De Toekomst van de Zwinregio
INTRODUCTIE New Babylon 3 laat een toekomstbeeld zien van de samenleving zoals die in de Zwinregio zou kunnen ontstaan. Dit manifest is een bundeling van uiteenlopende visies, meningen en gedachten over de toekomstige ontwikkelingen in Zwinregio op lange termijn. Wat zijn de mogelijkheden en wat zijn de randvoorwaarden? Hoe maken we gebruik van nieuwe technologieën en creatieve ideeën? Het manifest is een ontwerp om in de juiste context interacties te genereren. Het is bedoeld als aanzet voor een nieuwe dynamiek in de Zwinregio waarbij alle burgers, ondernemers en bestuurders kunnen deelnemen. Lessen uit het verleden, actuele en vooral toekomstige ontwikkelingen in technologie en samenleving vormen de basis voor wat ons te wachten staat. Kennis, ervaring en inspiratie geven daaraan gestalte. Het manifest is een stellingname van een kerngroep die met behulp van experts in hun vakgebied en betrokken burgers door lezingen en discussies de zienswijze heeft verfijnd, aangevuld en gedocumenteerd. Het uiteindelijke doel is een “stip op de horizon“ te verwoorden als richting voor ideevorming en beleidsbepaling. Het resultaat en toekomstige activiteiten kunnen als inspiratie en motivatie dienen voor de jonge generaties die in de komende decennia hun bijdrage willen leveren aan een vitale en duurzame Zwinregio. In ‘bouwstenen’ worden actuele ontwikkelingen in acht thema’s uiteen gezet en denken van daaruit 50 jaar verder naar de toekomst. Deze thema’s omvatten belangrijke aspecten van de samenleving zoals: - 1 Wonen en Leefomgeving - 2 Gezondheidszorg - 3 Onderwijs - 4 Economie, Toerisme en MKB (Midden en Klein Bedrijf) - 5 Landbouw en Voedselvoorziening - 6 Transport, Infrastructuur en Mobiliteit - 7 Energie, Klimaat en Milieu
- 8 Bestuur.
Op onze website www.newbabylon3.nl vindt u de basisdocumentatie zoals gebruikt voor de diverse hoofdstukken van dit manifest 1.
Wijsheid is als de horizon, hoe meer je haar nadert, des te verder wijkt zij terug (Inayat Khan, Indiaas musicus, schrijver en filosoof 1882-1927)
Voorwoord De kerngroep van New Babylon 3, vakmensen en geïnteresseerde burgers nemen u mee in de tijd. Na een gedegen voorbereiding van twee jaar zijn alle elementen die van belang zijn voor de toekomst verwerkt in ‘bouwstenen’. Iedere bouwsteen is onderwerp geweest voor een lezing door kundige vakmensen en onderworpen aan discussie met geïnteresseerde burgers. Het resultaat ligt vast in dit manifest dat voor iedere bouwsteen een basisgedachte poneert, gevolgd door de huidige trends en de consequenties voor de Zwinregio. Het manifest is een dynamisch document. New Babylon 3 vervolgt haar traject van lezingen en discussies. Voortschrijdend inzicht zal ongetwijfeld leiden tot aanpassingen die we jaarlijks in een nieuwe versie van het manifest zullen vastleggen en publiceren. Gaat u mee in de tijd? Verplaats u dan eerst 50 jaar terug in de tijd en kijk welke enorme ontwikkelingen hebben plaatsgevonden tot op heden. De stap voorwaarts lijkt dan plotseling mogelijk, zo niet noodzakelijk. Laten we leren uit het verleden, nadenken over de toekomst en haar mogelijkheden, inspiratie opdoen, ideeën lanceren, de nieuwe generaties ondersteunen en inspireren om
de toekomst te omarmen. Niet achterover leunen maar nieuwe initiatieven nemen en verder ontwikkelen in een participerende samenleving waarin samen werken en wonen de norm is. Dit manifest is bedoeld als een aanloop naar het jaar 2067, 50 jaar verder in de tijd, met een verwachtingspatroon en inzet dat de Zwinregio een ‘blue zone’ in Noordwest Europa zal zijn. Een plaats in de wereld waar mensen langer en gezonder leven dan ergens anders, in een sociaaleconomisch gebalanceerde omgeving waarin kwaliteit en leefbaarheid centraal staan en een manier van leven is geworden. Een kwaliteitsgebied met levensloopbestendige woningen en een regio welke zich kan meten met andere hoogwaardige en kwalitatieve toeristische ontspanningsgebieden in Noordwest Europa, een gebied waar je voor levenskwaliteit niet omheen kan! Bewoners zijn dan een aansprekend voorbeeld van goed en gezond leven en propageren dan een actief ‘Goed Leven' programma, hebben grensoverschrijdende samenwerking tussen de gezondheids- en sociaal maatschappelijke instituten, ondernemers, onderwijs en bewoners omgezet in een integrale samenleving. Kinderen genieten van grensoverschrijdend hoogwaardig individueel basis- en middelbaar onder-
wijs en kunnen zich vormen tot maatschappelijk goed opgeleide wereldburgers. Ouderen kunnen rekenen op een goed gefaciliteerde omgeving, waar zij lang en aangenaam kunnen leven.
of brandstofcellen). De benodigde energie komt uit zonnepanelen op daken, windenergie uit zeeparken en windturbines op land.
De Zwinregio in 2067 heeft een eigen grensoverschrijdende beHet traditioneel ‘familie denken’ stuursvorm, goed ingebed in bovenbinnen de landbouw, de kleinschali- regionale bestuursvormen, die gege en middelgrote industrie, dienst- voed wordt door lokale democratie. verlening en het toerisme is dan De lokale democratie ontstaat uit vervangen door coöperatieve saburgerparticipatie vanuit belangenmenwerking of netwerksamenleving groepen, coöperaties, onderneminen een circulair vormgegeven begen en individuele burgers die gezadrijfsmatige aanpak. Het kenmerkt menlijk plannen vormgeven en onzich door toepassing van gezamen- derbouwen en die direct verdediglijke belangen en verantwoordelijk- baar zijn bij de grensoverschrijdenheden in een duurzame, circulair de bestuursvorm van de Zwinregio. georiënteerde economie, onderEen stip op de horizon, die u aansteund door een optimaal ICT netspreekt en in uw ogen haalbaar en werk/infrastructuur. Derhalve is de uitvoerbaar is? Sluit u dan aan bij Zwinregio in 2067 een internatiohet New Babylon 3 collectief en naal toonaangevende regio, enerinvesteer uw kennis en kunde in gieneutraal, in balans met het milide toekomstige vormgeving van eu en de omgeving en beschermd de bijzondere Zwinregio met zijn en veilig voor mogelijke veranderinkansrijke perspectieven en mogelijkgen in ons klimaat. heden. De stedenrand bij de Zwinregio (Brugge en Gent) is dan goed verbonden met Europese regio’s in Duitsland, Frankrijk en Engeland via een geavanceerde infrastructuur van hyperloops. De infrastructuur in de Zwinregio zelf is geschikt en geoptimaliseerd voor ‘automated & connected driving’, vervoer op verzoek, auto-delen, opwaardering van vervoer per e-bike, ‘park & ride’ voorzieningen en een dekkend netwerk van laadpalen voor elektrisch aangedreven voertuigen (batterijen
Totstandkoming van dit manifest De teksten van dit manifest zijn tot stand gekomen op basis van concepten, opgesteld door de kerngroep van de Stichting New Babylon3 (NB3), bestaande uit; initiatiefnemer Willem Behr (ÉŤ2017), Jacques le Grand , Ad Bastiaansen en Rien Puyenbroek. Samen met de uitkomsten van de lezingen door deskundigen en de debatten met deelnemers heeft het geresulteerd in dit document.
Kerngroep: Willem BEHR (ÉŤ 2017), kunstenaar en filosoof, geestelijke vader en initiatiefnemer van dit project wiens taak na zijn overlijden is waargenomen door dochter Gwendoline Behr, tevens lid van het bestuur NB3. Jacques le GRAND (Ing, MBA), gepensioneerd ondernemer, lid van het bestuur NB3 en eindredacteur van het manifest .
Ad BASTIAANSEN (MBA), ondernemer / investeerder in ICT en adviseur van NB3. Rien PUYENBROEK, Senior Adviseur EU Affairs & Communicatie voor de provincie Noord Brabant in Brussel en adviseur NB3. De lezingen werden gehouden door: Joris BAECKE (MSc) - Lezing Landbouw & Voedselvoorziening Akkerbouwer, voorzitter ZLTO Zeeland, voorzitter LTO werkgroep Plantgezondheid Sipke DIJKSTRA, (MSc) - Lezing Gezondheidszorg Directeur 'Circulier', interim management en consultancy in de gezondheidszorg. Manager bedrijfsvoering voor dr. Leo Kannerhuis Harry GEERLINGS (Prof. Dr.) - Lezing Raamwerk voor de Zwinregio Hoogleraar aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Faculteit; Erasmus School of Social and Behavioural Sciences. gespecialiseerd in duurzame havenontwikkeling incl. het achterland en gerelateerde mobiliteit. Gast professor aan het International Shipping Institute van de Shanghai University. Publiceerde ca. 190 wetenschappelijke artikelen en boekwerken. Stephanie HUGHES (MSc) - Lezing Transport, Infrastructuur & Mobiliteit
Verantwoordelijk voor het project Sociale Mobiliteit, Mobiliteitsgeluk en Bewonersaanpak bij De Verkeersonderneming Rotterdam, tevens eigenaar van Akka Architects, een ontwerpstudio voor architectonische en infra-
structurele projecten gebaseerd op creativiteit, samenwerking en interactieve leerprocessen. Walter de MILLIANO (Dr.) -Lezing Landbouw & Voedselvoorziening Wetenschapper en onderzoeker in plantenziektes en plantenveredeling. Specialist op het gebied van hoog proteïne houdende gewassen en het transformeren van deze gewassen voor de Europese landbouw. Gastdocent en professor aan diverse Afrikaanse Instituten voor Landbouw en Voedselvoorziening.
John NIEUWENHUIZE (MSc) -Lezing Wonen en Leefomgeving Architect bij MAS architecten in Rotterdam en Terneuzen en specialist in toekomstverwachtingen voor de bouw op basis van maatschappelijke verwachtingen. Publicatie: ‘Een gebouw om van te houden’, een ontwerp voor de toekomst van Retranchement.
Piet OOSTERLING (Msc) -Lezing Energie, Klimaat en Milieu Eigen ondernemer en uitvinder/ontwerper van nieuwe duurzame technologieën. Melkrobots, installaties voor zoet water productie, windenergie, etc.. Internationaal actief in diverse ondernemingen. Opmerking: Dhr. Oosterling heeft door ziekte zijn lezing niet kunnen houden. De manifesttekst is opgesteld op basis van zijn aantekeningen en dia-beelden voor de lezing. Verwerking van debatresultaten heeft daardoor niet plaatsgevonden.
Nico OUT -Lezing Bestuur Inspirator, aanjager, dagvoorzitter, spreker, schrijver, recensent en docent. Bedenker van nieuwe concepten. Creatief, motiverend en verbindend. Actief in ontwikkelingen gericht op de samenleving, kunst en cultuur, zoals Kunstenfestival Aardenburg en circulaire economie. Jan VONS (Msc) -Lezing Onderwijs Directeur VWO afdeling van het Zwincollege te Oostburg en deskundig op het gebied van onderwijsontwikkeling. Maakte de overstap van de industrie naar het onderwijs als docent wiskunde en werd vervolgens lid van de directie .. Herman WIJFFELS (Prof. Dr.) Een Nederlandse econoom en bestuurder, die tijdens zijn loopbaan verschillende functies bekleedde, zoals voorzitter van Rabobank Nederland, voorzitter van de Sociaal Economische Raad (SER), Nederlands bewindvoerder bij de Wereldbank in Washington en hoogleraar 'duurzaamheid en maatschappelijke verandering' aan de Universiteit Utrecht.
Trends: Nieuwe generaties zijn steeds minder honkvast. Huren heeft voorkeur boven kopen. 60 plussers zoeken huisvesting om langer zelfstandig te kunnen wonen. Kopen van een woning is dan een optie. Bewoners van het buitengebied neigen meer naar koopwoningen. De woningvoorraad in het buitengebied laat dit nog toe. In de toekomst woont wellicht meer dan 80 procent van de bevolking in verstedelijkte gebieden. Werk blijft de leidende factor in de keuze van wonen. Telewerken met behulp van digitale middelen, toenemende mobiliteit en verbeterde infrastructuur faciliteren het wonen op grotere afstand van werk. Een deel van de beroepsbevolking kan zich daardoor vestigen in buitengebieden. Het buitengebied zal zich in toenemende mate profileren als tweede woning gebied of als vestigingsplaats voor flex- en thuiswerkers Het buitengebied veranderd in een woonplaats voor de autochtone bevolking en werknemers gemengd met flex- en thuiswerkers, die hun inkomens op afstand verdienen, aangevuld met senioren en tweede woningbezitters.
Er zal altijd een woonvorm nodig zijn waar men zich, voor kortere of langere tijd, beschermd en comfortabel voelt! Aantrekkelijk wonen is afhankelijk van de leefomgeving die gekenmerkt wordt door de aanwezigheid van gewenste faciliteiten, beschikbaarheid van werk, onderwijs, ontspannings- en recreatiemogelijkheden alsook een gebalanceerde samenleving. Een goed gebalanceerde leefomgeving zal veiligheid en leefbaarheid versterken.
Woningen zullen een kortere levensduur hebben of levensloop bestendig zijn door voortschrijdende kennis en toepassing van duurzame en circulaire materialen. Circulaire bouweconomie faciliteert de trend tot afbraak, recycling van materialen, hergebruik in nieuwbouw en toepassing van nieuwe duurzame materialen. Ook kan sneller worden ingespeeld op de vraag naar (aangepaste) woningen of op nieuwe locaties. Vermogensopbouw door woningbezit komt onder druk door de duurzaamheidstrend in de bouw en toenemende mobiliteit. Deze trend zet sneller door in de verstedelijkte gebieden, maar zal zich, door de beschikbare woningvoorraad (in eigen bezit), minder snel manifesteren in het buitengebied.
Consequenties voor de Zwinregio: Geografisch gezien ligt de Zwinregio ingebed tussen de verstedelijkte gebieden Rotterdam, West Brabant en de stedenrand Antwerpen, Brussel, Gent en Brugge. In macro zelfs tussen de Randstad, het Ruhrgebied en Nord Pas de Calais. In de hedendaagse terminologie kan de Zwinregio zich transformeren naar een ‘Blue Zone’ en wordt het een onthaastingsgebied, waar lang en gezond kan worden geleefd en gewoond. Een bijzonder cultuur historisch landschap, verrijkt door de begrenzing van zee en strand, aangevuld met een grote voorraad aan cultuurhistorische en monumentale kernen en objecten, water- en overige sportfaciliteiten, etc. Dit alles biedt, mits goed beschermd en in stand gehouden, de meerwaarde die aan de behoefte aan recreatie van mensen in dergelijke gebieden tegemoet kan komen en de leefbaarheid kan versterken. De Zwinregio zal in de toekomst een kwaliteitsgebied worden. Krimp zal in de komende jaren minder invloed krijgen door een toestroom van nieuwe bewoners uit de Zwinregio, thuiswerkers, tweede woning bezitters en een keerpunt vormen in de vergrijzing na 2035. De Zwinregio kan zich meten met toeristische ontspanningsgebieden in Noord West Europa, een gebied waar je voor levenskwaliteit niet omheen kan!
Trends: Ouder worden leidt niet tot méér ziektes. De ziektes komen pas op latere leeftijd aan het licht. Het bijdragen aan een betere gezondheid, ook op latere leeftijd, vereist een positieve inzet van alle mensen waarbij huisvesting, beweging, voeding en eHealth een sleutelrol gaan spelen. Er is bewijs dat betere voeding en beweging ook op psychiatrische aandoeningen een positieve invloed heeft. EHealth, de op ICT gebaseerde digitalisering van de gezondheidszorg, zal een belangrijke plaats in de ontwikkeling van de algemene gezondheid innemen en zal, behalve door ICT, worden ondersteund door domotica, sensortechnologie en robotica. Het leidt tot een meer doelmatige en efficiëntere inzet van zorgverleners en specialisten in de gezondheidszorg. Het bewaken van de individuele gezondheid op afstand en preventief ingrijpen wordt mogelijk. De trend van curatieve zorg naar preventieve zorg wordt geïntensiveerd en zal op termijn de boventoon voeren. Preventieve zorg ontwikkelt zich snel. Ook werk, bezigheden en onderwijs zullen hierin een sleutelrol spelen.
Werk of andere (vrijwillige) bezigheden in combinatie met gezond bewegen, worden gestimuleerd en kunnen tot op hoge leeftijd een bijdrage leveren aan een positieve gezondheid. Invloed van hightech en nieuwe farmaceutica in het menselijk lichaam, inclusief ons brein, ligt in het verschiet.
Extra aandacht voor lichaamsfuncties, dagelijks- en sociaal-maatschappelijk functioneren, kwaliteit van leven, zingeving en mentaal welbevinden zullen in de toekomst de sturende factoren worden om de gezondheid van mensen te bevorderen en daarmee de kosten van de gezondheidszorg te beheersen. (Machteld Huber 2011)
Consequenties voor de Zwinregio: De Zwinregio kan verder doorborduren op, en vorm en ontwikkeling geven aan een beoogde Blue Zone typering door onder andere het ‘Goed Leven’ programma. Het is een interactie tussen inspiratie (netwerkbijeenkomsten over toekomstige welzijn & zorg), proeftuin (experimenteren, doelen en resultaten realiseren) en de samenleving (inwoner participatie). Goed Leven streeft naar positieve gezondheid door integratie van nieuwe denkbeelden, eHealth, voedingsgewoonten, werk, onderwijs, etc. met daaraan gekoppeld de acceptatie door de samenleving (draagvlak). De introductie van het Goed Leven programma loopt en ontwikkelt zich verder.
De gezondheidsdiensten in de regio worden aangepast aan de ontwikkelingen. Huisartsen worden deel van integrale gezondheidscentra met multidisciplinaire mogelijkheden (huisarts ook voor kleinere medische ingrepen, tandarts-kaakchirurgie, fysio- en podotherapie, coĂśrdinatie van mantelzorg en wijkverpleging, apotheek, etc.). Mantelzorg wordt bij onvoldoende beschikbaarheid van familieleden of vrijwilligers aangevuld door semiprofessionele krachten. Gemeenten zullen deze ontwikkelingen stimuleren en faciliteren door oproepen aan bewoners zich in te zetten voor de gemeenschap middels burgerinitiatieven en burgerparticipatie.
De totale gezondheidszorg in de regio zal verbeteren door meer grensoverschrijdende samenwerking en toegankelijkheid van zorginstellingen en specialisten. Na wijziging van het EU verdrag is ook een Europese interne markt voor gezondheidszorg denkbaar. De verwachting is dat de Vlaamse en Zeeuws-Vlaamse gezondheidsinstituten meer en nog beter gaan samenwerken op basis van een meer flexibele opstelling van zorgverzekeraars. Doordat de Zwinregio in de toekomst een hoge kwaliteit van levensstandaard hanteert, wordt zij een voorbeeldfunctie in de toekomstontwikkeling en mogelijkheden van de gezondheidszorg in een vitaal gebied.
Levensverwachting 65-jarige 5 jaar hoger sinds AOW-wet (bron: CBS)
Trends: De ontwikkelingssnelheid in ondernemingen, diensten, de samenleving en instituten is hoog. Continu bij- en omscholen is voor iedereen noodzakelijk geworden. Sommige beroepen zullen verdwijnen en nieuwe beroepen zullen ontstaan. Automatisering, robotisering, digitalisering van arbeidsprocessen zal in hoge snelheid plaatsvinden. Ook een ‘bio based economy’, circulaire economie en een energietransitie zullen de samenleving en de behoefte aan kennis en kunde sterk veranderen. Voor sommige nieuwe toepassingen staat de technologie nog in de kinderschoenen, maar is al wel aanwezig. Het onderwijs, dat traditioneel achterloopt op nieuwe ontwikkelingen, zal alle zeilen moeten bijzetten om zich daaraan aan te passen en zelfs proactief op te anticiperen. De mobiliteit van studenten, werknemers en burgers neemt toe en zal nog verder toenemen. Gelijktijdig neemt ook de mogelijkheid tot ‘leren op afstand’ toe. De concurrentie op de arbeidsmarkt is hoog. Er is nu al sprake van een toenemende arbeidsmobiliteit. Open grenzen verhoogt de concurrentie op de arbeidsmarkt maar opent ook nieuwe mogelijkheden voor werknemers buiten onze landsgrenzen. Studenten worden wereldburgers of zijn in ieder geval Europese burgers zonder beperkingen in het vinden van een passende baan of opleiding. Kansen op de arbeidsmarkt zullen aanmerkelijk beter zijn voor mensen met een uitgebreid sociaal netwerk en de competentie goed om te gaan met veranderingen. Het onderwijs zal zich moeten aanpassen vanaf basis- en middelbare scholen via vakonderwijs en permanente bijscholingsopties tot hoger beroeps- en wetenschappelijk onderwijs. Het bedrijfsleven gaat zich meer profileren
binnen, en participeren ín het onderwijs opdat de aansluiting met de praktijk beter wordt. Onderwijs heeft een functie om studenten een bredere kennisbasis en culturele vorming te geven naast een voorbereiding op de arbeidsmarkt. Sociale vaardigheden geven studenten een gebalanceerde toekomst, dit krijgt meer aandacht in het opleidingscircuit. Dit wordt bevorderd door betere ICT vaardigheden die reeds vanaf de basisonderwijs worden geïntroduceerd. De pedagogische en didactische opleidingen zullen toekomstige leerkrachten voorbereiden op de veranderende wereld door een herijking van de primaire functies voor de nieuwe wereldburgers. Een nieuwe balans tussen onderwijzen en coachen ontstaat en zal zich verder ontwikkelen. In de toekomst zullen onderwijs- en kennisfaciliteiten ontstaan, die 24 uur per dag en zeven dagen in de week toegankelijk zijn en waar techniek en deskundigen beschikbaar zijn om gedurende de volledige levensloop informatie, kennis en kunde te verzamelen en eigen te maken.
Onderwijs is de basis voor de toekomst, maar continu aanvullend onderwijs – levenslang leren - zal de norm worden!
Consequenties voor de Zwinregio: Het onderwijs in de grensoverschrijdende regio richt zich op het vormen van wereldburgers door een gebalanceerd pakket van basisen middelbaar onderwijs aan te bieden dat aansluit op de vraag binnen de regio en de mogelijkheden daarbuiten. Dat zal zich vertalen in ‘grensonderwijs’ dat minimaal aansluit op vervolgonderwijs in Nederland en België.
De Zwinregio, zoals overigens iedere plattelandsregio in de wereld, heeft geen aanbod van opleidingen en werk voor iedere individuele interesse van nieuwe studenten. Sommige jongeren krijgen hier hun opleiding en vertrekken naar elders. Het onderwijs in de regio legt de basis voor een vervolg van de levensloop zodat de student de wereld in kan trekken op zoek naar passende vervolg educatie en coaching. Daarnaast zal online educatie sterk toenemen en is educatie na de basis- en middelbaar onderwijs volledig individueel en locatie onafhankelijk . Studenten in de Zwinregio staan bloot aan dezelfde concurrentiestrijd als andere studenten uit Nederland, Vlaanderen of andere landen. De noodzaak voor zeer professioneel onderwijs is gelijk als in andere delen van Europa. Onderwijs zal sociale vaardigheden, ICT kennis en het opbouwen van netwerken door leerlingen bevorderen. Het sterk verminderde aantal leerlingen in het basis- en middelbaar onderwijs legt druk op de efficiency van onderwijsinstellingen. Samenwerken met overige Zeeuws Vlaamse instellingen en Vlaamse onderwijsinstituten, met een toekomst gerichte focus in het belang van de leerling/ student, is een voorwaarde om de onderwijs, sociale- en culturele vaardigheden en kwaliteitsnormen te kunnen handhaven. Het EGTS programma, een Europese Groepering voor Territoriale Samenwerking, kan hierbij ondersteunend of zelfs leidend zijn. Er zijn al voorbeelden waarbij onderwijsinstellingen grensoverschrijdend werken onder een EGTS overeenkomst (Hulst -St. Niklaas). Onderwijsdeskundigen en betrokkenen in Zeeuws Vlaanderen onderzoeken een dergelijke grensoverschrijdende samenwerking met alle grensgemeenten en onderwijsaanbieders in de brede grensstreek. In de toekomst zal het onderwijs hoogst waarschijnlijk uitsluitend grensoverschrijdend zijn.
Trends: Het gebruik van oude technologieën en denkpatronen is niet voldoende voor een duurzame toekomst. Een explosie van de wereldbevolking leidt tot toenemende consumptie en energiegebruik, maar grondstoffen en fossiele brandstoffen zijn eindig. De wereldeconomie zal zich moeten aanpassen door aan duurzaamheid te denken. De technologische ontwikkelingen worden in toenemende mate ingezet voor een beter beheer en het gebruik van grondstoffen. Het huidige economische bestel is ecologisch onhoudbaar en tast de basisvoorwaarden van het leven aan.
De toekomstige circulaire economie betekent in veel gevallen een regionalisering van de economie. De nieuwe vormen van nietlineair ondernemen bepalen het algemene kader voor toekomstige ontwikkelingen De primaire basisbehoeften voor burgers zullen in toenemende mate in de regio’s worden geproduceerd en gedistribueerd. Dit houdt de noodzaak in voor een progressieve verandering in het denken van producenten en consumenten in de regio’s. Alle economische ontwikkelingen zullen in de toekomst worden getoetst aan de duurzaamheidbalans, leefbaarheid en gezondheid van burgers. ‘Big data’ zal een belangrijke rol gaan spelen om betere analyses en toekomsttrends vast te kunnen stellen. Data en informatie zullen helpen burgers beter te informeren over de wijze waarop productie voor basisbehoeften heeft plaats gevonden en om beslissingen te nemen die daaruit volgen. Burgers worden daardoor een belangrijke factor in de economische ont-
wikkelingen en zullen in de toekomst een grotere invloed hebben op politieke besluiten. Vrije tijd en ontspanning worden een belangrijk deel van de economische ontwikkeling. Door toenemende mobiliteit, kent de burger geen grenzen meer en afstanden worden een relatief begrip. Het internationale toerisme zal daardoor toenemen naar karakteristieke stedelijke– en plattelandsgebieden. Natiestaten staan meer en meer onder druk, maar zullen in de nabije toekomst nog een politieke rol blijven vervullen. Regionalisatie op basis van oude culturele bevolkingssamenstelling, taalgebied of geografische verbondenheid, ook met grensoverschrijdende landsdelen, zullen op den duur meer en meer gaan ontstaan door verdergaande integratie van de Europese Unie. Deze integratie zal eerder tot stand komen door de druk van de Europese burgers en faciliteiten van de Europese instellingen dan door de politieke beslissingen in natiestaten.
De transitie naar een duurzame en circulaire economie is onontkoombaar en vergt een aangepast denkpatroon en levenshouding van burgers, ondernemers en overheden.
Consequenties voor de Zwinregio: Verdergaande regionalisatie zal een omwenteling teweeg brengen in de Zwinregio. Dit zal gestoeld worden op de ontwikkeling van de ‘Blue Zone’, het toekomstperspectief van productie voor basisbehoeften van burgers (Landbouw en Voedselvoorziening) en het MKB. De ‘Blue Zone’ wordt daarmee de stip op de horizon
voor de Zwinregio. Een economisch gebalanceerde omgeving waarin kwaliteit en leefbaarheid centraal staan en daarmee een manier van leven worden. In deze economische dragers binnen de regio is grote kennis aanwezig. De verdere ontwikkeling zal inhouden dat het ‘familie denken’ binnen de landbouw en het toerisme zal veranderen in keten-denken en (coöperatieve) samenwerking. De bedrijfsmatige aanpak zal worden geleid door gezamenlijke belangen en verantwoordelijkheden in een circulaire georiënteerde economie. De landbouw gaat zich richten op verdere studie voor veredeling van hun producten en diversificatie naar nieuwe, hogere eiwithoudende, gewassen. Samenwerkingsvormen zullen ontstaan met landbouwuniversiteiten en bedrijven die in een veredelingsproces een bijdrage kunnen leveren. Er is een hoge kennisgraad binnen de landbouw die kan leiden tot de uitbouw van kenniscentra voor specifieke landbouwgewassen, productietechnieken inclusief de precisie landbouw, zoutwaterculturen, eiwit productie uit afvalproducten in de landbouw, etc. Door de regionalisatie zal het zwaartepunt voor levering van producten en diensten zich meer gaan richten op de omliggende stedenring rond de Zwinregio. Door de ontwikkeling in specifiek de landbouw en voedselvoorzieningssector openen zich gelegenheden voor nieuwe ‘Willy Wortels’ en voedselproducerende ondernemingen, die zullen worden gekenmerkt door kleine- en middelgrote ondernemingen. .
Toerisme en recreatie ontwikkelen zich tot een kwalitatief hoogstaande sector, gekenmerkt door wellness en gezond bewegen en eten, en waarin de samenwerkingsverbanden binnen de regio de boventoon zullen gaan voeren. De kwaliteit van de toeristische sector zal de basis leggen voor een nieuw kennisinstituut en onderwijsfaciliteiten voor werknemers in de sector.
Toerisme in de regio zal een verlenging van de seizoenen bewerkstelligen door versterken en seizoenbestendig maken van faciliteiten, diensten en activiteiten. Nieuwe klantgroepen kunnen worden bereikt in het zorgtoerisme, specifieke ‘wellness’-faciliteiten, toerisme voor liefhebbers van cultureel erfgoed in regio, natuurliefhebbers, sportfaciliteiten, fietsers en wandelaars, etc. Het vestigingsklimaat voor nieuwe economische ontwikkelingen en activiteiten moet worden zeker gesteld door de overheden in de
Zwinregio. Een optimaal IT netwerk/infrastructuur (glasvezel of 5G netwerk) zal daarbij prioritiet moeten krijgen. Als voorschot op de toenemende aanwezigheid van elektrische auto’s zullen ook de oplaadmogelijkheden ruimschoots aanwezig moeten zijn. Lokale overheden zullen de Zwinregio als woongebied stimuleren o.a. door optimalisatie van gezondheidszorg en onderwijs. Vergaande en grensoverschrijdende samenwerkingsverbanden komen tot stand. Door de onbalans in vraag en aanbod van werknemers met diverse kwalificaties zal de werving van werknemers met specifieke kennis en vaardigheden worden gestimuleerd.
De veranderingen in de Zwinregio kunnen leiden tot een beweging van krimp naar groei. Voorsorteren op deze trend is al ingezet nu meer individuele personen/families kiezen voor de Zwinregio als woongebied. Lokale werkgelegenheid uit bestaande en nieuwe activiteiten gecombineerd met forensverkeer van en naar de stedenring rond de Zwinregio vormt onder meer de basis voor deze beweging van krimp naar groei. Het belang van investeringen zal worden onderkend door overheden en private investeerders waarbij bestaande investeringsmaatschappijen het voortouw kunnen nemen. Investeringen vormen een algemeen kader voor ontwikkelingen.
De bereidheid tot samenwerking zal het toekomstige succes bepalen. Individuele ondernemers zullen zich de vraag moeten stellen of ze het bij het oude laten of dat ze een voorzet nemen op de toekomstige ontwikkelingen. Een mentaliteitsverandering dus waarbij ze hun kapitaal en toekomst voor de volgende generaties zeker stellen.
Trends: De behoefte aan land- en tuinbouwproducten, incl. veeteelt, blijft toenemen door de wereldwijde stijging van welvaart en de grote toename van de wereldbevolking, Export van landbouw- en voedselproducten vanuit Nederland zal verschuiven naar export van kennis en technologie over o.a. nieuwe gewassen, plantgezondheid, voedingsstoffen, waterbeheersing, etc.. Het maatschappelijk draagvlak voor onbegrensde productie van gewassen en dieren voor de voedselindustrie vermindert snel. Het transport over grote afstanden van levende have zal verder worden beperkt. De milieueisen worden steeds meer aangescherpt, de noodzaak voor verduurzaming van de landbouw en voedselsector is cruciaal. De landbouw- en voedselvoorzieningssector richt zich meer op betere kennis van productietechnieken en het onderzoek naar alternatieve gewassen, insecten , etc., die zowel in de proteĂŻnevraag voorzien als tegelijkertijd bijproducten leveren voor gebruik in een circulaire economie variĂŤrend van biogas tot bio-plastics. De landbouwsector wordt nog meer een hightech bedrijf door de inzet van gps, satellieten, big data, drones en sensoren voor precisielandbouw waardoor een vermindering van het gebruik van meststoffen en bestrijdingsmiddelen wordt bereikt. Aan precisielandbouw draagt ook de verdere ontwikkeling van bemestingsgrondstoffen en bemestingstechnieken bij.
Nieuwe gewassen voor zoutwatercultuur, arme grondsoorten of waterarme gebieden worden ge誰ntroduceerd. Vleesvervangers, incl. insecten, worden in de toekomst een deel van de voedselvoorziening. Hoog prote誰ne houdende gewassen worden verder veredeld voor een hogere opbrengst. Het onderzoek naar conversie van (nu) afvalstoffen tot grondstoffen in de landbouw neemt een grote vlucht. Afval wordt een nieuwe grondstof.
Landbouw blijft de basis voor voedselvoorziening maar de gewassen en productietechnieken zullen grote veranderingen ondergaan.
Consequenties voor de Zwinregio: De Zwinregio zal een rol blijven spelen op het gebied van landbouwontwikkelingen. De uiterst vruchtbare grond en de aanwezigheid van kennis en ervaring dragen hieraan bij. De agrarische ondernemers, bijgestaan door deskundigen en ge誰nspireerd door wereldwijde ontwikkelingen en behoeften, zullen specialistische professionals worden als leveranciers van hoogwaardige voedingsmiddelen voor de regionale en bovenregionale vraag en kennis. Wetenschappers en ondernemers uit de Zwinregio zullen worden uitgedaagd toonaangevend te zijn op het gebied van nieuwe gewassen met hoog prote誰negehalte en deze verder te veredelen voor toepassing op grondsoorten in Europa en andere delen van de wereld. Proefpercelen zijn aanwezig en introductie in de sector zal in de toekomst volgen en verder kunnen worden ontwikkeld.
Landbouw en de veevoederbedrijven zullen in toenemende mate hun afvalstoffen moeten omzetten in grondstoffen. Bladeren van o.a. suikerbieten hebben een hoog gehalte aan het proteïne enzym (Rubisco). De verwachting is dat deze in de toekomst meer gaan opleveren dan de bieten zelf en dat de plant in zijn geheel kan worden benut. Sommige landbouwers zouden kunnen overwegen om de Rubisco zelf, of in samenwerking met voedselbedrijven, verder lokaal te verwerken tot eindproducten.
In de regio verschuift de ontwikkeling naar grotere landbouwbedrijven die verdere ontwikkeling kunnen financieren en uitvoeren. Kleinere en middelgrote bedrijven zullen zich wellicht inzetten voor bijv. gespecialiseerde tuinbouw in de volle grond of tuinbouw in de vorm van ‘vertical farming’ in bestaande of nieuwe bedrijfsgebouwen. Ook de ontwikkeling en teelt van zilte en zoute gewassen heeft in de Zwinregio een kansrijke positie. Data-gedreven precisielandbouw zal zich in de regio met behulp van satellieten, sensoren, drones, robotica, etc., verder ontwikkelen voor een optimalisatie van de productietechnieken en verminderde belasting van het milieu. Een voorwaarde voor het succesvol toepassen van al deze technieken is een optimaal glasvezelof 5G netwerk als levensader van de toekomst.
Trends: Gedreven door hoogtechnologische ontwikkelingen zal de wereld van transport en mobiliteit drastische veranderingen ondergaan. Selectie van succesvolle duurzame ontwikkelingen zal dit mede bepalen. Duurzaamheid, belasting van het milieu en technologie zullen de doorslag geven voor de uiteindelijke vorm van transport en mobiliteit. Fossiele brandstoffen zullen successief verdwijnen en worden vervangen door elektrische of aandrijvingen d.m.v. een brandstofcel. Rolls Royce brengt nu de eerste elektrische scheepsmotoren op de markt, maar in de scheepvaart zal -vanwege kosten- de verandering naar nieuwe energiebronnen nog vele jaren vergen. De luchtvaart zal mogelijk sneller omschakelen naar een door zonneenergie, biobrandstoffen of andere energiebronnen gedreven aandrijving. De ontwikkeling van hyperloops (vervoer via buisleidingen) zal in sommige gebieden zijn intrede doen in de transportwereld. Zowel voor het vrachtvervoer, als voor het personenvervoer over langere afstanden. De technologische vernieuwingen, de vierde industriĂŤle revolutie van en binnen de economie alsook de (geo)politieke- en publieke opinie in zijn geheel, bepalen mede de snelheid van veranderingen in de transport en mobiliteit. Deze veranderingen zullen altijd afhankelijk zijn van de noodzakelijke financierbaarheid uit publieke en private middelen.
Het successief veranderen van transport en mobiliteit heeft grote invloed op de infrastructuur. Deze zal passend moeten worden gemaakt voor nieuwe vervoersmogelijkheden, zoals ‘automated & connected driving’, drones voor goederen- en personenvervoer, hyperloops, etc.. Investeringen in autowegen, spoorwegen en eventueel hyperloops e.d., zullen in de toekomst meer in balans komen. Lucht- en zeehavens kunnen een draaischijf blijven voor de internationale zaken-, handels- en overig reis- en goederenverkeer. Geopolitieke afhankelijkheid, internationale afspraken en beschikbare en betaalbare energiebronnen blijven een rol spelen in de snelheid van veranderingen in transport, infrastructuur en mobiliteit. Woon-werkverkeer, toeristische verplaatsing en gewoon de mobiliteit van mensen in de bewoonde gebieden wordt aangepast aan de leefbaarheidseisen voor CO₂, NOₓ en fijnstof uitstoot. Fossiele brandstoffen voor transport worden in de toekomst simpelweg verboden.
Gebruik van wegen zal in de toekomst uitsluitend mogelijk zijn tegen betaling volgens het principe van ‘de gebruiker betaalt’ Openbaar vervoer zal in toenemende mate meer gaan inspelen op de individuele mobiliteitswensen en daarmee een aanvulling worden voor het gebruik van privé auto’s. Elektrisch en geautomatiseerd (onbemand) openbaar vervoer zullen een alternatief bieden en rijden op aanvraag mogelijk maken (MaaS= Mobility as a Service). Openbaar vervoer in de klassieke zin zal, zeker in het buitengebied, op termijn gaan verdwijnen vanwege de exploitatiekosten en worden vervangen door doelgroep vervoer en mobiliteit op aanvraag.
Duurzaamheid en het aanpassen van individuele mobiliteitsbehoeften zullen de uiteindelijke vorm van Transport, Infrastructuur en Mobiliteit bepalen.
De ontwikkeling op het gebied van zelfsturende elektrische voertuigen zal uiteindelijk leiden tot het voor iedereen beschikbaar komen van vervoer op maat of afgeleiden hiervan.
Consequenties voor de Zwinregio: Het veranderende mobiliteitsgedrag en de toenemende beschikbaarheid van deelauto’s in een deeleconomie in combinatie met een teruglopend bezit van privé auto’s van bewoners in stedelijke gebieden, heeft ook invloed op de bereikbaarheid en toegankelijkheid van de Zwinregio. De bereikbaar van de regio met slimme auto’s, shuttle services, deelauto’s, ‘park & ride’, etc. gecombineerd met schoon lokaal vervoer ‘on demand’ wordt belangrijker dan het investeren in allemaal een eigen privé auto en het uitbreiden van wegeninfrastructuur of aanleggen van grote parkeerruimtes. Aanvoer van mensen en goederen uit Duitsland, België, Frankrijk en Engeland (toerisme, lokale handel en industrie) zal deels afhankelijk worden van de omliggende infrastructuur en de toegankelijkheid hiervan. Spoor-, water-, lucht en klassieke wegen, plus mogelijk hyperloops in de directe omgeving van waar snel transport naar de eindbestemming is gegarandeerd, zullen de bereikbaarheid en toegankelijkheid van de Zwinregio beïnvloeden. Het is de verwachting dat het lokale goederentransport in de Zwinregio weinig zal veranderen door de relatief korte afstanden tussen centra in de regio. Het transport zal wel schoon en milieuvriendelijk worden. De infrastructuur in de Zwinregio wordt verder geoptimaliseerd voor ‘automated & connected driving’ met aansluitingen in bijvoorbeeld Brugge of Gent op het internationale hyperloop-, spooren luchtwegennetwerk. Dit naast de binnen het duurzaamheidconcept passende regionale en lokale wegennet naar de toeristische gebieden en de handel- en industriecentra. De lokale mobiliteit in de Zwinregio Sluis zal de gevolgen ondervinden van de internationale verandering. Aanpassingen voor oplaadpunten, ‘automated & connected driving’, vervoer op verzoek, auto-delen, opwaardering van vervoer per e-bike, ‘park & ride’ voor de bereikbaarheid van de kustzone, zullen geleidelijk hun intrede doen.
Trends: Een majeure transitie in de energieopwekking is gaande en onomkeerbaar. Zon- windenergie en brandstofcellen en mogelijk andere energie opwekkers nemen de rol over van fossiele brandstoffen om tegemoet te komen aan de eisen van het Parijs klimaat akkoord (minder CO₂ uitstoot en temperatuurdaling of -stabilisatie). Fossiele brandstoffen blijven wellicht in beperkte en politiek bepaalde mate ook na 50 jaar nog grondstof leveren voor hoogwaardige toepassingen, waar nog geen alternatief beschikbaar of betaalbaar is, maar waarschijnlijk niet meer als brandstof voor elektriciteitscentrales, auto’s, vrachtwagens, vliegtuigen, schepen, verwarming van huizen en gebouwen, e.d.. Het zoeken naar schonere energievormen zal doorgaan. Kernenergie gebaseerd op kernsplijting zal successief worden beëindigd maar kernfusie, zonder gevaarlijke afvalproducten, zou een optie kunnen blijven. Geopolitieke ontwikkelingen kunnen elke energietransitie beïnvloeden. Sommige landen, continenten of regio zullen om politieke en economische redenen de transitie vertragen en deze mogelijk over de 50 jaar grens heen tillen, ondanks de publieke opinie. CO₂ reductie beïnvloed het klimaat in positieve zin. Klimaatverandering is niet een verhaal met slechts één oplossing. De voorraad van alle grondstoffen is eindig en stimuleert de circulaire economie en de recycling industrie gericht op efficiënt gebruik van alle producten en gewassen. Dit leidt tot nieuwe technolo-
gieën en industrieën die meer belasting van het milieu en overmatig consumeren van de aardse grondstoffen moeten voorkomen. De toename van broeikasgassen zoals CO₂ en daarmee gepaard gaande klimaatverandering heeft in de laatste decennia, evenals de exploitatie van de aarde door de mens, de biodiversiteit sterk doen verminderen. Waterproductie zal sterk veranderen in notoir droge gebieden. De schaarste en behoefte nemen toe en dit zal in sommige gebieden migratie tot gevolg hebben. Ontzouting en productie gebaseerd op elektrische energie in combinatie met condensatie eenheden is in opkomst. Het is een stimulerende ontwikkeling voor de toekomstige voedselvoorziening. Klimaatverandering leidt in ons land en overige delen van Europa tot toenemende wateroverlast en in andere landen/contingenten tot toenemende droogte en te hoge temperaturen om te kunnen leven.
‘Energie, Klimaat en Milieu’ zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Technische, geopolitieke ontwikkelingen en draagvlak blijven de sleutel tot uiteindelijke oplossingen.
Consequenties voor de Zwinregio: De energietransitie zal in de Zwinregio betekenen dat zonne-energie op daken, windenergie of alternatieven zoals bijv. koud/warmte opslag, etc. in toenemende mate zullen worden toegepast. Na 50 jaar zal de Zwinregio energieneutraal zijn. Windenergie zal voornamelijk worden afgenomen uit zeeparken. Grote windturbines op land zijn oninteressant voor de regio omdat dit conflicteert met het toerisme als economische drager.
Het toepassen van de kleine windturbines (bolgeneratoren) blijft een optie zelfs in de Zwinregio. Autoverkeer zal overschakelen van fossiele brandstoffen naar elektrisch aangedreven voertuigen (batterijen of brandstofcellen). Landbouw zal profiteren van de transitie naar regionale circulaire economie. Precisielandbouw, betere gewassen en effectief gebruik van meer (afval-)stoffen uit de landbouw zullen meer grondstoffen opleveren voor nieuwe downstream producten. Groente en fruit/fruitproducten zullen een kortere weg vinden naar de supermarkten en de ontwikkelingen in de landbouw sector stimuleren. Effectiever gebruik en beheer wordt de regel en zal leiden tot minder belasting van het milieu.
Trends: Kiezers verwachten van een democratische regering een organisatie en verdediging van het algemeen belang in de ruimste zin van het woord, geschraagd door vrijheid, veiligheid, welvaart en welzijn Eigen belang of idealistische doelstelling die boven het algemeen belang staan maar ook groeperingen die religieuze zaken boven het seculiere gedachtengoed stellen, horen niet in het parlement, maar zijn momenteel wel sterk in de samenleving aanwezig. In een vernieuwde en krachtige democratie, zullen deze bewegingen kunnen fungeren als opinie bouwende verenigingen die hun punt kenbaar kunnen maken aan het parlement en de samenleving. Voor ‘macht’ is steeds minder begrip; kiezers willen een regering die borg staat voor solidariteit, veiligheid en ethiek,. Een herijking van de inbedding van democratie in landelijk-, regionaal en lokaal bestuur ís gaande en zal de komende jaren zeker vastere vormen aannemen. Mensen worden verstandiger en zijn beter geïnformeerd. Momenteel is sprake van een transitie en krachtenspel van en tussen de meer individueel georiënteerde samenleving en de meer coöperatief ingestelde samenwerking.
De instituties van de rechtstaat staan en fungeren; de inbedding van de democratie in landelijk en regionaal bestuur is toe aan een herijking en staat onder druk!
Deze beweging is ook zichtbaar in andere EU landen wat een Europese beweging voor deze veranderingen mogelijk maakt. Deze beweging zal zich vooral concentreren op regionale governance.
Consequenties voor de Zwinregio: Een dienend en faciliterend bestuur zal in de toekomst het belangrijkste kenmerk zijn voor de regio. Het verleggen van meer verantwoordelijkheden naar inwoners binnen de regio met hulp van o.a. burgerparticipatie en burgerinitiatief, referenda, zelfbestuur, digitalisering e.d. geeft meer democratisch gehalte aan een interactieve bestuursvorm, minder gebaseerd op andere politieke stromingen . Basisdemocratie, burgerparticipatie en burgerinitiatief vragen meer kwaliteitseisen, kennis, kunde, ervaring en verantwoordelijkheid binnen bestaande bestuursstructuren en betrokken burgers. Het functioneren van lokale besturen zal gebaat zijn met meer generieke bestuurders en beleidmakers. Dit zal in de toekomst voor de Zwinregio betekenen dat een samensmelting tot een grotere en mogelijk grensoverschrijdende bestuurlijke eenheid onvermijdelijk wordt. In de Zwinregio zou dit, gezien het grensoverschrijdende karakter van de twee natiestaten, een nieuw te ontwikkelen bestuursvorm betekenen, die vernieuwend en voorbeeld stellend voor natuurlijke Europese regio’s zou kunnen zijn.
Burgerdiensten zoals de gemeentelijke basisadministratie, uitvoering en handhaving van sociale wetgeving e.d. zullen altijd in een lokaal klanten contact centrum, door persoonlijke gesprekken of digitale communicatie, kunnen worden uitgevoerd. Alle overige zaken zoals beleid, inpassing van belangrijke sociale, onderwijs of economische thema’s en belangen kunnen bestuurd worden vanuit een grotere gemeente die op grotere afstand zal liggen van de bewoner van de regio. Lokale democratie zal zich ontwikkelen als een vorm van burgerinitiatief en burgerparticipatie vanuit belangengroepen, coöperaties, ondernemingen en individuele burgers die als voorwaarde hebben dat ze gezamenlijk plannen kunnen ontwerpen, beoordelen, vormgeven en onderbouwen en die direct verdedigbaar zijn bij de bestuurders van het grotere gebied. Besluiten in de Zwinregio zullen in de toekomst een afspiegeling zijn van kaders die voortkomen uit een combinatie van ‘top-down’ en ‘bottom-up’ democratie. De democratie in de regio zal uitsluitend gericht zijn op de belangen van de regio met het oog op sociale, culturele en economische waarden die een directe invloed hebben op de ontwikkeling van de Zwinregio, met in het oog houdende de (internationale) solidariteit, ethische afspraken en gedeelde normen en waarden. De Zwinregio kan door Europese samenwerkingsvormen met de Vlaamse regio meer bereiken als gebruik wordt gemaakt van het beschikbare EGTS programma’s (Europese Groepering voor Territoriale Samenwerking) of creatie van een metro-europolis. Lokaal bestuur op afstand vereist van de bewoner/kiezer organisatievermogen en bereidheid om verantwoordelijkheid te nemen. De invloed van politieke stromingen op deze lokale democratie zal aanmerkelijk minder zijn.
Het Vervolg: In een afsluitende lezing door Prof. Dr. H. Geerlings zijn de contouren voor het werk van New Babylon 3 aan de orde gekomen. Het schetst een model waar de lange termijn visie op de gewenste sociale, economische en ruimtelijke ontwikkeling centraal staat en waarvan duurzaamheid en de behoeften van de burger een integraal deel zijn. Het ruimtelijk raamwerk voor de Zwinregio moet dan in kwalitatieve zin worden opgerekt.
gespecialiseerde producten voor de voedselketen. De massaproductie met geringe marges zal successief verminderen. Wat blijft is het ondernemende karakter van de landbouw en de vanzelfsprekendheid waarmee de landbouw het leeuwendeel van het buitengebied beheert. Landbouw is dan niet meer de enige functie maar bestaat in symbiose met een verscheidenheid aan andere functies. De infrastructuur (zwart) van wegen, havens, vaarwegen etc. is in grote trekken al compleet. Verdere groei is op te vangen met een betere, slimmere benutting van de geboden capaciteit.
De menselijke laag (rood) zal worden geconfronteerd met het beleHet watersysteem (blauw) moet zo vingscontrast tussen stad en land. beheerd worden dat veiligheid voor De vraag of functies bij de stedelijke burgers is gegarandeerd en de beof de landelijke sfeer horen wordt wegingsvrijheid en beleving in het niet meer beantwoord aan de hand unieke landschap onbelemmerd kan van het oude schema: industrie + plaatsvinden. Natuur en landschap diensten = stad en landbouw = buimoeten hun rijkdom herwinnen en tengebied. Het gaat om nieuwe de bron worden van gevarieerde verschijningsvormen en gedragsparecreatiemogelijkheden. De natuurtronen. lijke verlandings- en bodemvormingsprocessen moeten verder Hoe geven we daaraan handen en herstellen en gelijke tred houden voeten? Leidende principes hierin met zeespiegelstijging en diepe zijn: duurzaamheid = kwaliteit. Dus ondergronddaling. zoek de uniciteit van de regio, denk in contrasten en niet in voortzettenNatuurontwikkeling (groen) eist een de lijnen, stimuleer meervoudig herijking van de traditionele landruimtegebruik door flexibiliteit, crebouw naar natuurlijke streekgebonĂŤer multifunctionaliteit, mobiliteit den productie van hoogwaardige en moet een geĂŻntegreerd deel onder-
deel zijn van het raamwerk. De stip aan de horizon heeft daarmee twee kanten. Allereerst de unieke kenmerken: prachtige vestingsteden, gelegen op het groene eiland ‘de Zwinregio’, een solide landbouwstructuur met unieke mogelijkheden, een progressieve ontwikkeling in het toerisme en recreatie, de nabijheid van Vlaanderen met grotendeels dezelfde indeling en interesses, de Kanaalzone aan de oostzijde met een grootschalig havenindustrieel complex wat een motor betekent voor werkgelegenheid en dus woongelegenheid voor de werknemers in de Zwinregio en een potentieel goed leefklimaat dat vrijgesteld is van grootstedelijke problemen maar daar wel de voordelen van heeft. Maar bedenk dat de werkgelegenheid in de industrie zal dalen, dat er onduidelijkheden zijn wat de razendsnelle ontwikkelingen op het gebied van ICT en voortgezette individualisering zal betekenen voor de gemeenschapszin en sociale cohesie, ruimte een relatief begrip is en de druk zal toenemen.
Hoe we het ook aanpakken, bestuurskracht zal een cruciaal punt zijn. De bestuurlijke instituten staan onder druk om verder te professionaliseren en zijn bereid tot grotere en in de toekomst wellicht grensoverschrijdende bestuurscentra.
Deze centra zullen de functie van lokale bestuurders overnemen of tot intensieve samenwerking dwingen. Een voorwaarde binnen de regio is dan zich te wapenen met meer professionele burgerparticipatie en burgerinitiatief. Belangrijke zaken voor het algemene belang, maar ook voor specifieke sociaaleconomische belangen, moeten worden beoordeeld, geformuleerd, onderbouwd en voorgedragen bij een gelaagd bestuur dat op grotere afstand wordt gecentraliseerd. Een noodzakelijke stap die eisen zal stellen aan de bereidheid van burgers zich in te zetten voor de ontwikkeling van de regio. Het geheel vraagt om visie en toepassing van de nieuwe principes gekoppeld aan een robuust ruimtelijk raamwerk. Deze principes zijn: niet méér en dichter maar beter en slimmer, nieuwe partnerships tussen maatschappelijke actoren, erkenning van eigen identiteiten en de menselijke maat, meervoudig ruimtegebruik met steile gradiënten zowel in tijd, snelheden als ruimte. Van de overheid wordt een andere rol verwacht; van een overheid die conserveert en behoudt tot een overheid die strategische ingrepen doet en de samenleving de ruimte geeft voor het inkleuren van de eigen behoeften. We moeten de versnellers zoeken die aansluiten bij
vernieuwende ondernemingszin, met nieuwe ideeën, nieuwe samenwerkingsvormen en bijpassende activiteiten. Dit zal in ieder geval gepaard gaan met het ruimte bieden aan alternatieve, niet vraag gestuurde proefprojecten en talenten.
en zullen nieuwe uitdagingen en bedreigingen aan ons openbaren. Bovendien stellen nieuwe klimatologische omstandigheden en milieu eisen aan nieuwe generaties, en uitdagingen die we tot nu toe niet gezien hebben. De aanpak van New Babylon 3 neemt hierop een voorschot: wij hebben gewerkt aan een De weg naar de toekomst gaat, visie die toekomstbestendig is. De zoals de ontwikkeling van de mensvolgende stap is dat we hier nu inheid en de aarde, met schokken vulling gaan geven, met Zeeuws lef gepaard en is onbekend en ongewis. en vertrouwen. De maatschappelijke- en technologische ontwikkelingen gaan verder
1.
Samen met u gaan wij de uitdagingen aan! Dit manifest wil daarbij een eerste “stip aan de horizon“ zetten. Ons doel is om met participatie van de burgers de dynamiek in de regio te verhogen en mogelijkheden te benutten. Alleen door grenzen te verleggen, kunnen we onze eigen horizon verbreden! De Stichting New Babylon 3 vervolgt haar inspanningen om hier een bijdrage aan te leveren. Iedereen die wil deelnemen aan het verder ontwikkelen van ideeën of voorstellen kan doen voor de samenstelling van werkgroepen in specifieke sectoren van de samenleving is welkom. In 2018 is opnieuw een serie van lezingen en debatavonden gepland die voortborduren op dit manifest en verbeterde inzichten. Deze cyclus zal volgend jaar resulteren in manifest 2018 waarin alle voortschrijdende inzichten zijn verwoord. Deze New Babylon 3 lezingen en debat avonden worden in 2018 gehouden op de eerste vrijdag van de maand in het Zwingebouw, Prinsestraat 23, 4506 AG te Cadzand-Dorp.
"Wat volgt, staat altijd in verband met wat eraan is voorafgegaan." (Marcus AURELIUS, Romeinse keizer, A.D. 150)
Initiatiefnemer Willem Behr: De in februari 2017 op 63-jarige leeftijd overleden kunstenaar en galeriehouder Willem Behr is de geestelijke vader en initiatiefnemer van New Babylon 3. Hij begon het project als een hernieuwde poging om na te denken over de invulling van onze streek en bezinning op toekomstperspectief van de Zwinregio. Hij ging er van uit dat het samen met andere mensen belangeloos en onbaatzuchtig denken kan leiden tot onverwachte richtingen en creatieve invullingen en dat het resultaat daarvan op den duur meer te bieden zal hebben dan o.a. bestaande conventionele beleidsvisies, bestuurlijke besluiten, economische conventies en handelsovereenkomsten. Het perspectief van het project is vanaf nu 50 jaar vooruit. Dan wordt alles vloeibaar, praktische bezwaren vanuit het nu vervallen en niemand kan er zijn persoonlijk belang aan koppelen. Willem Behr stond er op dat zijn ideeĂŤn en die van zijn naaste partners in de kerngroep, gedocumenteerd zouden worden en daarna, in openbare lezingen en debatten, onderworpen aan de visies van vakmensen, betrokkenen, belanghebbenden en burgers. Het resultaat moet een stip aan de horizon worden met een duidelijke verwijzing naar de Zwinregio als de meest begeerde en dynamische woon-, werk- en leefomgeving anno 2067, 50 jaar verder dan nu.
Colofon: ISBN: 978-90-816955-7-2 Eindredacteur:
Jacques le Grand
Redactie:
Willem Behr (ƚ 2017), Ad Bastiaansen
Secretariaat: Techniek: Filmopnames: Logistieke ondersteuning en organisatie:
Betsij Thijen Berth Helmink RTV Scheldemond
Vormgeving:
Imagepoint
Sociëteit De Ouverture, Gwendoline Behr
© 2017 Stichting New Babylon 3 Website: www.newbabylon3.nl
beeldverantwoording: schutblad: Willem Behr / pag.5 NASA / pag 12-13 RS / pag. 17 'stethoscope' Henri Schmit / pag. 20 'dead sea scrolls' Wikipedia / pag. 25 lezing Herman Wijffels, Ad Bastiaansen / pag. 27 'Big data visualization' Damien Geso, 'economie' RS / pag. 31 'sorghum' Walter Milliano, 'vis' RS / pag. 35 'fist step' NASA, 'hyperloop' Rich Macf / pag. 39 'sustainable resources' Diyana Dimitrova / pag. 43 'bestuur' Robert Schilder / pag. 47 'Marcus Aurelius' Musée du Louvre / pag. 48 Willem Behr / pag. 49 Theo Ide.
dig. beeldbewerking: Robert Schilder