengde haag gemengde haag gemengde haag

aantal 100 385 160

lengte m 14 55 61

175

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Landschapsherstel en -inpassing Kempense Hoeve – Beerse Partners Particuliere eigenaar, AOE Doelstelling Landschapsherstel en landschappelijke inpassing van een Kempense Hoeve in Beerse Uitgevoerd Fase I is uitgevoerd, fase II wordt verder afgetoetst met aangrenzende eigenaar.  voorbereidende terreinbezoeken met eigenaar en Natuurwerk vzw  aanplant hoogstamboomgaard  aanplant van houtkanten, knotrijen, hagen, zomereikenrijen  verwijderen verrommelde afrastering (wit lint, te hoge en verschillende palen), plaatsen nieuwe rastering met kastanjepalen en gladde gegalvaniseerde staaldraad  achterstallig beheer knotwilgen door het knotteam (locatie opleiding knotteam februari 2013)  werfbezoeken  bijkomend zal het achterstallig beheer van de knotwilgen weggewerkt worden en zal een dunning uitgevoerd worden van het loofbosje.

gemeente Beerse Beerse Beerse Beerse Beerse

locatie Oostmalseweg Oostmalseweg Oostmalseweg Oostmalseweg Oostmalseweg

aard werken bomenrij (knotelzen) bomenrij (zomereiken) houtkant houtkant hoogstamboomgaard

aantal 10 24 91 140 9

lengte m 88 98 60 56 /

Foto voor de werken

176

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Foto tijdens werken: aanplant knotelzen, hoogstamboomgaard in de verte, houtkanten en bomenrijen

Landschapsherstel ’T Stokt – Mol Partners Particuliere eigenaar, AOE Doelstelling Landschapsherstel en landschappelijke inpassing van de woning in Mol Uitgevoerd  herstel complex van poelen en het omliggende reliëf  Aanplant KLE’s (hagen, houtkanten, solitaire bomen, knotbomen) gemeente Mol Mol Mol

locatie stokt stokt stokt

Mol

Stokt

Mol

Stokt

aard werken houtkant houtkant haag bomenrij en solitaire bomen (zwarte els,es) bomenrij (zomereik, es)

aantal 45 95 280

lengte m 45 105 42

177

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Parkherstel Platanenlaan - Mol

Partners Particuliere eigenaar, AOE Doelstelling Parkherstel en landschappelijke inpassing van de woning in Mol Omschrijving Landschapsherstel bij een villa in Mol. Het perceel aan de Platanenlaan is gelegen op het oude industrieterrein van Nyrstar en is gedeeltelijk ingekleurd als parkgebied op het gewestplan. De eigenaars willen het huis landschappelijk inpassen in de omgeving en willen het perceel een parkachtig uiterlijk geven. De eigenaars lieten door een tuinarchitect een plan opgemaakt, het plan werd door het RLKGN aangepast met inheems en standplaatseigen plantgoed. Bosranden, een stukje loofbos en houtkanten werden toegevoegd om de landschappelijke inpassing te maken. De formele haagstructuur aan de villa werd bewaard.

178

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Uitgevoerd  Voorbereidende terreinbezoeken  Opmaak ontwerp en beplantingsplan  Werfbezoeken  Aanplant KLE’s, aanleg takkenril Volgend plantgoed werd aangeplant: gemeente locatie Mol Mol Mol Mol Mol

Platanenlaan Platanenlaan Platanenlaan Platanenlaan Platanenlaan

aard werken houtkant gemengde haag bosrand hagen hagen

aantal 174 82 573 175 246

lengte m 74 48 172 29 22

Aanplant van een hoogstamboomgaard in Kasterlee

Partners Particuliere eigenaar, Provincie Antwerpen Doelstelling Landschapsherstel bij hoeve Omschrijving Van de eigenaar kwam de vraag of het mogelijk was om hoogstamfruitbomen aan te planten op zijn perceel. In totaal werden 4 hoogstamfruitbomen aangeplant. Voor de keuze van de rassen werd beroep gedaan op de fruitwijzer, uitgegeven door de provincie Antwerpen. De eigenaar voerde de plantwerken zelf uit. De projectlocatie is gelegen tussen de Kempense heuvelrug en de Kleine Netevallei, ze valt tussen twee relictzones in. Uitgevoerd  Keuze hoogstamfruit  Leveren plantgoed

179

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Landschapsherstel in Geel – samenwerking 2 aangrenzende eigenaars Partners Particuliere eigenaars, Provincie Antwerpen Doelstelling Landschapsherstel Omschrijving Twee eigenaars met aangrenzende percelen aan de Rauwelkoven in Geel hebben de handen in elkaar geslagen voor de inrichting van hun percelen. Ze hadden samen een projectvoorstel ingediend om twee aangrenzende weilanden landschappelijk in te richten. Het weiland ligt in agrarisch gebied, waar verspreid in het landschap nog kleine landschapselementen aanwezig zijn. In samenspraak met de eigenaars werden hagen, knotbomen en een hoogstamboomgaard aangelegd. In totaal werd 210 m haag, 30m knotbomenrij en 22 hoogstamfruitbomen aangeplant. Bijkomend zal ook nog een poel aangelegd worden die voor 100% gefinancierd wordt door de eigenaar. De landschapsanimator heeft hiervoor administratieve ondersteuning geboden bij het indienen van de stedenbouwkundige vergunning voor de aanleg van de poel. Uitgevoerd  Voorbereidende terreinbezoeken  Aanvraag stedenbouwkundige vergunning poel  Opmaak ontwerp en beplantingsplan  Werfbezoeken eigenaar en Natuuwerk  Aanplant hoogstamboomgaarden, hagen, houtkanten

180

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Inrichting terreinen bij boerderij en aanleg infiltratiezone in Geel Partners Particuliere eigenaar, Provincie Antwerpen Doelstelling Landschapsherstel bij hoeve / waterberging Omschrijving Landschappelijke inrichting van de terreinen aan een gerenoveerde langgevelhoeve. Op het perceel bevind zich een relictbosje. Aan de zuidelijke georiënteerde rand van het bos werd een bosrand gekapt en aangeplant. Zo werd een zoommantelvegetatie gecreëerd en een natuurlijke overgang gecreëerd naar de omliggende weilanden. Aan de westelijke perceelsrand werd een knotbomenrij aangeplant. Op het perceel is een kleinschalige waterzuivering aanwezig. Aan het uiteinde van de infiltratiezone van de kleinschalige waterzuivering werd een houtkant aangeplant. Aan de oostelijke zijde werd een bessengordel aangelegd van hazelaar, kruisbes, zwarte bes, … ook een mispel en kweepeer werden aangeplant. De overige oppervlakte van het perceel zal een cyclisch maaibeheer met afvoer krijgen. Uitgevoerd  Voorbereidende terreinbezoeken  Opmaak ontwerp en beplantingsplan  Aanplant bosrand, knotbomen, leifruit, houtkant, gemengde haag  Graven infiltratiezone  Werfbezoeken

181

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Landschapsherstel bij langgevelhoeve in Lichtaart Partners Particuliere eigenaar, Provincie Antwerpen Doelstelling Landschapsherstel bij hoeve Omschrijving De eigenaars van deze gerestaureerde hoeve zijn paardenliefhebbers en in het bezit van weilanden. De eigenaars wilden op deze percelen het cultuurhistorisch Kempens landschap herstellen door de aanplant van landschapselementen. De weilanden zijn gelegen aan een e waterloop van 3 categorie en zijn vochtige graslanden. Het perceel werd volledig omzoomd met hagen, heggen en bomenrijen. Aan de noordelijke en oostelijke zijde van het perceel, tegen de waterloop werden knotbomen geplant. In totaal werden 30 knotwilgen aangeplant over een lengte van 150m. Aan de oostelijke zijde werd een gemengde heg aangeplant over een afstand van 116m. Aan de zuidelijke zijde van het perceel werd een meidoornhaag aangeplant met zomereiken in. Rond de stal werden fruitbomen aangeplant. In het weiland werd tevens ook een bomengroep aangeplant van es en fladderiep. Uitgevoerd  Voorbereidende terreinbezoeken  Opmaak ontwerp en beplantingsplan  Aanplant meidoornhagen, mispels, boomgaard, knotelzenrijen, solitaire bomen in weide  Werfbezoeken

182

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Landschapsherstel en graven van poel in Meerhout Partners Particuliere eigenaar, AOE Doelstelling Herstel kleinschalig landschap en herstel historisch nat landschap in Meerhout Omschrijving Het perceel is gelegen in een waardevol kleinschalig landschap. De omgeving wordt gekenmerkt door kleine hooilanden omzoomd met houtkanten en knotbomen. Het perceel sluit eveneens aan bij een gerestaureerde langgevel hoeve. Daarom wordt ook een hoogstamboomgaard voorzien op het perceel. Uitgevoerd  Voorbereidende terreinbezoeken met eigenaar, grondwerker  Opmaak ontwerp en beplantingsplan  Graven poel  werfbezoeken  Bestelling en levering plantgoed  Eigenaar heeft zelf de plantwerken uitgevoerd gemeente Meerhout Meerhout Meerhout Meerhout

locatie Gebergte Gebergte Gebergte Gebergte

aard werken gemengde haag haag knotwilgen knotwilg

aantal 280 233 10 3

lengte m 76 41 36 7

183

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Landschapsherstel en herstel poel in Meerhout Partners Particuliere eigenaar, AOE Doelstelling Landschapsherstel, in passing woning in waardevol landschap ter hoogte van de Kluterstraat in Meerhout Omschrijving Dit project beoogt het inpassen van de percelen in het kleinschalig landschap met houtkanten en hooilandjes. De exoten (coniferen) worden verwijderd, de boomgaard hersteld en streekeigen hagen, houtkanten en knotbomen aangeplant. De betonnen constructies en omheiningen worden opgeruimd. De voormalig visvijver op het perceel is in 2012 omgevormd naar een natuurlijke poel. De aanplant en verwijderen exoten werd uitgevoerd begin 2013. Uitgevoerd  Voorbereidende terreinbezoeken  Opmaak ontwerp en beplantingsplan  Werfbezoeken grondwerker / natuurwerk  Omvorming en herstel poel  Bestelling en levering plantgoed  Aanplant KLE

184

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Herstel houtkant Balen Partners Particuliere eigenaar, AOE Doelstelling Herstel van kleinschalig landschap, aanplant van een nieuwe houtkant. Uitgevoerd  Voorbereidend terreinbezoek  Afleveren plantgoed  Eigenaar voerde plantwerken zelf uit gemeente

locatie

Balen

papenberg

aard werken houtkant

Aantal plantgoed 120

lengte m 120

Op bovenstaande militaire kaart (1907) is duidelijk de oorspronkelijke kleinschaligheid van het landschap te lezen. Door de aanplant van deze nieuwe houtkant wordt bijgedragen tot het herstel van het typische valleilandschap met hooilanden en houtkanten.

185

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Landschapsherstel aan de Asbeek in Balen Partners Particuliere eigenaar, AOE Doelstelling Herstel kleinschalig landschap aan de Asbeek in Balen (Asbeekstraat) Omschrijving De percelen van deze eigenaar grenzen aan de Asbeek, het gaat over een aaneengesloten stuk kleinschalig landschap bestaande uit hooilanden, houtkanten, broekbossen en een aantal vijvers met weekendverblijven. Op termijn zal een beheerplan voor de gronden worden opgemaakt in samenwerking met de bosgroep Zuiderkempen. Uitgevoerd  Voorbereidende terreinbezoeken  Opmaak ontwerpvoorstel  Uitvoering hakhoutbeheer en aanplant houtkanten  werfbezoek gemeente

locatie

Balen Balen

Asbeekstraat Asbeekstraat

aard werken

aantal

hakhoutbeheer plus aanplant meidoorn herstel houtkant

380 180

lengte m 110 90

186

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

1 herstel houtkant: bijplanten struikengordel

2 herstel houtkant: uitvoeren achterstallig hakhoutbeheer / aanplant meidoorn

187

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Landschapsherstel in Retie – aanplant KLE Partners Particuliere eigenaar, AOE Doelstelling Landschappelijke inpassing van een hoeve in het landschap, landschapsherstel Omschrijving Landschapsherstel rond een hoeve in Retie door de aanplant van KLE’s in een uitgekleed landschap: houtkanten, (gemengde) hagen, knotbomen, hoogstamboomgaard bij de hoeve. Langsheen de beek, in de natste zone van de weide, wil de eigenaar graag een nieuwe poel graven. Het plantgoed werd al geleverd in 2012, de eigenaar heeft zelf aangeplant in 2012-2013. Afrastering en weidepoorten worden geleverd en voorzien in 2013 (de materialen voor de tuinsituatie en rijpiste worden uiteraard niet mee voorzien). Uitgevoerd  Voorbereidende terreinbezoeken  Opmaak ontwerp en beplantingsplan  Overleg VLM ikv beheerovereenkomsten mogelijk voor terrein  Bestellen en leveren plantgoed

188

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

planning LANDSCHAPSANIMATOR 2013 en verder Jaarlijks wordt een projectoproep gedaan en de potentiële projecten onderzocht en opgelijst. Hierna volgt een overzicht van de al gekende projectvoorstellen, met een korte inhoud, die op de planning staan. Deze lijst wordt jaarlijks aan gevuld met de potentiële projectvoorstellen.

Project Den dodendraad’ (WOI-erfgoed) Partners AOE, ANB, eigenaars, provincie Antwerpen Doelstelling Impact van den dodendraad bekend maken bij brede publiek via evocatie en/of herstel relicten naar aanleiding van 100 jaar Wereldoorlog I (in 2014-2018) Omschrijving Tijdens de Eerste Wereldoorlog sloot de Duitse bezetter de grens met het neutrale Nederland omwille van de censuur en om het vrije personen- en goederenverkeer te verhinderen. In het voorjaar van 1915 startte men met het plaatsen van de draadversperring op Belgische bodem. Na een eerste verkennende inspectieronde van de grenszone, werd een strook voorbereid en waar nodig ontbost. Palen werden geplant, isolatoren werden bevestigd en draden werden gespannen. De palen waren ca. 2 meter hoog met vijf tot soms wel tien stroomdraden en evenveel porseleinen isolatoren. De spanning van 2000 tot 6000 volt werd afwisselend op sommige draden gezet. Om de 500 tot 2000 meter bevond zich een Schalthaus of schakelhuisje om de draad van elektriciteit te voorzien. Het tracé van de dodendraad is nauwkeurig getekend op een landkaart van na 1916. De versperring volgde allesbehalve de BelgischNederlandse grens, maar sneed bijvoorbeeld de drie bulten in de grens af. Zo ontstond er heel wat niemandsland wat wel deel uitmaakte van België, maar boven de versperring lag. Dat deze situatie hinderlijk was, verdient geen betoog. Gestremd verkeer, kilometerslange ritten via een doorgang in de versperring om velden of akkers te bereiken, scholen aan de andere kant van de draad, arbeiders die in Nederland werken, … (zie kaart)

In onze regio was de draadversperring op 24 juli 1915 operationeel. Zij heeft een bijzonder hoge tol aan gedode vluchtelingen, smokkelaars en grensgidsen geëist, naar schatting minstens driehonderd à vijfhonderd, misschien wel een paar duizend of meer. In de volksmond kreeg de versperring al vlug een lugubere bijnaam: ‘den dodendraad’.

189

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Postel – site Heibloem en kasteelpark

Partners Graaf en Gravin de Broqueville, grondeigenaars, AOE Doelstelling Herstel historisch kleinschalig landschap Omschrijving De site ‘Heibloem’ met aansluitend Kasteeldomein ‘De Broqueville’ in Postel is een verzameling van waardevolle erfgoedrelicten en waardevol kleinschalig landschap. Er wordt getracht een lange termijnvisie uit te werken met de grondeigenaars en de komende jaren stap voor stap de waardevolle landschaps- en erfgoedelementen te beheren.

Herstel historisch landschap: het Ratstaartven – Lille

Partners ANB, gemeente Lille, AOE Doelstelling Herstel van het historische Ratstaartven en omliggende landschap Omschrijving Herinrichten van het Ratstaartven in de Gooren te Gierle : aanplant houtkantje, afgraven opgehoogde delen met behoud van niet ontwaterende aanwezige grachten. Het betreft een niet herverpacht 190

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

landbouwperceel palend aan openbaar bos dat de gemeente Lille ter beschikking stelt i.f.v. landschapsherstel.

Landschapsherstel- en inrichting Stoktse Heide (stadsbos Turnhout) Partners Eigenaars, AOE, Stad Turnhout Doelstelling Landschaps- en erfgoedherstel aan de Stoktse Heide (onderdeel toekomstig stadsbos Turnhout).

Omschrijving Het Sint-Jozefcollege van Turnhout heeft aan de overkant van de Parklaan een aantal percelen grond liggen, die ze sinds de aanleg van de ring niet meer in gebruik heeft. Dit resulteerde in achterstallig beheer en onderhoud van het perceel en de grot (Grot van Lourdes). Het beheer van deze percelen is recent overgedragen naar de Stad Turnhout. Het achterstallig beheer zal weggewerkt worden en het omliggende landschap wordt hersteld (aanplant KLEâ&#x20AC;&#x2122;s, poelherstel). De monumentale beuk aan de Grot van Lourdes zal bekeken worden door een boomverzorger. Ook de grot krijgt een opknapbeurt. Bijkomend zal ook een historische poel hersteld worden. De percelen zullen opengesteld worden door de aanleg van een wandelpad.

191

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Landschapsherstel aan hoeve in Meerhout

Partners Eigenaars, AOE Doelstelling Landschapsherstel aan hoeve Omschrijving Een oude boerderij die gerestaureerd wordt met aangrenzend een hooiland. Het hooiland is omzoomd door houtkanten van zomereik. Het gaat over een verrommeld perceel met exoten en achterstallig beheer van de aanwezige karakteristieke landschapselementen. Het perceel is gelegen tegen een zandverstuiving. Dit biedt randvoorwaarden naar landschappelijk inpassing en aanplant.

192

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Herstel historisch nat landschap in Mol

Partners Grondeigenaars, AOE, Bosgroep Noorderkempen Doelstelling landschapsherstel Omschrijving Het gaat over een verlande poel in een weiland. De poel is aan herstel toe. Ook de omgeving wordt mee bekeken of er potenties zijn naar bijkomend landschapsherstel (aanplant KLEâ&#x20AC;&#x2122;s).

Landschapsherstel bij woning in Turnhout

Partners Heemkring Herentals, Stad Herentals, AOE Doelstelling Aanplant KLEâ&#x20AC;&#x2122;s bij woning in open landschap Omschrijving Het perceel sluit aan bij open waardevol landschap. Om de woning beter inpasbaar te maken worden een houtkant aangeplant. De boomgaard bij de woning wordt uitgebreid. 193

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Landschapsherstel in Retie

Partners Natuurpunt vzw, AOE Doelstelling Landschapsherstel bij woning Omschrijving Het perceel sluit aan bij waardevol landschap. Landschapsherstel van de achterliggende percelen bij deze woning in Retie door het verwijderen van de coniferen, vervangen betonnen afsluiting door natuurlijke afsluiting, aanplant houtkanten en herstel hoogstamboomgaard.

Aanplant bomenrij Ossenweg Beerse

Partners Grondeigenaars, AOE Doelstelling Aanplant bomenrij aan de Ossenweg. Omschrijving De huidige bomen worden gerooid, de gemeente wil een nieuwe aanplant doen. De soortenkeuze staat nog ter discussie. Belangrijk is de inpassing in het omgevende landschap.

194

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Kleinschalig landschap ‘De Wieltjens’ Turnhout

Partners AOE, Bosgroep Noorderkempen, VLM Doelgroepen grondeigenaars Doelstelling Gebiedsgerichte aanpak lanschaps- en erfgoedherstel, bosbeheer Omschrijving Met dit project willen we voor de eerste maal een gebiedsgerichte aanpak van de landschapswerking opstarten. Het testgebied hiervoor is het landschap/bosgebied ‘De Wieltjens’ in Turnhout. Alle grondeigenaars binnen het afgebakende gebied worden aangeschreven en uitgenodigd voor een eerste kennismaking en infomoment. Deze infosessie wordt samen met de bosgroep Noorderkempen en de Vlaams Landmaatschappij georganiseerd. De bosgroep zorgt voor het luik bosbeheer, aanvullend zal het RLKGN meer info geven over landschaps- en erfgoedherstel en de mogelijkheden naar beheer, herstel en aanplantingen. De VLM kan het systeem van beheerovereenkomsten toelichten aan de geïnteresseerde landbouwers.

Landschapsherstel in Balen: inpassing paardenweide

195

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Partners eigenaar, AOE Doelstelling Herstel van het kleinschalig beekdallandschap. Inpassing paardenweide. Omschrijving De hoeve met aanliggende gronden sluit aan op het valleilandschap van de Grote Nete en de Most. Doel is de site en paardenweide in te passen in het omliggende landschap. Herstel van houtkanten, kleinschaligheid en wegwerken van verrommeling van de percelen wordt beoogd.

Geel Bel â&#x20AC;&#x201C; inpassing karakteristieke hoeve in het landschap

Partners Eigenaars, AOE Doelstelling Herstel cultuurlandschap en herstel percelen aan oude boerderij Omschrijving De oude boerderij wordt landschappelijk ingepast in het omliggende landschap. Het hooiland wordt opgewaardeerd door aanplant van streekeigen boomgaard, hagen en houtkanten. Een gedeelde is gelegen in beschermd landschap, de opmaak van het ontwerp en inrichting van het perceel zal dan ook in nauwe samenwerking gebeuren met het Agentschap Onroerend Erfgoed.

196

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Mol – De Maat: herstel kasteelmuur en opmaak landschapsbeheerplan

Partners Gemeente Mol, AOE, heemkundige kring Mol, erfgoedconsulent, natuurpunt Doelstelling Herstel van klein bouwkundig erfgoed: herstelmaatregelen ter behoud kasteelmuur en opmaak landschapsbeheerplan kasteeldomein en omgeving. Omschrijving Het gemeentebestuur van Mol wil de muur rond het voormalige kasteeldomein ‘De Maat’ restaureren. De muur is zeer beeldbepalend voor de omgeving. Het voormalige kasteeldomein, met zijn wateringen, de kanaalzone en landschap De Maat vormen een waardevol stuk landschappelijk erfgoed. Voor dit gebied zal dan ook een landschapsbeheerplan worden opgemaakt i.s.m. de gemeente Mol en Natuurpunt.

197

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 14. Knotteam

Initiatiefnemer/trekker RLKGN Contactpersoon RLKGN Els Oostvogels Partners Vrijwilligers van het knotteam, Agentschap Onroerend Erfgoed, Agentschap voor Natuur en Bos, Bosgroep Noorderkempen, Bosgroep Kempense Heuvelrug, Bosgroep Zuiderkempen Doelgroepen Grondeigenaars en â&#x20AC;&#x201C;pachters, lokale overheden en verenigingen Doelstelling Herstel en beheer van knotbomen en hakhout. Omschrijving Er zijn heel wat houtkanten en knotbomen met achterstallig beheer, voornamelijk in particulier bezit. Met dit project dat knotbomen en hakhout in de kijker zet willen we herstelmaatregelen uitvoeren en beheeradvies advies meegeven ter behoud van deze cultuurhistorische landschapselementen. Bijkomend willen we sensibiliseren over knotbomen, houtkanten en goede praktijken van beheer. Het RLKGN ging in 2012 daarom van start met het oprichten van een knotteam. Dit team van vrijwillgers voert knotbeheer en hakhoutbeheer uit bij particulieren in ruil voor het brandhout. Het RLKGN stemt vraag en aanbod op elkaar af. In 2012 werd de oproep voor knotters en locatie met knotbomen en houtkanten verspreid. Ondertussen zijn er 15 vrijwilligers die zich engageren om deel uit te maken van het knotteam. Er zijn ook een 14-tal locaties met knotbomen of hakhout waar het team aan de slag kan. Voorafgaand aan actie op terrein wordt een opleiding knotbeheer gegeven aan de vrijwilligers zodat het knotten volgens de goede praktijken verloopt.

198

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Verloop actie Uitgevoerd 2009-2013  Oproep vrijwillgers  Oproep te knotten bomen / hakhout  Overleg met andere regionale landschappen omtrent aanpak en organisatie knotteam  Eerste contact met knotters en eigenaars van knotbomen of hakhout  Opleiding knot- en hakhoutbeheer Gepland 2013 en verder  Start uitvoering knotten  Jaarlijks vormings- en contactmoment knotteam Nazorg en opvolging De vrijwilligers worden opgevolgd, alsook het goede verloop van de werken. De beheerde locatie worden samen met de eigenaar opgevolgd en bij voorkeur wordt een beheerplan voor de knotbomen en houtkanten opgemaakt zodat consequent beheer op lange termijn gebeuren kan. Samenwerking en financiering Loon- en werkingskost landschapsanimator door Agentschap Onroerend Erfgoed Gelinkte acties Actie Kleine landschapselementen (hagen, houtkanten, poelen) Actie Landschapsanimator en Landschapsteam Actie Opleiding knotten

199

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 15. Landschapsherstel omgeving wandelen fietspaden Partners Gemeenten, Natuurpunt, landbouwverenigingen, andere Doelgroepen Openbaren en particuliere grondeigenaars en -pachters, recreanten Doelstelling Vanuit natuurrecreatie draagvlakverbreding voor landschapsherstel creëren en in de omgeving van geherwaardeerde trage wegen en wandeltrajecten (alle geplande wandelnetwerken zijn intussen gerealiseerd binnen RLKGN) het landschap herstellen. Omschrijving Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete herwaardeert via haar project rond trage wegen een aantal van deze cultuur-historisch en ecologische waardevolle verbindingen. In enkele gemeenten (OudTurnhout, Turnhout, Retie) werden reeds gebiedsdekkende projecten opgestart, andere gemeenten volgen in de komende jaren. Daarnaast ontwikkelde TPA acht wandelnetwerken in het werkingsgebied i.s.m. RL Kleine en Grote Nete. Tenslotte zijn er nog een aantal specifieke projecten in de natuur-recreatieve sfeer, zoals ‘Landschapsbelevenissen’ of de ‘Kempen-Hagelandroute’. Al deze toeristisch-recreatieve netwerken bieden een perfecte kapstok voor RL Kleine en Grote Nete om het landschap langsheen deze verbindingen op te waarderen. Dat kan door gerichte aanplanten (bij voorkeur met autochtoon plantmateriaal, zie Plant van Hier), het ‘saneren’ van vervuilde of verrommelde stukjes (zie PDPO Buiten-gewone plekjes), herstel van kleinschalig erfgoed, etc. Daarnaast willen we het buitengebied ook aantrekkelijker maken voor de bezoeker via culturele en/of artistieke interventies, zoals het Sideways festival in 2012. Ook nieuwe projecten zoals de fauna-akkers, gebiedsgerichte inzet van de BO’s, … grijpen bij voorkeur in op de onmiddellijke omgeving van wandelen fietspaden. Verloop actie uitgevoerd 2009-2013  Eerste realisaties Kempen-Hagelandroute met 15-tal landschappelijke ingrepen langsheen fietspad Herentals – Aarschot  inrichting langsheen trage wegen  Staaltjes Natuur langs een wandeling door het Turnhouts Vennengebied  uitbreiding systeem www.routedokter.be naar zwerfvuil langsheen wandelen fietspaden  mede-organisatie Sideways festival / festival van de trage wegen / festival van de stilte op 89 september 2012 in Turnhouts Vennengbied  project fauna-akkers (80ha in 2012, gedeeltelijk gelegen langs wandelen fietspaden)  BO’s langs wandelen fietspaden planning 2013-2019 Verdere realisatie Kempen-Hagelandroute met 15-tal landschappelijke ingrepen langsheen fietspad Herentals – Aarschot (o.a. bermbeheerplan)  verderzetting fauna-akkers in werkingsgebied (gedeeltelijk langs wandelen fietspaden) 200

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

  

Aanvraag definitieve erkenning

verdere inrichting van (omgeving van) trage wegen, enkele gemeenten gebiedsdekkend + 7 gemeenten via LEADER-project uitvoering PDPO-project ‘Buiten-gewone plekjes’ (gedeeltelijk langs wandelen fietspaden) opstart werking rond Bels Lijntje (verharde spoorlijn tussen Turnhout en Tilburg - zoals de Kempen- Hagelandroute. In 2017 bestaat de spoorlijn 150 jaar. In tussentijd willen we met een aantal partners (CC De Warande, terreinbeheerder, stad Tilburg en stad Turnhout, …) projecten opzetten rond het fietspad: in 2013 rond de 13 haltes die er waren tussen Turnhout en Tilburg, in 2014 rond WOI, in 2015 rond 25 jaar fietspad.

Samenwerking en financiering Gemeenten, RLKGN, eventueel PDPO, LEADER Gelinkte acties Actie Ontwikkeling wandelnetwerken Actie Trage wegen Actie Landschapsbelevenissen Actie Kempen-Hagelandroute Actie Buiten-gewone plekjes Actie KLE’s

201

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 16. Buiten-gewone plekjes Partners Antwerpse Regionale Landschappen Doelgroepen Burgers, verenigingen, gemeentebesturen Doelstelling  Een rechtstreekse kwaliteitsverbetering van de leefomgeving in de Antwerpse gemeenten;  Een verhoging van de beleefbaarheid van woon- en werkomgeving;  Een verhoogde betrokkenheid van gemeenten en inwoners;  Draagvlakvergroting voor het belang van groen, ook de kleine plekjes;  Tot slot fungeren de buiten-gewone plekjes als demonstratieprojecten waarmee een katalysatoreffect wordt beoogd. Omschrijving Concreet wordt het publiek opgeroepen om verrommelde plekjes in de 50 deelnemende gemeenten (de eerste 50 die zich engageren om mee in het project te stappen) via een projectwebsite aan te melden. Deze kunnen heel uiteenlopend van aard zijn en ook erg verschillend van ligging: een vergeten buurtparkje; een groenperk waar pendelaars dagelijks passeren op weg naar het station; een verruigd stukje natuur; een ongebruikt stukje landbouwgrond langs een wandelpad dat uitgroeide tot een klein stort… Er kunnen ook voorstellen van heraanleg geformuleerd worden. Na een interne preselectie wordt per gemeente een shortlist op de projectwebsite geplaatst waarop het publiek kan stemmen. Het winnende plekje per gemeente krijgt een groene transformatie ter waarde van maximum 2000 euro. Tot slot volgt een publiekswedstrijd om de 3 beste buiten-gewone plekjes te kiezen. De winnaars krijgen een publieksevenement aangeboden in hun gemeente. Naast een directe verbetering van de leefomgeving mikt het project op draagvlakverbreding bij gemeenten en inwoners. Er wordt dan ook sterk ingezet op informatiecampagnes naar gemeenten en het grote publiek ter sensibilisatie van het project-thema. Verloop actie Uitgevoerd 2012-2013  Indien aanvraagdossier  Opmaak website en informatiecampagne www.buitengewoneplekjes.be Gepland 2013 -2019 Selectie ingezonden plekjes  Ontwerp en inrichting  Bekendmaking bij het grote publiek Samenwerking en financiering PDPO ‘Buiten-gewone plekjes’ Gelinkte acties Actie Plant van Hier Actie KLE’s Actie Landschapsanimator Actie Landschapsherstel omgeving wandelen fietspaden

202

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 17. Natuur- en landschapsloket Partners Er wordt doorverwezen naar allerlei partners: natuurverenigingen, landbouwverenigingen, openbare besturen, … . Doelgroepen Voornamelijk particuliere inwoners van het werkingsgebied, soms (gemeentelijke) ambtenaren Doelstelling   

informeren en sensibiliseren draagvlakverbreding concrete acties voor soorten en/of landschappen

Omschrijving Bij RLKGN komen vaak – telefonisch, via het algemene info-mailadres of via het contactformulier op de website – concrete vragen terecht over natuur en landschap vanuit verschillende doelgroepen (voornamelijk particulieren, maar soms ook openbare besturen, andere organisaties, …). De thema’s kunnen erg uiteenlopend zijn:  vragen over wetgeving inzake bos, natuur en landschap  advies over inrichting en/of beheer van tuinen, parken, bossen, …  advies over maatregelen die particulieren kunnen nemen voor specifieke doelsoorten, b.v. zwaluwen, vleermuizen, …  vragen over ruimtelijke ordening, milieuwetgeving, …  vragen om publicaties, brochures  vragen over subsidiemogelijkheden  algemene vragen of opmerkingen over de streek (geschiedenis, …) Hoewel het niet echt een doelbewuste keuze, laat staan project, is of was van RLKGN om een formele loketfunctie op te nemen, worden deze vragen uiteraard beantwoord. De loketfunctie is eerder een gevolg van het feit dat de organisatie meer en meer bekend raakt als overkoepelende vereniging inzake natuur en landschap in de Kempen. Het beantwoorden van vragen kan op twee manieren:  voor vragen die kaderen binnen de expertise, bevoegdheid of een specifiek project wordt advies gegeven door een van de medewerkers van het team van RLKGN  voor vragen die buiten de expertise of bevoegdheid van RLKGN vallen, wordt doorverwezen naar de geschikte instantie, b.v. een gemeentebestuur, een natuur- of landbouworganisatie, de provincie, …  Door deze vorm van eerstelijnsadvies wil RLKGN zijn doelgroepenwerking aanvullen en niet enkel gericht advies geven, maar dus tegelijk ook aan draagvlakverbreding doen. Verloop actie Uitgevoerd 2012 In 2012 kwamen via hogergenoemde wegen opnieuw vele tientallen vragen binnen. Diegenen die binnen de scope van RLKGN vielen leidden ondermeer tot:  adviezen aan particlieren ivm inrichting landelijke tuinen, mogelijke beschermingen, soortgerichte maatregelen (zwaluwen, harkwesp, …), etc.  mondeling en schriftelijk advies aan gemeentelijke ambtenaren over wetgeving en inrichting van trage wegen, (subsidie-)mogelijkheden rond klein niet-beschermd onroerend erfgoed, …  beantwoorden van vragen omtrent vermoedelijke autochtone groeiplaatsen  enz; 203

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

De vragen die werden doorverwezen zijn moeilijk op te volgen waardoor de resultaten daarvan ook niet gekend zijn. Gepland 2013- 2018 In 2013 en daarna wordt een voortzetting van het landschapsloket voorzien, d.w.z. geen gerichte uitbouw en promotie maar gericht advies en doorverwijzing van de vragen. Op projectbasis kan echter geopteerd worden een volwaardige loketfunctie uit te bouwen. Wanneer er bijvoorbeeld in geslaagd wordt een uniform subsidiereglement voor het behoud van zwaluwen in het werkingsgebied uit te werken (zie fiche zwaluwenproject) kan hieraan gekoppeld – in overleg met de gemeenten – een loket (voor subsidieaanvragen, kunstnesten, …) bij RLKGN uitgebouwd worden. Samenwerking en financiering op eigen middelen Gelinkte acties Alle andere projecten

204

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 18. Stroomlijning gemeentelijke

subsidiereglementen Initiatiefnemer/trekker RLKGN Contactpersoon RLKGN Joris Matthé, Els Oostvogels Partners Gemeentes Doelgroepen Bewoners van het werkingsgebied Doelstelling Omschrijving Een Regionaal Landschap is o.a. een samenwerkingsverband tussen 17 Kempense gemeentes. Hun inwoners zouden bij voorkeur zoveel mogelijk van dezelfde natuur- en landschapsgebonden diensten gebruik moeten kunnen maken. Zo kregen we naar aanleiding van de start van het zwaluwenproject in 2009 heel wat vragen omtrent subsidies voor zwaluwenkolonies. In zes van de zeventien gemeentes van het werkingsgebied waren er reeds subsidies voorhanden. We merkten dat deze blijk van waardering mensen kan overtuigen om hun zwaluwkolonies te behouden en zelfs te koesteren. De subsidies vormen een betere garantie om de zwaluwen – die voor veel burgers een nostalgisch ‘boerenbuiten-gevoel’ opwekken – een plaats in het landschap te geven. Soms stuitten we echter op eigenaardige situaties waarbij iemand met 1 nest subsidie krijgt, maar zijn buurman die net over de gemeentegrens woont en een kolonie van 20 zwaluwen heeft, er geen beroep op kan doen. Daarom zochten we naar een subsidiemodel dat eenvormig is en van toepassing zou kunnen zijn op het werkingsgebied van Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete. Daarvoor bekeken we de reeds bestaande reglementen en zochten we naar een gulden middenweg. Ondertussen werd een subsidie voor zwaluwkolonies in vier extra gemeentes overgenomen waardoor nu 10 van de 17 gemeentes een subsidie aanbieden. Uiteraard is de overname van een subsidiemodel door een gemeente gebaseerd op vrijwillige basis. Elke gemeente maakt haar eigen rekening en beslist autonoom om al dan niet mee te gaan in ons verhaal.

205

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Huidige situatie subsidiereglement zwaluwen Ook over de aanleg, beheer en onderhoud van kleine landschapselementen (KLE’s) bestaan op Vlaams niveau verschillende subsidiemodellen. Hieromtrent werd in het RLKGN momenteel nog geen actie ondernomen, maar vermoedelijk zullen in de nabije toekomst wel stappen in die richting gezet worden. KLE’s zijn immers een belangrijk onderdeel van de Kempense identiteit. De Kempen worden nog steeds geassocieerd met kleinschalige landschappen met veel structuurelementen, houtkanten, kapelbomen, … . Het is belangrijk om goede afspraken rond het behoud en beheer van deze elementen te maken. In Herentals werd in het verleden een inventaris van de bestaande KLE’s gemaakt. Dit is een belangrijk instrument om subsidieaanvragen te beoordelen, landschapswerken te adviseren, … . Verloop actie Uitgevoerd 2009 – 2013  Het gemeentelijk subsidiemodel voor huiszwaluw, boerenzwaluw en gierzwaluw werd inmiddels goedgekeurd door 4 gemeentes. Gemeentes Mol, Kasterlee en Meerhout bevestigden reeds geen subsidie voor “eigenaars” van zwaluwkolonies te willen uitkeren. Gepland 2013 – 2014  Oplijsting bestaande subsidiemodellen omtrent biodiversiteit en landschappen  Mogelijke uitbreidingen van bestaande of nieuwe subsidiemodellen samenstellen, bespreken en laten goedkeuren ism gemeentes  Informatie voor bewoners Nazorg en opvolging  Opzet vrijwilligerswerking moet opvolging van de bestaande en nieuwe dossiers garanderen.  Adviesverlening bij gemeentes en bewoners Samenwerking en financiering  Gemeentelijke subsidies Gelinkte acties Actie Zwaluwen Actie KLE’s

206

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 19. Beheerovereenkomsten en bedrijfsplanner Initiatiefnemer/trekker VLM Contactpersoon RLKGN Lieven Lavrysen Partners Landbouwverenigingen, VLM Doelgroepen Landbouwers Doelstelling Via het afsluiten van beheerovereenkomsten agromilieumaatregelen op landbouwbedrijven stimuleren, met de focus op ‘aandachtsgebieden’, waar de inzet van beheerovereenkomsten een duidelijke meerwaarde heeft. Omschrijving Regionale landschappen werken traditioneel samen met een bedrijfsplanner van de Vlaamse Landmaatschappij, die zich toelegt op het afsluiten van beheerovereenkomsten met landbouwers. Landbouwers die vrijwillig inspanningen leveren voor natuur, landschap of milieu kunnen hiervoor vanuit diverse overheden (in het bijzonder VLM, maar ook Departement Landbouw en Visserij, provincie en gemeenten) een vergoeding ontvangen door het afsluiten van een beheerovereenkomst. Zo kunnen de landbouwers zelf voor een beter milieu en meer natuur zorgen en bijdragen tot een mooier landschap in Vlaanderen. Omdat het voor een landbouwer niet altijd even makkelijk is om na te gaan welke beheerovereenkomsten aangewezen zijn voor zijn bedrijf, kan er beroep gedaan worden op een bedrijfsplanner. Die stelt samen met de landbouwer, gratis en vrijblijvend, een bedrijfsplan op maat op. Ook de administratieve beslommeringen in verband met de aanvraag nemen de bedrijfsplanners voor hun rekening. Via het aanduiden van ‘aandachtsgebieden’, waar de bedrijfsplanner zich prioritair op zal richten, willen we de beheerovereenkomsten zo doelgericht mogelijk inzetten, namelijk waar een duidelijke meerwaarde voor bv. aanpalende waterlopen of landschapselementen kan gehaald worden. Verloop actie Het voorbije jaar 2012 was een moeilijker jaar voor het sluiten van beheerovereenkomsten. De ontwikkelingen in het nieuwe Gemeenschappelijk Europees Landbouwbeleid, met in het bijzonder de voorstellen rond vergroeningsmaatregelen zijn nog onduidelijk en zorgen voor onzekerheden bij de landbouwsector. Er wordt een meer afwachtende houding aangenomen. Anderzijds zijn er heel wat landbouwers die ingaan op de geboden kansen voor landschapsbeheer. Daarnaast groeit het besef bij de landbouwsector dat de maatschappelijke verwachtingen meer en meer ook verwachtingen inhouden t.a.v. het landschap en de leefomgeving. Op welke wijze dit gevaloriseerd kan worden in een vergoeding voor deze groene en blauwe diensten waardoor dit een economische meerwaarde kan betekenen, en kan bijdragen aan een leefbare en duurzame landbouw, blijft de uitdaging. Binnen het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete, kunnen we, ondanks de hierboven vermelde onzekerheden, vaststellen dat er een sterk groei blijft van beheerovereenkomsten. Heel wat landbouwers in deze regio zijn bereid inspanningen te leveren voor het behoud van landschap en natuurwaarden, en te zoeken hoe ze dit binnen hun bedrijfsvoering kunnen integreren. Mits ze kunnen 207

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

rekenen op een billijke vergoeding voor de extra kosten en/of de lagere opbrengsten, en eenduidige en correcte antwoorden verkrijgen welke gevolgen dit heeft naar rechtszekerheid. De totale beheerde oppervlakte van perceelsrandenbeheer binnen RLKGN stijgt naar meer dan 80 ha. De oppervlakte van beheer van soortenrijke graslanden en akkers stijgt naar meer dan 23 ha, en ook weidevogelbeheer komt binnen RLKGN van de grond met een oppervlakte van 5 ha. De totale beheerde oppervlakte van houtkanten bedraagt bijna 15 ha. Verder blijft de oppervlakte van beheerde hagen en heggen min of meer hetzelfde zijnde 11 km, alsook deze van poelen in beheer (aantal 16). De oppervlakte met een beheerovereenkomst water is sterk gedaald. Wellicht door de licht verstrengde normen naar nitraatresidu en de bijkomende voorwaarden die hier werden opgelegd ihkv een verstrengde mestwetgeving, tegenover een lagere vergoeding. Enerzijds wordt vastgesteld dat er wel een aantal landbouwers afhaken, zij het zeer beperkt. Het overgrote deel van landbouwers blijft de beheerovereenkomsten verder zetten of uitbreiden, en er blijft ook een instroom van nieuwe landbouwers die zich engageren voor het sluiten van beheerovereenkomsten. Het gebiedsgericht initiatief tot aanleg van bufferstroken langs een deel van de bovenloop van de Grote Nete om de effectiviteit van bufferstroken te verhogen alsook de efficiĂŤntie voor en samenwerking tussen landbouwers te verhogen, heeft tot op heden weinig tot extra resultaten geleid. De gemeente Geel, als landbouwgemeente, blijft sterk uitblinken in aantal en oppervlakte van gesloten beheerovereenkomsten. De sterke stijging van de voorbije jaren, blijft aangehouden. Verder zijn het vaak de gemeenten waar al relatief veel beheerovereenkomsten zijn gesloten, waar een sterkere stijging is vast te stellen. Gemeenten waar landbouwers nog relatief weinig vertrouwd zijn met beheerovereenkomsten, groeien minder snel of blijven gelijk in aantal lopende beheerovereenkomsten. De gemeenten met het minst aantal beheerovereenkomsten zijn vaak ook minder uitgesproken landbouwgemeenten voor wat betreft areaal landbouwgrond.

208

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Tabel 3-2. Beheerovereenkomsten in het werkingsgebied van RLKGN (stand van zaken januari 2013) en vergelijking met de voorgaande jaren

Uit deze resultaten blijkt dat er in nagenoeg alle BO’s en sterke tot zeer sterke stijging is waar te nemen en de achterstand in de provincie Antwerpen stilaan ingehaald wordt. Gepland 2013  gezien de specifieke situatie inzake BO’s met scharnierjaren 2013 en mogelijk 2014 tot het in voegen treden van het nieuwe GLB, wordt vroeg in 2013 een overleg gepland met VLM over de kansen die dit biedt om tijdens deze jaren in te zetten op enkele nieuwe projecten, experimenten inzake BO’s, etc.  voortzetting contactname landbouwers en stimuleren tot afsluiten van beheerovereenkomsten  evaluatie van de resultaten  verderzetting promotie van beheerovereenkomsten, met focus op (nieuwe) aandachtsgebieden en/of projecten zoals Fauna-akkers

209

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Nazorg en opvolging De bedrijfsplanner staat in voor opvolging van de correcte uitvoering en evaluatie van de beheerovereenkomsten gedurende de contractperiode (5 jaar). Samenwerking en financiering Betaling van bedrijfsplanner en vergoedingen voor beheerovereenkomsten door VLM met Europese steun Gelinkte acties Actie Zwaluwen in nesten Actie Landschapsbelevenissen Actie Trefdag Natuur en Landschap

210

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 20. Taplopen Idee/initiatiefnemers provincie antwerpen dienst integraal waterbeheer, RLKGN Contactpersoon RLKGN Leen Gielis, Els Oostvogels Partners Netebekken (VMM), waterschapsteams/deelbekkens (provincie Antwerpen), WBE’s, Natuurpunt, landbouworganisaties, aangelanden Doelgroepen gebruikers en aangelanden van de taplopen Doelstelling  optimaal beheer van de taplopen in functie van waterkwaliteit, kwantiteit, ecologie en cultuurhistorie  gezamenlijke visie op de taplopen voor alle gebruikers, aangelanden en belanghebbenden Omschrijving Taplopen zijn niet gecategoriseerde waterlopen met een groot hydrologisch en ecologisch belang. Het zijn dikwijls complexe, nog onvoldoende gekende en kwetsbare watersystemen waarvan sommigen in onbruik raken. Gezien de grote parallellen zouden we ze ‘de trage wegen van het water’ kunnen noemen. Op de verschillende kanalen in het oostelijk deel van het werkingsgebied zitten taplopen. Ze vormen er typische hydrologische, ecologische en cultuur-historische elementen. De locaties ervan zijn gekend bij de beheerder. Een deel van het getapte water wordt niet terug naar een kanaal gevoerd maar komt vermoedelijk in de regio van o.a. de Scheppelijke Nete, Molse Nete en Grote Nete terecht. Deze regio kampt met wateroverlast, elke extra druk op het watersysteem dient dus vermeden te worden. Het beheer van de taplopen dient te gebeuren door de vergunninghouders van de watertappingen. Hierdoor wordt vaak zowel naar waterkwantiteit als naar ecologie niet het meest optimale beheer gevoerd. Bovendien is er een discrepantie tussen het tijdstip en de hoeveelheid water de verschillende gebruikers nodig hebben, wat ook het beheer van de watertapping zelf, door nv De Scheepvaart, bemoeilijkt. Vele van deze taplopen vormen ondertussen een ecologische niche voor zeldzame soorten zoals bosbeekjuffer en beekschaatsenrijder en zijn tekenend geworden voor de regio. Ze dreigen echter te verdwijnen door het in onbruik raken van sommigen taplopen en/of een ongeschikt beheer. Verslag werking Uitgevoerd 2012 – medio 2013  inventarisatie Antwerpse prioritaire soorten (vnl. bosbeekjuffer en beekschaatsenrijder) door Natuurpunt in opdracht van de provincie Antwerpen (pre 2012)  uitvoeren studie/inventarisatie van de taplopen op het kanaal van Beverlo  artikel + oproep gebruikers taplopen in landschapskrant voorjaar 2012  deelname stuurgroep taplopen  opmaak dossier rond taploop Honingloop in Olen  terreinbezoek en overleg met lokale actoren

211

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Gepland medio 2013 - 2019  verdere deelname stuurgroep taplopen t.b.v. studie en inventarisatie  omzetten eerste acties uit eindrapport in concrete realisaties  uitvoering herstel Honingloop in Olen + onderzoek naar reïntroductie beekschaatsenrijder Wanneer de situatie van de taplopen in het werkingsgebied letterlijk en figuurlijk in kaart is gebracht (zomer 2013), kan RLKGN in samenwerking met de coördinerende partners (VMM en provincie Antwerpen) een faciliterende rol opnemen, cf. het trage wegenproject:   

zoeken naar draagvlak voor actie rond de taplopen regisserende rol in het zoeken naar gezamenlijke visie begeleiden en uitvoeren landschappelijke ingrepen communicatie, sensibilisatie en educatie rond het thema

Samenwerking en financiering  studies vanuit (deel-)bekkenbeheer, provincie Antwerpen  latere acties te bekijken Gelinkte acties Actie Cursus Bekenwatch Actie KomeNete!

212

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 21. Stiltegebieden Partners provincie Antwerpen, gemeente Oud-Turnhout, Natuurpunt, landbouworganisaties, VormingPlus Doelgroepen brede publiek, omwonenden en bezoekers van het gebied Doelstelling   

stilte, rust en ruimte als kwaliteit van het buitengebied onder de aandacht brengen erkenning als stiltegebied bekendmaking bij het publiek

Omschrijving In het werkingsgebied van RL Kleine en Grote Nete zijn twee gebieden aangeduid als potentiële stiltegebieden (zie kaart), respectievelijk op het grondgebied van Turnhout en Oud-Turnhout. Dit stiltegebied loopt nog door buiten het werkingsgebied tot aan de Nederlandse grens (en eigenlijk verder) en is daarmee potentieel het grootste stiltegebied van Vlaanderen. Gekoppeld aan het trage wegenproject dat RLKGN in deze twee gemeenten uitvoert, willen we ook stilte, rust en ruimte als kwaliteit van het buitengebied onder de aandacht brengen. Potentiële stiltegebieden Naast ecologische en sociale aspecten biedt dit project ook mogelijkheden voor sectoroverschrijdende samenwerking (landbouw, natuur en recreatie). Verloop actie Uitgevoerd 2009 - 2013 

   

begeleiding akoestische metingen door Provinciaal Instituut voor Hygiëne (PIH) gedurende een jaar (2010) => resultaten toonden aan dat dit gebied een ***-rating verdient! rapport beschikbaar op secretariaat RLKGN opmaak erkenningsdossier i.s.m. gemeente overlegmomenten (Stilteplatform, gemeente- en milieuraad, landbouwforum, …) officiële erkenning als stiltegebied op 22 april 2012 in aanwezigheid van hoogwaardigheidsbekleders en lokale betrokkenen met o.a. plaatsing enkele gedenkstenen bekendmaking stiltegebied bij het grote publiek, o.a. artikel in landschapskrant voorjaar 2012

Gepland 2013 en verder  verderzetting stiltewerking i.s.m. partners  koppeling kwaliteit “stilte, rust en ruimte” aan andere acties, zoals trage wegen, publiekactiviteiten (stiltewandelingen, opleiding stiltegids, opmaak stiltekuur, cf. tranquillizer Heuvelland, …) 213

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

ď&#x192;ź

Aanvraag definitieve erkenning

eventuele uitbreiding naar stiltegebied Turnhout (en omliggende gemeenten)

Samenwerking en financiering Mogelijke financiering: gemeente, provincie, PDPO, â&#x20AC;Ś Gelinkte acties Actie Trage wegen Actie Cursus Stiltegids

214

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 22. Opmaak projectendatabank Initiatiefnemer/trekker RLKGN Contactpersoon RLKGN Suzy Volckaerts Partners andere RL’en met gelijkaardige initiatieven Doelgroepen Personeel van RLKGN Doelstelling Implementeren van databeheersysteem waarin alle relevante informatie gerelateerd aan de projecten van RLKGN wordt bijgehouden. Omschrijving Voor het bijhouden van alle relevante projectgegevens wordt een GIS-gerelateerde ‘projectendatabank’ gemaakt. Deze projectendatabank wordt aangepast aan de behoeften van RLKGN en systematisch aangevuld met de projectgegevens. Volgende informatie wordt onder meer bijgehouden:  persoonsinformatie (eigenaars, geïnteresseerden, deelnemers activiteiten, bestuursleden,… rekening houdend met de Wet op de Privacy)  perceelsgerelateerde informatie (kadastergegevens, bestemming, …)  projecttype  type activiteit (cursus, studiedag, fietstocht, educatief spel,…)  doelgroepen, partners, contactpersonen  promotiekanalen, publicaties en persartikels  subsidiebronnen  projectcriteria en mate waarin project eraan voldoet  projectdetails (relevante afmetingen, standplaats- en omgevingskenmerken, soorten en variëteiten,…)  projectuitvoering (gegevens over bestek, aannemer, kostprijs, …)  projectopvolging (projectverloop, monitoring, onderhoud, nazorg)  projectkadering (inpassing in gebiedsprojecten, …) Deze databank wordt aangevuld met gegevens van voorbije, lopende en toekomstige projecten, zodat ze een volledig overzicht van de realisaties van RLKGN over de jaren heen geeft. Via specifieke bevragingen kan dan gerichte informatie ook weer uit de databank gehaald worden. Hiermee zal RLKGN over een efficiënt instrument beschikken om de projecten doorheen de tijd op te volgen, om de acties op elkaar af te stemmen, en om doelgericht de juiste mensen aan te spreken. De koppeling met een GIS moet ook de visualisatie en ruimtelijke afstemming van projecten vergemakkelijken. Momenteel wordt al deze informatie reeds gedocumenteerd, maar zit ze vrij gefragmenteerd over verschillende databanken, documenten, … . Op die manier is ze dus ook moeilijker raadpleegbaar. Verloop actie Uitgevoerd 2012  Verder optimaliseren van de reeds gebruikte systemen (projectendatabank, contactendatabank, GIS, …)  Overleg met de andere RL’en rond opmaak van een gedeeld systeem: DIPLA (Digitaal Platform Landschappen) dat in basic vorm werd ontwikkeld door RLLK. Gepland 2013  Gezamenlijke opmaak van DIPLA Nazorg en opvolging De databank wordt op regelmatige basis aangevuld en indien nodig bijgeschaafd. Ze zal hopelijk zeer nuttig blijken voor rapportage en opvolging van de projecten. Samenwerking en financiering Loonkost medewerker door RLKGN via basissubsidies gemeenten en provincie Gelinkte acties Alle acties zullen in principe verwerkt worden in de databank 215

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 23. Waterconservering door agrarisch stuwpeilbeheer Initiatiefnemer/trekker Boerenbond, Eco2 Contactpersoon RLKGN Leen Gielis Startjaar: 2013 Partners Boerenbond, Eco2, gemeenten Lille, Kasterlee en Oud-Turnhout, RL de Voorkempen, Dienst Water (Provant) Doelgroepen Land- en tuinbouwers Doelstelling Land- en tuinbouwers informeren omtrent waterconservering door agrarisch stuwpeilbeheer. Omschrijving Veel landen tuinbouwbedrijven hebben grachten langs hun percelen lopen. Door in deze perceelsgrachten stuwen te plaatsen, kan water langer vastgehouden worden en is het beschikbaar voor planten in plaats van het versneld af te voeren wat wateroverlast kan veroorzaken in stroomafwaarts gelegen gebieden. Het effect van één stuw is vaak klein, maar als meerdere landbouwers in een gebied via agrarisch stuwpeilbeheer aan waterconservering doen zal het effect groter worden. Waterconservering door agrarisch stuwpeilbeheer is er op gericht om: - door middel van stuwen regenwater op te houden in de perceelsgrachten in functie van de teelt - te zorgen voor een vertraagde afvoer van regenwater - waardoor meer infiltratie van water in de bodem mogelijk is en de grondwatertafel kan aangevuld worden. - landen tuinbouwers actief te betrokken bij concreet waterbeheer volgens de principes van het integraal waterbeheer Dit project richt zich in eerste instantie naar landbouwers actief in drie gemeenten: Lille, Kasterlee en Oud-Turnhout. In deze laatste kadert de actie binnen een PDPO-project dat ook ruimere doelstellingen heeft, m.n. zoeken naar bedrijfsstrategieën die het inpassen van blauwe, groene en winterdiensten door landbouwers mogelijk maken en het opzetten van samenwerkingsverbanden, o.a. een agrobeheergroep. Verslag werking Uitgevoerd 2012 – medio 2013  Gelijkaardig project in Brecht, Kalmthout, Essen en Wuustwezel in RL De Voorkempen  Communicatie en opvolging van het project  Bedrijfsbezoeken landbouwers, zoeken geschikte stuwlocaties Gepland medio 2013 - 2019  Opmaak brochure  plaatsing/herstellen stuwen door Agro-Aannemingen  uitwisseling opstart project waterconservering RL De Voorkempen  herinventarisatie bestaande stuwen in Kasterlee, Lille, Oud-Turnhout, Balen,…uit interreg project  detecteren kansen voor uitbreiding, heropstart nieuwe waterconserveringsprojecten

216

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Nazorg 

eco² , provincie Antwerpen en de betrokken gemeenten staan in voor verdere begeleiding van de landbouwers (agrobeheergroep), terugkoppeling omtrent de monitoring van de peilbuizen en eerste aanspreekpunt bij administratieve of praktische problemen

Samenwerking en financiering  LEADER: gemeenten Lille en Kasterlee  PDPO: Oud-Turnhout  PDPO investeringsbudget kaderrichtlijn water Gelinkte acties /

217

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 24. Weidemelk (draagvlakverbreding) Initiatiefnemer RLDV en RLKGN Trekker Leen Gielis Partners Boerenbond, Algemeen Boerensyndicaat, Rurant vzw, Landelijke Gilden, Hooibeekhoeve, Natuurpunt vzw, WBE’s – Hubertusvereniging Vlaanderen vzw Doelgroepen Landbouwers, consumenten, organisaties en verenigingen Doelstelling - Verkenning concept b.akkerbrood – kortweg natuur: onafhankelijk van overheidssubsidies worden landbouwers door consumenten vergoed voor agrarisch natuurbeheer of behoud van typische landschap (in dit geval Haspengouw) - Verkenning schaalmogelijkheden weidemelk – en vlees als ‘Kempense parallel’ van b.akkerbrood: van lokaal via thuisverwerking tot regionaal via de bestaande verwerkingsketen - Verkenninganalogen in binnenen buitenland: b.v. Zuiver Zuivel - Verkenning melk- en vleesveesector: van koe in de wei tot melk/vlees op tafel - Welke agromilieumaatregelen/inspanningen kunnen en willen landbouwers nemen voor de productie van weidemelk- en vlees (o.a. beheerovereenkomsten en beweiding) - Hoe campagne voeren voor weidemelk, link met hoeve-en streekproducten, bio-landbouw, fairtrade (lokale economie), hoevetoerisme,… Omschrijving Aan de hand van een haalbaarheidsonderzoek willen we samen met diverse partners nagaan welke kansen of knelpunten er zijn voor het op de markt brengen van ‘weidemelk’ en of ‘weidevlees’. Naar analogie met project b.akkerbrood (www.bakkerbrood.be ) willen we nagaan of landbouwers bereid zijn om ‘weidemelk- en/of vlees’ te produceren door weidevogels te beschermen en/of op andere manieren bij te dragen aan het behoud van het typische landschap van de (Noorder-)kempen. Landbouwers die het agrarisch natuurbeheer uitvoeren, worden vergoed door de meerprijs die consumenten betalen voor ‘weidemelk- en vlees’. Verslag werking Uitgevoerd 2012 – medio 2013 - Overlegmomenten met de verschillende projectpartners - Projectaanvraag en goedkeuring draagvlakverbreding landbouw en milieu Dit project is een relatief klein project met een korte duur. Het project loopt dan ook af in 2013 en wordt gezien als een mogelijke opstap naar een groter project indien de verschillende partners hiermee verder wensen te gaan. Inmiddels is een werkgroep samengesteld die mee in staat voor de verdere uitwerking van het draagvlakverbredingsproject. Gepland 2013 - 2019 Uitwerking en uitvoering draagvlakverbredingsproject samen met werkgroep: - Organisatie excursie naar een bestaand initiatief - Organisatie debatavond met melk- en vleesveesector - Afnemen interviews met de melkvee- en vleessector 218

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete -

Aanvraag definitieve erkenning

Brede bevraging van de consument, sensibilisatie en draagvlak via de zomerpicknick, prominant Oplijsten kansen en knelpunten

Afhankelijk van de resultaten van het draagvlakverbredingsproject zal RLKGN, RLDV of een andere partner een vervolgtraject uitwerken. Samenwerking en financiering ď&#x192;ź LNE draagvlakverbredingsproject Gelinkte acties: Beheerovereenkomsten en bedrijfsplanner

219

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

III - Recreatief medegebruik en natuurrecreatie

Actie 25. Ontwikkeling wandelnetwerken in RLKGN Initiatiefnemer/trekker Toerisme Provincie Antwerpen Contactpersoon RLKGN Joris Matthé

Partners Toerisme Provincie Antwerpen (TPA), Toerisme Vlaanderen, gemeenten, plaatselijke verenigingen, toeristische clusters, vrijwilligers, … Doelgroepen Brede publiek, recreanten van en buiten het werkingsgebied van RLKGN Doelstelling Door het wandelaanbod in het werkingsgebied van RLKGN te optimaliseren en op een uniforme en herkenbare wijze te promoten willen we (1) de streekidentiteit versterken, (2) de mogelijkheid vergroten voor inwoners en recreanten om het typische landschap, de natuur en de cultuurhistorie te (her)ontdekken, (3) een hefboom creëren om de zorg voor het landschap als een belangrijk en vanzelfsprekend engagement te verduurzamen, (4) kansen creëren voor bv. promotie van hoevetoerisme, hoeveverkoop, streekproducten. Omschrijving Op basis van criteria die de landschappelijke waardering bundelt, zijn in 2006 (studie WES en Grontmij) zoekzones opgemaakt waarbinnen wandelnetwerken kunnen gerealiseerd worden met ondersteuning van Toerisme Vlaanderen. Deze zoekzones zijn verder verfijnd door de provinciale toeristische diensten.

220

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Uit de zoekzones zijn meer preciezere afbakeningen opgemaakt die rekening houden met versnipperende elementen zoals kanalen, autosnelwegen,… . Verschillende zones werden genummerd en per zone werd inmiddels een wandelnetwerk uitgebouwd of is een wandelnetwerk nog in opmaak

Gerealiseerde en te realiseren wandelnetwerken in de provincie Antwerpen

Wandelnetwerken die in het werkingsgebied van RLKGN zijn: - Kempense Hoven (slechts een klein deeltje – Beerse, Lille) - Kempense Heuvelrug (fase 1 en 2 – Herentals – Kasterlee - Retie) - Kempense Landduinen (Geel, Meerhout, Balen) - Kempense Meren (Mol, Dessel) - Kempense Kolonies (o.a. noorden van Beerse en noorden Turnhout) - Kempens Landgoed (in opmaak – Arendonk, Ravels, Oud-Turnhout) Het wandelnetwerk wordt volledig gebaseerd op reeds bestaande, vaak thematische, wandelroutes. Omdat vele van deze wandelwegen over dezelfde trajecten lopen en bijgevolg heel wat signalisatiepijltjes moeten worden aangebracht, is het raadzaam na te gaan denken over wandelnetwerken. Het is daarbij niet de bedoeling de thematische wandelroutes op te bergen. Ze kunnen perfect blijven bestaan. Maar in plaats van de blauwe pijltjes van route X te volgen, volgt de wandelaar nu de nummers van het netwerk die in een bepaalde volgorde het traject van route X beschrijven. Deze bestaande trajecten dienen enkel op cruciale plaatsen aangevuld te worden met verbindingen zodat een echt netwerk ontstaat met lussen die niet groter zijn dan 5 à 8km. In het licht van haalbaarheid en respect voor privacy wordt bij trajectwijzigingen zoveel mogelijk rekening gehouden met de eigendomsstatus van de weg. Privéwegen worden daarbij gemeden indien er geen toestemming is van de eigenaar.

221

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Verloop actie Uitgevoerd 2011 - 2013  advies op werkgroepvergaderingen  telefonisch advies bij TPA Op vraag van TPA en de Raad van Bestuur van RLKGN investeert RLKGN enkel in een ondersteuning op het vlak van communicatie en sensibilisatie. TPA verzorgt – aangezien het hun core business is – alle andere aspecten van dit project. Gepland 2013 - 2019 Analoog met het verleden. Vermoedelijk zal de insteek in de toekomst minimaal zijn aangezien alle netwerken gerealiseerd zijn.

Knooppuntwegwijzers in het wandelnetwerk Kempense Heuvelrug, het eerste gerealiseerde wandelnetwerk in de provincie Antwerpen. Nazorg en opvolging Voor meldingen van beschadigde of verdwenen wegwijzers en onbegaanbaarheid van de wandelpaden wordt met peters en meters samengewerkt. Toerisme Provincie Antwerpen neemt het onderhoud op zich via inschakeling van sociale economie (project ‘routedokter’). RLKGN zal de wandeltrajecten als kapstok voor landschapsprojecten blijven gebruiken en promoten. Samenwerking en financiering  Europa: 50%  Toerisme Vlaanderen: 35%  betrokken gemeentes: 15% (a rato 82.5 euro / km wandelroute binnen de gemeentegrenzen) Gelinkte acties Actie Trage wegen Actie Landschapsherstel omgeving wandelpaden

222

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 26. Trage wegen Initiatiefnemer/trekker RLKGN, Provincie Antwerpen Contactpersoon RLKGN Hanne Govaers Partners gemeenten, provincie, recreanten, aangelanden, landbouwers, vrijwilligers, RURANT, vzw Trage Wegen, erfgoedcellen, LEADER, VLM, Vlaamse gemeenschap, Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling … Doelgroepen Lokale bewoners, schoolgaande jeugd, recreanten Doelstelling Het versterken en opwaarderen van het trage wegen netwerk in het werkingsgebied van het RLKGN. Dit houdt in het versterken van de verschillende functies die deze wegen voor niet gemotoriseerd verkeer kunnen vervullen. Het promoten van verkeersveilige verbindingen voor wandelaar of fietser, zowel functioneel als recreatief. De herwaarderingsprojecten hebben grote aandacht voor de cultuurhistorische betekenis en waarden van trage wegen alsook de ecologische en landschappelijke waarde. Het trage wegen netwerk draagt bij tot het ontdekken van het omgevende landschap, de natuur en de cultuurhistorie en het versterken van de streekidentiteit. Omschrijving Onder trage wegen verstaan we de wegen die hoofdzakelijk geschikt zijn voor niet-gemotoriseerd verkeer. Trage wegen kunnen buurtwegen, voetwegen, kerkwegen, jaagpaden,… zijn. Deze wegen kunnen zowel een privaat als publiek karakter hebben. Een buurtweg is een weg die is opgenomen in de Atlas van de Buurtwegen (1841), en dus een openbaar karakter heeft. Heel wat gemeentebesturen werken plannen of acties uit om hun trage wegen te herwaarderen. Vroeger moesten trage wegen vaak wijken voor bestemmingen of functies waar op dat moment meer belang aan werd gehecht. Vandaag zien we dat er opnieuw aandacht is voor de trage wegen en de verscheidenheid aan functies die deze (kunnen) vervullen. Trage wegen bieden o.a. een grote kans voor duurzame lokale mobiliteit en verkeersveiligheid. Het zijn vaak veilige, functionele verbindingen waar kinderen maar al te graag gebruik van maken. Soms is een trage weg een ontbrekende schakel om een route voor de zachte weggebruiker compleet te maken. Daarnaast vervullen trage wegen een belangrijke rol als toegangs- en doorgangsweg voor landbouwverkeer. Deze buurtwegen kunnen bijkomend deel uit maken van een recreatief netwerk waar ze er voor zorgen dat het wandelen en fietsen dubbel zo aangenaam wordt. De trage wegen brengen het landschap dichter bij de mensen. Ze doorsnijden het open landschap en geven zo een kijk achter de lintbebouwing. Het herwaarderen van deze wegels en paden brengt vaak met zich mee dat ze opnieuw worden ingericht. Dit zorgt landschappelijk en ecologisch voor het opnieuw inkleden van het landschap en maakt dat voor heel wat flora en fauna nieuwe verbindingen en toevluchtsoorden ontstaan. Als extra troef herbergen trage wegen meestal een hoge cultuurhistorische waarde. Trage wegen zijn vaak een complexe materie. Het regionaal landschap wil voor de betrokken gemeentes een regisseursrol vervullen en de coördinatie op zich nemen om waar mogelijk een intergemeentelijk 223

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

netwerk van trage wegen uit te bouwen. Daarbij zal de gehanteerde methodiek sterk gericht zijn op draagvlak en participatie. In het gehele proces, dat wil zeggen vanaf het inventariseren, afwegen van de mogelijkheden, het opmaken van ontwerp tot de inrichting en het onderhoud van de trage wegen wordt rekening gehouden en samengewerkt met eigenaars, gebruikers en aangelanden. We streven naar draagvlak op lange termijn voor het herstellen en behouden van de trage wegen. Bijkomend zijn de trage wegen vaak een plaatselijke materie. De lokale gebruikers, eigenaars en aangelanden zijn meestal de experts ter zaken. Verloop actie Overkoepelende aanpak trage wegen Er dient een onderscheid gemaakt te worden tussen een gebiedsdekkende aanpak per gemeente of de aanpak van individuele wegen. Momenteel zijn er in drie gemeenten gebiedsdekkende projecten lopende (Oud-Turnhout en Turnhout en Balen). In Retie is er een eerste infovergadering geweest en een visieplan opgesteld. Zowel de gemeenten Geel, Vorselaar en de stadsregio Turnhout (Oud-Turnhout, Turnhout, Vosselaar, Beerse) zijn vragende partij voor een gebiedsdekkende aanpak van de herwaardering van trage wegen. Daarnaast wordt regelmatig advies of ondersteuning gegeven aan gemeentebesturen en/of belangengroepen.  Uitwerken herwaarderingsprojecten binnen gemeentebesturen  Implementatie waar mogelijk in intergemeentelijk trage wegen/recreatief netwerk  Stimuleren van de gemeentebesturen om de herwaarderingsplannen zoveel als mogelijk in uitvoering te brengen  Blijvend vervullen van loketfunctie rond trage wegen  Organiseren van publieksactiviteiten rond trage wegen (bv. Dag van de trage weg)

Deelproject Oud-Turnhout De gemeente Oud-Turnhout besliste 2011 een herwaarderingsplan uit te werken voor de trage wegen binnen de gemeente. De gemeente Oud-Turnhout vroeg hiervoor begeleiding en ondersteuning van het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete (RLKGN). Het einddoel van dit herwaarderingsproject is een gedragen plan voor de trage wegen in de gemeente dat tot stand gekomen is samen met het middenveld en allerlei verenigingen uit de verschillende sectoren. Voor de gemeente Oud-Turnhout werd een gebiedsdekkende inventaris gemaakt. Daaruit zijn evidente kansen en mogelijkheden naar voor gekomen. Buiten de gebiedsdekkende inventaris werd extra aandacht gegeven aan een aantal prioritaire te maken trage wegen verbindingen. Onderstaande kaart geeft een overzicht:

224

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Te herstellen verbindingen: Oud-Turnhout – Liereman, Turnhout – Oud-Turnhout, Liereman – Turnhouts Vennengebied Ontwikkelen van nieuwe zachte verbindingen rekening houdend met:  Bestaande routes  Scholen  Recreatieve steunpunten  Bedrijvenzones  Buurtwegen “missing links”  Dorps- en stadskern - buitengebied  Kanaalzone Uitgevoerd  Finaliseren herwaarderings- en beheerplan (2011-2013)  Uitvoering en inrichting  2010: herstel trage weg ‘Brembergh Dreve’  2011: herstel trage weg ‘Opstal’ en aanleg nieuwe trage weg ‘Beyntelpad’  2012: Folder ‘Traag beWEGen in Oud-Turnhout In 2012 was er extra aandacht voor communicatie en sensibilisatie. Er is gekozen om de bestaande trage wegen in kaart te brengen voor de inwoners van Oud-Turnhout. Vaak hebben deze bestaande trage wegen nog geen naam of officieel trage wegenbordje. Met de hulp van de heemkundige kring hebben we gepaste namen gevonden voor verschillende trage wegen:  Molendijkpad  Pastorettepad  Looverspad  Kapelaanspad  Broederspleinpad  Moddergoorpad  Vlinderpad  Communicatie- en sensibilisatieacties  Publieksactiviteiten: deelname ‘Dag van de trage weg’ op 21 oktober 2012  Folder ‘Traag beWEGen in Oud-Turnhout’ 225

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

 Landschapskrant  Website gemeente en RLKGN  Straatnaamborden Geplande acties:  Deelname ‘Dag van de trage weg’ (2013): De gemeente Oud-Turnhout wil elk jaar iets nieuws uit het herwaarderings- en beheerplan realiseren tegen de ‘Dag van de trage weg’ in samenwerking met het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete.  Gefaseerde uitvoering van het beheer- en herwaarderingsplan

Deelproject Ontsluiting Turnhouts Vennengebied Het project beslaat hoofdzakelijk het ontwikkelen van een ontsluitingsplan voor het noorden van Turnhout met als focus het Turnhouts Vennengebied. Het ANB, VLM, Natuurpunt, de stad Turnhout en het RLKGN ontwikkelen een gezamenlijke visie voor het projectgebied. Het RLKGN werd in 2011 gevraagd om als neutrale en overkoepelende landschapsorganisatie deze werkgroep te trekken en te faciliteren. Ondertussen kwam een toegankelijkheidsplan tot stand met de verschillende partners. Het project wordt ingepast in het gehele trage wegenplan voor het noordelijke deel van Turnhout. Speciale aandacht gaat hierbij naar het maken van de verbinding stad – buitengebied, het maken van intergemeentelijke verbindingen en het fijnmazig ontwikkelen van een aantal zones. De stad Turnhout vraagt hiervoor begeleiding en ondersteuning van het RLKGN. Onderstaande figuur geeft deze prioritaire verbindingen en zones weer:

226

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Te herstellen of te maken verbindingen: Turnhout verbinden met het buitengebied via Oud-Turnhout  Via Bentel (groene vinger)  Via recreatief steunpunt ‘De Hoogt’  Vormt verbinding naar Liereman  Intergemeentelijke verbinding langsheen de Aa Turnhout verbinden met het buitengebied van het noordelijke deel van de stad  Via groene, open ruimte langsheen Boones Blijk Verbinding Turnhouts Vennengebied met Liereman  Via zone Baalse Hei  Kanaaloversteek Verbinding naar het westen  Wieltjes: potentie = historisch waardevol landschapspatroon  Filipkesvijver/ stadsbos  Te ontwikkelen zones:  Bereikbaarheid en ontwikkeling zone ‘Klein Engeland hoeve’:  Ontwikkelen van een ‘Groene Halte’ aan de Klein Engelandhoeve. Deze halte ontsluit het Turnhouts Vennengebied op een duurzame manier. De halte vertrekt aan het station van Turnhout.  Bestaande wegenraster in het noorden van de stad heeft potenties naar fijnmaziger ontwikkelen op basis van oud ontginningspatroon. Rekening houdend met:  Bestaande routes  Bestaande initiatieven (Land van Turnhout, Agro-aannemingen)  Beleidskader (RSP)  Scholen  Recreatieve en thematische steunpunten (Boones Blijk, Veldekeshof, Engelandhoeve, De Hoogt, …)  Bedrijvenzones  Buurtwegen & KLE’s : “missing links” (KLE inventaris reeds opgemaakt door de stad!)  Stadskern - buitengebied: o Aanbrengen van fietsen wandelpaden achter de bebouwing geeft kijk achter de lintbebouwing en ondersteunt de overgang van de woonwijken naar het buitengebied.  Kanaalzone  Implementatie bermbeheer Reeds uitgevoerde acties:  Opmaak herwaarderingsplan  Brainstorm gezamenlijke huisstijl rond communicatie ontsluitingsplan NoordTurnhout/Turnhouts Vennengebied  opmaak gezamenlijke folder  Verdere uitbouw van het trage wegenproject in het noorden van Turnhout, focus op de intergemeentelijke verbindingen en verbindingen stad – buitengebied  Deelname trage wegenfestival ‘Sideways’ van de vzw Trage Wegen Geplande acties: 227

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

 Opvolgen toekomstige ontwikkelingen herwaarderingsplan  Opvolgen gezamenlijke huisstijl rond communicatie ontsluitingsplan Noord-Turnhout/Turnhouts Vennengebied  opmaak gezamenlijke folder  Inpassen ontsluitingsplan Turnhouts Vennengebied in verdere traject en trage wegen project voor de stadsregio Turnhout

Deelproject Retie De gemeente Retie nam 2012 het initiatief een herwaarderingsplan uit te werken voor de trage wegen binnen de gemeente. De gemeente nam al een goede start door de trage wegen in de dorpskern onder de loep te nemen, en bracht hierover ook een folder uit. De gemeente wil nu verder werken aan een gebiedsdekkend herwaarderingsplan voor de gemeente. De gemeente vraagt hiervoor begeleiding en ondersteuning van het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete. Het einddoel van dit herwaarderingsproject is een gedragen plan voor de trage wegen in de gemeente dat tot stand gekomen is samen met het middenveld en allerlei verenigingen uit de verschillende sectoren. Onderstaande kaart geeft een overzicht: Ontwikkelen van nieuwe zachte verbindingen rekening houdend met:

 

bestaande routes scholen

 recreatieve steunpunten  bedrijvenzones  buurtwegen “missing links” uitgevoerd 228

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

     

Aanvraag definitieve erkenning

terreinbezoeken/gebiedsverkenning verkennend gesprekken met gemeentebestuur literatuurstudie overleg met vzw Trage Wegen overleg met provincie Antwerpen (Dienst Milieu en Natuurbehoud) eerste infovergadering voor burger

gepland 2013 en verder  de gebiedsdekkende werking wordt voorlopig ‘on hold’ gezet, dit wegens een bestuurswissel en heersende polemieken omtrent de voorgestelde verbindingen.  Uitwerken van het LEADER-project trage wegen in regio Midden-Kempen Beweegt.

Deelproject Balen De gemeente Balen wil een herwaarderingsplan uitwerken voor de trage wegen binnen de gemeente. Studente Annelies Delnooz heeft samen met ErfgoedBalen de trage wegen in Balen en Olmen onder de loep genomen. Hieruit is het boek ‘Buurtwegen in Balen en Olmen’. De gemeente wil nu verder werken aan een gebiedsdekkend herwaarderingsplan voor de gemeente. De gemeente vraagt hiervoor begeleiding en ondersteuning van het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete. Reeds uitgevoerde acties:  Verkennende gesprekken met gemeentebestuur  Overleg met VVV Balen, ErfgoedBalen, milieu- en duurzaamheidsambtenaar  Literatuurstudie (boek ‘Buurtwegen in Balen en Olmen’) Geplande acties: e  Organiseren van een 1 infovergadering met als doel:  Het informeren van de betrokkenen en geïnteresseerden. Waarover gaat het trage wegen project en waarover gaat het zeker NIET.  Opzetten van werking met vrijwilligers + start inventaris met als doel een plan op maat van noden en wensen van lokale gebruikers en betrokkenen.  Samenwerking opzetten tussen vrijwilligers en lokaal bestuur  (lokale) Visievorming in vroeg stadium (dus geen hoorzitting over bestaand voorontwerp)  streven naar garantie voor draagvlak en haalbaarheid  Opstellen visieplan e  Inventarisatie en evaluatie (=2 infovergadering) van de trage wegen  Opstellen herwaarderings- en beheerplan  Begeleiding uitvoering:  De voorstellen van weg per weg in het herwaarderingsplan worden vertaald naar projecten die evident en duidelijk uitvoerbaar zijn. Wegen of verbindingen die uit het voorgaande proces te ambitieus of nog te onderzoek zijn worden verder bekeken naar haalbaarheid en prioriteit.  Opzetten van een communicatie- en sensibilisatiecampagne rond trage wegen in Balen:  Instrumenten die hierbij ingezet worden, zijn de landschapskrant van het Regionaal Landschap, gemeentelijke infobladen, website van de gemeente Balen en het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete, brede publieksactiviteiten, straatnaamborden, …

229

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

LEADER-project ‘Regio Midden Kempen beweegt langs trage wegen!’ Het LEADER-project ‘Regio Midden Kempen beweegt langs trage wegen!’ is een samenwerking tussen het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete en 6 verschillende gemeentes:  Gemeente Balen  Gemeente Lille  Gemeente Vorselaar  Gemeente Meerhout  Gemeente Retie  Stad Geel In dit LEADER-project liggen de aandachtspunten en accenten op duurzame mobiliteit, ecologische en landschappelijke waarden, draagvlak en participatie. Door korte, verkeersveilige verbindingen aan te leggen, lossen gemeentes mobiliteitsproblemen op en bevorderen ze de sociale leefbaarheid van het platteland. Door trage wegen natuur-technisch in te richten, behouden of versterken we het open, groene karakter, het landschap en de daarbij horende biodiversiteit van het Kempische platteland. Dat groene karakter zorgt mee voor een aangename en kwalitatieve leefomgeving, voor zachte recreatiemogelijkheden en voor extra tewerkstellingskansen in de kwalitatieve landschapszorg. Verder wordt de streekeigen identiteit ook bevordert door niet-beschermd erfgoed te ontsluiten door trage wegen. Bovendien wordt er in het hele proces, dat wil zeggen vanaf het inventariseren, afwegen van de mogelijkheden, het opmaken van ontwerp tot de inrichting en het onderhoud van de trage wegen, rekening gehouden en samengewerkt met de doelgroepen op het terrein. De volledige coördinatie van het project ligt in handen van het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete (waarbij uiteraard wel gezorgd wordt voor een maximale afstemming met de gemeentes). Dit gaat van de aanbestedingen tot het opvolgen van de werken tot aan de officiële opening van de trage weg, die in volledige samenwerking met de gemeentes zal georganiseerd worden LEADER Deelproject Balen In de gemeente Balen is de trage weg ‘Vaantjesspoor’ een landschappelijk mooi en verkeersveilig alternatief voor de Oosthamsesteenweg. Een 100 meter van deze trage weg is onderbroken. Een stuk van het ‘Vaantjesspoor’ dat door een bosperceel loopt, is overgroeid. Een ander deel langs een akker is verdwenen. Bij het herstel van dit stukje sluit het spoor opnieuw aan op de Varenstraat. Via het traject Varenstraat, Vaantjesspoor, Lichtenboslaan wordt ook de verbinding van het centrum van Olmen naar de Olmense Zoo gemaakt voor traag verkeer. De Varenstraat wordt veelvuldig gebruikt door landbouwverkeer, maar de zate van de weg ligt er het grootste deel van het jaar slecht bij. Binnen het LEADER-project wil de gemeente ook graag bekijken hoe de weg ten goede kan hersteld worden, dit in functie van landbouw- en traag verkeer. Planning: 1 juli 2013– 30 juni 2014 LEADER Deelproject Lille In de gemeente Lille staat de promotie van een veilige en kindvriendelijke verbinding tussen de school, jeugdlokalen, buitenschoolse kinderopvang van Wechelderzande en het speelveld ‘Boonhof’ op het programma. 230

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

   

Aanvraag definitieve erkenning

Hierbij dienen de schoolkinderen de drukke gewestweg Gebr. De Winterstraat en de Oostmallebaan niet over te steken. De drukke en fietsonvriendelijke dorpskom zonder fietspad wordt op deze manier vermeden. Het speelveld ‘Boonhof’ met omnisportveld is op deze manier vanuit de school en ook voor de beide jeugdverenigingen vanuit hun lokaal veilig bereikbaar. Bijkomend wordt de buitenschoolse kinderopvang op korte termijn ondergebracht aan de school. Deze maken ook veelvuldig gebruik van het speelterrein aan het ‘Boonhof’.

Binnen het LEADER-project trage wegen wordt het kindlint gepromoot bij de jeugdbeweging (ook zomerkampen), school en buitenschoolse kinderopvang. Dit onder de vorm van een activiteit, spel, folder en eventueel infobordjes aan de jeugdlokalen van de scouts en KLJ. Een samenwerking wordt hiervoor opgezet met de school, de buitenschoolse kinderopvang, de jeugdbeweging (scouts en KLJ) en de jeugddienst van Lille. Planning: 1 januari 2014 – 30 juni 2014 LEADER Deelproject Vorselaar De LEADER-gemeente Vorselaar wil de historische verbinding naar haar buurgemeente Lille opwaarderen. Deze weg vertrekt aan de kerk van Vorselaar, loopt door ‘De Dreef’ langs het kasteel van Vorselaar over ‘Het Brandes Dreefke’, over domein Berkelheide naar grondgebied Lille via de Lilse slagmolen langs de Schranshoeve naar de kerk van Lille. Deze 6 kilometer lange ‘Lilse voetweg’, waarlangs je vroeger van kerk tot kerk kon wandelen, is op een 100-tal meter na nog intact. Het herstel van deze missende schakel geeft de inwoners van Lille en Vorselaar een landschappelijk mooie en cultuurhistorisch waardevolle verbinding terug. De weg wordt hersteld samen met de betrokken eigenaars, pachters en aangelanden. Planning: 1 januari 2014 – 30 juni 2014 LEADER Deelproject Meerhout Herstel van de ‘Machielskesbrug’ De gemeente Meerhout wil de verbinding naar buurgemeente Balen versterken doorheen de vallei van de Grote Nete. Op deze manier zullen op termijn drie watermolens met elkaar verbonden worden. Om deze verbinding te kunnen maken, dient aan het startpunt aan de watermolen van Meerhout de ‘Machielskesbrug’ hersteld te worden. Na de ‘Machielskesbrug’ kan men doorsteken naar Balen en de Straal- en Hoolstmolen langsheen de Grote Nete. Toerisme Provincie Antwerpen werkt momenteel ook in deze zone aan de uitbreiding van het wandelnetwerk ‘Kempische Landduinen’. In de eerste aanzetten is deze weg en verbinding ook opgenomen. Plaatsing nieuwe brug over de Grote Nete richting Balen Toerisme Provincie Antwerpen heeft een nieuw wandelnetwerk ‘Kempische Landduinen’ uitgewerkt waarin de Grote Nete prominent aanwezig is. Dit wandelnetwerk omvat een 340 kilometer wandelplezier in de gemeenten Balen, Geel, Meerhout en Mol (Heidehuizen). De intergemeentelijke verbinding tussen Meerhout en Balen over de Grote Nete is hier de missing link. De aanleg van een nieuwe brug over de Grote Nete richting Balen zal dan ook een mooie aanvulling zijn op dit wandelnetwerk. Planning: 1 juli 2013 – 31 december 2013 231

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

LEADER Deelproject Retie De ‘Schansdijkbrug’ over de Looiendse Nete is gelegen in het noorden van de gemeente Retie. In het najaar 2011 zal de gemeente een knuppelpad aanleggen langs de Looiendse Nete van de E34 tot aan de ‘Schansdijkbrug’. Deze route is opgenomen in het wandelnetwerk van Toerisme Provincie Antwerpen. De focus binnen deze case ligt op erfgoedherstel langs trage wegen. Er wordt gestart met het herstel van de ‘Schansdijkbrug’ langs deze trage weg. Dit is een eerste aanzet tot een gemeentedekkende inventaris van kleinschalig erfgoed langs trage wegen. Erfgoed fungeert hier als opstap om te werken aan trage wegen en het streekeigen karakter van de LEADER-gemeente Retie. Planning: 1 januari 2013 – 30 juni 2013 LEADER Deelproject Geel Geel heeft sinds 2008 een speelruimtebeleidsplan opgemaakt. De jeugddienst en het stadsbestuur hebben een eigen visie en integraal beleid ontwikkeld voor speelruimten en kindvriendelijke publieke ruimten. Binnen het LEADER-project trage wegen wordt de deelgemeente Oosterlo onder de loep genomen en een speelweefsel gerealiseerd en belevingsvoller gemaakt. Het plan vertrekt vanuit de vaststelling dat kinderen de gehele publieke ruimten bespelen. Naast formele speelruimtes waar kinderen de eerste gebruikers zijn, kunnen dus ook informele speelruimtes aangeduid worden. Kinderen maken er gebruik van maar zijn niet de enige gebruikers. Daarnaast bestaan ook de verschillende verbindingen tussen deze plekken. Samen vormen ze een ‘speelweefsel’. Het spelen en zich vrij kunnen bewegen staan in het plan centraal. Dit zogenaamde ‘speelweefsel’ wordt grosso modo opgedeeld in verschillende lagen: kindgericht netwerk, formele speelterreinen, voorzieningen en kindgerichte publieke ruimten. Trage wegen zijn het uitgelezen middel om deze lagen van speelweefsel op een veilige en aangename manier te doorweven en te verbinden. Trage wegen vullen het kindgericht netwerk in. Dit netwerk draait hoofdzakelijk om een op maat gemaakte mobiliteitsstructuur voor kinderen. Planning: 1 januari 2013 – 30 juni 2013

232

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Gepland 2013 -2018  Verder uitwerken herwaarderingsprojecten binnen gemeentebesturen:  Opstart gemeente Vorselaar  Opstart stad Geel  Stadsregio Turnhout  Verdere implementatie waar mogelijk in intergemeentelijk trage wegen/recreatief netwerk  Verder stimuleren van de gemeentebesturen om de herwaarderingsplannen zoveel als mogelijk in uitvoering te brengen (Turnhout, Oud-Turnhout, …)  Blijvend vervullen van loketfunctie rond trage wegen  Organiseren van publieksactiviteiten rond trage wegen (bv. bij opening buurtweg, …)  Deelname ‘Dag van de trage weg’  Verder opvolgen van het project rond zwerfvuil. Een thema dat gelinkt is aan trage wegen  Organiseren van sensibiliserende (opruim) acties  Via peter- en meterschap snelle en directe opvolging, en dit in samenspraak met de gemeentebesturen  Onderzoeken of er de mogelijkheden zijn tot het indienen van een project rond zwerfvuil bij de Koning Boudewijnstichting, OVAM, …  Opmaak intergemeentelijke ‘historische wegenkaart’ ; een functionele kaart die trage verbindingen tussen de dorpskernen binnen het werkingsgebied aanduid  Opvolgen herwaarderingsplan en uitvoeringen gemeente Balen  Opvolgen LEADER-project: ‘Regio Midden Kempen beweegt langs trage wegen!’ Samenwerking  LEADER, VLM, Vlaamse Gemeenschap, Provincie Antwerpen, Europees landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling  Stilteplatform  Beleid trage wegen provincie Antwerpen (RLKGN is proeftuin voor de provincie voor het uitbouwen Financiering  Per deelproject kan bijkomende financiering vanuit projectmiddelen of vanuit gemeentes/partners komen.  LEADER  LIFE-project  Natuurinrichtingsplan  Stad Turnhout Gelinkte acties Actie Holle wegen Actie Dag van de trage weg Actie Landschapsherstel omgeving wandelen fietspaden

233

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 28. Landschapsbelevenissen Initiatiefnemer/trekker RLKGN Contactpersoon RLKGN Karlien Maes, Joris Matthé Partners LNE, provincie, gemeenten, sectoren landbouw, natuur, jacht, toerisme, RL de Voorkempen, RL Rivierenland, TPA, Rurant, Hooibeekhoeve, Kempens Landschap Doelgroepen Landbouwers, natuurbeschermers, jagers, recreanten Doelstelling Draagvlakverbreding tussen de landbouwsector en de milieu- en natuursector. Via het gezamenlijk ontwerpen van een fietstocht met haltes in het landschap een positieve ervaring creëren voor actoren in het landschap, die op een duurzame manier het begrip en vertrouwen tussen de sectoren landbouw, natuur, jacht en toerisme vergroot, met het oog op eventuele toekomstige samenwerkingen. Omschrijving De Antwerpse regionale landschappen Rivierenland, de Voorkempen en Kleine en Grote Nete kregen een budget van LNE voor een project rond draagvlakverbreding tussen landbouw en milieu. Hiermee wilden we proberen om het wederzijds begrip te vergroten door gezamenlijk een positief project uit te werken met medewerking van alle sectoren. In elk regionaal landschap ontwikkelden de sectoren landbouw, natuur, jacht en toerisme samen een fietstocht die geënt is op het fietsknooppuntennetwerk, met haltes op een aantal plaatsen waar vanuit het oogpunt van die verschillende sectoren het landschap wordt belicht. De route werd feestelijk geopend in 2010 en was nadien blijvend befietsbaar. De landschapsbelevenissenroute werd als themalus met brochure uitgegeven maar was snel volledig uitverkocht. Daarom werd een herdruk voorzien, meteen een kans om alle partners opnieuw rond de tafel te brengen en een aantal inhoudelijke wijzigingen (b.v. noordzuidverbinding Kempen) in de brochure op te nemen. Verloop actie Uitgevoerd 2012  Overleg partners rond herdruk  Inhoudelijke en tekstuele aanpassingen  Uitgave tweede editie Landschapsbelevenissen (herdruk in september 2012) Gepland 2013-2019  Verdere promotie Landschapsbelevenissen

234

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Herwerkte route Landschapsbelevenissenfietstocht (editie 2012) met interessante landschapselementen. In RLKGN bestaat deze uit drie lussen, die apart of gecombineerd gefietst kunnen worden

Nazorg en opvolging Aangezien de fietsroute langsheen het fietsknooppuntennetwerk loopt, wordt het onderhoud van de fietspaden via de opvolging van TPA (routedokters) verzorgd. Door publicatie van een landschapsbelevenissenbrochure door RLKGN kunnen mensen ook in de toekomst van de landschapsbelevenissenroute genieten. Samenwerking en financiering DMN-subsidie 2012 Gelinkte acties /

235

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 29. Kempen-Hagelandroute Initiatiefnemer/trekker RLKGN, Kempens Landschap Contactpersoon RLKGN Joris Matthé Partners ANB, KL vzw, bosgroepen, RLNH, gemeentes, aangrenzende eigenaars, Kamp C, Toerisme Vlaanderen, provincie Antwerpen, NMBS Doelgroepen brede publiek, recreanten, schoolgaande jeugd, wandelaars, omwonenden. Doelstelling De bestaande fiets-o-strade tussen Herentals en Aarschot (Kempen-Hagelandroute) gebruiken om recreanten, scholieren, … op een laagdrempelige manier met attractieve voorbeeldprojecten te tonen hoe men zelf kleinschalige initiatieven kan nemen inzake biodiversiteit en duurzaamheid. Met enkele Vlaamse (bedreigde) soorten als blikvanger willen we een groene verbinding maken tussen de Kempen en het Hageland. Een langgerekt lint van meer dan 20 km die de connectiviteit verzorgt tussen verschillende gebieden die enig in zijn soort kan worden genoemd. We willen de oude spoorwegbedding in zijn huidige functie behouden en versterken. Door het nemen van enkele maatregelen wordt fietsen langs dit traject een leerrijke ervaring. Bovendien zal zeldzame of vaak bedreigde fauna en flora een plaatsje krijgen. Omschrijving Reeds enkele jaren leeft het idee (bij ANB) om de Kempen-Hagelandroute te gebruiken om een groene corridor te creëren tussen de Kempense Heuvelrug en de Netevallei naar de Demervallei. Aanvankelijk vertrekkende vanuit enkele prioritaire soorten zoals vleermuizen en dagvlinders, werd het project na afstemming met de latere partners uitgebreid, met als doelstelling zoveel mogelijk mensen kennis te laten maken met voorbeeldprojecten inzake duurzaamheid en ecologie/biodiversiteit. De fietsroute wordt daarbij gebruikt als een openlucht “showroom”. Het luik duurzaamheid werd daarbij opgenomen door Kempens Landschap vzw. Daartoe werd in elke gemeente een kunstwerk (land art) geplaatst die de link met het landschap errond maakt. De kunstwerken zijn duurzaam tot stand gekomen (kunstenaars uit Zimbabwe, gebruik van duurzame materialen,…). Het luik ecologie en biodiversiteit werd uitgewerkt door RLKGN (en RL Noord-Hageland voor de stad Aarschot provincie Vlaams-Brabant). Er werd in 2011 een lijst opgemaakt van alle mogelijke deelprojecten:  bosrandbeheer  akkerrandbeheer, perceelsrandbeheer (ism VLM)  vleermuizen: inrichting geschikte structuren  aanleg / herstel van poelen  rustpunten  aanleg en/of herstel dreven  bestrijding Amerikaanse vogelkers en Japanse Duizendknoop  versterking historiek rond het Kasteeldomein De Warande in Herentals  aanleg vlinderweides  bouw van een bijenhotel  aanplant of herstel hagen  geologische wand die het verschil tussen de Kempen en het Hageland duidt 236

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete



Aanvraag definitieve erkenning

uilennestkasten

Op basis van deze lijst werd een realisatievoorstel opgemaakt en overhandigd aan de betrokken gemeenten. Al deze gemeenten keurden het voorstel goed (mits enkele aanpassingen). In 2012 zijn we overgegaan tot realisatie van enkele deelprojecten. Het totale prijskaartje van de realisaties is 65.000 euro waarvan we voor 10.000 euro ondersteuning kregen van de Provincie Antwerpen. Dit wil zeggen dat slechts een deel van de voorstellen kan uitgevoerd worden. In de toekomst hopen we de uitvoering te hervatten als er nieuwe middelen vrijkomen. Verloop actie Uitgevoerd 2011 - heden  Overleg Natuurwerk voor de uitvoering van enkele voorstellen.  Inrichting bunker Sluizenweg Olen tot vleermuizenverblijf  Bestrijding Amerikaanse vogelkers in Herentals  Herstel oude meidoornhaag in Morkhoven (gepland voor december 2012)  Aanleg vlinderweiden in Herentals en Herselt  Bouw insectenhotel in Herselt  Opmaak en plaatsing infobord over Ijzerzandsteenontginning in Hulshout  Ontwerp van diverse opties voor de Geowand in Herselt  Overleg met Kempens Landschap rond materiaalkeuze en plaatsing van Land Art en Infoborden in Herentals en Herselt  Volledige inventarisatie van de bermen van het volledige tracé in de provincie Antwerpen (2x18km). Hierbij werden maar liefst 232 plantensoorten ontdekt. 54 andere exemplaren zijn nog onzeker en worden nog gedetermineerd.  Het volledige traject werd gefilmd om achteraf elke trajectzone opnieuw te kunnen bekijken ifv beheer.

Materialen voor het insectenhotel in Herselt

Infobord ijzerertsontginning in Hulshout 237

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Gepland vanaf 2013  Opzoeking en aanvraag nieuwe projectmiddelen.  Verdere uitvoering projectideeën wanneer subsidies beschikbaar komen. (het volledige realisatievoorstel is op te vragen op het secretariaat van RLKGN)  Opvolging bestrijding Amerikaanse Vogelkers in Herentals  Proefproject rond bestrijdingsmethodieken Japanse Duizendknoop Nazorg en opvolging Het beheer van de deelprojecten blijft bij de bevoegde instantie (b.v. gemeenten voor maaibeheer, bosgroepen voor bosrandbeheer, …). De middelen die RLKGN inzet, worden dus vooral aangewend voor de realisatie van de deelprojecten. Natuurwerk vzw zal instaan voor het leeuwendeel van de realisaties. Zij kunnen mogelijk ook voor enkele zaken een opvolging voorzien, vooral in de gemeentes die een contract hebben met Natuurwerk. Het gaat dan vooral over het bermbeheer en de bestrijding van Amerikaanse vogelkers. Mogelijke andere taken:  herstel schade en up to date houden van informatieborden.  herstel schade aan andere inrichtingen (bv. insectenhotel, vleermuizenbunker)  inventarisatie bermen en formuleren van aanpassingen aan het bermbeheerplan. Naar aanleiding van de thesisopdracht zal daarom ook een aangepast voorstel geformuleerd worden naar de betrokken gemeentes  Opvolging succes vlinderweiden Samenwerking en financiering Financiering ‘duurzaamheid’ Kempens Landschap via ‘Green Valley’ en Quick Win (De Merode) Financiering ‘biodiversiteit’ RL Kleine en Grote Nete via subsidie provincie Antwerpen ter waarde van 10.000 euro. Daarnaast werd aan ANB ook een ondersteunende subsidie gevraagd. In de toekomst zullen nieuwe subsidiekanalen aangesproken worden om de overige uitvoering ter waarde van 55.000 euro te realiseren. Gelinkte acties Actie Landschapsherstel langs wandelen fietspaden

238

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 30. Struinnatuur Partners TPA, provincie Antwerpen, Natuurpunt, gemeenten

ANB,

Doelgroepen recreanten Doelstelling    

opmaak van een regionale visie op alle vormen van struinnatuur voorkomen van ‘wildgroei’ aan niet-afgestemde initiatieven afstemming tussen de verschillende partners communicatie en sensibilisatie

Omschrijving Recent werd in Arendonk het eerste paalkampeerterrein voor Vlaanderen officieel geopend. Het biedt recreanten de gelegenheid om voor een beperkte tijd en met een beperkt aantal tenten/personen ‘wild’ te kamperen te midden de natuur. Deze vorm van kamperen komt tegemoet aan de groeiende vraag naar (nieuwe) vormen van natuurgerichte recreatie. Voor alle vormen van routegebonden recreatie (wandelen fietsknooppunten, ruiter- en mountainbikenetwerken) werd afgesproken dat TPA het voortouw neemt. Voor niet-routegebonden recreatie, zoals paalkamperen, speelzones, struinnatuur, … werd nog niet echt een trekker aangewezen. Desalniettemin leek het wenselijk om eerst een regionale visie te ontwikkelen over de wenselijkheid, potenties, risico’s, spreiding, … van dergelijke vormen van recreatie vooraleer allerlei initiatieven spontaan en/of parallel beginnen te ontwikkelen. Er werd intussen met TPA, Provincie Antwerpen, ANB, Natuurpunt, gemeenten voor de provincie Antwerpen een visie ontwikkeld waar deze initiatieven kunnen plaatsvinden. Verloop actie Uitgevoerd 2009 - 2013  ontwikkelen visie met alle partners => hierop werd de grenszone in de Noorderkempen gekozen als verder pilootproject rond de ontwikkeling van struinnatuur (paalkamperen) aansluitend op de initiatieven aan de andere kant van de landsgrens. Dit valt dus grotendeels buiten het werkingsgebied van RLKGN. Gepland 2013 en verder  Momenteel wordt niet actief rond struinnatuur gewerkt aangezien het pilootproject buiten het werkingsgebied van RLKGN valt. Indien in de toekomst deze gebieden uitgebreid worden zal RLKGN opnieuw deze projecten opvolgen en opnemen in de werking. Samenwerking en financiering Maximale afstemming met hogergenoemde partners Gelinkte acties Actie Ontwikkeling wandelnetwerken

239

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

IV - Natuureducatie en sensibilisatie

Actie 30. Provinciale landschapsdag Initiatiefnemer/trekker Provincie Antwerpen Contactpersoon RLKGN Bas Van der Veken Partners provincie, bosgroep Kempense Heuvelrug, erfgoedcel Kempens Karakter Doelgroepen professionelen en geïnteresseerden in alle aspecten van landschap in de provincie Antwerpen Doelstelling  vergroten en verspreiden van kennis over landschap in de provincie Antwerpen  samenbrengen van actoren die zich met landschap bezighouden Omschrijving De provinciale landschapsdag is een jaarlijks weerkerende studiedag die elk jaar focust op een ander typisch stukje landschap in onze provincie. Tijdens de landschapsdag wordt een holistische kijk aangeboden op componenten die het landschap nu vorm geven of die duiding geven over de landschapsbiografie van het focusgebied; van archeologie en geomorfologie over menselijke geografie en toponiemen tot ecologische relaties. De landschapsdag is bedoeld voor actoren die op regionale schaal betrokken (kunnen) zijn bij landschapszorg; gemeenten en gemeentelijke samenwerkingsverbanden, regionale landschappen, bosgroepen, erfgoedcellen, heemkundige kringen, natuurverenigingen, landschapsverenigingen, Vlaamse overheden, …. De editie 2010 focuste op de Kempense Heuvelrug. In zes lezingen en drie excursies werden alle facetten van hét kenmerkende landschapselement van RLKGN belicht:

240

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Programma Provinciale landschapsdag 2010 Verloop actie Reeds uitgevoerd 2009-2012  lezing op de provinciale landschapsdag op 27 oktober 2009  medevoorbereiding van de editie 2010  organisatie excursie op de editie 2010  uitgave en verdeling CD met Kempense verhalen Gepland 2013-2019 Jaarlijkse deelname en eventueel mede-organisatie (indien in werkingsgebied van RLKGN) van de provinciale landschapsdag. Verzorging van omkaderende activiteiten en/of vervolgtraject cf. Kempense Heuvelrug. Nazorg en opvolging De provinciale landschapsdag is een jaarlijks weerkerend initiatief, in 2013 in de Kolonie van Merksplas op 24 september. Samenwerking en financiering Organisatiekost door provincie Antwerpen; CD Kempische verhalen en vervolgtraject via subsidie DMN provincie Antwerpen Gelinkte acties /

241

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 31. Jaarlijks Publieksevenement (KomeNete) Initiatiefnemer/trekker RLKGN Contactpersoon RLKGN Karlien Maes Partners Provincie Antwerpen, Natuurpunt, VMM, VLM, ANB, INBO, erfgoedcellen, Landelijke Gilden, WBE’s, gemeenten, lokale verenigingen, e.a… Doelgroep Brede publiek Doelstelling  organisatie van een breed publieksevenement dat de streek en de werking van RLKGN en haar partners in de kijker zet  draagvlak voor natuur en landschap in de streek verhogen  streekidentiteit verhogen  samenwerking met partners versterken Omschrijving Het besluit op de regionale landschappen voorziet dat RLKGN jaarlijks minimum drie brede publieksactiviteiten moet organiseren, hetzij op eigen initiatief hetzij in samenwerking met andere partners / bestaande evenementen. RLKGN nam vanaf 2010 het initiatief om jaarlijks op de voorlaatste zondag van augustus zelf één grote publiekshappening te organiseren in samenwerking met een breed gamma aan partners, waarbij een waterloop van het werkingsgebied in de kijker wordt gezet. Jaarlijks wordt daarvoor een locatie gekozen langs de Kleine Nete, de Grote Nete of de Aa (of een van hun zijrivieren). RLKGN doopte zijn jaarlijks evenement tot KomeNete. Met KomeNete biedt het RLKGN een forum aan voor partners van het RL om zichzelf en hun werking in de kijker te zetten. Voorwaarde is dat alle activiteiten en stands een duidelijke link met de “gevierde” waterloop hebben of op zijn minst een landschappelijk of cultuurhistorisch karakter uitstraling met betrekking op biodiversiteit of streekidentiteit. Bovendien moet elke stand interactief zijn. Aangezien het evenement een familiegebeuren is, worden activiteiten voor jong en oud aangeboden. In 2010 ging de eerste editie van KomeNete door aan de Kleine Nete en de Aa verdeeld over 8 deellocaties en lokte een 500-tal bezoekers. In 2011 ging KomeNete door in Herentals langs de Kleine Nete ter hoogte van het Spaans Hofpark waar we mochten rekenen op een massale opkomst van zo’n 1500-tal bezoekers . In 2012 ging KomeNete door in Balen nabij de Grote Nete waar een 250-tal bezoekers op af kwamen.

242

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Verloop actie  Keuze locatie  Overleg betrokken gemeente en partners  Samenstelling stuurgroep  Uitwerking concept in 8 stuurgroepvergaderingen (keuze activiteiten, inhoud stands, praktische uitwerking en afspraken omtrent catering, veiligheid, signalisatie, stands, activiteiten,…)  Nauw overleg met betrokken partners (doorlopend)  Opmaak en verspreiding van posters, flyers, facebookberichten, artikels op website, krantenartikels,…  De organisatie van het volledige traject vanaf de eerste verkennende gesprekken tot de afbraak en evaluatie van het evenement.  Stroomlijnen van het evenement op de dag zelf Enkele sfeerbeelden van de afgelopen edities:

243

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Gepland 2013-2019 Het concept blijft hetzelfde hoewel we meer gaan inzetten op betere bereikbaarheid, meer leuke en gevarieerde activiteiten en een spitsvondige communicatie vooraf en tijdens het evenement. Zo staat er in de zomer 2013 een Ja(a)zpicknick op de planning in samenwerking met de Gemeente Oud-Turnhout en Jazz Kitchen vzw. Het beloofd een muzikale dag te worden waarin RLKGN de omkadering zal verzorgen (activiteiten aan de Aa). Er zal worden blijven getracht worden het jaarlijks publieksevenement aan een waterloop in ons werkingsgebied te houden. Nazorg en opvolging Jaarlijkse evaluatie en bijsturing naar de editie volgend jaar. Samenwerking en financiering De financiering (coรถrdinatie, personeelskosten) gebeurt vanuit de reguliere middelen van RLKGN; aanvullend wordt een subsidieaanvraag ingediend bij Provincie Antwerpen, dienst Waterbeleid. Aanvullend wordt een bijdrage van de gastgemeente gevraagd. KomeNete is per definitie een evenement van de partners van KomeNete onder regie van het Regionaal Landschap. In die zin organiseert niet alleen RLKGN KomeNete maar doet iedere partner een belangrijke bijdrage aan het evenement. Gelinkte acties /

244

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 32. Fotowedstrijd Initiatiefnemer/trekker RLKGN Contactpersoon RLKGN Joris Matthé Partners Geert De Kockere (Greenz) Doelgroepen Iedereen met een hart voor fotografie en het landschap Doelstelling - naambekendheid - snelle aanmaak van fotodatabase - sympathieke karakter van het RL in de verf zetten Omschrijving Als startend regionaal landschap is een uitgebreide fotodatabase geen overbodige luxe. Via heel wat communicatiekanalen wil een regionaal landschap haar bestaan snel aan het licht brengen. Wanneer je je publicaties kan opsmukken met mooi fotomateriaal is dat mooi meegenomen. Het vergroot immers het gevoel van professionaliteit. Een fotowedstrijd is dan ook een ideaal middel om een snelle bekendheid in de hand te werken en snel een grote database aan fotomateriaal bij elkaar te krijgen. Wanneer er bovendien een prijs aan de beste foto gekoppeld wordt, vergroot dat het sympathieke karakter van de vereniging. Verloop actie Uitgevoerd 2009 – 2010 - aankondiging fotowedstrijd via landschapskrant en website - d.d. 15 januari 2010 waren er 340 inzendingen toegekomen - publicatie van de winnaars in de eerstvolgende landschapskrant - de beste foto wint een Kempenkorf (vol streekproducten) van RURANT - alle winaars (naast de hoofdwinnaar zijn er nog zes categorieën zoals ‘het moment’, ‘actie, ‘fauna’, …) krijgen een A3-afdruk van hun foto mét een gepersonaliseerd litenatuurtje van Geert De Kockere Gepland 2013 - 2019 Nazorg en opvolging - publicaties in diverse artikelen, website, landschapskrant,… - nieuwe contactopname met de fotografen indien nodig. Bijvoorbeeld voor de harkwesp. Samenwerking en financiering De prijzen zullen betaald worden met eigen middelen. Gelinkte acties ook in andere regionale landschappen worden fotowedstrijden georganiseerd. In de volgende editie wordt een verhalenwedstrijd gepland in samenwerking met de erfgoedcellen.

245

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Twee van de winnende foto’s met litenatuurtjes van Geert De Kockere. Links: hoofdwinnaar Louis Verbraeken; rechts: winaar thema ‘het moment’ Eric Feyen. Nazorg en opvolging Gebruik van de foto’s in diverse publicaties, website, folders, … steeds met vermelding van de fotograaf. Eventueel opnieuw contact opnemen met de fotografen in het kader van specifieke projecten. Samenwerking en financiering Structurele middelen van RLKGN. Gelinkte acties Actie Landschapskrant

246

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 33. Fotowedstrijd ‘Liefste Foto’ Initiatiefnemer/trekker RLKGN Contactpersoon RLKGN Joris Matthé, Bas Van der veken Partners Erfgoedcel Noorderkempen Doelgroepen Brede publiek, geïnteresseerden Doelstelling Mensen doen kijken naar de natuur en het landschap in het eigen omgeving; naambekendheid verwerven voor RL Kleine en Grote Nete, opbouw van een fotoarchief voor gebruik op de website, publicaties, … (uiteraard steeds met toestemming van de fotograaf), sympathiek karakter van het RL in de verf zetten, … Omschrijving In navolging van een eerdere fotowedstrijd (2009-2010) werd een nieuwe wedstrijd ‘Mijn liefste foto’ uitgewerkt samen met Erfgoedcel Noorderkempen. Hierbij werden mensen gestimuleerd een oude (landschaps-)foto op te diepen, en een nieuw beeld te maken op exact dezelfde locatie. De oproep verscheen via verschillende media (websites, krant, …). Er kwamen 27 inzendingen binnen.

Voorbeeld uit de wedstrijd ‘Mijn liefste foto’ van RLKGN en de erfgoedcel Noorderkempen

247

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Verloop actie Uitgevoerd 2011  aankondiging fotowedstrijd via landschapskrant en website  administratieve opvolging, adviesverlening bij geïnteresseerden,…  bekendmaking winnaar Nazorg en opvolging Gebruik van de foto’s in diverse publicaties, website, folders, … steeds met vermelding van de fotograaf. Eventueel opnieuw contact opnemen met de fotografen in het kader van specifieke projecten. Samenwerking en financiering Structurele middelen van RLKGN. Gelinkte acties Actie Landschapskrant

248

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 34. Fietstocht rond biodiversiteit Initiatiefnemer/trekker gemeente Oud-Turnhout Contactpersoon RLKGN Mathias Vanspringel (stagiair) Partners gemeente Oud-Turnhout, Natuurpunt Educatie Doelgroepen Brede publiek, inwoners van de gemeente Doel Het brede publiek laten kennismaken met biodiversiteit in hun eigen gemeente. Omschrijving Het gemeentebestuur, de milieudienst en milieuraad organiseerde in het Internationale Jaar van de Biodiversiteit een fietstocht rond het thema biodiversiteit, met de nadruk op biodiversiteit dicht bij huis. Naast stops over onder andere vlinders, bermen, energie, amfibieën,… werd door RLKGN een stopplaats over huis- en boerenzwaluwen verzorgd. Uitgevoerd in 2010 fietstocht Nazorg en opvolging Adviesverlening en ophangen kunstnesten bij geïnteresseerde burgers. Financiering en samenwerking Algemene organisatie door de gemeente. Gelinkte acties Actie Zwaluwen in nesten

249

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 35. Verhalenwedstrijd Initiatiefnemer/trekker RLKGN Partners Erfoedcellen k.Erf, Kempens karakter en Noorderkempen, Turnhout 2012 vzw Doelgroepen Brede publiek, geïnteresseerden, ouderen Doelstelling Volksverhalen, oude gebruiken en tradities, beschrijvingen van het vroegere landschap, … laten optekenen en zo bewaren voor de toekomst. Omschrijving Als vervolg op de fotowedstrijd werd in de volgende landschapskrant (april 2010) gekozen voor het woord ipv het beeld. Volksverhalen, sagen, legenden, … over de eigen streek blijken niet alleen veel informatie te geven over ondermeer het landschap van vroeger, het blijkt ook een goede manier om een geheel nieuw publiek te betrekken bij de thema’s van het regionaal landschap. Wanneer b.v. een broekbos in een wandeling, publicatie, … niet alleen benaderd wordt als een ecologisch interessant biotoop, maar ook als het decor van sagen, oude vertellingen, … blijkt plots een nieuw en veel breder publiek geïnteresseerd, dat tegelijk toch ook de achtergrond van de ecologische waarde kan meekrijgen. CD met Kempense verhalen ‘Pesjoenkelen’ Om een ‘archief’ van verhalen op te bouwen rond verschillende plaatsen (b.v. Kempense Heuvelrug) en thema’s waarond RLKGN actief is, werd de verhalenwedstrijd gelanceerd. Er kwamen zo’n 65 reacties binnen. Door de organisatoren werden de 18 mooiste gebundeld. Ze werden professioneel ingesproken in een studio, op een CD (2000 ex.) gezet en wijd verspreid in de regio. Verloop actie Uitgevoerd 2010  Oproep verhalenwedstrijd in de landschapskrant  Bundeling van de inzendingen; keuze van 18 mooiste verhalen  Aanmaak CD-boekje en inspreken en aanmaak CD  Verspreiding van de CD, o.a. op de provinciale landschapsdag, via voorinschrijving, … Nazorg en opvolging Eventueel publicatie van de andere verhalen. Samenwerking en financiering  Gedeeltelijke financiering vanuit de drie erfgoedcellen.  Restfinanciering vanuit RLKGN met subsidie van provincie Antwerpen. Gelinkte acties Actie Provinciale landschapsdag Actie PROMinANT 250

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 36. Cursus Bekenwatch Initiatiefnemer/trekker provincie, NP Educatie, RLKGN Contactpersoon RLKGN Bas Van der Veken Partners provincie, NP Educatie, RLKGN Doelgroepen Mensen met een gezonde interesse in onze rivieren en beken Doelstelling Mensen opleiden tot ‘Bekenwatcher’ om zo een bepaald aspect van biodiversiteit te kunnen monitoren. Omschrijving De gezondheidstoestand van een beek kan het best afgelezen worden aan zijn bewoners. De Kempische beken en riviertjes herbergen heel wat bijzondere planten en dieren, die zelfs het statuut van provinciale aandachtssoort verdienen. Informatie verzamelen over het voorkomen van die soorten is daarom één van de belangrijkste doelstellingen van het project. Die kennis kan nadien nuttig gebruikt worden om de beken nog beter te beheren of bestaande knelpunten weg te werken. Er zijn intussen 2 cursussen Bekenwatch georganiseerd. De cursus bestaat uit 3 theoretische vormingsmomenten; voor 2012 gingen deze door op volgende data en locaties:  Maandag 16 april : Ecocentrum De Goren, Postelsesteenweg 71 in Mol  Woensdag 18 april : Bezoekerscentrum De Liereman, Schuurhovenberg 43 in Oud-Turnhout  Vrijdag 20 april : Bezoekerscentrum De Klapekster, Kolonie 41 te Wortel De cursus omvat ook een aantal praktijkmomenten. Deze vonden plaats in het werkingsgebied van RLKGN. Voor 2012 werden binnen de cursus volgende locaties aangedaan.  Op vrijdag 8 juni bezoeken we de taplopen van Mol-Wezel en Rauw (afspraak om 13u00 aan de kerk van Mol-Wezel)  Op 22 juni komt de Aa en Rode Loop in Oud-Turnhout aan de beurt (13u00 aan het Bezoekerscentrum van de Liereman)  Op 1 september naar de Asbeek en Hanske Selsloop in Balen (afspraak aan de kapel van de Heilige Odrada, Halflochtdijk in Balen Scheps)  Op 8 september naar de Bosbeek in Vorselaar (afspraak aan de schaapsstal van het educatief reservaat Schupleer, Dijkbaar in Vorselaar)  Op 15 september naar de taplopen in en rond het Provinciaal Domein Prinsenpark in Retie (afspraak aan het bezoekerscentrum). Alle informatie, verslagen en gegevens over de activiteiten vindt je op de projectwebsite https://sites.google.com/a/natuurpunt.be/beekwatch/ of via de website van het Regionaal Landschap Grote en Kleine Nete Verloop actie Uitgevoerd 2009 - 2013  Organisatie cursus Bekenwatcher 2011 251

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

 Organisatie cursus Bekenwatcher 2012 Gepland 2013 en verder  Herhaling project Bekenwatcher  Inzetten opgeleide Bekenwatchers bij activiteiten van RLKGN  Opvolging van de geïnteresseerden en opgeleiden door contacten vormingsmomenten Nazorg en opvolging Cursisten worden op de hoogte gehouden van nieuwe opleidingen. Samenwerking en financiering Promotie en aankondiging gebeurt via de wederzijdse kanalen van NP Educatie ne RLKGN. Gelinkte acties Actie publieksevenement KomeNete/ JAazzpicknik

252

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 37. Dag van de Trage Weg Initiatiefnemer/trekker RLKGN, gemeente Oud-Turnhout Contactpersoon RLKGN Hanne Govaers Partners Gemeente Oud-Turnhout Doelgroepen Brede publiek, inwoners van de gemeente Oud-Turnhout Doelstelling Het brede publiek laten kennismaken met de projecten rond trage wegen en het ecologische, landschappelijke en sociale belang van deze wegen tonen aan de hand van concrete voorbeelden. Omschrijving In 2010 nam de gemeente Oud-Turnhout voor de eerste keer deel aan de ‘Dag van de trage weg’. De gemeente en het Regionaal Landschap huldigden toen de ‘Brembergh Dreve’ in als eerste officiële trage weg in Oud-Turnhout. Bij dit eerste project rond trage wegen kon het publiek nomaals kennismaken met het project rond trage wegen en het ecologische, landschappelijke en sociale belang van deze wegen aan de hand van een eerste concrete voorbeeld: de Brembergh Dreve. In 2011 was het de beurt aan trage wegen het Beyntelpad en de Opstal, ook in Oud-Turnhout. Deze wegen zorgen voor een trage verbinding van en naar de stad. In 2012 brachten we de bestaande trage wegen van Oud-Turnhout in kaart. Vaak hebben deze bestaande trage wegen nog geen naam of officieel trage wegenbordje en daar hebben we in 2012 verandering in gebracht. Met de hulp van de heemkundige kring hebben we aangepaste namen gevonden voor de verschillende trage wegen. Een trage weg kan herkend worden aan dit naambordje te zien op de foto. Uitgevoerd 2009 - 2013  Deelname Dag van de Trage Weg in Oud-Turnhout in 2010: inhuldiging ‘De Bremberg Dreve’  Deelname Dag van de Trage Weg in Oud-Turnhout in 2011: inhuldiging ‘Beyntelpad’ en ‘Opstal’.  Deelname Dag van de Trage Weg in Oud-Turnhout in 2012: Folder ‘traag beWEGen in Oud-Turnhout’  Inhuldigen officiële trage wegenbordjes: - Molendijkpad - Pastorettepad - Looverspad - Kapelaanspad - Broederspleinpad - Moddergoorpad 253

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Vlinderpad

Gepland 2013 en verder ď&#x192;ź Deelname Dag van de Trage Weg in 2013: opening van het Vaantjesspoor en Varenstraat in Balen. ď&#x192;ź Elk jaar wordt deelgenomen aan de Dag van de Trage Weg. Dit zal gebeuren in de gemeente(n) waar dat jaar aan trage wegen wordt gewerkt en waar concrete terreinrealisaties gebeurd zijn. Samenwerking en financiering Algemene organisatie door de gemeente i.s.m. RLKGN. Afsluitende receptie met streekproducten aangeboden door de gemeente. Gelinkte acties Actie Trage wegen

254

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 38. PROMinANT Initiatiefnemer/trekker RURANT, Hooibeekhoeve, provincie Antwerpen Contactpersoon RLKGN Lieven Lavrysen, Joris Matthé

Partners Vlaamse Landmaatschappij (VLM), erfgoedcellen Kempens karakter, k.Erf en Noorderkempen Doelgroepen Brede publiek, landbouwers, geïnteresseerden in landbouw en streekproducten Doelstelling Het brede publiek en in het bijzonder landbouwers laten kennismaken met enkele projecten van RLKGN en partners en de mogelijkheden om beheerovereenkomsten af te sluiten. Omschrijving PROMinANT is het grootste plattelandsevenement van de provincie Antwerpen, dat jaarlijks georganiseerd wordt op de terreinen van de Hooibeekhoeve in Geel. Duizenden mensen bezoeken het evenement, dat vooral focust op streekproducten en plattelandsondernemers. Elk jaar heeft RLKGN een gezamenlijk standje met de andere Antwerpse RL’en op PROMinANT.

Links: de gezamenlijke stand van RLKGN met de andere Antwerpse RL’en, de Hooibeekhoeve en VLM. Rechts: kinderen luisteren naar Kempense verhalen op de gezamenlijke stand met de erfgoedcellen. Verloop actie Uitgevoerd afgelopen edities en toekomstige acties  overleg met partners over invulling standen  voorbereiding activiteit (posters, prijzen, aanmaak CD verhalenwedstrijd)  organisatie dag zelf met ruim 10.000 bezoekers Nazorg en opvolging Geïnteresseerden voor beheerovereenkomsten worden verdergeholpen door de bedrijfsplanner. Mogelijk ontstaan in de toekomst nog verdere gemeenschappelijke activiteiten met de landbouwsector. Samenwerking en financiering 255

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

De bijdrage van RLKGN (loonkost) werd gefinancierd via de basissubsidies van de gemeenten en provincie en VLM (bedrijfsplanner). Gelinkte acties Actie Zwaluwen in nesten Actie Beheerovereenkomsten en bedrijfsplanner Actie Verhalenwedstrijd

256

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 39. Trefdag natuur en landschap Initiatiefnemer/trekker RLKGN, provincie Antwerpen Contactpersoon RLKGN Sabine Caremans, Joris Matthé Partners Provincie Antwerpen Doelgroepen Gemeenten en bovenlokale samenwerkingsverbanden Doelstelling Kennismaking en uitwisseling tussen spelers in het werkveld natuur en landschap Omschrijving Net als in de andere Antwerpse regionale landschappen organiseert RLKGN ism de provincie (getrokken door de VIA-medewerker) een trefdag om alle spelers in het werkingsveld van natuur en landschap bij elkaar te brengen en kennis te laten maken met elkaars werking en projecten. De trefdag is gericht op gemeenten en bovenlokale samenwerkingsverbanden zoals regionale landschappen, bosgroepen, waterschappen, Natuurpunt, Kempens Landschap vzw, leadergebieden, Rurant vzw en toeristische clusters, en ook het Agentschap voor Natuur en Bos, Ruimte en Erfgoed Vlaanderen, Vlaamse Milieumaatschappij, Vlaamse Landmaatschappij en provincie Antwerpen (Dienst waterbeleid, Dienst duurzaam milieu- en natuurbeleid, Dienst landbouw en plattelandsbeleid en Dienst recreatie, sport en toerisme). Ook de leden van de Algemene Vergadering van RLKGN worden uitgenodigd. Aan de hand van een fietstocht in het werkingsgebied van RLKGN (omgeving Kasterlee) worden projecten van de verschillende spelers toegelicht (bv. rond waterbeheer, landschapsherstel, natuurbeheer, …) en ieders rol toegelicht. In RLKGN ging de trefdag door in het najaar van 2009. Verloop actie Uitgevoerd in 2009  uittekenen voorstel fietsroute, contacteren partners en samenbrengen ideeën, vastleggen datum  samenstelling programma en versturen uitnodigingen  organisatie trefdag: nodige contacten, reservatie zaal, catering voor de hele dag, organisatie van huur en transport fietsen, toestemming voor toetreding militair domein Tielenheide,…  opmaak syllabus en brochure ‘Samen werken aan natuur en landschap in de provincie Antwerpen’  uitvoering trefdag op 17 november 2009 (aantal deelnemers: 33) De fietsroute trefdag natuur en landschap met de stops Stops 1. Provinciaal domein de Hoge Mouw 2. Hukkelbergen 3. Coolsweg op Kempense Heuvelrug 4. Boomkwekerij in Hoebenschot 5. Kaliebeek 6. Watermolen Tielen 7. Weiland tussen Gierle en Tielen 8. Militair domein Tielenheide / Tielenkamp

Uitleg door Dirk Meeus (Groendomeinen provincie Antwerpen) Evi Van Camp (Boerenbond) Gilles Facon (TPA) en Wim Boonen (bosgroep KH) Kristien Vanlommel (Leader Midden Kempen Beweegt) en boomkwekers Kassandra Driezen (waterschappen) Lieve Janssens (provincie Antwerpen) Lieven Lavrysen (VLM) Kris Rombouts (ANB)

257

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Fietsroute trefdag natuur en landschap Gepland 2013-2019 Herhaling van de trefdag in een ander deel van het werkingsgebied (Vallei van de Grote Nete). Nazorg en opvolging Bij succes zal deze formule bv. tweejaarlijks herhaald worden Samenwerking en financiering Provincie Antwerpen, Vlaanderen (VIA), RLKGN Gelinkte acties /

258

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 40. Studiedagen, lezingen, congressen met input van RLKGN Initiatiefnemer/trekker Diverse Contactpersoon RLKGN Bas Van der Veken Partners Diverse Doelgroepen Erfgoedverenigingen, natuurverenigingen, landbouwverenigingen, regionale landschappen, overheden, politici, ambtenaren, geïnteresseerden Doelstelling Inhoudelijke bijdragen leveren aan studiedagen, lezingen en congressen en daardoor de kennis over landschap, erfgoed, natuurwaarden, … in de streek en bij de relevante doelgroepen verhogen Omschrijving RL Kleine en Grote Nete krijgt geregeld de vraag om bijdragen te leveren aan studiedagen, congressen en lezingen in de brede sfeer van landschapszorg, natuur en erfgoed in de Kempen (of daarbuiten). Wanneer dit binnen de scope van het regionaal landschap past en de nodige expertise in huis is, wordt hier in de mate van het haalbare op ingegaan. De lezingen zijn zeer divers, maar hebben vaak toch gemeen dat ze een wetenschappelijke en/of inhoudelijke bijdrage over het landschap in de Kempen leveren. Voorbeelden van geleverde bijdragen in de periode 2009-2010 zijn:  lessen en excursies KHK (Bas)  symposium regional branding Meetjesland: lezing RLKGN (Bas)  Koplopers-congres: lezing over ‘Duurzaam valoriseren van de open ruimte.De Kempen als kapitaal’ (Bas)  Herentals: lezing over de geschiedenis van het landschap in de Kempen (Bas) en over biodiversiteit en cultuur (Prof. Dr. Hans Van Dijck)

259

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 41. Participatie rond landschap in het werkingsgebied Partners provincie Antwerpen, ANB Doelgroepen Raad van Bestuur, deelnemers provinciale landschapsdag Doelstelling Verhogen van kennis en wederzijds begrip tussen actoren in het werkingsgsbied Omschrijving Eén van de conclusies van de aanwezigen én de organisatoren van de provinciale landschapsdag was de nood aan het vergroten van de kennis, die zeer versnipperd zit over de verschillende experten en disciplines, en de uitwisseling tussen deze actoren. Daarom wordt voorgesteld een ‘vervolgtraject’ op de landschapsdag te voorzien. In een aantal workshops of excursies kunnen daarbij enkele thema’s die aangehaald werden op de landschapsdag verder uitgediept worden, en ontstaat een vrijblijvend uitwisselingsnetwerk van kennis en informatie. Bedoeling is om op deze manier zowel de kennis als het wederzijds begrip van de verschillende actoren en disciplines te verhogen. Een analoog verhaal gaat op voor het gehele werkingsgebied van RLKGN. In de Raad van Bestuur van RLKGN zijn de meeste relevante actoren in het buitengebied vertegenwoordigd (provincie, gemeenten, verenigingen uit natuur, landbouw, toerisme en jacht). Om samen over landschappen in de regio te kunnen praten, is verhoging van het wederzijds begrip door samen op stap te gaan en aan kennisuitwisseling te doen een eerste aanzet. Daarom wordt voorgesteld om tussen de officiële raden van bestuur vrijblijvende excursies te organiseren, waarbij telkens een sector of gebied centraal staat en iedereen (vrijblijvend) uitgenodigd wordt. Met een frequentie van viermaal per jaar kunnen zo bijvoorbeeld een landbouwbedrijf, een WBE, een natuurgebied en een toeristische site aan bod komen. Vaak biedt een excursie naar een andere regio, waar men landschapszorg op een andere, meer geïntegreerde of innovatieve manier aanpakt, een verfrissende kijk op de eigen regio. Voor de Kempense Heuvelrug, resp. grotere delen van de Kempen, zijn bijvoorbeeld het Drents-Friese Wold resp. de Drentsche Aa in Nederland mooie en wellicht inspirerende voorbeelden van hoe men aan landschapszorg kan doen op een geïntegreerde manier, i.e. een afstemming tussen de aanwezige natuur- en landschapswaarden met landbouwbedrijfsvoering, recreatie, wildbeheer, etc. Een excursie naar dergelijk gebied waarbij geluisterd kan worden naar de mensen van terplekke (beheerder, landbouwer, lokale overheid, …) kan tegelijk aangenaam en leerrijk zijn, en voor de eigen regio leiden naar meer begrip en innovatieve ideeën. Verloop actie Uitgevoerd 2011  organisatie 2 thematische excursies over de Kempense Heuvelrug (was thema provinciale landschapsdag in 2010): o het Natuurrichtplan (gids ANB) op 25 mei 2011 o het Lavendelven (gids VIOE) op 6 juni 2011  opmaak brochure over de Kempense Heuvelrug i.s.m. provincie Antwerpen  organisatie 3 excursies met de voltallige Raad van Bestuur waarin telkens een van de sectoren centraal staat: o excursie wildbeheer, jacht en taplopen op 15 april 2012 in Balen (Grote Nete) o excursie natuursector in Landschap De Liereman op 16 juni 2012 (Oud-Turnhout) o excursie landbouwsector tweede helft september (te plannen) 260

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

ď&#x192;ź uitgave brochure over de Kempense Heuvelrug i.s.m. provincie Antwerpen Gepland 2013-2018 ď&#x192;ź verdere kennisuitwisseling en draagvlakverbreding door organsiatie van excursies in binnenen buitenland Samenwerking en financiering DMN-subsidie provincie Antwerpen Gelinkte acties Actie Provinciale landschapsdag

261

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 42. Cursus Kempense landschapsgids Initiatiefnemer/trekker NP Educatie, Heemkundekring Retie, RLKGN Contactpersoon RLKGN Bas Van der Veken Partners NP Educatie, provinciale groendomeinen, Retiese heemkundige kring Zeven Neten Doelgroepen Mensen met interesse in het Kempense landschap Doelstelling Mensen opleiden tot ‘Kempense landschapsgids’ Omschrijving Uitgevoerd 2009 - 2013  2 opleidingen Kempens landschapsgids: -Opleiding 2011: Opleiding 26 Kempense landschapsgidsen -Opleiding 2012: Opleiding 25 Kempense landschapsgidsen  De opleiding bestaat uit: -Zes theorielessen -Zes excursies: de Kempense Heuvelrug in Herentals, het heemerf in Kasterlee, de Molen van ‘t Veld in Geel, de Witte Netevallei en de watermolen in Retie, Landschap De Liereman in OudTurnhout, de Goorbossen in Retie, het Buitengoor in Mol, het Prinsenpark in Retie en de Hooibeekhoeve in Geel. De cursisten maakten van elke uitstap een verslag. Daarnaast voerden zij ook groepsopdrachten uit.  Diplomauitreikingen 2011 en 2013  Artikels in de Landschapskrant en de pers Gepland 2013 en verder  De interesse voor de cursus blijft hoog; er wordt bekeken om opnieuw een opleiding(en) in te richten  RLGKN zal de komende jaren zijn vrijwilligerswerking verder uitbouwen, ook de Kempense landschapsgidsen worden hierbij betrokken en ingezet bij activiteiten van het RLKGN. Nazorg en opvolging Cursisten worden op de hoogte gehouden van nieuwe opleidingen en activiteiten van het RLKGN. Samenwerking en financiering LEADER-project ‘Terug naar de toekomst’ van Natuurpunt Wamp en Neten Gelinkte acties Actie Publieksevenement KomeNete/ JAazzpicknik

262

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 43. Cursus stiltegids Initiatiefnemer/trekker provincie, NP Educatie, VormingPlus Kempen, RLKGN Contactpersoon RLKGN Bas Van der Veken Partners provincie, NP Educatie, VormingPlus Kempen, RLKGN Doelgroepen Mensen met interesse in stilte, rust en

ruimte

Doelstelling Mensen opleiden tot ‘stiltegids’ Omschrijving Gekoppeld aan de officiele opening van de omgeving van Landschap De Liereman als stiltegebied, werd – naar analogie van de cursus in RLSD – een opleiding ‘stiltegids’ georganiseerd. In de cursus “Stiltegids” dompelen we je onder in verschillende aspecten en methodieken rond stilte: stiltebeleving en innerlijke stilte, akoestische stilte, kunstzinnige stilte en inspirerende stilte,… We reiken je technieken en inzichten aan om meer stilte uit jezelf, de natuur en je groep te halen. In de cursus stellen we beleving en ruimte centraal. We verkennen in de verschillende onderdelen zowel de innerlijke ruimte als de buitenruimte. Tijdens de cursus doen we bijzondere plekken aan: Corsendoncks Hof, het Turnhouts Vennengebied, Landschap De Liereman, misschien wel het Begijnhof te Turnhout,… En als slotuitstap verkennen we de stilte van het Winkelsbroek in een moerboot. Verloop actie Uitgevoerd 2009 - 2013 De cursus ging door op dinsdagavonden en zaterdagvoormiddagen van 24 april tot juni 2012 (24/04/2012, 28/04/2012, 8/05/2012, 15/05/2012, 19/05/2012, 26/05/2012, 5/06/2012, 12/06/2012, 19/06/2012, 23/06/2012) Locatie: Oud-Turnhout en buurgemeenten Gepland 2013 en verder RLGKN zal de komende jaren zijn vrijwilligerswerking verder uitbouwen, ook de stiltegidsen worden hierbij betrokken en ingezet bij activiteiten van het RLKGN. Er wordt bekeken of er een nieuwe cursus kan ingericht worden in de komende jaren. Nazorg en opvolging Cursisten worden op de hoogte gehouden van nieuwe opleidingen. Samenwerking en financiering Promotie en aankondiging gebeurt via de wederzijdse kanalen van NP Educatie en RLKGN. Gelinkte acties Actie. Stiltegebieden / Actie. publieksevenement KomeNete/ JAazzpicknik

263

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 44. Cursus Vleermuizen Initiatiefnemer/trekker Natuurpunt, RLKGN Contactpersoon RLKGN Joris Matthé Partners Natuurpunt Doelgroepen Breed publiek Doelstelling - Brede publiek kennis laten maken met vleermuizen en de problematiek van architectuur, landschap, nestgelegenheden, structuurrijke elementen in het landschap,… . Het is niet de ambitie om vleermuizenexperts van de cursisten te maken. Het thema vleermuizen is daarvoor veel te complex en is echt expertenwerk. - Aangezien het voorkomen van vleermuizen en een goede landschappelijke kwaliteit rechtstreeks met elkaar verbonden zijn, is het eveneens de bedoeling om de aandacht van de cursisten te vestigen op goed landschapsbeheer, de aanleg en onderhoud van KLE’s, het behoud van oude (soms dode) holle bomen,… Omschrijving In 2012 gingen in mei en juni twee cursusavonden door. Het eerste cursusmoment handelde over de algemene ecologie van de meest voorkomende Vlaamse vleermuissoorten en konden cursisten een eerste keer kennismaken met het gebruik van de bat-detector (tijdens wandeling). De tweede avond werd dieper ingegaan op de geluiden, zowel heterodyne als tijdsexpantie met een blik op geluidsanalayse. De cursus werd georganiseerd door RLKGN en Natuurpunt. Lesgevers waren vrijwilligers van de vleermuizenwerkgroep. Verloop actie Uitgevoerd 2012 - Tweedaagse cursus op 25 mei en 1 juni in het Prinsenpark in Retie - Aankondiging op facebook en in de landschapskrant Gepland 2013 (en deels uitgevoerd) Zesdaagse cursus olv Natuurpunt: - 26 april: theorie “ ecologie en soortbeschrijving” - 3 mei : theorie” herkennen van vleermuizen met behulp van een batdetector” - 24mei: praktijk “ werken met een batdetector en opnemen van geluiden” - 31 mei: praktijk “analyseren van opgenomen geluiden m.b.v. een computer” - 7 juni : praktijk “ werken met bat detector en opnemen van geluiden” - 13 sept : uitstap observeren zwermgedrag van vleermuizen Nazorg en opvolging / Samenwerking en financiering Financiering door Natuurpunt. Gelinkte acties Actie Vleermuizen 264

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 45. Cursus knotbeheer Initiatiefnemer/trekker RLKGN Contactpersoon RLKGN Els Oostvogels Partners Vrijwilligers van het knotteam, Agentschap Onroerend Erfgoed, Agentschap voor Natuur en Bos, Bosgroep Noorderkempen, Bosgroep Kempense Heuvelrug, Bosgroep Zuiderkempen Doelgroepen Vrijwillgers van het knotteam Doelstelling Herstel en beheer van knotbomen en hakhout. Sensibilisering rond goede praktijken van beheer van knotbomen en hakhout. Omschrijving Er zijn heel wat houtkanten en knotbomen met achterstallig beheer, voornamelijk in particulier bezit. Het knotteam is in het leven geroepen om bij particulieren die zelf niet kunnen instaan voor het onderhoud, deze werken uit te voeren. Voorafgaand aan actie op terrein wordt een opleiding knotbeheer gegeven aan de vrijwilligers zodat het knotten volgens de goede praktijken verloopt. Verloop actie Uitgevoerd 2012  Oproep vrijwillgers  Oproep te knotten bomen / hakhout  Overleg met andere regionale landschappen omtrent aanpak en organisatie knotteam  Eerste contact met knotters en eigenaars van knotbomen of hakhout Gepland 2013-2018 In 2013, op 16 februari zal een cursus knotbeheer worden ingericht in Beerse. Er wordt één opleidingsdag voorzien. Het programma ziet er uit als volgt:  Halve dag theoretische uiteenzetting door een erkend lesgever harmonisch park en groenbeheer, volgende thema’s komen uitgebreid aan bod: ecologie van knotbomen, eigenschappen van diverse knotboomsoorten, juiste snoeiwonden, veltechnieken, …)  Halve dag praktijk met lesgever en erkend boomverzorger: knotten van wilgen met achterstallig beheer bij particulier. Deze opleiding zal jaarlijks herhaald worden. 265

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Nazorg en opvolging De vrijwilligers worden opgevolgd, jaarlijks zal een vormingsmoment omtrent dit thema worden aangeboden. Samenwerking en financiering Loon- en werkingskost landschapsanimator door Agentschap Onroerend Erfgoed Gelinkte acties Actie Kleine landschapselementen Actie Landschapsanimator en Landschapsteam

266

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 46. Cursus beheer van hoogstamboomgaard

Initiatiefnemer/trekker RLKGN Contactpersoon RLKGN Els Oostvogels Partners Agentschap Onroerend Erfgoed, Nationale boomgaardenstichting Doelgroepen (nieuwe) eigenaars hoogstamboomgaard, brede publiek Doelstelling Herstel en beheer van hoogstamboomgaarden Omschrijving Het historische landbouwlandschap was rijk aan hoogstamboomgaarden, veelal met historische rassen. Door de evolutie in het landgebruik en de landbouwmethoden zijn veel hoogstamboomgaarden verdwenen. Om de kennis over dit cultuurhistorisch en landschappelijk erfgoed en ecologisch belang te vergroten en specifieke aanplant‐, onderhouds‐ en snoeitechnieken aan te leren, plant RLKGN jaarlijks een cursus (winter & zomer) rond het thema hoogstamboomgaarden. De snoeicursus wordt georganiseerd in samenwerking met de Nationale Boomgaardenstichting en bestaat uit twee dagdelen. In de voormiddag komt theorie en achtergrond over erfgoedwaarde, soorten en rassen, ziekten, aanplant, snoei (vorm‐, onderhouds‐, verjongingssnoei) aan bod, in de namiddag wordt de aanplant en snoei van hoogstamfruitbomen in de praktijk gebracht. Verloop actie Uitgevoerd 2012  contact en overleg Nationale Boomgaardenstichting  contact en overleg locatie cursus 267

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Gepland 2013-2019  Bekendmaking en oproep snoeicursus hoogstamfruit in landschapskrant en nieuwsbrief  Promotie zomercursus naar deelnemers van wintersnoeicursus en visa versa  Promotie snoeicursussen op publieksactiviteiten  Contacteren eigenaars hoogstamboomgaarden voor deelname aan deze cursus  Organisatie snoeicursus Nazorg en opvolging Jaarlijks zal één of meerdere snoeicursussen worden georganiseerd.

Samenwerking en financiering Loon- en werkingskost landschapsanimator door Agentschap Onroerend Erfgoed Gelinkte acties Actie KLE’s Actie Landschapsanimator en Landschapsteam

268

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 47. Landschapskrant, website, Facebook en e-nieuwsbrief Initiatiefnemer/trekker RLKGN Contactpersoon RLKGN Bas Van der Veken Partners Alle doelgroepen van RLKGN Doelgroepen Brede publiek Doelstelling Het brede publiek sensibiliseren (draagvlak voor natuurbehoud) en betrekken bij acties van RLKGN; RLKGN bekendmaken; activiteiten aankondigen, thema’s belichten.

1. Landschapskrant Omschrijving Van een regionaal landschap wordt decretaal verwacht dat het per werkingsjaar minstens twee landschapskranten publiceert en ruim verspreidt binnen de gemeenten van het werkingsgebied. Inhoudelijk komen volgende rubrieken aan bod komen:  Voorwoord van de voorzitter  Artikels i.k.v. natuurbehoud en KLE, landschap en streekeigen karakter, natuureducatie, natuurrecreatie  Verslagen van concrete projecten en activiteiten  Oproepen voor deelname aan projecten  Activiteitenkalender De redactie en de layout gebeuren door RLKGN zelf. Druk en bedeling worden uitbesteed. De bedeling gebeurt in alle gemeenten bus aan bus (ook de bussen met sticker ‘geen reclame’); totale oplage 140.000 exemplaren. Verloop actie 2009-2013 Volgende thema’s kwamen aan bod 1. Editie najaar 2009:  Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete van start! De eerste medewerkers en Werkingsgebied van RLKGN  Artikels over Autochtone bomen en struiken , Eindeloos wandelen, Zonder boeren geen zwaluw Trage Wegen  Agenda (cursussen, activiteiten,…) - Natuurtelevisie 2. Editie voorjaar 2010  Winnaars fotowedstrijd – oproep Verhalenwedstrijd  Artikels over Zwaluw zoekt nest, Plaatsnamen en hun oorsprong  Agenda (cursussen, activiteiten,…) – KomeNete

269

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

3. Editie najaar 2010  Artikels over Harkwesp, Zwaluwen vonden nest!, Trage Wegen, Bomen van Hier  Aankondiging nieuwe brochure Landschapsbelevenissen  Agenda (cursussen, activiteiten,…) - KomeNete, was u er ook bij? 

covers van verschenen landschapskrant van 2009 – 2013 4. Editie voorjaar 2011  Artikels over de oeverzwaluw, de werking van de landschapsanimator, De Kempense Heuvelrug met voorstelling CD Pesjoenkelen  Agenda (cursussen, activiteiten,…) - Aankondiging KomeNete en Cursus ‘Bekenwatcher’ 5. Editie najaar 2011  artikel over ‘Plant van Hier’, de ‘Staaltjes natuur’ tentoongesteld in het Turnhouts Vennengebied  wandeltip ‘Kempense Hoven’  oproep plaatsen van broedwanden voor oeverzwaluwen en landschapsanimator  Agenda (cursussen, activiteiten,…) - fotowedstrijd ‘Liefste foto’ 6. Editie voorjaar 2012  Artikels over Fauna-akkers, ‘2012, het jaar van de vleermuis’; Stille Kempen i.h.k.v. Stilteproject Nooit uitgekeken op beken i.h.k.v. Bekenwatch  Agenda (cursussen, activiteiten,…) 7. Editie najaar 2012  Kempengids worden  Knotbomen en houtkanten  Bijzzzondere akkers  Langs trage wegen  Agenda (cursussen, activiteiten,…) - KomeNete! 270

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

8. Editie voorjaar 2012  Buiten-gewone Plekjes  Leve(n)de poel  Fauna(r)akkers  Midden-Kempen beweegt  Agenda (cursussen, activiteiten,…) - Het Gedroomde Landschap Gepland 2013-2019 In het najaar 2013 staat er een redesign van de Landschapskrant op de planning, conform de redesign van de website en huisstijl van RLKGN. De krant zal in een ander formaat verschijnen (tabloid-formaat) en inhoudelijk aangepast worden (interactiever, meer beelden, kortere items). De lezer zal ook een digitale versie van de landschapskrant kunnen downloaden aan de hand een QR-code op de cover van de krant. Er zal een 3-ledig bestek worden uitgeschreven voor desbetreffend website, huisstijl en landschapkrant. Nazorg en opvolging Via telefonische reacties of deelname aan wedstrijden de landschapskrant krijgen we een idee van de ‘effectiviteit’ of de impact van de landschapskrant. Samenwerking en financiering Druk, layout en bedeling door RLKGN via basissubsidies Gelinkte acties Alle acties komen wel eens aan bod in de landschapskrant; de landschapskrant omvat ook een kalender met alle RLKGN-activiteiten.

2. Website Omschrijving De website is als medium één van de belangrijkste dragers van informatie. RLKGN kan via deze weg snel en effectief communiceren naar het brede publiek. Elke week is er iets nieuws te lezen op de homepage . Hierdoor is de website ook een dynamisch medium en binden we de bezoekers aan ons door ze telkens nieuwe informatie te verschaffen. Ze blijven dus geprikkeld en zullen daardoor sneller en meer nog eens naar onze site surfen. Uit de cijfers blijkt dat de website maandelijks bezocht wordt door gemiddeld 500 uniek bezoekers.

Een blik op de RLKGN-website (juni 2013) 271

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Verloop actie In 2009 liet RLKGN een ontwerp maken voor een eigen website (www.rlkgn.be), met volgende webpagina’s:  Homepagina – zet via vier sterke beelden lopende projecten, activiteiten, nieuwsberichten, … in de kijker. Daarnaast zijn er ook steeds wisselende natuurfilmpjes en litenatuurtjes (korte natuurgedichtjes) van Greenz  Nieuws – nieuwsberichten, aankodigingen, vacatures, …  Over ons - info over de missie, het werkingsgebied, bestuur, team, …  Projecten - info over de werking van RLKGN, opgebouwd rond de thema’s streekidentiteit, natuur, landschap, natuureducatie en natuurrecreatie  Activiteiten - aankondiging van cursussen, publieksactiviteiten, wandelingen, …  Publicaties - downloadbare publicaties in pfd-formaat (landschapskranten, e-nieuwsbrieven, brochures)  Media – fotoverslagen van activiteiten, filmpjes, …  Contact - contactgegevens en links Sinds de publicatie kent de website een duidelijke stijging van het aantal bezoekers, die trend wordt in 2012 verdergezet. Ook in 2013 blijft het constant up-to-date houden van de website erg belangrijk in onze communicatiestrategie.

Month

Unique visitors

Number of visits

Jan 2012

507

802

Feb 2012

467

719

Mar 2012

599

1017

Apr 2012

546

922

May 2012

605

1068

Jun 2012

557

1081

Jul 2012

528

890

Aug 2012

874

1500

Sep 2012

317

558

Oct 2012

324

587

Nov 2012

340

601

Dec 2012

436

812

Evolutie van het aantal bezoekers in 2012 van de website van RLKGN Gepland 2013-2019 In het najaar 2013 staat er een redesign van de website op de planning, conform de redesign van de landschapskrant en de huisstijl van RLKGN. In de zomer van 2013 zal RLKGN een brainstorm sessie houden omdat de huidige website niet meer voldoet aan de wensen en behoeften van alle teamleden. Een website moet ons ‘aanbod’ weergeven, bepaalt onze uitstraling en ondersteunt ons imago maar moet ook in gebruiksvriendelijkheid en prikkelend zijn. Er zal een 3-ledig bestek worden uitgeschreven voor desbetreffend website, huisstijl en landschapskrant. Nazorg en opvolging De redactie en publicatie gebeurt door RLKGN zelf. Op basis van de evolutie van het aantal bezoekers hebben we een zicht op hoe intensief de website bezocht wordt. Samenwerking en financiering Redesign door RLKGN via basissubsidies 272

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Fig. 2-27 Een blik op de website Plant van Hier Ook voor de wandeling met Staaltjes natuur van kunstenaar Geert De Kockere, gekoppeld aan de werking in het Turnhouts Vennengebied, werd een speciale website www.litenatuurtjes.net/vennengebied ontwikkeld. Hierop kan de bezoeker de ‘making of’ zien, alsook de wandeling virtueel maken.

Een blik op de website rond de Staaltjes Natuur

273

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

3. Facebook Omschrijving Naast een webpagina heeft RLKGN ook een eigen Facebook-pagina. Uit het proces rond visievorming (zie paragraaf 3.3) kwamen het gebruik van moderne multimedia en jongeren als specifieke doelgroep als twee aandachtspunten naar voren, en mede door dit kanaal wil RLKGN dit verder uitbouwen. Op basis van de evolutie van het aantal fans, kunnen we vaststellen dat hebben we een zicht op hoe intensief de website bezocht wordt. Eind december 2011 had de Facebook-pagina van RLKGN 281 fans, anno juni 2013 kan RLKGN rekenen op 530 fans. Op de pagina worden zeer regelmatig korte berichten, nieuwsberichten, foto’s, ludieke intermezzi, … geplaatst. Facebook laat ook toe dat mensen hier zelf op kunnen reageren, zodat er een hoge vorm van interactie met de bezoeker ontstaat. Verloop Actie Het plaatsen van foto’s en topics gebeurt door RLKGN zelf. Met regelmaat wordt er gepost op de pagina. Gepland 2013-2019 Rekening houdende met de evolutie van het aanbod van social media (facebook,twitter, instagram,…) zal ook RLKGN hierop blijvend investeren.

4. E-nieuwsbrief Omschrijving Op maandelijkse basis wordt een elektronische nieuwsbrief verstuurd naar het adressenbestand van RLKGN. Het adressenbestand is ingedeeld in een aantal categorieën, zoals Regionale Landschappen, RVB, Pers, Geïnteresseerden, Plant van Hier … Er kan dus gericht gekozen worden naar welke doelgroep de opgemaakte nieuwsbrief verstuurd wordt. overzicht nieuwsbrieven 2013

2012274

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Verloop actie Vanaf april 2012 wordt er maandelijks een e-nieuwsbrief uitgestuurd vanuit RLKGN en in november 2012 vertrok ook de halfjaarlijkse nieuwsbrief van Plant van Hier. RLKGN kan rekenen op een adressenbestand van een 900-tal geïnteresseerden. Gepland 2013-2019 Bij de redesign van de website zal er een invulformulier komen waarop geïnteresseerden zich op de nieuwsbrief kunnen inschrijven. RLKGN zal blijvend investeren in dit medium en maandelijks een nieuwsbrief uitsturen met actuele acties/projecten/agendapunten/… in.

5. Tentoonstelling Omschrijving Tijdens KomeNete (19 augustus 2012) lanceerde RLKGN een nieuwe tentoonstelling opgemaakt door de communicatiemedewerker. Het is een visueel aantrekkelijke tentoonstelling die informatie geeft over de algemene werking, projecten, geschiedenis van de Kempen. Op de twee onderste panelen kan de toeschouwer een puzzel maken; “Wie woont waar?”. Daarmee is de tentoonstelling zowel informatief als educatief. Gepland 2013-2019 Deze tentoonstelling kan getoond worden op een Raad van Bestuur, de Algemene vergadering, Prominant, KomeNete, Nacht van Vleermuis, …

275

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 48. Natuurfilms Initiatiefnemer/trekker RLKGN Contactpersoon RLKGN Bas Van Der Veken, Joris Matthé Partners Geert De Kockere, Frans Verhoeven Doelgroepen Breed publiek Doelstelling - Sensibiliseren en informeren van een breed publiek - Informatieve fragmenten die inzetbaar zijn tijdens evenementen, overlegmomenten met lokale overheden, particulieren, scholen en partnerverenigingen. Omschrijving De provincie Antwerpen startte in het kader van haar doelgroepenbeleid een samenwerking op met Geert De Kockere, bekend als jeugdschrijver, dichter en auteur van de natuurfilmpjes uit Man Bijt Hond. In de loop van 2009 maakte hij tal van korte filmpjes van natuurgebieden, soorten en biotopen uit de regio die gemonteerd werden met korte gedichten, one-liners etc. Een groot LCD-scherm dat vanop afstand aangestuurd wordt, werd opgesteld op drukbezochte publieke plaatsen. Zo kunnen mensen, letterlijk of figuurlijk, even stilstaan bij de natuur- en landschapswaarden uit hun eigen omgeving terwijl ze wachten op een ticket, aanschuiven aan het loket, … . In de tweede helft van 2009 werd het scherm ingezet binnen het werkingsgebied van RL Kleine en Grote Nete, en werd ook de programma-inhoud hieraan aangepast (gebieden, prioritaire soorten uit de regio, …). Naar aanleiding van deze samenwerking maakte Geert De Kockere in opdracht van het Regionaal Landschap drie nieuwe filmpjes over diersoorten van enkele RLKGN-projecten. -

Hooibeekhoeve (boerenzwaluw) Geel-Bel (harkwesp) Geel (Oeverzwaluw)

De filmfragmenten werden in High Definition (HD) gefilmd en verwerkt en via een afstandsgestuurde HDtelevisie vertoond in verschillende culturele centra van het werkingsgebied. Kortere webversies werden 276

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

op de website van het Regionaal Landschap geplaatst. Alle fragmenten zijn ook vrij te verkrijgen voor educatieve doeleinden. In samenwerking met cineast Frans Verhoeven werden inmiddels vier natuurdocumentaires van de streek gemaakt. - Natuurreservaat de Ronde Put – een groene oase in de Antwerpse Kempen - Natuurreservaat Buitengoor – tussen zonnedauw en orchideeën - Landschap in Geel-Bel – Belle Bel - Oerkempens Landschap De Liereman Verloop actie Uitgevoerd 2009 – 2013 - Nauw overleg met filmmakers omtrent inhoudelijke informatie van de filmfragmenten, onderwerpen,… - Bijsturing tekstuele en visuele inhoud, scènes,.. - Voorstelling filmfragmenten van Geert De Kockere in de Warande in Turnhout, Hooibeekhoeve, het Zilvermeer in Mol,… - Integratie van diverse bestaande filmfragmenten van Geert de Kockere in een ‘filmbutton’ op de website van het Regionaal Landschap. Gepland 2013 – 2019 - Frans Verhoeven werkt momenteel aan een volgende film rond de Molse Nete. Bedoeling is ook een verzameling van zijn volgende films te bundelen op DVD. Nazorg en opvolging - Filmfragmenten zijn voor educatieve doeleinden vrij beschikbaar. Samenwerking en financiering - Financiering van de filmfragmenten over projecten van RLKGN (ism Geert De Kockere) werden bekostigd door middelen van de Dienst Duurzaam Milieu- en Natuurbeleid van de provincie Antwerpen. Gelinkte acties Actie Oeverzwaluwen Actie Harkwesp Actie Huis-, boeren- en gierzwaluw

277

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 49. Festival ‘Het Gedroomde Landschap’

Partners Architectuurorganisatie Antwerpen

Ar-tur,

cultuurhuis

Warande,

Provincie

Doelgroepen brede publiek, landschapsarchitecten, architecten, liefhebbers van het landschap Doelstelling  Ontwikkelen van een inspirerende visie op de Noorderkempen d.m.v. ontwerpend onderzoek  Onderzoek naar het raakvlak landschapsarchitectuur en architectuur  Een podium bieden aan de artistieke kijk op het verander(en)de landschap Omschrijving Tijdens festival Het Gedroomde Landschap geven de Warande, Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete en architectuurcentrum Ar-Tur een podium aan de artistieke kijk op het verander(en)de landschap. Onderdeel van het festival zijn de expo ‘Weg van Vlaanderen’ , dans, theater, gesprek en een landschapslab. programma

278

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Het RLKGN en Ar-tur focussen tijdens het festival op de organisatie van het landschapslab. Kleinere steden en hun landelijke omgeving vragen om een specifiek antwoord op de actuele ruimtelijke ontwikkelingen. Met als casestudy de regio Noorderkempen tonen we de inspirerende kracht van ontwerpend onderzoek. Kan creatief ontwerpend onderzoek nieuwe inzichten bieden voor de toekomst van het landschap in de Kempen? LANDSCHAPSLAB Het traject ging van start met een ‘Ontdekkingstocht Noorderkempen’ donderdag 16 mei, met als doel het ontdekken van het projectgebied. Tijdens een busexcursie doorkruisten we het gebied van Weelde tot Rijkevorsel. Met een gezelschap van ontwerpers, kenners en andere ontdekkers gingen we op pad om de huidige staat van het landschap te verkennen. Het werd een dag met veel uitwisseling van kennis en ideeën. Door de experten werd een beschrijving van de Noorderkempen gegeven, dit is de nulmeting. De tocht werd gevolgd door een lezingavond (concept 10X20X20) die inspirerende landschapsontwerpen toont die frisse ideeën kan leveren voor het projectgebied de Noorderkempen. Op vrijdag 17 mei ging aansluitend een workshop door onder leiding van Delva Landscapearchitects, in samenwerking met betrokken landschaps-actoren uit de regio. Na de excursie en de workshop met betrokken actoren ging het expertenteam van Delva LandscapeArchitects aan de slag om een voorstel tot inspirerende visie te maken. Op een publieke gespreksavond dinsdag 21 mei werden de resultaten van het Landschapslab getoond. Op dit vitrinemoment werd een blik gegeven op de ontdekkingstocht, de lezingavond en de inspirerende visie opgemaakt door DELVA LandscapeArchitects. Op deze avond gingen we in gesprek met een panel en het publiek. Hoe kunnen we nadenken over ruimtelijke kwaliteit in de Kempen? Op welke manier kunnen we integraal werken aan een toekomstgerichte visie voor het landschap, met alle betrokken landschapsactoren? Wat is de meerwaarde van ontwerpend onderzoek, en hoe kan dit in de toekomst zinvol worden ingezet? Het doel is om inspiratie mee te geven, bestaande processen/ problematieken/ soms ook juridisch kader achterwegen te laten om frisse ideeën te kunnen brengen, te prikkelen en discussie over duurzame ruimtelijke ontwikkelingen op te wekken; PARTICIPATIETRAJECT Tijdens het festival organiseerde het RLKNG een participatietraject. We wilden daarbij het gedroomde landschap van de bezoeker van het festival ontrafelen. Dit deden we op twee manieren; bevraging via beelden van een gedroomde landschap met postkaarten en het plaatsen van een Bubobox waarin de bezoekers een videoboodschap konden achterlaten.  POSTKAARTENREEKS in 3 thema’s Wonen, Werken en Leven. We vragen de mensen hun meest sprekende beeld te kiezen en waarom ze dit kiezen. Er werden een 200-tal kaarten van bezoekers binnengebracht.

D – A – E zijn de meest gedroomde landschappen om in te ‘wonen’ 279

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

C – B zijn de meest gedroomde landschappen om in te ‘leven’



H – A – C zijnde meest gedroomde landschappen in thema ‘werken’ BUBOBOX Tijdens het festival reisde een babbelbox mee waarin de bezoeker een videoboodschap kon achter te laten. Er werd gevraagd of het bijwonen van het Landschapslab, een voorstelling of tentoonstelling een invloed heeft gehad op hun gedroomde landschap. Een tiental bezoekers spraken een boodschap in.

Verloop actie Uitgevoerd 2009 – 2013 Organisatie Festival ‘Het Gedroomde Landschap’ 2013 Gepland 2013 en verder Het festival zal ook in 2014 georganiseerd worden. Het doel is om dit initiatief jaarlijks te organiseren. Een vervolgtraject met de betrokken partners is in de maak. Samenwerking en financiering provincie Antwerpen, RLKGN, De Warande, Ar-tur Gelinkte acties / 280

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 50. Sensibilisatie zwerfvuil Partners gemeenten, Landelijke Gilden, Boerenbond, IOK, OVAM, provincie Antwerpen, TPA Doelgroepen Wandelaars, particulieren, automobilisten

wandelclubs, scholieren,

Doelstelling Meehelpen aan het voorkomen van zwerfvuil door sensibilisatie. Omschrijving Verschillende partners binnen RLKGN gaven aan dat zwerfvuil een prioritair werkpunt is wanneer men aan landschapszorg en natuurgerichte recreatie wil werken. Vooral de landbouwsector wordt vaak geconfronteerd met zwerfvuil. Naast projecten om het landschap mooier en biodiverser te maken, zou er minstens evenveel energie moeten gaan naar het ‘minder lelijk en vervuild’ maken van het landschap. RLKGN nam zwerfvuil per definitie op als een prioritaire actie binnen alle routegebonden projecten (trage wegen, Kempen-Hagelandroute,…). Gezien het belang – landschappelijk, ecologisch en sociaal – werd een projectidee hieromtrent uitgewerkt. Zwerfvuil is een probleem dat in alle bevolkingslagen en alle regio’s tot uiting komt. Per definitie gebruikt de vervuiler eerder afgelegen plaatsen om zijn zwerfvuil te storten. Concreet betekent dit dat vaak natuurgebieden en meer gesloten landbouwgebieden het meest geviseerd worden. Ook naast drukke invalswegen is het probleem merkbaar. Door culturele verschillen zijn buitenlandse automobilisten vaak minder gevoelig voor het probleem en is een blikje, een sigaret, een plastiek verpakking al gauw het raam uitgegooid. Maar de kleine wegen blijven het meest in trek bij de vervuiler. En het zijn net deze kleine wegen waarlangs wandelnetwerken en fietsknooppunten werden uitgezet. Dat bracht het RLKGN op het idee om de zwerfvuilproblematiek en het routedoktersysteem met elkaar te laten rijmen. Verloop actie Uitgevoerd 2011-2012  Aftoetsing bestaande initiatieven met IOK, OVAM  Oplijsting bestaande initiatieven binnen elke gemeente.  Oplijsting per gemeente van de noodzaak van het project. Uit deze oproep bleek de beperkte interesse van gemeentes om via RLKGN nog extra initiatieven uit te werken. Slechts 5 van de 17 gemeentes gaven aan nood aan ondersteuning te hebben. De overige 12 gemeentes reageerden niet op de oproep. IOK en OVAM reageerden enthousiast, maar stelden zich meteen de vraag wat er extra zou gedaan kunnen worden. Het voorgaande in gedachte, gooiden we het roer om om met beperkte inspanning via bestaande systemen toch een grote impact teweeg te brengen: het routedoktersysteem van TPA.  Overleg met TPA ifv de routedokters. Hierbij kunnen gemeente via sociale economiebedrijven arbeidsuren inzetten op de aanpak van zwerfvuil. Dit kan echter enkel in functie van wegen die ingetekend zijn op een wandelnetwerk of een fietsknooppuntentraject. Zwerfvuil op andere plaatsen kan niet via dit systeem aangepakt worden. Gemeentes die niet intekenen worden wel op de hoogte gebracht van zwerfvuilmeldingen in de gemeente, maar beslissen zelf of ze er iets aan doen en wie ze eropaf sturen. Inmiddels hebben 13 van de 17 gemeentes van het werkingsgebied ingetekend.

281

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Deelname zwerfvuilmeldingen via routedoktersysteem Van de vier gemeentes die niet deelnemen, wordt het zwerfvuilprobleem op een andere manier opgevolgd.  Kasterlee zet arbeiders van PWA in voor de opruim.  Turnhout volgt meldingen van burgers asap op. Verder organiseren verschillende scholen en verenigingen regelmatig opruimacties. Turnhout was wel geïnteresseerd om in te stappen in het systeem van de routedokters.  Olen heeft een intensieve samenwerking met wandelpeters en –meters. Gepland 2013-2019  Integratie van zwerfvuilproblematiek in alle projecten van RLKGN die gebonden zijn aan routestructuren en recreatie: wandelen fietsnetwerken, Kempen-Hagelandroute, trage wegen, holle wegen, … Samenwerking en financiering Samenwerking met het routedoktersysteem van TPA Acties partners  Zwerfvuil in de vuilbak (nationale campagne van OVAM, Fostplus)  Diverse gemeentelijke acties met VVV’s, scholen, jeugdverenigingen,…  Acties IOK  Routedokter Gelinkte acties Actie Ontwikkeling wandelnetwerken Actie Trage wegen Actie Landschapsbelevenissen Actie Kempen-Hagelandroute Actie Holle wegen

282

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

4. Werkingsprogramma 2013-2019 - Extra activiteiten en projecten In dit hoofdstuk worden de extra acties opgelijst die, bovenop de 18 doorlopende acties uit hoofdstuk 4, zullen opgestart worden tijdens de periode van de definitieve erkenning (2013-)2014-2018. Actiefiches van reeds lopende projecten worden hier niet meer herhaald (hiervoor wordt doorverwezen naar hoofdstuk 3); actiefiches van nieuwe projecten komen in dit hoofdstuk aan bod (voor sommige projecten wordt reeds vooroverleg gehouden).

Tabel 4-1 Overzicht extra actiefiches RLKGN 2013-2019, met timing en relatie tot doelstellingen. Acties met een directe link naar de IHDâ&#x20AC;&#x2122;s worden gemarkeerd met een *.

57 58 59 60 61

X X x

x x X

x x

X x x

x X X

x x

x x x

x x

Draagvlak natuurdecreet Doelgroepen

x X X x

Natuurrecreatie

x x x X

Recreatief medegebruik

X X X x

Natuureducatie

Streekeigen karakter

Landschapszorg

Natuurbehoud en KLEâ&#x20AC;&#x2122;s Groen in de stad Groen op school Groen en bedrijven LIFE+ Bosgroepen en Regionale landschappen * Soortgerichte projecten* Biodiversiteitstoren Landschapszorg en streekeigen karakter Landduinenproject* Bodemerfgoed en aardkundige waarden Gebiedsgerichte projecten* Natuureducatie en sensibilisatie Antwerpen Visprovincie * Samenwerking met scholen

Beheer, herstel en aanleg KLE

51 52 53 54 55 56

TITEL ACTIE

Natuurbehoud

nr. actie 2013-2019

Acties Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete 2013-2019

x x

X X X X X

283

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

I– Natuurbehoud en KLE’s

Actie 51. Groen in de Stad Partners Provincie Antwerpen Doelgroepen Bevolking verstedelijkte regio’s Doelstelling  Biodiversiteit een plaats geven in sterk verstedelijkte omgevingen  Opwaarderen ecologische functie stedelijke centra  De stedelijke bevolking bewuster maken van de groene mogelijkheden in hun nabije omgeving door actieve en passieve beleving  Wegwerken van de negatieve perceptie en de vooroordelen die nog steeds rond gevelbegroening en groendaken de ronde doen  De leefbaarheid en duurzaamheid van de stedelijke omgeving vergroten Omschrijving Verstedelijkte regio’s worden veelal ten onrechte aanzien als oppervlaktes waar geen ruimte kan zijn voor biodiversiteit. Nochtans zijn de groene expansiemogelijkheden in deze uitgeklede gebieden relatief gezien veel groter dan in het echte buitengebied. Aandacht voor stedelijke natuurontwikkeling en stedelijke vergroening is dan ook geen overbodige luxe, temeer daar een groot deel van het te bereiken doelpubliek hier woont, leeft en werkt. Het aandeel van de bevoking dat gehuisvest is in de stad kent overigens ook een steeds toenemende trend, waarbij vooral jongeren en jonge gezinnen de stad(srand) verkiezen boven het platteland. Als deze regio’s niet sterker inzetten op vergroening dreigt de alienatie met groen, biodiversiteit en ecologie alleen maar toe te nemen, terwijl net deze thema’s een cruciale factor blijken te zijn voor de leefbaarheid van een gebied. Immers, naast voordelen als een verhoogde duurzaamheid (energiebesparing, levensduur), een verbeterde milieukwaliteit (capteren van CO2, fijn stof en chemicaliën), de bufferopslag van hemelwater en het versterken van de ecologische waarden oefent stedelijke begroening ook positieve effecten uit in termen van geluidsisolatie, esthetiek en psychologie. Door gerichte acties met een maximale impact op het straatbeeld kan het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete een wezenlijke bijdrage leveren aan de groene opwaardering van stedelijke kernen. Zowel openbare als private terreinen en gebouwen komen in aanmerking om onderworpen te worden aan vergroening en ontzegeling via dak- en gevelbegroening, beplanting van restruimtes en de inrichting van meer ecologisch getinte bermen. Naast de opwaardering van de passieve belevingswaarde van een stedelijk gebied kunnen ook meer actieve, participatieve projecten zoals volkstuintjes in de stad overwogen worden. Verloop actie Gepland 2013 en verder  Verkennend gesprek met partners rond projectwerking  Zodra concreet project o Aanreiken van kennis en advies o Inrichtingsvoorstellen uittekenen en voorleggen aan partners o Inhoudelijke begeleiding bij de uitvoering  Opvolgen van de vergroening.

284

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Samenwerking Provincie Antwerpen Gelinkte acties ď&#x201A;ˇ Natuur op School ď&#x201A;ˇ Groen op Bedrijven

285

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 52. Natuur op school Partners Provincie Antwerpen, MOS Doelgroepen Scholen, jeugd, onderwijzend personeel Doelstelling  Schoolgaande jeugd in contact brengen met groen op de schoolterreinen  Opwaarderen ecologische functie schoolinfrastructuur Omschrijving Overal in de Westerse wereld verliezen kinderen het contact met hun natuurlijke omgeving. Oorzaken zijn onder meer het gebrek aan groene ruimte in de buurt, gevaarlijk verkeer, een onveiligheidsgevoel van de ouders en de overvloed aan binnenhuis-impulsen zoals TV en computer. Vooral in een versnipperde regio als Vlaanderen dreigt een vervreemding met de groene leefomgeving sterk tot uiting te komen. Het is bewezen dat voldoende contact met natuurlijke elementen noodzakelijk is voor de fysieke, mentale en sociale ontwikkeling van kinderen. Op meerdere manieren beleidsmakers en initiatiefnemers dan ook het tij te keren en de jeugd opnieuw dichter bij het groen te brengen. Door de schoolomgeving groener in te richten en te voorzien in een breed gamma aan natuurlijke elementen wordt zowel de ecologische als de belevingswaarde van de schoolinfrastructuur vergroot. In samenwerking met de Provincie Antwerpen en het MOS wordt een traject uitgewerkt om een aantal geïnteresseerde scholen intensief te begeleiden bij hun participatieproces aan een groenere schoolomgeving. Verloop actie Gepland 2013 en verder  



Shortlist te benaderen scholen ism MOS Begeleiden van een eerste verkennend gesprek met leerkrachten en directie van de deelnemende scholen. Voorstellen om participatief te werken en ook leerlingen, buren, ouders en grootouders te betrekken. o Aanreiken van kennis en ondersteuning o Uitleggen en verduidelijken van administratieve en inhoudelijke stappen o Ontwerpvoorstel uittekenen en voorleggen o Coördineren uitvoering in maximale samenwerking met de schoolkinderen. Opvolgen van de vergroening.

Samenwerking en financiering Werkingskosten: Provincie Antwerpen, MOS Gelinkte acties  Groen in de Stad  Groen op Bedrijven

286

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 53. Groen op bedrijven Partners Provincie Antwerpen Doelgroepen Bedrijven, bedrijfsleiders en werknemers

Doelstelling  Biodiversiteit een plaats geven in het bedrijfsleven  Opwaarderen ecologische functie bedrijventerreinen Omschrijving Biodiversiteit en groeninfrastructuur is in vergelijking met andere milieuthema’s geen prioriteit voor de industrie en meer algemeen de Vlaamse bedrijfswereld. Restruimtes en groenoppervlakken op bedrijventerreinen worden vaak verwaarloosd of zelfs als ‘onderhoudslast’ aanzien. Hierdoor worden vele kansen gemist inzake de ontwikkeling van ecologische potenties, het aangenamer maken van de werkomgeving en zelfs het besparen van onderhoudskosten. Door adviesverlening aan bedrijven inzake inrichting en opwaardering van de groeninfrastructuur op hun bedrijventerreinen worden zowel de ecologische als de belevingswaarde van de werkomgeving vergroot. Het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete kan geïnteresseerde bedrijven (zowel industrie als KMOs, alsook terreinontwikkelaars) bijstaan bij de transitie naar een meer biodiverse en leefbare werkomgeving via vergroening en ontzegeling. In samenwerking met de Provincie Antwerpen wordt een traject uitgewerkt om een aantal geïnteresseerde bedrijven intensief te begeleiden bij hun participatieproces aan een groenere werkomgeving. Een hulpmiddel hierbij wordt binnen het project BIODIVA ontwikkelt, waar gestreefd wordt naar een eenvoudig hanteerbare biodiversiteitscan die enerzijds kan aangeven hoe goed het bedrijf scoort op biodiversiteitsvlak binnen hun bedrijfsvoering, alsook hoe deze thematiek nog kan worden verbeterd op het bedrijf. Verloop actie Gepland 2013 en verder 

 

Begeleiden van een eerste bedrijf richting een meer groene bedrijfsinfrastructuur o Verkennend gesprek met bedrijfsvoerders en terreinbeheerders o Aanreiken van kennis en advies o Inrichtingsvoorstel uittekenen en voorleggen o Inhoudelijke begeleiding bij de uitvoering Terugkoppeling met de Provincie Antwerpen Opvolgen van de vergroening.

Samenwerking Provincie Antwerpen Gelinkte acties  Natuur op School  Groen in de Stad 287

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 54. LIFE+ Bosgroepen en Regionale Landschappen Initiatiefnemer/trekker Vlaamse Koepel Bosgroepen en Vlaams Overleg Regionale Landschappen Contactpersoon RLKGN Bas Van der Veken, Joris Matthé, Els Oostvogels, Moïra Heyn (VIA) Partners Bosgroepen, regionale landschappen, ANB Doelgroepen Particuliere (bos-)eigenaars Doelstelling Het faciliteren van het leveren van een bijdrage door private eigenaars aan de realisatie van de instandhoudingsdoelstellingen in Vlaanderen Omschrijving Bosgroepen en regionale landschappen ambiëren de indiening van een LIFE+-project in juni 2013. Het faciliteren van het leveren van een bijdrage door private eigenaars aan de realisatie van de instandhoudingsdoelstellingen in Vlaanderen is hierbij het leidmotief. Inmiddels is reeds een intern voortraject doorlopen waarbij bosgroepen en regionale landschappen een onderwerp hebben afgelijnd, een werkwijze hebben vastgelegd en kwamen tot een voorstel van structuur voor de projectorganisatie. Vertrekpunt in het voorgestelde project is het nemen van acties op het terrein om een effectieve, wezenlijke en zichtbare bijdrage te leveren aan het implementeren van de IHD op private gronden. Hierbij willen we vertrekken vanuit een coherente visie. Het generieke idee is om op private eigendommen op grote schaal kleine, maar zinvolle maatregelen te nemen ten behoeve van amfibieën en vleermuizen die tot doel zijn gesteld voor Speciale beschermingszones in Vlaanderen. Om de samenwerking van bosgroepen en regionale landschappen maximaal tot expressie te laten komen, is het de bedoeling dat beide organisaties in de geselecteerde focusgebieden (voor provincie Antwerpen: Bossen en heiden ten oosten van Antwerpen) maatregelen plannen die elkaar wederzijds versterken. Om die reden worden soortgroepen gekozen die gebaat zijn bij de combinatie van rijk gestructureerde overgangen tussen bos en open landschap en waar (de som van vele) kleine maatregelen een echte meerwaarde zijn. Haast vanzelf kwamen we zo bij vleermuizen en amfibieën waarvoor gerichte realisatie van ‘kleine maatregelen’, geconcentreerd in NATURA2000 gebieden (of afgebakende delen ervan), erg waardevol zijn.

288

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Verloop actie Uitgevoerd 2012  Voortraject: projectdefinitie en overleg VORL, bosgroepen, ANB, kabinet en VVP Gepland 2013-2019  Januari-april 2013: verdere uitwerken van projectaanvraag + begroting + engagementen partners/eigenaren,  Mei 2013: Partnerverklaringen en financiering officieel laten goedkeuren  Juni 2013: LIFE dossier indienen Samenwerking en financiering 50% financiering vanuit Europa, 50% cofinanciering vanuit de partners Gelinkte acties Actie Vleermuizen Actie KLE’s

289

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 55. Soortenprojecten Initiatiefnemer/trekker RLKGN Contactpersoon RLKGN Joris Matthé Partners Scholen, Natuurpunt, ANB, gemeentes, provincie, VMM, INBO, VLM,… Doelgroepen Particuliere grondeigenaars, openbare grondeigenaars, particuliere en openbare gebouwen, … Doelstelling Via relatief eenvoudige ingrepen het biotoop van een kwetsbare soort (typisch voor het RLKGN) of nestgelegenheid verbeteren. Omschrijving Soortenprojecten is een algemene term voor alle projecten waarbij we werken rond één of enkele planten diersoorten. Voorbeelden hiervan die in het verleden reeds onder handen zijn genomen zijn zwaluwen en gierzwaluwen, vleermuizen en de harkwesp. Inmiddels werd een oplijsting gemaakt van mogelijke nieuwe soortenacties in het RLKGN. Deze projecten bestaan uit grotendeels uit faunagerichte acties die kwetsbare en typisch Kempense soorten prioriteit geeft. Het kan daarbij bijvoorbeeld gaan om: 

Weide- en akkervogels (kievit, veldleeuwerik, regenwulp, grutto, geelgors, scholekster,…): afsluiten beheerovereenkomsten ism VLM, het plaatsen van nestbescherming, het aanleggen van migratiestroken in landbouwgebied, …



Solitaire bijen, honingbijen, hommels: overleg fruit- en groententelers ifv verhoging landschappelijke kwaliteit om van nature voorkomende bijen en hommels aan te trekken voor bestuiving, het plaatsen van bijenhotels op het bedrijf,…

290

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning



Grote Gele Kwikstaart: inventarisatie van geschikte nestlocaties, hangen van nestkasten onder bruggen en watermolens,…



Beekschaatsenrijder: monitoring waterkwaliteit en voorkomen van de soort, formuleren begeleidende maatregelen ter bevordering van de waterkwaliteit, overleg actoren en gebruikers van de waterloop,…



Steenuil: aanleg KLE’s, plaatsen nestkasten,…

291

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning



Ijsvogel: aanleg kunstmatige nestwanden, afschuinen van natuurlijke oevers



Kleine- en Veldparelmoervlinder: aangepast beheer van de bestaande populaties in RLKGN (Balen, Mol) gericht op het behoud van een korte vegetatie met smalle weegbree (veldparelmoervlinder) en akkerviooltjes (kleine parelmoervlinder). Stroken van Margriet en Centaurie voorzien de veldparelmoervlinder van nectar. Verschraling is voor beide soorten van belang.



Gladde slang en adder: beide soorten zijn in zekere mate gebonden aan droge heidegebieden, hoewel gladde slang ook daarbuiten soms aangetroffen wordt op zuidgerichte hellingen van weilanden, spoorwegbermen,… . Adder komt in het werkingsgebied van RLKGN enkel nog voor in de Visbeekvallei in Lille. Daar werden in het verleden al heel wat inspanningen gedaan om de populatie te versterken. Maar mogelijk zijn er – eveneens voor de gladde slang – nog extra inspanningen te leveren, bijvoorbeeld onder de vorm van slangenbulten. Dit is een takken- en stronkenhoop die aan de noordzijde wordt afgedekt met grond en zoden. Binnenin ontstaat daardoor een geschikte temperatuurgradiënt.

292

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

ď&#x192;ź

Zwarte Stern: aanleg sterneneilandjes

ď&#x192;ź

Ooievaar: plaatsing nesten op geschikte locaties. Aanvraag in Kasterlee is lopende.

293

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Verloop actie Uitgevoerd tot 2013 Zoals reeds vermeld zijn enkele soortenprojecten in het verleden reeds gerealiseerd en enkele lopen nog steeds. Zie actiefiches vleermuizen, boeren-, huis en gierzwaluwen, oeverzwaluwen en harkwesp voor meer informatie. Gepland 2013 – 2019  Momenteel wordt via de landschapswerking (deelacties aanleg hoogstamboomgaarden) meer en meer ingespeeld op de plaatsing van steenuilennestkasten. Deze kleine uilensoort heeft nood aan een structuurrijk, kleinschalig landschap met veel kleine landschapselementen. De steenuil houdt zich dan ook vaak op in boomgaarden. Nestkasten voor steenuil werken ook bijzonder goed.  Recent kwam de vraag van Kasterlee binnen voor de plaatsing van een ooievaarsnest. Een ambitieus plan maar een niet zo onlogische vraag. België en Nederland vormen samen de Noordwestelijke grens van de broedplaatsen van ooievaars. In Nederland is met de inrichting van ooievaarsdorpen de populatie spectaculair gestegen. In Vlaanderen nestelen ooievaars, buiten de bekende ooievaarsdorpen in het Zwin en Planckendael, slechts uitzonderlijk als solitaire broedvogel.  Zie biodiversiteitstoren Nazorg en opvolging Er zal samengewerkt worden met o.a. Natuurpunt en vrijwilligers van het RLKGN om de resultaten van terreiningrepen op te volgen. Samenwerking en financiering Concreet werden nog geen middelen aangevraagd voor nieuw geplande acties. Mogelijkheden zijn echter: Dienst Duurzaam Milieu- en Natuurbeleid van de Provincie Antwerpen, Quick Wins ikv IHD’s, beheerovereenkomsten via VLM, Leader, PDPO,… Gelinkte acties Huis-, boeren- en gierzwaluw Oeverzwaluwen Harkwesp Vleermuizen Biodiversiteitstoren Landschapsanimator

294

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 56. Biodiversiteitstoren Initiatiefnemer/trekker RLKGN Contactpersoon RLKGN Joris Matthé Partners Scholen uit het werkingsgebied, WBE’s, Natuurpunt, landbouwers, private grondeigenaars Doelgroepen Recreanten, WBE’s, private grondeigenaars Doelstelling - Hoogzitten van jagers herinrichten tot biodiversiteitstoren die een thuishaven is voor diverse dieren plantensoorten maar nog steeds haar functie voor de jacht vervuld. - Sensibilisatie jachtsector en verder aanhalen van de goede banden die door het faunaakkerproject tot stand zijn gekomen. - Leerlingen van diverse afdelingen van technische scholen de kans geven hun vaardigheden te toetsen. - Tot stand brengen van een duurzame samenwerking tussen projectpartners en hun publiek waaronder landbouwers, private boseigenaars,… Omschrijving Door het fauna-akkerproject is een goede samenwerking en verstandhouding gegroeid met de WBE’s van RLKGN. WBE’s zijn vaak vragende partij om meer betrokken te worden in landschapsbeheer en worden vaak nog over het hoofd gezien als belangrijke partner in het nemen van beslissingen rond gebruik en beheer van het landschap. Nochtans hebben ze veel te bieden. Verschillende WBE’s willen graag meewerken aan biodiverse hoogzitten. Deze constructies staan vaak op strategische plaatsen, niet enkel voor de jacht, maar ook voor diverse insectensoorten. Een hoogzit in een zonnige bosrand langs een weide staat al gauw in het geschikte biotoop van verschillende libellen, sprinkhanen, vlinders, solitaire bijen, hommels, honingbijen, bosmieren, … . Maar ook kleinere zoogdieren zoals egels en muizen vinden er voedsel en beschutting. Een biodiversiteitstoren vervult niet enkel een ecologische functie. Recreanten kunnen hem ook bewonderen en door het kiezen van een geschikte locatie kan hij (tijdelijk) toegankelijk gesteld worden voor excursies, schoolgroepen,… . Jagers zijn ook vragende partij voor hulp bij het aanvragen van de nodige vergunningen, het verzorgen van administratie en het leggen en onderhouden van contacten met andere projectpartners. Het Regionaal Landschap kan daarin de nodige ondersteuning bieden. Verloop actie Uitgevoerd 2013 - Intern overleg omtrent eerste projectideeën - Aftoetsing met WBE’s tijdens het sectoraal overleg en aansluitende excursie van 17 april 2013 Gepland 2013 – 2019 - Opmaak subsidieaanvraag - Vraagstelling drie geïnteresseerde scholen van het werkingsgebied - Eerste overlegrondes met de scholen in de zomervakantie - Start uitvoering in september / oktober 2013 - Uitvoering tot voorjaar 2014 295

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete -

Aanvraag definitieve erkenning

Plaatsing zomer 2014

Nazorg en opvolging WBEâ&#x20AC;&#x2122;s zullen inventarisaties onderhouden op en om de toren. Samenwerking en financiering Verschillende subsidiekanalen worden nog overlopen. Subsidie via Dienst Duurzaam Milieu-en Natuurbeleid van de Provincie Antwerpen behoort tot de mogelijkheden. Een andere optie is via de Quick Wins van ANB of de Merode. Gelinkte acties Fauna-akkers

296

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

II– Landschapszorg en streekeigen karakter

Actie 57. Landduinenproject Initiatiefnemer/trekker Provincie Antwerpen Contactpersoon RLKGN Joris Matthé, Steve Meuris, Bas Van der Veken Partners Bosgroep Zuiderkempen, VMM, VLM, ANB, Natuurpunt, private grondeigenaars, gemeentes, TPA, vzw Kempense Meren, Erfgoedcel K.Erf, INBO,… Doelgroepen Brede bevolking Doelstelling - Op een geïntegreerde en participatieve wijze werken aan de duurzame ontwikkeling en beheer van het unieke landschap gevormd door de landduinen, de Grote Nete en haar zijlopen. - Gezamenlijk op zoek gaan naar nieuwe, alternatieve duurzame vormen van financiering voor landschapszorg in de breedste zin (van natuurbeheer tot erfgoedrestauratie) Deze strategische doelen kunnen vertaald worden naar 4 tactische doelstellingen: - Samenwerking tussen de gemeenten Geel, Balen, Mol en Meerhout en de provincie ten behoeve van een geïntegreerd landschapsbeleid - Participatieve ontwikkeling van nieuwe visies en projecten voor de aanwezige natuur-, landschaps- en cultuurhistorische waarden samen met inwoners en sectoren - Financiering van het landschap - Realiseren van vernieuwende coalities (verbindingen) tussen landschap en sectoren (energie, gezondheid, sociale economie, wonen, …) mede op basis van ecosysteemdiensten Omschrijving In het provinciaal natuurontwikkelingsplan wordt de landduinenregio aangeduid als een zeer waardevol landschapsecologisch complex waar gebiedsgerichte samenwerking en afstemming tussen sectoren van groot belang is voor de toekomstige evolutie van de natuur- en landschapswaarden. Op Vlaams niveau is de landduinenregio een uniek landschap met bijbehorende natuurwaarden waarvan een groot aandeel tevens een Europees belang heeft. Inmiddels wordt aan de kwaliteit van deze natuur-, landschaps- en erfgoedwaarden en hun beleving gewerkt door een grote groep van actoren of zijn hiervoor nieuwe visies in opmaak. Dit gebeurt in wisselende partnerschappen, al dan niet afgestemd op elkaar. De Bosgroep Zuiderkempen is vragen partij voor een globaal toetsingskader voor het beheer van de bossen op de landduinen. De landduinen zijn grotendeels bedekt met monotone naaldhoutbestanden van 50-70 jaar oud. Kaprijpe bestanden dus, waarvoor de huidige beheerkeuzen bepalend zijn voor het landschapsbeeld over 50 jaar. Verloop actie Uitgevoerd 2012 – 2013 - Diverse overlegmomenten met de projectpartners inzake aanpak, knelpunten en valkuilen, … - Ondersteuning bij de opmaak van een conceptnota die de aanpak van het project beschrijft. - Deze conceptnota werd voorgelegd en goedgekeurd door de vier betrokken gemeentes. - Deelname aan studiedag rond alternatieve financiering van het landschap en energieke houtkanten 297

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Gepland 2013 – 2019 - Ontwikkelen van landschapskwaliteitsdoelen en een bijbehorend actieplan, via een participatief vraaggestuurd proces en rekening houdend met bestaande wetgeving en visies in ontwikkeling - De werkgroep bereidt een voorstel voor van participatieproces - Inwoners terug in contact brengen met het landschap via diverse educatieve acties, ontmoetingsdagen, publicaties,… . Een daarvan is het ABC van het landschap dat cultuurhistorische en actuele landschapsthema’s belicht. - Indiening strategisch project door DMN - Deelname in toetsing en stroomlijning projectinitiatieven partners - DMN organiseert namens het partnerschap in het najaar van 2013 een symposium annex netwerkevenement over mogelijk nieuwe coalities in de landschapszorg. - DMN heeft een nieuwe biodiversiteitsscan voor bedrijven gemaakt (BIODIVA). In overleg met IOK en de regionale ondernemersverenigingen wordt vanaf de tweede helft van 2013 een actieve sensibiliseringscampagne gevoerd naar bedrijven om BIODIVA te gebruiken in hun dagdagelijkse werking en als inspiratiebron voor nieuwe coalities met en in het omringende landschap Projectgebied landduinenregio:

Nazorg en opvolging Het project beoogt net een duurzame ontwikkeling en gebruik van het landschap nu en in de toekomst. Daarin zit bijvoorbeeld ook een financiering van het landschap waarbij via ecosysteemdiensten en effectieve winsten voortvloeiend uit landschapsbeheer terug ingezet kunnen worden in de regio. Samenwerking en financiering Gelinkte acties

298

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 58. Bodemerfgoed en aardkundige waarden Partners Onroerend Erfgoed, Thomas More / K.U.Leuven, ANB, Natuurpunt Doelgroepen Professionelen, brede publiek Doelstelling  betere kennis van het typisch Kempense boedemerfgoed  communicatie naar het brede publiek: bodemerfgoed als onderdeel van de Kempense identiteit  integratie van het thema bodemerfgoed in andere projecten en beleidsdomeinen (o.a. terreinbeheer en –inrichting) Omschrijving Bodemerfgoed en aardkundige waarden blijven vaak onderbelicht wanneer er over erfgoed of landschapszorg wordt gesproken. Nochtans zit ondergronds vaak evenveel of meer geschiedenis opgeslagen als in bovengronds erfgoed. De moeilijkheid zit uiteraard echter in het zichtbaar, kenbaar en leesbaar maken van deze aardkundige waarden, die zeer divers van aard kunnen zijn: typische bodemprofielen zoals podzols, anthrosols, … geomorfologische verschijnselen zoals stuifduinen, archeologische relicten, grafheuvels, … Verloop actie Uitgevoerd 2012 Medewerkers van RLKGN stonden de voorbije jaren mee aan de wieg van een aantal initiatieven (in de regio) om bodemerfgoed en aardkundige waarden de plaats te geven die het verdient binnen de bredere landschaps- en erfgoedwerking:  mede-organsiatie van de studiedag ‘Erfgoed buiten!’  mede-ontwikkeling concept bodemschuif en bodemleerpad  begeleiding thesissen (Thomas More / K.U.Leuven) rond bodemerfgoed  bijdragen aan projecten ‘Anthrsols heruitgevonden’ (IWT), ‘Finding common ground’ (SNOWMAN)  bijdragen aan lezingen EUROSOIL congres, Soil Thematic Day  organsiatie excursie bodemkundigen door de sleuf van de noord-zuidverbinding doorheen de Kempense Heuvelrug  uitgave brochure rond de Kempense Heuvelrug (inclusief bodemerfgoed)  lezingen rond de identiteit van de Kempen (inclusief bodemerfgoed) Gepland 2013-2019  Verdere integratie van thema bodemerfgoed in andere projecten, publicaties, lezingen…  Deelname als partner in projecten van anderen Samenwerking en financiering  Algemene integratie van het thema in projecten, lezingen, publicaties via reguliere middelen  Deelname projectpartner via projectsubsidies derden Gelinkte acties Actie Cursus Bekenwatch Actie KomeNete!

299

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 59. Gebiedsgerichte projecten Idee/initiatiefnemers RLKGN en partners startjaar 2014 - 2019 Partners Doelgroepen Doelstelling Lopende projecten en acties bundelen in integrale gebiedsgerichte projecten, waardoor projecten, acties en activiteiten sterker waarneembaar, breder gedragen en nog verder uitgewerkt kunnen worden. Omschrijving In de opstartfase en periode van voorlopige erkenning werden een breed scala van projecten en acties opgestart en uitgewerkt. Een aantal projecten en acties zijn niet relevant voor het ganse werkingsgebied maar kunnen wel samengebracht worden in gebiedsgerichte projecten. Beleidsbeslissingen en opportuniteiten (projectsubsidiemogelijkheden nieuwe programmaperiode PDPO, Interreg,…) zijn bepalen voor het al dan niet verder uitwerken van integrale gebiedsgerichte projecten. Volgende gebiedsgerichte projecten kunnen in periode van definitieve erkenning verder uitgewerkt, opgestart worden:  Regio Taxandria, Noorderkempen: weidevogelbeheer, natuurverweving in open landbouwgebied, kanaalzone en ontginningsgeschiedenis,…  Regio Kempense Meren: zandontginning en kernenergie, watergebonden recreatie, kanaal en taplopen,…  Landduinenregio: landduinen, kleinschalig landbouwlandschap, KLE beheer, vermarkting hout,…  Regio Kempense Heuvelrug en vallei Kleine Nete  Regio Aa Vallei: waterconservering, oeverstroken, natuurverweving,… Verslag werking  Overleg partners  Verkenning ideeën en mogelijkheden Gepland de komende jaren  Afhankelijk van beleidsbeslissingen, vragen van partners en opportuniteiten zullen acties en projecten Samenwerking en financiering  latere acties te bekijken Gelinkte acties

300

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

III–Natuureducatie en sensibilisatie

Actie 60. Antwerpen Visprovincie Initiatiefnemer ANB (Arjen Breevaert) Contactpersoon RLKGN Joris Matthé, Karlien Maes Partners ANB, provincie Antwerpen, Natuurpunt, Regionale landschappen, VMM, INBO, nv De Scheepvaart, Waterwegen en Zeekanalen,… Doelgroepen Particulieren Doelstelling - Promotie van Antwerpen als “visvriendelijke” provincie a.h.v enkele doelsoorten als de Grote Modderkruiper, Beekprik, Kopvoorn,… - Beter inzicht in de huidige visstand van de Antwerpse rivieren. - Draagvlak voor nieuwe visprojecten bijvoorbeeld in functie van de IHD en soortbeschermingsprogramma’s… - Promotie, bekendmaking en sensibilisatie van reeds gerealiseerde projecten - Kennismaking met het provinciaal integraal wateren visserijbeleid

Omschrijving Antwerpen Visprovincie is een initiatief van het Agentschap voor Natuur en Bos en de provincie Antwerpen (Diensten integraal waterbeleid en duurzaam milieu- en natuurbeleid). Partners zijn onder meer VMM, Natuurpunt, INBO, Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete en erfgoedcellen. Met deze campagne willen de initiatiefnemers de kwaliteit van de waterlopen in onze provincie, inclusief het verbeterende visbestand, onder de aandacht brengen en een kader bieden voor geplande acties in de komende jaren. Er wordt gekozen voor een positieve insteek die eerder de voordelen, kansen en successen belicht, dan beperkingen of problemen. Tijdens eerste overlegrondes werden als projectlocaties gekozen voor enerzijds de bovenlopen van de Grote Nete (o.a. Lifeproject De Most) en anderzijds de bovenlopen van de Kleine Nete. Verloop actie Uitgevoerd 2012 - 2013  Overleg met Arjen Breevaert (ANB) – kennisname van het project en uitwisseling ideeën  Twee overlegmomenten met partners ifv uitzetten krijtlijnen van het project. Gepland 2013 – 2019 Agentschap voor Natuur en Bos:  Opstart project en communicatie. De rol die RLKGN kan (en gaat) vervullen is nog niet geheel duidelijk. Oprichting portaalsite zal in regie van ANB gebeuren. Inhoudelijk en structureel advies omtrent de portaalsite wordt verwacht van andere partners waaronder RLKGN. Voor de soorteninsteek wordt per voorkomende en te verwachten vissoort in de provincie Antwerpen een infofiche (algemene gegevens, interessante weetjes…) met verspreidingskaart opgemaakt. Een tastbare concrete verspreidingskaart bestaat nog niet tot op heden. Verder is veel te vinden informatie rond vissen op het internet in een wetenschappelijk kleedje gestoken. Hiervoor worden door het 301

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

ANB de GIS-bestanden verzameld, wat op zijn beurt een goed afwegingskader vormt ‘waar best te werken is rond welke soort’. Daarnaast kunnen op de kaart tal van andere gegevens weergegeven worden zoals vistechnische infrastructuur, infopunten… De hengelkaarten kunnen hiervoor als basis dienen. Rond invasieve exoten bestaat al een hele werking. Hier zal louter ter informatie naar gelinkt worden vanwege de klemtoon op het brengen van een positief verhaal. Mogelijke taken RLKGN De taken die RLKGN op zich zal nemen, zullen sterk afhankelijk zijn van de middelen (personeel en werkingsmiddelen) die beschikbaar gesteld worden door DIW van de provincie Antwerpen en het ANB. Onder de mogelijkheden behoren:  Minimaal 1x / jaar organisatie van praatcafé waarbij jong en oud de kennis over vissen bij elkaar gooien. Daarbij wordt zowel cultuurhistorische als actuele info verzameld.  Opmaak van reizende uitleenbare viskoffer gevuld met actuele info, determinatietabellen, microscoop, netjes,… Kortom de ideale koffer voor biologieleerkrachten om op terrein aan de slag te kunnen gaan met leerlingen.  Horecapakketten: diverse producten die via horeca kunnen ingezet worden om sensibilisatie en bekendmaking te ondersteunen.  VisApp voor Iphone: met actuele en plaatsgebonden informatie over de vissen in de Kleine (en Grote) Nete.  Ism scholen kan een waterperiscoop gemaakt worden om een kijkje onder water te kunnen nemen.  Inzet van plexiglazen kayaks om het waterleven van de Nete te kunnen ontdekken.  Land-Art ifv bekendmaking  Aanleg ijsvogelwanden  Begeleidende landschapswerken: aanleg paaiplaatsen, natte laagtes, …  Opmaak ABC van de Netevallei: Voor elke letter van het alfabet krijgt de lezer meer informatie over alle aspecten van vissen in de Netevallei.

Samenwerking en financiering Financiering is mogelijk via DIW van de provincie Antwerpen en via het ANB. We zijn momenteel nog in overleg met alle partners hoeveel financiële steun er kan voorzien worden en welke voorstellen daarmee gerealiseerd kunnen worden. Acties partners Erfgoedcellen K.Erf en Noorderkempen zijn eveneens betrokken bij Antwerpen Visprovincie en hebben voor dit project de meest directe link met de werking van RLKGN. Daarom zal samengewerkt worden voor de organisatie van de praatcafés, opmaak van het ABC van de Netevallei Gelinkte acties /

302

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Actie 61. Scholensamenwerking Initiatiefnemer/trekker RLKGN Contactpersoon RLKGN Joris Matthé, Steve Meuris Partners Scholen van het RLKGN Doelgroepen Leerlingen, leerkrachten, ouders van leerlingen, recreanten,… Doelstelling - Tot stand brengen van duurzame samenwerkingsverbanden tussen verschillende scholen van het werkinggebied onderling en met het RLKGN - Via concrete acties diverse afdelingen van scholen kunnen laten werken aan biodiversiteit, landschapsbeheer,… en zo praktijkervaring voor leerlingen te kunnen aanbieden. - Sensibilisatie van leerlingen, leerkrachten en ouders van leerlingen - Realisatie van enkele (deel)projecten van het RLKGN Omschrijving Naar aanleiding van het vleermuizenproject kwam in de loop van 2012 en 2013 een goede samenwerking tot stand tussen het RLKGN en de scholengemeenschap KOGEKA. Samen werkten we 9 maanden lang aan de bouw van een vleermuizentoren die momenteel in Vorselaar langs de Aa staat (zie projectfiche vleermuizen). Deze realisatie kreeg heel wat aandacht in de media waardoor ook andere scholen zich kandidaat stelden voor een samenwerking. Als partners vullen de scholen en RLKGN elkaar zeer goed aan. RLKGN heeft de theoretische expertise in huis om rond biodiversiteit verschillende projectideeën in detail uit te werken. Waar RLKGN echter nood aan heeft zijn mensen met technische kennis om die plannen in de praktijk om te zetten. Scholen zijn daarbij een geschikte partner. Ze krijgen via de projectideeën van RLKGN de kans om aan concrete en duurzame realisatie ifv biodiversiteit en landschap te werken. Het personeel van RLKGN springt bij in het productieproces, zorgt voor de nodige opvolging, bijsturing, theoretische achtergrond, springt bij in het productieproces indien gewenst en nodig en zorgt voor de hele fincanciering van het project en de administratieve opvoling (aanvraag vergunningen, overleg partnerverenigingen, lokale en federale overheden,…). De volledige coördinatie gebeurt met andere woorden door het Regionaal Landschap. Verloop actie Uitgevoerd 2012 – 2013 - zie vleermuizentoren - ophangen van enkele nestkasten voor huiszwaluwen aan de school Reuzepas in Oud-Turnhout - ophangen van 10 gierzwaluwnestkasten aan de schoolgebouwen van KOGEKA. Gepland 2013 – 2019 De mogelijkheden zijn quasi eindeloos. Enkele realisaties die al dan niet kunnen kaderen in reeds bestaande of aankomende nieuwe projecten van het RLKGN worden hieronder beschreven. 

Steenuilennestkasten en nestkasten voor Grote Gele Kwikstaart: relatief eenvoudige modellen van nestkasten dat zonder veel technische voorkennis en middelen kan aangemaakt worden. Steenuilnestkasten zijn erg efficiënt als ze in de juiste omgeving worden geplaatst. Nestkasten voor Grote Gele Kwikstaart kunnen slechts op enkele goed uitgekozen plaatsen aangebracht worden. 303

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

steenuilennestkast

nestkast Grote Gele Kwikstaart 

Sterneneilandjes: Zwarte Stern is een broedvogel van zoetwatermoerassen waar ze hun nest maken op lage drijvende vegetatie. In de Kempen komt de Zwarte Stern nog maar zelden voor voornamelijk door de afwezigheid van voldoende kleine ‘eilandjes’ in het moerasgebied. Vaak duurt het bij aanleg van nieuwe moerasgebieden, uitgraven van vennen,… heel wat jaren alvorens er een geschikte mozaïek van kleine eilandjes en open water ontstaat (als die er al komt). Er werd in het verleden reeds verschillende keren geëxperimenteerd met sterneneilandjes die die drijvende vegatatie nabootst. Maar steeds met wisselend succes. Het is erg cruciaal dat het drijvende platform zich ‘natuurlijk’ gedraagt in het water en zo diep mogelijk in het water ligt zonder te overstromen. Jongen van de Zwarte Stern moeten tijdens hun eerste verkenningen op het water ook terug op het nest geraken en daar gaat het vaak mis. Iets ambitieuzer dan de andere nestkasttypes dus, maar meer dan de moeite waard! Hieronder een natuurlijk (links) en kunstmatig nest (rechts)

304

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete



Aanvraag definitieve erkenning

Aanmaak infobord: Infoborden hebben een niet te onderschatten impact op het landschap. ‘Verbording’ van het landschap is ondertussen een bekend begrip bij natuur- en landschapsverenigingen en recreanten. Het is een bezorgdheid die we als Regionaal Landschap delen. Anderzijds zijn infoborden een geschikt medium om mensen te informeren over nieuwe initiatieven. Een mooi en subtiel model van infobord kan al veel van de bestaande frustratie opvangen. Infoborden dienen ook enkel geplaatst te worden daar waar de noodzaak het hoogst is. Houten zitbanken – rondhout of plankenhout: ook hier geldt dat het oog ook wat mag hebben. Alle opties staan open en de keuze van het model hangt voornamelijk af van het beschikbaar materiaal en machinerie van de school, esthetiek maar ook kunstzinnigheid en creativiteit. Onderwaterperiscoop: Deze optische metalen constructie doet hetzelfde wat een periscoop in bijvoorbeeld een duikboot doet, maar dan in omgekeerde zin. In plaats van een blik van onder water boven het wateroppervlak, biedt een onderwaterperiscoop een blik onder het wateroppervlak. Door het gebruik van spiegels kan je een blik werpen in de Kleine Nete zonder jezelf nat te moeten maken. De periscoop wordt bevestigd aan bestaande (voetgangers)bruggen. Voorwaarde is dat er voldoende plaats is op de brug om op een veilige manier gebruik te kunnen maken van de waterperiscoop. Bij voorkeur is er een fiets- of voetpad aanwezig. De waterperiscoop is in ‘rust’ boven het wateroppervlak. Op die manier wordt algenvorming zo goed mogelijk vermeden en kan er geen drijvend materiaal zich ophopen langs de schacht van de periscoop. De waterperiscoop kan eenvoudig naar beneden gehaald worden voor gebruik. Na gebruik zorgt een hydraulisch / veergespannen systeem binnenin dat de periscoop vanzelf langzaam weer boven water komt. Dit systeem is nieuw. Het geeft de voorbijganger de kans om het onderwaterleven op een andere manier te ontdekken dan bijvoorbeeld via een infobord. Bovendien weet je nooit wat je te zien krijgt. Elk nieuw bezoek kan andere waarnemingen opleveren. Niet alleen draagt dit systeem bij tot de belevingswaarde van recreatieve routes langs de Kleine Nete, het heeft ook een sterk educatief karakter, is een blikvanger voor de deelnemende partners aan het project en kan landschappelijk ook ingericht worden als bijzonder element of “Land Art”. Bij voorkeur wordt de periscoop langs drukbezochte knooppunten van recreatieve routes geplaatst, dichtbij horecazaken, parkeerplaatsen,… om het initiatief zoveel mogelijk onder de aandacht te kunnen brengen en om kans op vandalisme te kunnen beperken door een hogere sociale controle. Alvorens tot realisatie over te gaan zal dit initiatief getoetst moeten worden aan haalbaarheid qua kostprijs, materialen, duurzaamheid, zichtbaarheid onder water, mogelijkheden rond verlichting onder water gevoed door zonnepaneeltje… . Minivleermuizentorentjes: zijn eenvoudiger in opmaak maar bieden een gelijkaardig maar kleiner onderkomen dan de grotere toren in Vorselaar. Ze kunnen bevestigd worden op een paal of kunnen aan constructies of in bomen opgehangen worden.

305

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete



Aanvraag definitieve erkenning

Zwaluwtil: een til voor zwaluwen werd met succes in de meeste buurlanden reeds uitgetest. Het gaat om een grote torenconstructie met diverse kunstmatige dakoversteken in de juiste materialen en met de juiste afmetingen. Omdat huiszwaluwen koloniebroeders zijn, zijn zwaluwtillen vaak aantrekkelijker dan één enkele dakrand in een geschikte omgeving. Bovendien kan je een zwaluwtil plaatsen op de allerbeste locaties. Ambitieuze torens integreren ook een zolderruimte voor vleermuizen.

306

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning



Insectenhotel: een eenvoudige constructie, maar kan ook heel ambitieus opgevat worden. Er zijn eindeloos veel verschillende modellen. Insectenhotels kunnen ingezet worden in natuurreservaten maar eveneens bij fruit- en groententelers ter bevordering van de bestuiving.



Biodiversiteitstoren: Sinds 2012 neemt het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete deel aan het fauna-akkerproject dat drie jaar eerder werd gestart door Regionaal Landschap de Voorkempen. Gedurende de gehele projectperiode zijn duurzame relaties tussen de verschillende projectpartners ontstaan, niet in het minst met landbouwers en wildbeheereenheden. Door de goede samenwerking in het fauna-akkerproject en naar aanleiding van de vleermuizentoren, werd door de wildbeheereenheden het voorstel van de biodiversiteitstoren gelanceerd die zowel de natuur ten goede komt als de wildbeheereenheden. Zij zijn belangrijke landschapsbeheerders maar worden in het biodiversiteitsverhaal vaak over het hoofd gezien. Op diverse plaatsen worden ook hoogzitten geplaatst. Deze hoogzitten zijn vaak niet meer dan een stoeltje waar je met een eenvoudige ladderconstructie naartoe kan klimmen. Ondanks de eenvoud van de constructie, blijken niet alle modellen op alle locaties zonder vergunning geplaatst te kunnen worden. Het is daarom ook de uitdrukkelijke vraag van de wildbeheereenheden om naast de effectieve uitvoering en expertise ook een ondersteuning te kunnen bieden ifv vergunningsaanvragen (hoogzitten, onderhoud houtkanten, infobord,…). 307

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Graag willen RLKGN in samenwerking met de wildbeheereenheden, landbouwers, ANB, gemeenten en scholen de huidige modellen van hoogzitten aanpassen tot een biodiversiteitstoren die meer functies kan vervullen. Hoogzitten worden vaak geplaatst in bosranden, langs open plekken, in dreven,… . Dit zijn locaties met een uniek bosklimaat. Doordat dit de zonnigste plaatsen zijn in het bosbiotoop zijn hier vaak de meest diverse planten en diersoorten te vinden. Vooral insecten waaronder in hoofdzaak vlinders, hommels, bijen, libellen, waterjuffers en sprinkhanen maar ook zoogdieren zoals diverse vleermuissoorten, knaagdieren, groter wild (ree),… voelen zich aangetrokken tot deze plaatsen. Een biodiversiteitstoren (in wezen dus een hoogzit) kan een thuishaven zijn voor deze dieren en planten. Mogelijke deelconstructies van de toren: bijen- of insectenhotel (zuiden), vleermuizennestkast (zuiden), groene wand met mossen en korstmossen (noorden), egelverblijf winter en zomer (onderaan) + integratie takkenril voor diverse knaagdieren en winterkoning, nestkasten voor vogels (oosten), bloeiende inheemse en standplaatsgebonden planten (oosten tot westen) Nazorg en opvolging Er zal samengewerkt worden met o.a. Natuurpunt en vrijwilligers van het RLKGN om de resultaten van terreiningrepen op te volgen. Samenwerking en financiering Concreet werden nog geen middelen aangevraagd voor nieuw geplande acties. Mogelijkheden zijn echter: Dienst Duurzaam Milieu- en Natuurbeleid van de Provincie Antwerpen, Quick Wins ikv IHD’s, beheerovereenkomsten via VLM, Leader, PDPO,… Gelinkte acties Huis-, boeren- en gierzwaluwen Vleermuizen

308

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

5. Financieel overzicht 5.1 Financiële terugblik tijdens de periode van voorlopige erkenning In de periode van voorlopige erkenning was de basissubsidie vanuit de gemeenten, de provincie, de stad Mechelen en de Vlaamse Overheid (Agentschap Natuur en Bos) onontbeerlijk voor het uitbouwen van de werking van RL Kleine en Grote Nete. Vanaf 2012 kwamen daar de Vlaamse middelen van Onroerend Erfgoed bij voor de loon- en werkingskosten van de landschapsanimator en de projectmiddelen (landschapsteams). Andere inkomsten werden gegenereerd door projectsubsidies of samenwerkingsovereenkomsten (Europees, Vlaams, provinciaal). Jaar na jaar wordt werk gemaakt van de verdere professionalisering van het financieel en administratief beleid. Integriteit staat centraal; de vzw waakt erover dat alle beleidsgegevens dermate in overeenstemming staan met de realiteit. Een transparant beleid, doorzichtig maar toch ook eenvoudig, vergroot een efficiënt beleid.

5.1.1 Periode voor de voorlopige erkenning (2009 en 2010) Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete vzw wordt opgericht op 10 maart 2009. Zoals wettelijk voorzien diende eerst twee jaar kwalitatieve en kwantitatieve werking aangetoond te worden alvorens voorlopig erkend te kunnen worden. INKOMSTEN Structurele inkomsten Project inkomsten Andere Inkomsten

Totaal inkomsten

2009 184.956,35 444,26

185.400,61

Personeel

Structurele inkomsten Project inkomsten

UITGAVEN Personeel Werking en overhead Projecten en acties Te bestemmen

Totaal uitgaven

2009 85.605,90 28.522,33 3.502,34 67.770,04

Werking en overhead

Projecten en acties Andere Inkomsten Te bestemmen

185.400,61

In 2009 bestonden de inkomsten vrijwel uitsluiten uit structurele inkomsten van de provincie en de 17 deelnemende gemeenten (in de periode voor de voorlopige erkenning droegen zij 0,15 euro per inwoner per jaar bij). Ongeveer de helft hiervan werd in personeel geïnvesteerd (in de loop van 2009 startten de eerste drie werknemers van RLKGN, m.n. de coördinator, projectmedewerker natuur en landschap en projectmedewerker trage wegen). Een aanzienlijk overschot werd dat jaar geboekt op het resultaat (omdat gemeenten en provincie voor een volledig werkjaar bijdroegen en er pas vanaf maart een werking werd opgestart) maar dit werd overgedragen om het voorziene tekort in 2010 (overigens het enige jaar dat RLKGN met een negatief resultaat zou eindigen) te overbruggen. INKOMSTEN Structurele inkomsten Project inkomsten Andere Inkomsten

Totaal inkomsten

2010 185.084,00 13.590,75 2.162,37

200.837,12

Personeel Structurele inkomsten

Project inkomsten

UITGAVEN Personeel Werking en overhead Projecten en acties Te bestemmen

Totaal uitgaven

2010 181.824,16 49.420,73 8.747,58 -39.155,35

Werking en overhead Projecten en acties

Andere Inkomsten Te bestemmen

200.837,12

In 2010 werden voor het eerst ook andere dan structurele (provincie en gemeenten) middelen via projecten binnengehaald. Zoals hoger aangehaald werd dat jaar 39.155,35 euro uit het eigen vermogen gehaald om het negatieve resultaat te compenseren. 309

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

5.1.2 Periode van de voorlopige erkenning (2011 tot 2013) Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete wordt vanaf 1 juni 2011 erkend door de Vlaamse Minister voor Leefmilieu op basis van de aangetoonde werking vanaf maart 2009. Deze periode van voorlopige erkenning geldt voor een periode van minimum twee en maximum drie jaar. Vanaf dit moment ontvangt RLKGN ook structurele middelen van het Agentschap voor Natuur en Bos. Vanaf 2012 wordt RL Kleine en Grote Nete ook erkend door de Minister voor Onroerend Erfgoed en wordt de landschapswerking (loon- en werkingskost landschapsanimator en projectmiddelen landschapsteams) opgestart. Hiervoor ontvangt RLKGN jaarlijks middelen vanuit het Agentschap Onroerend Erfgoed. Voor de boekjaren 2011 en 2012 besliste de algemene vergadering steeds het resultaat, gestaafd door een verslag van een erkende accountant, over te dragen aan het eigen vermogen. Verder wordt in de jaren met een positief resultaat (enkel in 2010 dus niet) een sociaal passief opgebouwd. Binnen de algemene vergadering werd hierbij beslist een bedrag na te streven dat steeds volstaat om minstens een derde van het personeel gedurende drie maanden te kunnen uitbetalen wanneer dat ooit nodig zou blijken. INKOMSTEN Structurele inkomsten Project inkomsten Andere Inkomsten

Totaal inkomsten

2011 261.808,26 73.845,54 2.591,08

338.244,88

Personeel Structurele inkomsten

Project inkomsten

UITGAVEN Personeel Werking en overhead Projecten en acties Te bestemmen

Totaal uitgaven

2011 226.284,71 51.728,16 24.679,88 35.552,13

Werking en overhead Projecten en acties

Andere Inkomsten Te bestemmen

338.244,88

Vanaf 2011 nemen de totale inkomsten verder toe tot 338.244,88 euro. Voor het eerst wordt een structurele subsidie van het Agentschap voor Natuur en Bos ontvangen, die dat jaar 45.505,76 euro bedraagt. Verder stijgen ook de projectmatige inkomsten tot 73.845,54 euro wat goed is voor bijna 25 procent van de inkomsten. In 2011 wordt er ook opnieuw een positief resultaat van 35.552,13 euro geboekt en overdragen aan het sociaal passief en eigen vermogen.

INKOMSTEN Structurele inkomsten Project inkomsten Andere Inkomsten

Totaal inkomsten

2012 454.689,12 218.572,61 13.032,32

686.294,05

Personeel Structurele inkomsten

Project inkomsten

UITGAVEN Personeel Werking en overhead Projecten en acties Te bestemmen

Totaal uitgaven

2012 356.919,17 67.653,98 171.795,34 89.925,56

Werking en overhead Projecten en acties

Andere Inkomsten Te bestemmen

686.294,05

In 2012 nemen de inkomsten opnieuw fors toe tot 686.294,05 euro. Naast de blijvende structurele inkomsten van provincie en gemeenten bedraagt de bijdrage van het Agentschap voor Natuur en Bos nu 97.206,87 euro en ontvangt RLKGN voor het eerst de bijdrage van 130.000 euro van het Agentschap Onroerend Erfgoed voor de landschapswerking. Desalniettemin zien we dat het procentuele aandeel projectinkomsten blijft stijgen. Ook aan de uitgavenzijde zien we een toename van het aandeel projectuitgaven â&#x20AC;&#x201C; in 2012 neemt het aantal terreinrealisaties sterk toe â&#x20AC;&#x201C; verder stijgen en de uitgaven voor personeel dalen naar ongeveer de helft van de totale uitgaven.

310

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Onderstaande tabel geeft het totale overzicht van inkomsten en uitgaven vanaf de oprichting tot en met de periode van voorlopige erkenning.

INKOMSTEN Structurele inkomsten Agenschap voor Natuur en Bos Agenschap Onroerend Erfgoed - Landschapsanimator Provincie Antwerpen Gemeenten Project inkomsten Vlaams Provinciaal Doorrekening projecten Andere Inkomsten

Totaal inkomsten UITGAVEN Personeel Werking en overhead Projecten en acties Te bestemmen

Totaal uitgaven

INKOMSTEN Structurele inkomsten Project inkomsten Andere Inkomsten

Totaal inkomsten UITGAVEN Personeel Werking en overhead Projecten en acties Te bestemmen

Totaal uitgaven

2009 140.000,00 44.956,35

2010

2011 45.505,76

140.000,00 45.084,00

140.000,00 76.302,50

13.590,75

20.211,87 53.633,67

2.162,37

2.591,08

444,26

2012 97.206,87 130.000,00 151.000,00 76.482,25 77.030,04 71.726,30 69.816,27 13.032,32

185.400,61 200.837,12 338.244,88 686.294,05 2009 85.605,90 28.522,33 3.502,34 67.770,04

2010 181.824,16 49.420,73 8.747,58 -39.155,35

2011 226.284,71 51.728,16 24.679,88 35.552,13

2012 356.919,17 67.653,98 171.795,34 89.925,56

185.400,61 200.837,12 338.244,88 686.294,05

2009 184.956,35 444,26

2010 185.084,00 13.590,75 2.162,37

2011 261.808,26 73.845,54 2.591,08

2012 454.689,12 218.572,61 13.032,32

185.400,61 200.837,12 338.244,88 686.294,05 2009 85.605,90 28.522,33 3.502,34 67.770,04

2010 181.824,16 49.420,73 8.747,58 -39.155,35

2011 226.284,71 51.728,16 24.679,88 35.552,13

2012 356.919,17 67.653,98 171.795,34 89.925,56

185.400,61 200.837,12 338.244,88 686.294,05

Uitgesplitst over inkomsten en uitgaven geeft dit volgend (grafisch) beeld.

311

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

INKOMSTEN Agenschap voor Natuur en Bos Agenschap Onroerend Erfgoed Landschapsanimator Provincie Antwerpen Gemeenten Project inkomsten (subsidies en andere) Andere Inkomsten Totaal inkomsten

2009 2010 2011 45.505,76 140.000,00 140.000,00 140.000,00 44.956,35 45.084,00 76.302,50 185.844,87 13.590,75 73.845,54 444,26 2.162,37 2.591,08 185.400,61 200.837,12 338.244,88

2012 97.206,87 130.000,00 151.000,00 76.482,25 218.572,61 13.032,32 686.294,05

800.000

Andere Inkomsten 700.000

600.000

Project inkomsten (subsidies en andere)

500.000

Gemeenten

400.000

Provincie Antwerpen

300.000 200.000

Agenschap Onroerend Erfgoed Landschapsanimator

100.000

Agenschap voor Natuur en Bos

2009

2010

2011

2012

Bij de inkomsten zien we hoe er na het voorziene tekort van 2010 een gestage groei heeft plaatsgevonden en hoe de inkomsten meer en meer gediversifieerd geraakten. RLKGN evalueert beiden als een positieve trend, omdat spreiding van de inkomsten en dus een een zekere risicospreiding in tijdens van overheidsbesparingen de beste garantie is voor een duurzame (financiĂŤle) toekomst.

312

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

UITGAVEN Personeel Werking en overhead Projecten en acties Te bestemmen Totaal uitgaven

2009 85.605,90 28.522,33 3.502,34 67.770,04 185.400,61

2010 181.824,16 49.420,73 8.747,58 -39.155,35 200.837,12

2011 226.284,71 51.728,16 24.679,88 35.552,13 338.244,88

2012 356.919,17 67.653,98 171.795,34 89.925,56 686.294,05

800.000 700.000

Te bestemmen

600.000 500.000

Projecten en acties

400.000 300.000 Werking en overhead

200.000 100.000

Personeel

2009

2010

2011

2012

(100.000)

Aan de uitgavenzijde zien we – uiteraard zoals verwacht gezien de sterke koppeling tussen inkomsten en uitgaven – een gelijkaardige trend: de combinatie van een gestage groei (ongeveer een drie- tot viervoudiging van 2009 tot 2012) met eveneens een diversificatie van de uitgaven.

5.2 Aanwending subsidies subsidiërende overheden Sinds 1 juni 2011 is Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete voorlopig erkend door de minister bevoegd voor leefmilieu en sinds 2012 door de minister bevoegd voor onroerend erfgoed. RLKGN ontvangt naast de structurele subsidies van de aangesloten gemeenten en de provincie Antwerpen, nu ook subsidies van het Agentschap voor Natuur en Bos en het Agentschap Onroerend Erfgoed van de Vlaamse Overheid. Deze middelen worden aangewend om de personeels- en werkingskosten van het huidige vaste team (6,75 VTE met een coördinator, administratief medewerker, communicatiemedewerker, projectmedewerker natuur en landschap, projectmedewerker Plant van Hier, projectmedewerker trage wegen en landschapsanimator), en een basisprojectwerking te garanderen. Extra projecten worden indien mogelijk gefinancierd met aparte inkomsten (bv. Europese zoals LEADER (b.v. trage wegen) en PDPO (Plant van Hier, Fauna-akkers, Buiten-gewone plekjes), LIFE+, … Vlaamse zoals ALV/ANB (Plant van Hier), LNE (draagvlakverbreding), provinciale zoals diverse biodiversiteitsprojecten, gemeentelijke). Verder worden soms acties (zoals de aanleg van trage wegen en/of recreatieve verbindingen) voorbereid en gecoördineerd door RLKGN maar rechtstreeks betaald door de betreffende gemeente, waardoor deze financiële stromen niet zichtbaar zijn in de boekhouding van RLKGN.

313

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Toelichting bij de subsidies van de Vlaamse Overheid: -

Het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) voorziet volgens het uitvoeringsbesluit vanaf het moment van voorlopige erkenning in principe een jaarlijkse subsidie van zo’n 117,115,26€ (bedrag berekend o.b.v. indexering 2011) voor een regionaal landschap met de grootte van Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete. Wegens besparingen werd deze subsidie met zo’n 20% verminderd en bedroeg deze in 2012 nog 93.499,99€. De subsidies van het ANB worden geïnvesteerd in loon- en werkingskosten en projectkosten voor natuur- en landschapsgerelateerde projecten. De verminderde subsidies hebben tot gevolg dat minder middelen in personeel, werking en projecten kunnen worden geïnvesteerd.

Het Agentschap Onroerend Erfgoed voorzag in het verleden voor regionale landschappen een subsidie voor een landschapsanimator vanaf het eerste volledige jaar na ingaan van de voorlopige erkenning. In december 2010 werd echter een nieuw uitvoeringsbesluit goedgekeurd door de Vlaamse regering, dat bepaalt dat regionale landschappen die hun voorlopige erkenning behaalden na 1 januari 2010, voor 1 juni van het jaar volgend op hun voorlopige erkenning door de minister bevoegd voor leefmilieu, een erkenningsdossier moeten indienen bij de minister bevoegd voor onroerend erfgoed. Dit erkenningsdossier dient o.a. een visienota over de werking rond landschappen te bevatten, en een werkprogramma voor het komende jaar. Pas in het jaar volgend op goedkeuring van dit dossier kan een regionaal landschap aanspraak maken op subsidies. Deze bestaan uit een basisbedrag van 90.000 €, vermeerderd met 5.000 € per volledige schijf van 5.000 ha relictzone of ankerplaats. Voor RLKGN komt dit in totaal neer op 130.000 € bestemd voor loonkosten voor een landschapsanimator, werkingskosten en projectkosten (uitvoering via zogenaamde landschapsteams). De landschapsanimator heeft als taak het stimuleren, bemiddelen en motiveren van overheden en particulieren (landbouwers, grondeigenaars en grondgebruikers…) tot het meewerken aan of realiseren van concrete thematische en gebiedsgerichte projecten en acties (in ankerplaatsen en relictzones) inzake landschapszorg, met inzet van het bestaande instrumentarium van het landschapsbeleid. De bedoeling is om flexibel te werken en in te gaan op kansen die zich aanbieden en te werken op maat van het werkingsgebied van het regionaal landschap.

5.3 Vooruitblik op definitieve erkenning RL Kleine en Grote Nete maakt van een gezond en duurzaam financieel beleid een absolute topprioriteit. Dat betekent ondermeer dat ook voor de periode van de volgende zes jaar gestreefd wordt naar een sluitende begroting. Onderstaande tabel geeft de details van de verwachte begrotingen voor de periode (2013 -) 2014 – 2019 weer. Hierin wordt maximaal uitgegaan van realistische cijfers zoals ze vandaag de dag gekend zijn en/of gehanteerd worden (b.v. reëel uitgekeerde subsidies i.p.v. theoretische maximale subsidies). Daarnaast wordt in deze tabel uitgegaan van een scenario ‘business as usual’. Het is echter zeer moeilijk correcte voorspellingen te maken over een periode van zes jaar in de huidige dynamische periode waarin de regionale landschappen zich vandaag bevinden. Daarom zullen hieronder ook een aantal scenario’s beschreven worden alsook de potentiële gevolgen voor de (financiële) toestand van de organisatie.

314

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

INKOMSTEN

Aanvraag definitieve erkenning

2013 Structurele inkomsten Agenschap voor Natuur en Bos 95.000,00 Agenschap Onroerend Erfgoed - Landschapsanimator 130.000,00 Provincie Antwerpen 151.000,00 Provincie Antwerpen - 2de pensioenpijler 10.000,00 Gemeenten 76.500,00

2014

2015

2016

2017

2018

2019

125.000,00 130.000,00 151.000,00 10.000,00 77.000,00

125.000,00 130.000,00 151.000,00 10.000,00 77.500,00

125.000,00 130.000,00 151.000,00 10.000,00 78.000,00

125.000,00 130.000,00 151.000,00 10.000,00 78.500,00

125.000,00 130.000,00 151.000,00 10.000,00 79.000,00

125.000,00 130.000,00 151.000,00 10.000,00 79.500,00

Projectinkomsten Vlaams en Europees Provinciaal Doorrekening projecten Totaal inkomsten

143.611,56 62.425,00 78.963,57 747.500,13

143.880,00 62.540,00 79.168,00 778.588,00

144.160,00 62.655,00 79.376,00 779.691,00

144.440,00 62.770,00 79.584,00 780.794,00

144.720,00 62.885,00 79.792,00 781.897,00

145.000,00 63.000,00 80.000,00 783.000,00

145.280,00 63.115,00 80.208,00 784.103,00

2013 412.942,95 63.000,00 263.613,01

2014 429.460,67 64.419,10 274.708,23

2015 438.049,88 65.707,48 265.933,64

2016 446.810,88 67.021,63 256.961,49

2017 455.747,10 68.362,06 247.787,84

2018 464.862,04 69.729,31 238.408,66

2018 483.456,52 72.518,48 218.128,00

7.944,17 747.500,13

10.000,00 778.588,00

10.000,00 779.691,00

10.000,00 780.794,00

10.000,00 781.897,00

10.000,00 783.000,00

10.000,00 784.103,00

UITGAVEN Personeel Werking en overhead Projecten en acties Te bestemmen Totaal uitgaven

5.3.1 Scenario ‘overdracht naar de provincies’ Ten tijde van de indiening van dit dossier zijn de onderhandelingen inzake een overdracht van de regionale landschappen (en bosgroepen) van de Vlaamse overheid naar de provincies (in uitvoering van Doorbraak 64 zoals opgenomen in het Witboek Interne Staatshervorming) nog volop aan de gang. Indien de voorziene timing gehaald wordt, worden de regionale landschappen vanaf 1 januari 2014 door de provincies aangestuurd wat betreft erkenning en subsidiëring. Concreet zouden de modaliteiten geregeld worden via bestuursakkoorden voor een periode van zes jaar - het bestuursakkoord tussen Onroerend Erfgoed en de provincies werd intussen ondertekend, dat tussen het Agentschap voor Natuur en Bos en de provincies nog niet. In het bestuursakkoord Onroerend Erfgoed worden de middelen voor de landschapsanimator en landschapsteams voor 100 procent overgedragen met basisjaar 2012 – het jaar waarin alle RL’en ook effectief een landschapsanimator en landschapsteam operationeel hadden. Concreet betekent dit dus dat de middelen – 130.000 per jaar voor RLKGN – door de provincie Antwerpen uitgekeerd zouden worden, maar verder heeft dit uiteraard geen gevolgen voor de financiële toestand van de organisatie. Indien een zelfde redenering gehanteerd zou worden in het bestuursakkoord met Agentschap Natuur en Bos, geldt hier uiteraard hetzelfde stand-still principe waarbij enkel de inkomstenbron verandert maar niet de hoogte van de inkomsten. Indien echter niet het totale bedrag zoals tot op heden uitgekeerd zou worden, er een andere verdeling over de provincies zou worden toegepast of op een andere manier bespaard zou worden, heeft dit uiteraard wel rechtstreekse consequenties (zie 5.3.2 Krimpscenario’s). 5.3.2 Krimpscenario’s Momenteel liggen ontwerpnota’s voor waarbij een mogelijk scenario inhoudt dat slechts 70 procent van de door ANB uitgekeerde middelen aan de regionale landschappen zou overgedragen worden aan de provincies. Daarnaast is er onduidelijkheid over het gehanteerde referentiejaar (2011 of 2012 zoals bij Onroerend Erfgoed, de facto geen verschil omdat het totaalbedrag reeds een aantal jaren bevroren werd) en de mogelijke verdeling over het provinciefonds (volgens huidige bedragen van RL’en per provincie, volgens provinciefonds of nog andere sleutels, …). Indien slechts 70 procent zou overdragen worden heeft dit een rechtstreekse impact op het personeelsbestand omdat de basissubsidie van ANB gebruikt wordt om het basisteam te financieren. Indien dit niet kan opgevangen worden met extra inkomsten (provincie of projectinkomsten) dreigt in dit scenario dus een krimp van het personeelsbestand. Evenwel, tijdens interne denkoefeningen binnen RL en provincie, werd een multidisciplinair team van 7 VTE (met functies coördinator, administratief medewerker, communicatiemedewerker, projectmedewerker natuur en

315

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

landschap, projectmedewerker trage wegen / recreatie, landschapsanimator, NME-medewerker) als een kritisch minimum gedefinieerd voor een goede werking volgens de gekende multidisciplinaire aanpak. Daarnaast zijn uiteraard ook projectinkomsten over een periode van zes jaar onzeker. Hoewel het lang niet evident is projectmiddelen binnen te halen (ondermeer omdat meer en meer organisaties die moeten besparen deze alternatieve weg beginnen opzoeken en omdat personeelskosten minder en minder geaccepteerd worden bij projectaanvragen) gaan we in de meerjarenbegroting uit van min of meer constante inkomsten. Enerzijds laat het verleden sinds 2009 een duidelijk stijgende trend zien, anderzijds is er het besef bij bestuur en personeel dat maximaal zal moeten worden ingezet op nieuwe projectinkomsten om de financiële toekomst mee te garanderen. Op dit ogenblik zijn er daarom diverse kleinere en grotere projectaanvragen ingediend of in voorbereiding. 5.3.3 Groeiscenario’s Hoewel iedereen de mond vol heeft van besparingen en krimpscenario’s, is ook groei in de komende periode zeker niet uitgesloten. Hoewel niet erg waarschijnlijk op zeer korte termijn, kunnen de structurele subsidies van de Vlaamse, of na eventuele overdacht, provinciale overheid opnieuw stijgen. Op het huidige moment liggen de uitgekeerde subsidies van het Agentschap voor Natuur en Bos wegens besparingen 20 procent onder de voorziene maxima in het Besluit, resp. 93499,99 ipv 117115,27 euro voor een voorlopig erkend regionaal landschap van de grootte van RL Kleine en Grote Nete, en 124666,67 ipv 156153,69 euro voor een definitief erkend regionaal landschap (gebaseerd op geïndexeerde cijfers 2011). Daarnaast kunnen er semi-structurele middelen worden toegekend aan de regionale landschappen. Een mogelijk voorbeeld zijn de Instandhoudingsdoelstellingen in het kader van Natura2000. Wanneer de regionale landschappen (zoals overigens voorzien in het Witboek Interne Staatshervorming) een opdracht en bijhorende middelen zouden krijgen inzake het mee realiseren van de doelstellingen via sensibilisatie en particulier natuurbeheer bij grondeigenaars en –gebruikers, kan dit uiteraard een groei (financieel, in projectwerking en eventueel in personeel) betekenen. Wanneer deze middelen echter ten koste gaan van structurele middelen - de hoger genoemde ontwerpnota voorziet in een scenario waarin slechts 70 procent als structurele middelen wordt overgedragen en de overige 30 procent als projectmiddelen voor de Instandhoudingsdoelstellingen – betekent dit in het beste geval een status quo op de totale middelen, maar uiteraard wel een besparing op basismiddelen o.a. voor het personeelsbestand (zie hoger onder 5.3.2 Krimpscenario’s). Daarnaast is het uiteraard ook niet uitgesloten dat ook op provinciaal niveau – bijvoorbeeld inzake natuurverbindingen – of gemeentelijk niveau – bijvoorbeeld enkele beleidslijnen rond landschap en/of biodiversiteit in de nieuwe BBC – op semi-structurele basis worden toegewezen aan de regionale landschappen. Zuivere projectmiddelen tenslotte zijn zoals hoger gesteld onvoorspelbaar, maar RLKGN wil volop inzetten in de komende periode om het relatief en absoluut aandeel van deze inkomsten te vergroten. Ook onvoorziene omstandigheden of opportuniteiten kunnen leiden tot groei. Zo maakt Leen Gielis, personeelslid bij RL De Voorkempen, momenteel de overstap als projectmedewerker platteland naar RL Kleine en Grote Nete, waarbij de personeelskosten volledig gedragen zullen worden door de provincie Antwerpen. Dergelijke (wenselijke) versterking van het team heeft verder slechts een bepekte impact op de meerjarenbegroting (enkel lichte verhoging overhead). Anderzijds draagt een groter en sterker team ook bij aan het genereren van extra inkomsten, ondermeer door het schrijven van nieuwe projectvoorstellen.

316

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

5.4 Sterkten, zwakten, kansen en trends De vrij constante en sinds 2011 (ANB) en 2012 (OE) groeiende structurele middelen vanuit de overheidspartners - gemeenten, provincie, Agentschap voor Natuur en Bos en Agentschap Onroerend Erfgoed – heeft gezorgd voor een gezonde en stabiele financiële basis voor Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete. Dit blijkt ook uit de door de algemene vergadering goedgekeurde jaarrekeningen en balansen zoals opgenomen in bijlage. De nauwe opvolging en ondersteuning van het team (coördinator en administratief medewerker, en individuele projectmedewerkers) door penningmeester en externe accountant zijn hier niet vreemd aan. Desalniettemin zijn er een aantal aandachtpunten. Zo leert het verleden dat de meeste overheden geen indexering toepassen op hun subsidies. Een aantal uitgaven waarvan de lonen de belangrijkste zijn, stijgen echter wel jaarlijks door enerzijds indexering en anderzijds anciënniteit. In de voorgestelde meerjarenbegroting werden de lonen van het bestaande team op deze wijze reeds realistisch begroot tot 2019. Verder wordt het constante personeelsbestand doorheen de jaren als zeer gunstig beschouwd, omdat hiermee ook expertise opgebouwd wordt die stelselmatig meer rendeert. Rechtstreeks in de projecten die gecoördineerd worden door de respectieve projectmedewerkers door meer inhoudelijke en financiële verantwoordelijkheid, anderzijds in hun bijdrage naar nieuwe projecten. Zoals hoger aangehaald wordt het binnenhalen van nieuwe projectmiddelen tijdens de komende periode niet enkel een middel tot groei, maar meer en meer ook een noodzaak voor cofinanciering en behoud van de huidige werking. Sinds de voorlopige erkenning werkt RLKGN met een analytische boekhouding die snelle en accurate prognoses en declaraties inzake projectwerking mogelijk maken. Daarnaast wordt gebruik gemaakt van een professioneel boekhoudprogramma en een degelijk archiveringssysteem. Alle (financiële) stukken zijn ook steeds raadpleegbaar op kantoor voor bestuurders, interne of externe controleorganen om volledige transparantie van de boekhouding te garanderen. Ook de volgende periode zal blijvend worden ingezet om de administratieve en financiële aspecten van de organisatie verder te professionaliseren.

317

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

6. Krachtlijnen en visie voor de werking 2014-2019 In de vorige hoofdstukken werd dieper ingegaan op de streekeigenheid van RL Kleine en Grote Nete met typische en waardevolle natuur-, landschap- en cultuurhistorische waarden, de voorgeschiedenis en de evolutie naar een volwaardig regionaal landschap gebaseerd op een brede samenwerking en overleg met alle doelgroepen en geĂŻntegreerde en gebiedsgerichte werking. Tot nu toe kon Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete rekenen op positieve evaluaties van het Agentschap van Natuur en Bos (zowel buitendiensten als centrale diensten), het Agentschap Onroerend Erfgoed, de Provincie Antwerpen en de gewestelijke Mina-raad. Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete is, waar mogelijk, steeds tegemoet gekomen aan de geformuleerde aanbevelingen en bijkomende vragen naar aanleiding van de indiening van het dossier aanvraag tot voorlopige erkenning en aan de aanbevelingen naar aanleiding van de evaluatie van de jaarverslagen. In de periode van de voorlopige erkenning werd stelselmatig aan de opvolgingen van deze aanbevelingen gewerkt en werd in er elk jaarverslag teruggegrepen naar deze aanbevelingen en de vooruitgang geformuleerd.

6.1 Algemeen doel De algemene doelstelling van Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete vzw staat onder meer omschreven in Artikel 3 van de statuten van RLKGN, goedgekeurd door de Algemene Vergadering van 10/03/2009. RLKGN vzw is een duurzaam en gestructureerd samenwerkingsverband conform het Besluit van de Vlaamse regering van 8 december 1998 tot vaststelling van de regelen voor de voorlopige en definitieve erkenning van regionale landschappen, gericht op overleg en samenwerking met de betrokken doelgroepen ter bevordering en promotie van: - het streekeigen karakter - de natuurrecreatie - de natuureducatie - het recreatief medegebruik - het natuurbehoud, zoals gedefinieerd in het Decreet van 21 oktober 1997 betreffende het natuurbehoud en het natuurlijk milieu - het beheer, het herstel, de aanleg en de ontwikkeling van kleine landschapselementen RLKGN vzw zal hiertoe zowel eigen initiatieven nemen als initiatieven van derden ondersteunen en er aan meewerken. Om de concrete acties uit te voeren is samenwerking de essentiĂŤle vereiste: samenwerking tussen verschillende besturen, die allemaal hun steentje bijdragen en daardoor meebouwen aan een groter geheel; samenwerking met en tussen de sectoren, zodat de goede werking van alle sectoren gegarandeerd blijft. Het is voor het welslagen van het project essentieel dat er steeds naar een winwinsituatie gestreefd wordt voor alle partijen.

6.2 Doel per actiedomein Het uitvoeringsbesluit van de regionale landschappen omschrijft de vier actiedomeinen van een regionaal landschap. In wat volgt onder deze paragraaf wordt per actiedomein het strategische doel weergegeven. Zoals vermeld in het Natuurdecreet uitgevaardigd op 21 oktober 1997 door de Vlaamse Regering staan deze actiedomeinen niet op zich, maar streeft een regionaal landschap en dus ook Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete, via elk van deze actiedomeinen naar het verkrijgen en/of het vergroten van een maatschappelijk draagvlak voor de natuur en het landschap in de eigen streek.

318

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

6.2.1 Natuurbehoud en kleine landschapselementen De soortgerichte werking van het regionaal landschap in samenwerking met haar partners geeft invulling aan enerzijds Europese, Vlaamse, provinciale en gemeentelijke doelstellingen inzake natuurbehoud. Voor de Europese en Vlaamse doelstellingen worden de Instandhoudingsdoelstellingen een belangrijke kapstok tijdens de komende jaren. Zowel soortgerichte acties als gebiedsgerichte projecten binnen Speciale Beschermingszones (b.v. op gronden die in particulier bezit zijn) of rond en tussen deze gebieden als buffer- of verbindingsgebieden kunnen daartoe bijdragen. Op provinciaal niveau zullen de Landschapsbeelden (toekomstbeelden van het landschap ter realisatie van natuurverbindingen) en provinciale Prioritaire Soorten (afgekort PPS) sturend zijn. Op gemeentelijk vlak kunnen diverse accenten gelegd worden of ingepikt worden op hoger genoemde doelstellingen. Elk gebied vraagt maatwerk en de realisatie zal gedragen moeten worden door verschillende partners. Regionale landschappen kunnen hier als katalysator en coach optreden in het proces. RLKGN wil de realisatie ondersteunen van meer en betere leefgebieden voor de typische fauna en flora in de streek om de biotopen te bewaren, te verbeteren en te verbinden. De uitvoering ervan gebeurt door middel van projecten en terreinrealisaties (o.a. aanplant en/of herstel kleine landschapselementen) bij grondeigenaars in het buitengebied (landbouwers, inwoners, particuliere boseigenaars, gemeenten…) en/of door sensibilisering van de verschillende doelgroepen. Zowel de visie als de concrete invulling van de projecten met betrekking tot de soortgerichte werking komen tot stand in overleg met de betrokken sectoren. Overleg met de doelgroepen geeft aan welke concrete projecten zinvol zijn voor de streek en hoe deze het best uitgevoerd dienen te worden.

6.2.2 Landschapszorg en streekeigen karakter De streek van RL Kleine en Grote Nete heeft een specifieke eigenheid. Naast ecologische kwaliteiten dragen ook een hele rijkdom aan karakteristieke culturele en landschappelijke waarden bij tot dit streekeigen karakter. RLKGN wenst het typische streekeigen karakter van zijn werkingsgebied te bevorderen, te optimaliseren (op terrein) en te promoten (bij inwoners, bezoekers en streekactoren) en draagt op die manier bij tot streekontwikkeling. Dit gebeurt door het beheer, herstel, aanleg en de ontwikkeling van kleine landschapselementen. Het doel is dat de streekactoren en –inwoners steeds actief betrokken worden, zodat ze op termijn spontaan initiatieven nemen om hun leefomgeving te ontwikkelen met oog voor de ecologische en landschappelijke waarde en eigenheid van de streek.

6.2.3 Natuurrecreatie en recreatief medegebruik In het werkingsgebied van Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete zijn heel wat mogelijkheden voor natuurrecreatie en recreatief medegebruik van de open ruimte (wandelen, fietsen, waterrecreatie…). De voorbije jaren werd, samen met andere partners zoals TPA, sterk ingezet op de uitbouw van recreatieve voorzieningen zoals wandelen fietsknooppuntennetwerken en trage wegen. Zo wil RLKGN mee de streekidentiteit versterken, de mogelijkheid vergroten voor inwoners en recreanten om het typische landschap, de natuur en de cultuurhistorie van de streek te (her)ontdekken, een hefboom creëren om de zorg voor het landschap als een belangrijk en vanzelfsprekend engagement te verduurzamen en kansen creëren voor bv. promotie van hoevetoerisme, hoeveverkoop, streekproducten. Bovendien biedt recreatie in de open ruimte ook grote mogelijkheden als hefboom voor het vergroten van het draagvlak voor natuur en landschap in de streek. Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete wil graag meewerken aan gemakkelijk toegankelijke natuur binnen het werkingsgebied door mensen te betrekken bij hun streek, landschap en erfgoed. Samen met haar partners kiest RLKGN voor de ontwikkeling van natuur- en landschapstoerisme uiteraard steeds binnen de draagkracht van de natuur en het landschap in de streek.

6.2.4 Natuureducatie en sensibilisatie Via educatieve activiteiten en publieksevenementen wenst RLKGN het brede publiek in contact te brengen met de ecologische, landschappelijke en cultuurhistorische eigenheid van de streek, het 319

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Kempense landschap en de werking van het regionaal landschap. Dit door zowel aanwezigheid tijdens publieksactiviteiten georganiseerd door partners als door toelichtingen, vormingen en cursussen voor diverse doelgroepen. Heel wat streekactoren werken ook rond deze doelstelling of toch een onderdeel ervan waar RLKGN in de eerste plaats inzet op samenwerking, afstemming en planning van educatie en informatie rond natuur en landschap in haar werkingsgebied en verder op deze niches waar duidelijk nog nood aan is (b.v. cursus Kempengids of beheer van houtkanten, knotbomen, etc.). Verschillende doelgroepen maar ook particulieren moeten terecht kunnen bij RLKGN voor informatie, advies, vorming, begeleiding en overleg inzake natuur en landschap in de streek. Door het brede publiek kennis te laten maken met natuurlijke rijkdommen van de streek, willen we de appreciatie en het draagvlak verhogen voor hun eigen omgeving zodat het beschermen en/of opwaarderen van de bestaande parels van het landschap meer kansen krijgt.

6.2.5 Samenvatting van de strategische doelen Met in acht name van de reeds opgebouwde werking rond de streekeigen thema’s en de daarop geformuleerde aanbeveling zal Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete in de periode van definitieve erkenning: 1. aandacht blijven hebben voor het verwezenlijken van de doelstellingen van een regionaal landschap; 2. een faciliterende en initiërende rol blijven opnemen om de verschillende doelgroepen samen te brengen om te komen tot geïntegreerde projecten en processen die bijdragen aan (een draagvlak voor) het behoud en de ontwikkeling van unieke natuur- en landschapswaarden van de Antwerpse Kempen; 3. blijven inzetten op constructief overleg en samenwerking met alle partners als basis voor deze geïntegreerde werking; 4. versterkte aandacht hebben voor soorten gebiedsgerichte acties die bijdragen aan IHD; 5. de sterke link tussen publieks- en vormingsactiviteiten en de inhoudelijke werking blijven behouden; 6. aandacht blijven besteden aan laagdrempelige en wervende communicatie en publicaties die sensibiliserend en draagvlak verbredend werken voor de acties en projecten van RL Kleine en Grote Nete en van haar partners; 7. alle partners (overheden, verenigingen,…) blijven aanmoedigen en inspireren om de platformfunctie van RL Kleine en Grote Nete ten volle te benutten om hun eigen werking en activiteiten te integreren/verruimen, nieuwe doelgroepen te bereiken, nieuwe samenwerkingen aan te gaan, elkaars werking te versterken en op die manier mee te werken aan een draagvlak voor natuur- en landschapszorg; 8. aandacht blijven hebben voor de interne werking van RLKGN: functioneren van bestuursorganen, personeelsbeleid, verbeteren van administratief en financieel beleid; 9. verder verwerven van extra financiering via projectaanvragen kaderend binnen de huidige acties en/of voor nieuwe initiatieven

6.4 Inhoudelijke vooruitblik Op basis van de hierboven vermelde krachtlijnen geeft deze paragraaf de vertaling ervan weer in de continuïteit en het uitwerken van (nieuwe) projecten en acties. In hoofdstuk 3 werd er bij elke actiefiche reeds in detail ingegaan op de verderzetting van het project en/of actie de volgende jaren (2014-2019) en geeft een overzicht van een aantal nieuwe projectideeën die RLKGN samen met haar partners vorm wil geven en uitwerken de volgende jaren. Deze visie kwam tot stand na een traject dat met de diverse geledingen van onze organisatie doorlopen werd naar aanleiding van deze erkenningsaanvraag: -

in december 2012 werd een aantal brainstormsessies gehouden binnen het team 320

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

tijdens de Raden van Bestuur van 25 september 2012 in Beerse, 13 december 2012 in Kasterlee, 18 februari 2013 (tevens Algemene Vergadering) in Turnhout en 7 mei 2013 werd uitgebreid aandacht besteed aan de erkenningsaanvraag. Concreet werd teruggegrepen naar de visie en doelstellingen zoals geformuleerd in 2009 en werd de evaluatie of en binnen welke projecten we al dan niet invulling gaven aan deze doelstellingen gemaakt. Op basis hiervan werd input gegeven voor dit nieuwe dossier, en de beleidslijnen voor de komende periode van zes jaar.

Met de doelgroepen sectoroverlegmomenten:

werd

gediscussieerd

teruggekoppeld

via

een

aantal

De overheden (provincie en gemeenten) en in het bijzonder de nieuw verkozen mandatarissen werden geraadpleegd op de Mandatarissendag op 23 april 2013 in de Arenbergschouwburg in Antwerpen. Verder waren er in de voorbereiding van dit dossier een aantal bezoeken aan gemeenten, de andere staan nog gepland in de loop van 2013.

Binnen de landbouwsector werd een sectoroverleg georganiseerd over RLKGN (door Boerenbond) waarop de werking werd geëvalueerd. Een nota met aanbevelingen werd opgemaakt en besproken op de Raad van Bestuur.

Een sectoroverleg met de wildbeheereenheden vond plaats op zaterdag 27 april in het Prinsenpark in Retie (gevolgd door een info- en praktijkdag over fauna-akkers). Ook de aanbevelingen uit dit overleg werden voorgelegd en besproken op de Raad van Bestuur van 7 mei 2013.

De toeristische sector werd geraadpleegd via de nauwe contacten die er waren (deelname RLKGN in plannings- en stuurgroep) ikv het nieuwe Strategische Plan van Toerisme Antwerpse Kempen en via een toelichting en discussie op de Raad van Bestuur van 7 mei.

Er werd een schriftelijke enquête opgemaakt en verspreid onder de stakeholders van RLKGN rond de evaluatie van de projectwerking in de periode 2009 – 2012.

Dit erkenningsdossier werd vooraf afgetoetst met de betrokken ambtenaren van ANB, zowel provinciaal als nationaal.

Overkoepelend kan gesteld worden dat de verschillende stakeholders de werking van RLKGN tijdens de periode van voorlopige erkenning als zeer positief evalueren. Ook de basisprincipes die vorm kregen tijdens de visievormingssessies bij de start in 2009 blijven overeind. Vooral het basisprincipe van gelijkwaardigheid tussen de verschillende partners wordt gezien als de cruciale succesfactor van het participatief overlegmodel. Het feit dat dit bij de start nog formeel vertaald werd in een ‘vetorecht’ in dagelijks bestuur en raad van bestuur, maar dit in de praktijk nooit diende te worden toegepast maar er steeds in consensus naar beslissingen en projecten kon worden gewerkt, toont de kracht van een samenwerkingsverband als RLKGN. Specifiek naar de komende periode kunnen toch een aantal inhoudelijke krachtlijnen gedestilleerd worden: 1) Focus: RLKGN ontwikkelde in de voorbije periode tientallen projecten in de diverse pijlers. Hoewel de meeste ervan als positief ervaren werden, stelt zich de vraag of er niet meer gefocust moet worden, zeker in tijden van (mogelijke) besparingen en krappe personeelsbezetting. Dat geldt zowel voor soortgerichte als gebiedsgerichte projecten. Een gezond evenwicht zoeken tussen hogere beleidskaders (zoals de Instandhoudingsdoelstellingen of gebiedsgerichte 321

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

processen) en opportuniteiten die bottom-up groeien vanuit het partnerschap is daarbij een uitdaging. 2) Monitoring: de diverse projecten en terreinrealisaties van RLKGN worden nauwkeurig opgeslagen en meestal ook gerapporteerd in GIS, projectdatabanken, etc. Een uitdaging daarbij is de ontwikkeling van een professioneel doch gebruiksvriendelijk systeem om alle realisaties gestandaardiseerd te kunnen opslaan en desgewenst te rapporteren op verschillende manieren (per gemeente, per jaar, per actiegroep, per thema, …). Zowel op Vlaams niveau (ontwikkeling DIPLA) als op provinciaal niveau lopen momenteel initiatieven hiertoe. Anderzijds is de dataverzameling op zich een hele klus. Jaarlijks bezoeken van alle terreinrealisaties, aanplanten, poelen, soortgerichte acties, … wordt met de huidige bezetting en het groeiende aantal projecten quasi onmogelijk. Investeren in een vrijwilligersnetwerk is daarom noodzakelijk, doch dit vergt ook de nodige begeleiding. In de zomer van 2013 wordt een aantal sessies gepland met het ganse team om een systeem uit de werken (al dan niet in overeenstemming met andere RL’en). 3) Nieuwe partnerschappen: natuur- en landschapsbeleid wordt meer en meer een zaak van samenwerken en zoeken naar win-winsituaties met diverse doelgroepen. RLKGN heeft van bij de start een voortrekkersrol gespeeld in het op poten zetten van nieuwe initiatieven en partnerschappen, naast de klassieke partnerschappen (voor een RL) zoals natuur, landbouw, toerisme en jacht ondermeer ook met de erfgoedsector, culturele sector, scholen etc. In de toekomst moeten we verder inzetten op deze vernieuwende partnerschappen, door ondermeer te mikken op bedrijven, scholen, steden etc.

Hieronder worden een aantal specifieke nieuwe projecten en – ideeën toegelicht per pijler.

6.4.1 Natuurbehoud en – ontwikkeling en kleine landschapselementen Wat betreft aanleg, herstel en onderhoud van kleine landschapselementen werden tijdens de voorlopige erkenning reeds diverse acties ondernomen, vnl. door de landschapsanimator: het poelenproject, de aanleg van hoogstamboomgaarden, hagen en houtkanten, dreefherstel en boomverzorging van oude en/of waardevolle bomen, holle wegen, …. Tijdens de volgende periode willen we ook extra inzetten op een aantal typische KLE’s voor de Kempen zoals elzensingels (voornamelijk in het zuidelijk deel van ons werkingsgebied), taplopen, knoteiken en andere cultuur- of snoeivormen van houtig erfgoed. Dankzij de projectwerking rond Plant van Hier kan vaak ook synergie gevonden worden tussen deze acties en het behoud en de bescherming van waardevolle autochtone groeiplaatsen (zoals deze van wilde peer in Balen). Wat betreft biodiversiteit werd de laatste jaren – mede op aangeven van het Agentschap voor Natuur en Bos – reeds meer en meer de nadruk gelegd op de Instandhoudingsdoelstellingen. Ondermeer het vleermuizenproject is daar een goed voorbeeld van. Deze trend willen we ook in de komende periode verderzetten, met soortgerichte acties die een wezenlijke bijdrage kunnen leveren aan het behoud of de uitbreiding van bepaalde soorten. Naast IHD-soorten blijven ook zogenaamde Provinciale Prioritaire Soorten (PPS-soorten) belangrijk. Daarnaast wordt ook ingespeeld op vragen zoals deze rond dagvlinders vanuit de resolutie van het Vlaams parlement en de vertaalde actiepunten daaruit in het nieuwe handboek Dagvlinders in Vlaanderen dat eind juni 2013 wordt voorgesteld. Prioriteit wordt gegeven aan deze soorten(-groepen) die echt typisch zijn voor het werkingsgebied van RLKGN en waarbij een regionaal landschap een meerwaarde kan betekenen (vaak dus ook die soorten die ook en/of vooral buiten de grote natuurkernen voorkomen). Enkele van de soorten waarrond RLKGN wil werken de komende periode zijn: - Dagvlinders zoals veldparelmoervlinder, heivlinder en (soortbeschermingsplannen in opmaak)

bruine

eikenpage 322

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

Vogelsoorten zoals Zwarte stern, Ijsvogel, Ooievaar, Steenuil

Beekgebonden soorten zoals Beekschaatsenrijder, Rivierbodemwants, Ijsvogel, Grote gele kwikstaart

Akker- en weidevogels

Insecten zoals solitaire bijen en hommels

Reptielen zoals adder (verbindingsfunctie) en gladde slang (o.a. in functie van Ecoduct Kempengrens)

6.4.2 Landschapszorg en streekeigen karakter Wat betreft landschapszorg wordt verder gewerkt op de ingeslagen weg. Na de landschapswerking op volle toeren draait, willen we verder inspelen op kansen om de typische landschapswaarden van ons werkingsgebied verder te herstellen en te ontwikkelen. Naast reeds opgestarte acties zoals het poelenproject, de aanleg van hoogstamboomgaarden, hagen en houtkanten, dreefherstel en boomverzorging van oude en/of waardevolle bomen, holle wegen, …. willen we de volgende periode ook extra inzetten op een aantal typische KLE’s voor de Kempen zoals elzensingels (voornamelijk in het zuidelijk deel van ons werkingsgebied), taplopen, knoteiken en andere cultuur- of snoeivormen van houtig erfgoed. Het recent opgestarte Knotteam (Landschap zoekt kapper m/v) wordt verder uitgebouwd en de acties rond Plant van Hier verdergezet, net zoals de werking rond Fauna-akkers. Samen met de doelgroep van wildbeheerders worden overigens ook nieuwe projecten verkend, zoals de biodiversiteitstoren. De beheerovereenkomsten zullen de volgende jaren samen met de bedrijfsplanner van de VLM geoptimaliseerd worden (mee bepaald door het Gemeenschappelijk Landbouw Beleid) en verder gericht ingezet worden met als doel slagkrachtige realisaties op terrein te verwezenlijken. Ook daar zal er bijzondere aandacht zijn voor beheerovereenkomsten die een bijdrage leveren aan IHD. Door samen met de VLM gericht te communiceren, de gebiedsgerichte en participatieve aanpak verder te zetten willen we dit samen bereiken. Middelen kunnen zo efficiënter ingezet worden en de effectiviteit van de maatregelen verhoogd worden. In het werkingsgebied van RLKGN lopen een heel aantal grotere gebiedsgerichte projecten. Waar mogelijk en wenselijk wil RLKGN in overleg met de partners een rol opnemen om beleidsvisies op het terrein te vertalen naar concrete realisaties.

6.4.3 Recreatief medegebruik en natuurrecreatie Met de realisatie van niet minder dan 9 wandelnetwerken in het werkingsgebied van RLKGN tijdens de voorlopige erkenning en het reeds bestaande fietsknooppuntennetwerk kan gesteld worden dat de recreatieve ‘hardware’ min of meer compleet is (wel wordt er nog her en der geïnvesteerd in speelbossen en struinnatuur, maar dit gebeurt meestal door de terreinbeherende instanties zelf). Hier ligt dus ook niet de grootste prioriteit voor RLKGN tijdens de komende jaren. Wel worden de netwerken blijvend gebruikt als ‘kapstok’ om aan landschaps- en erfgoedherstel te doen. Wel willen we – ook gezien de grote vraag en noodzaak vanuit de gemeenten – blijvend en nog sterker inzetten op trage wegen. De gehanteerde methodiek van RLKGN is succesvol gebleken doch arbeidsintensief. We willen daarom bekijken of we onze gemeenten, eventueel door de projecten (deels) betalend te maken, sneller en beter kunnen bedienen.

323

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

6.4.4 Natuureducatie en sensibilisatie/ ‘verplichte’ activiteiten Waar educatieve en sensibiliserende acties in de beginperiode nog vrij ad hoc georganiseerd werden, hebben we de voorbije jaren meer gefocust op die niche die enerzijds niet afgedekt wordt door andere partners (zoals Natuurpunt of NP Educatie, ANB/Inverde, Landelijke Gilden, …) en waar toch een duidelijke nood aan is. De succesvolle cursussen Bekenwatch en Kempengids zijn hier het resultaat van. Deze willen we dan ook in de toekomst continueren, samen met gerichte cursussen zoals knotbomenbeheer, beheer van hoogstamboomgaarden, etc. Deze zien we ook als een vorm van nazorg voor deze particulieren waar KLE’s werden aangelegd binnen de landschapswerking. De intussen traditionele gezinshappening KomeNete - in 2013 eenmalig jAazzpicknick omdat hij langs de Aa in Oud-Turnhout plaatsvindt en niet langs een van de beide Netes - waarin RLKGN elk jaar een andere waterloop in de kijker zet en haar partners zich laat voorstellen wordt verdergezet, al zoeken we maximaal naar samenwerking met andere partners. Landschapskrant, nieuwsbrief, website, sociale media en andere communicatiemiddelen zullen zo efficiënt mogelijk ingezet worden om een zo breed mogelijk draagvlak voor natuur en landschapszorg tot stand te brengen. De kostprijs van de bedeling van een landschapskrant bus-aan-bus is hoog. Daartegenover staat dat het een goede manier blijkt te om alle inwoners van een gemeente te bereiken. Mogelijk kunnen we nog actiever inzetten op het publiceren van informatie in het gemeentelijk infoblad. De gehele communciatiestrategie alsook huisstijl, website, landschapskrant, etc. wordt in de loop van de zomer 2013 herbekeken (samen met RL De Voorkempen en externe begeleiding vanuit de nieuwe Raad van Bestuur) in functie van efficiëntie. Er zijn dus een aantal wijzigingen te verwachten die naar alle waarschijnlijkheid zullen ingaan vanaf 1 januari 2014.

324

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

7. Bronnen Antrop M. & Van Damme S. 1995. Landschapszorg in Vlaanderen: onderzoek naar criteria en wenselijkheiden voor een ruimtelijk beleid met betrekking tot cultuurhistorische en esthetische waarden van de landschappen in Vlaanderen. Universiteit Gent, Vakgroep Geografie. 116 pp. Antrop M., Van Eetvelde V., Janssens J., Martens I., Van Damme S. 2002. Traditionele landschappen van het Vlaamse Gewest. Universiteit Gent, Vakgroep Geografie. 77 pp. HYPERLINK “http://geoweb.ugent.be/services/tradla.asp” Clays et al. 2006. Wegwijzer trage wegen. vzw Trage Wegen Couvreur M., Menschaert J., Sevenant M., Ronse A., Van Landuyt W., De Blust G., Antrop M. & Hermy M. 2004. Ecodistricten en ecoregio’s als instrument voor natuurstudie en milieubeleid. Natuur.focus 3(2): 5158. Decleer K. (Ed.) 2007. Europees beschermde natuur in Vlaanderen en het Belgisch deel van de Noordzee: habitattypen: dieren plantensoorten. Mededelingen van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, 2007(1). Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek: Brussel : Belgium. ISBN 978-90-403-0267-1. 584 pp. Dossiers ter aanvraag van een voorlopige erkenning van Regionaal Landschap Schelde-Durme, Regionaal Landschap de Voorkempen, Regionaal Landschap Rivierenland en Regionaal Landschap Zuid-Hageland Maes et al. 2005. Species richness coincidence: conservation strategies based on predictive modelling. Biodiversity and Conservation, 14, 1345-1364. Provinciaal Natuurontwikkelingsplan (PNOP). Wils C. et al. 2004. Biologische waarderingskaart en natuurgerichte bodembedekkingkaart van het Vlaamse gewest: integratie van de bwk en vereenvoudiging tot een 90- en 32- delige legende (80% bwk, versie 2 van 1997 tot 2003 en 20% bwk, versie1). Rapporten van het instituut voor natuurbehoud, 2004(8). Instituut voor Natuurbehoud: Brussel : Belgium. 39 pp. Geraadpleegde websites Website Agentschap voor Natuur en Bos - www.natuurenbos.be Website Geoloket Vlaanderen www.agiv.be/gis/diensten/geo-vlaanderen/ Website Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek - www.inbo.be Website Natuurpunt - www.natuurpunt.be Website Provinciale Landschapskaart – www.provant.be/landschapskaart Website Ruimtelijke Ordening - www.ruimtelijkeordening.be Website Vlaams Instituut voor het Onroerend Erfgoed - www.vioe.be Website Vlaamse Landmaatschappij - www.vlm.be Website Sigmaplan - www.sigmaplan.be

325

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Aanvraag definitieve erkenning

8. Bijlagen Bijlage 1 : Provincieraads- en deputatiebeslissingen Bijlage 2 : Neerleggingsdocumenten 2009 : Oprichting, statuten en bestuursleden 2010 : Ontslag en benoeming bestuurders 2011 : Verplaatsing zetel 2013 : Benoeming en ontslag bestuurders, benoeming dagelijks bestuur, verdeling mandaten Bijlage 3 : Huishoudelijk reglement Bijlage 4 : Verslagen Algemene Vergadering Raad van Bestuur Bijlage 5 : Landschapskranten Bijlage 6 : Bewijsstukken en illustratiemateriaal vormings- en publieksactiviteiten Bijlage 7 : Illustratiemateriaal recente terreinprojecten (Jaarrapport in Beeld) Bijlage 8 : Overzicht persartikels - persmomenten Bijlage 9 : FinanciĂŤle documenten

326