#01
28 ta’ Novembru 2020
Il-Faqar u l-Pandemija p14 | Il-Futur huwa Diġitali p19 | Il-Politika Ġdida taz-Ziju Sam p20
Nota mill-Edituri
Omar Vella
L
Warren Farrugia
-ekonomija hija s-sinsla ta’ pajjiżna. Hija l-pedament li fuqha tiżviluppa s-soċjetà u hija l-lubrifikant biex tiggarantixxi li kull wieħed u waħda minna jimxi ‘l quddiem u jgħix aħjar. L-importanza tal-ekonomija kibret fiż-żminijiet li qed ngħixu fihom. Il-pandemija COVID-19 kabbret il-ħtieġa li pajjiżna jkollu ekonomija b’saħħitha msejsa fuq pedamenti sodi biex tnaqqas l-impatt negattiv fuq setturi kritiċi bħas-settur tatturiżmu, s-settur finanzjarju, s-settur bankarju kif ukoll ilmanifattura. Ekonomija soda hija kritika ukoll biex tipproteġi l-intrapriżi żgħar u medji. Fuq kollox, ekonomija soda hija fundamentali għallgħajxien xieraq ta’ kull ċittadin. Ekonomija hija gazzetta ġdida li toffri perspettiva ħolistika fuq l-ekonomija lokali u globali permezz ta’ opinjonijiet. Tassew, f’Ekonomija se nitrattaw l-ekonomija fiż-żmien preżenti u naraw temi kritici fis-settur minn l-għajnejn tal-esperti, talkorpi kostitwiti, tal-gvern, ta’ min iħaddem u kif ukoll minn l-għajnejn ta’ dak li jaqlagħha u jikolha. Dik hija Ekonomija. Dak huwa l-messaġġ li se twassal fixxhur li ġejjin.
Id-diġitalizzazzjoni:
spinta lejn in-normalità l-ġdida
p16
2
EKONOMIJA | 28 ta’ Novembru 2020
Ambjent, Ekonomija, Soċjal Miriam Dalli
Ministru għall-Enerġija, l-Intrapriża u l-Iżvilupp Sostenibbli
F
’
li għandhom bżonn, Inkella noħolqu
kull diskussjoni dwar l-ekonomija, b’mod parallel trid issir diskussjoni dwar l-ambjent u l-qasam socjali. Dawn il-kunċetti m’għandhomx jinfirdu minn xulxin, u għalhekk illum il-ġurnata ma niddiskutux biss waħda jew l-oħra, imma niddiskutu l-kunċett kollettiv ta’ Green Deal.
xenarju li ma jagħmilx sens għal min jinvesti f’ekonomija ħadra u sostenibbli jew li jwassal biex ikun hemm min jirrifjuta mudell ekonomiku li hu bbażat fuq l-aspett ambjentali. Irridu naħdmu lejn ippjanar aktar bilħsieb
u
mibni
tagħna
bil-għaqal,
biex
l-ambjent
jappoġġja,
u
mhux
jeqred, l-ekosistemi. L-ambjent mibni m’għandu qatt jeskludi spazji ħodor, u l-ambjent urban għandu jkun mibni b’mod li jirrispetta l-benesseri tagħna, l-effiċjenza konsum
u
fl-enerġija,
it-tnaqqis
l-konservazzjoni
fil-
tal-ilma.
Aktar u aktar meta tqis li l-industrija talFilwaqt
li
kull
pajjiż
qed
jagħraf
kostruzzjoni għandha kontribut enormi
l-importanza tal-benesseri taċ-ċittadini
x’tagħti lejn it-tnaqqis tat-tniggiż fl-
tiegħu, il-ħsara lill-ekosistemi madwar
ekonomija tagħna.
id-dinja narawha sseħħ kuljum quddiem għajnejna. Il-mod kif l-industrija globali
Irridu
nieqfu
zviluppat fl-aħħar għexieren ta’ snin
tagħna biss fuq iż-żieda f il-prodott
narawha fil-kwalità tal-arja, fl-iskarzezza
gross domestiku. Dan huwa ż-żmien
ta’ ilma u fin-nuqqas ta’ spazji miftuħa.
li
Jekk ma nbiddlux ir-rotta, dawn l-effetti
ekonomiku
se nkomplu nħossuhom llum u ferm
kwalità tal-ħajja tan-nies. Ejja ma
iktar għada, u se jħossuhom aktar
nistennewx
uliedna warajna.
l-migrazzjonijiet minħabba l-klima, in-
nibdew
nibbażaw
nikkalkulaw tagħna li
is-suċċess
is-suċċess
anke’
jkomplu
fuq
il-
jiżdiedu
nuqqas ta’ sigurtà tal-ikel u n-nuqqas Pajjizna huwa gżira żgħira fil-Mediterran.
ta’ disponibbiltà ta’ riżorsi naturali
Bħal kull pajjiż ieħor aħna suxxettibbli
essenzjali
għat-tibdil madwarna partikolarment
soċjali li dawn joħolqu jġibu biss
it-tibdil
instabbiltà
fil-klima.
Iċ-ċokon
tagħna
ma jfissirx li m’għandniex naġixxu. Anzi
nemmen
li
għandna
bħall-ilma. ekonomika
It-tensjonijiet u
problemi
soċjali, li minnhom ma jgawdi ħadd.
naġixxu
qabel ħaddiehor biex niggwadanjaw
L-inqas li jgawdu, infatti, huma l-aktar
ekonomikament u anke soċjalment.
vulnerabbli u l-ġenerazzjonijiet futuri.
Dan
il-Gvern
l-azzjoni
L-istint naturali tagħna l-bnedmin hu li
mill-ħames
nwittu t-triq għal dawk li nrabbu b’tant
pilastri ewlenin tal-viżjoni tiegħu, liema
għożża. Dan huwa l-mument tagħna
viżjoni
Qed
li nibdew nirranġaw prattiċi ħżiena li
nitkellmu 30 sena oħra. Mhux daqshekk
ilhom ġejjin fuq medda ta’ snin. Jekk ma
‘il bogħod!
nagħmlux hekk dawk li ġejjin warajna
klimatika
bħala
trid
stabbilixxa waħda
titwettaq
sal-2050.
jkunu jistgħu biss jimmitigaw il-ħsara, Illum qabel għada, irridu nħejju u
minflok jaħsbu huma wkoll għal ta’
nibdew it-triq lejn id-dikarbonizzazzjoni,
warajhom.
l-ekonomija l-ħadra. l-ekonomija
ċirkolari, Biex taghna
u
l-ekonomija
niddikarbonizzaw rridu
Li jkollna tkabbir ekonomiku huwa
nnaqqsu
kemm f’teknoloġiji kif ukoll f’mudelli ta’
is-self għall-investiment immirat lejn it-
pożittiv, imma dan qatt ma jista’ jsir a
t-tniggiż filwaqt li t-tniggiż li jifdal
finanzjament ġodda, bħall-użu ta’ green
tranżizzjoni mill-ekonomiji attwali għal
skapitu tal-ambjent u l-qasam soċjali.
jista’ jiġi assorbit minn teknoloġiji li
bonds sabiex jiġu ffaċilitati investimenti
ekonomija ambjentali.
Dan huwa l-mument li nħejju pjan
qed jiżviluppaw magħrufa aħjar bħala
ta’ dan it-tip.
Carbon Capture and Storage. Din it-
ekonomiku li jħares it-tliet oqsma. Wara Mal-bidliet fl-ekonomija, irridu bidliet
kollox, il-prospett ta’ ħajja b’saħħitha
tranżizzjoni hija wkoll opportunità. Il-
Is-swieq finanzjarji qatt ma kienu lesti
fl-imġiba tagħna u naraw li jkollna
huwa
potenzjal għall-investiment huwa kbir:
daqs kemm huma llum biex jinċentivaw
protezzjoni soċjali għal dawk l-aktar
nikkalkulaw il-ġid ekonomiku tagħna.
l-ogħla
mod
kif
għandna
28 ta’ Novembru 2020 | EKONOMIJA
Malta:
3
Il-ġirja lejn tranżizzjoni ekoloġika, ekonomija ħadra u żvilupp sostenibbli
enerġija u proġetti tal-immaniġġjar taliskart. Mit-tibdil fil-klima Farrugia jimxi
H Aaron
differenti, miegħu
lejn
settur
l-ekonomija
l-pjan
totalment cirkolari
ambizzjuż
u
tal-Gvern
u żmien eċitanti dak li
għall-immaniggjar
għaddej minnu pajjiżna,
jeħodna sal-2030 u l-ikbar investiment
dik
li l-pajjiż qatt għamel fl-infrastruttura
li
skont
Farrugia
hi
il-Ministru
t-tranżizzjoni
meħtieġa
biex
tal-iskart
mill-iskart
li
se
noħolqu
ekoloġika li għaddej minnu pajjiżna lejn
riżorsa u ninfatmu mill-miżbliet li ilhom
ekonomija ħadra u żvilupp sostenibbli.
magħna
Dan hu l-mudell ekonomiku tal-futur,
Farrugia qal li l-pjan tal-Gvern hu li
qal Farrugia: waħda inklussiva li tgawdi
jilħaq il-miri internazzjonali ta’ riċiklar u
minnha s-soċjetà ċivili u jiżdiedu aktar
li l-impjanti state-of-the art fl-ECOHIVE
impjiegi.
il-Magħtab b’nefqa ta’ madwar €500m
għal
deċennji.
Il-Ministru
ikunu lesti sal-2025. Il-ħidma qed issir fuq il-fronti kollha b’Farrugia jelenka l-pjan strateġiku li se
Il-pjan
imbagħad
jgħaddi
għal
jeħodna lejn żero karbonju sal-2050 bl-
ħidma fuq it-tisħiħ tal-ekosistema
ewwel miri ċari jaslu fl-2030. Il-ministru
u l-biodiversità ta’ pajjiżna. Farrugia
qal li l-pjan ġie ffinalizzat u għandu
qal li Malta se jkollha pjan nazzjonali
jmur għall-konsultazzjoni pubblika fil-
għall-biodiversità sal-2022 filwaqt li
ġimgħat li ġejjin. Hu pjan ambizzjuż
se nkomplu nsaħħu l-ispeċi indiġeni
li jmiss ma’ seba setturi kruċjali, fuq
u endemiċi u neliminaw l-ispeċi aljeni
quddiem nett it-trasport, l-enerġija
invażivi.
rinovabbli, il-bini u l-industrija, fost setturi
oħra.
Għall-Gvern
dawn
Fl-aħħar
nett,
il-Ministru
Farrugia
mhumiex biss miri, iżda stil ta’ ħajja,
semma l-ħidma ma taqta’ xejn lejn
bidla
żvilupp
fil-mentalità,
u
l-ikbar
pjan
sostenibbli,
il-ħtieġa
ta’
ambizzjuż li qatt kellu pajjiżna. Se jkun
ppjanar, bini u kostruzzjoni intelliġenti
dak li se ngħaddu lill-generazzjonijiet
u l-investiment kbir li qed jagħmel il-
futuri bi kburija u responsabilità.
Gvern fit-tħaddir fl-urban b’numru ta’ skemi li jħaddru il-postijiet ta’ fejn
Farrugia qal li l-Green Bonds, flimkien
ngħixu u naħdmu bi spazji ħodor
mal-investimenti
miftuħa u infrastruttura ħadra u blu.
li
qed
isiru
u
l-Fond għar-Reżiljenza u l-Irkupru, se jwasslu biex pajjiżna jagħmel it-
B’dawn
tranżizzjoni
il-Malta
li l-ekonomija ħadra ma tkunx biss
ta’ għada. Farrugia jispjega kif Green
għan iżda tkun preżenti fil-proċess
Bonds huma mod kif jiġu ffinanzjati
ta’
proġetti
ambjentali
għandha bżonn tgħaddi minnu biex
bħal proġetti ta’ enerġija rinovabbli,
tkun kapaċi taffaċċja l-isfidi tal-futur
trasport nadif, bini li huwa effiċjenti fl-
wara din il-pandemija.
ekoloġika
sostenibbli
lejn
u
il-ħidmiet
qed
trasformazzjoni
li
naċċertaw
l-ekonomija
4
EKONOMIJA | 28 ta’ Novembru 2020
Ħsibijiet
Stephanie Fabri
fuq is-settur tat-turiżmu u fuq il-Budget It-turiżmu
kkunsidrat
tagħna. Eluf ta’ ħaddiema Maltin
oħrajn ikompli jaħdem minn
kulħadd illi jara din l-industrija
allura huwa li jsibu bilanċ bejn
importanti
u Għawdxin huma impjegati
ġurnata
L-imxija
full-time jew part-time ma’ dan
skont
tat majnata lil dan is-settur.
is-settur. Huwa t-tieni l-ikbar
Safrattant,
Xi jfisser dan għal pajjiżna?
settur illi jimpjega nies f’Malta u
X’inhuma r-riperkussjonijiet?
Għawdex. Dan ifisser li ammont sostanzjali ta’ familji jiddependu minn
bħala
huwa
pilastru
għall-ekonomija.
Bla
dubju
l-COVID-19
ġabet
dan
is-settur,
għax
għall-oħra
tirkupra. Però naħseb b’mod
l-ekonomija
jinqalgħu.
kollettiv
qegħdin
ovvjament mhux bilanċ faċli.
bżonn
illi
jipprovaw li kemm jista’ jkun,
Minn barra dan, b’mod ħolistiku
filwaqt illi irridu nħarsu lejn il-
filwaqt illi jqajmu l-ekonomija,
il-gvernijiet u pajjiżi, speċjalment
preżent, huwa wkoll importanti
jaraw illi l-pandemija fil-pajjiżi
dawk tal-UE, qegħdin jipprovaw
illi l-Gvern iħares lejn il-futur.
tkun kontrollata għax jekk is-
jissalvagwardjaw
Irridu
sitwazzjoni tiġi out of hand, se
jgħinu lin-negozji inkluż dawk fit-turiżmu. Dan qiegħed isir
l-iżviluppi
li
hemm
nsaħħu
u
jaġixxi
s-setturi
li
il-pajjiżi
Dan
l-impjiegi
l-ekonomija tagħna tiddependi
għandna inkluż dak tat-turiżmu,
jerġa’
In-natura ta’ l-effett ekonomiku
ħafna minnu.
però
serji mhux biss fis-settur tat-
f’Malta
turiżmu
pakketti b’saħħithom ħafna.
ukoll
irridu
d-dipendenza
fuq
Tipikament riċessjoni tiġi riżultat
L-importanza
tat-
setturi prinċipali. Din tagħlima li
ta:
turiżmu ħassejnieha issa aktar
ħadnieha b’mod ċar issa f’dawn l-aħħar xhur.
•
•
business
fejn
minn qatt qabel ovvjament għax
l-ekonomija tibda tgħaġġel
sfortunatament, is-settur batta
iktar milli tiflaħ u allura ikun
ħafna madwar d-dinja hekk
Ir-rata tal-okkupanza f’Malta
hemm slowdown.
kif
hija baxxa. Dawn iċ-ċifri huma
Jew
cycle,
tas-settur
nnaqsu
tagħna
kif
rajna
fl-2008,
il-COVID-19 bdiet tinfirex
sostanzjalment.
kollass tas-swieq finanzjarji li
wassal
għal
riċessjoni
ekonomika.
fl-istati
Unjoni
Ewropea
membri
tal-
wkoll?
Kif
Dan kollu affettwa mhux biss is-
tinterpreta l-mod kif qed tiġi
settur tat-turiżmu u l-impjiegi
indirizzata b’mod kollettiv is-
f’dan is-settur biss però anka
sitwazzjoni?
Din kriżi li ġejja minn virus, minn
setturi oħra u ħaddiema f’dawn
pandemija li wasslet għal xokk
is-setturi. Pereżempju, s-settur
Data mill-OECD tindika illi b’mod
fil-produzzjoni, tnaqqis fil-pagi,
tal-Agrikoltura
globali, s-settur tat-turiżmu ser
u fl-attività ekonomika b’mod
sostanzjalment
ġenerali.
lukandi u ristoranti
Riċentament,
l-IMF
jiddependi mill-bejgh
fil-
jieħu xokk ta’ madwar 60% u
li huma
anke xi ftit iktar fl-2020. Dawn
qalet illi għalkemm l-impatt
dipendenti mit-turiżmu. Eżempju
huma ċifri serji ħafna.
ekonomiku
daqs
ieħor huwa s-settur tar-retail li
ukoll juri illi l-irkupru, jiġifieri
kemm inizjalment ħsibna, xorta
jiddependu ħafna mit-turisti u
biex naslu għal-livelli tal-2019,
waħda ser ikun hemm impatt
mill-cruise liners li jieqfu hawn.
ta’ dan is-settur se jtawwal
sinifikanti bejn l-2020-2025 ta’
Riperkussjonijiet
għas-sena 2023. Dan jiddependi
$28 triljun. Qalet ukoll illi din il-
huma varji.
mhux
kbir
tat-turiżmu
ħafna minn kif se tiżviluppa
kriżi se tkun qiegħda tħalli feriti ekonomiċi sostanzjali.
Tbassir
l-pandemija, mir-restrizzjonijiet Madanakollu,
tbassir
tal-
li se jkun hemm fost pajjiżi
Kummissjoni
Ewropea
juri
differenti,
ekonomiku
fuq
tat-turisti
mill-kunfidenza
illi
jinbidel ix-xenarju ekonomiku
Malta mhux se ikun b’saħħtu
Meta nħarsu lejn kif qiegħda
jew
daqs dak ta’ pajjiżi oħra. Dan
tiġi indirizzata b’mod kollettiv
għax
fost il-pajjiżi, huwa fl-interess ta’
eżattament
x’se
r-riperkussjonijiet,
jkunu
għax
dan
l-impatt
u
Diffiċli tgħid kif jista’ jkompli
qabel
ġara
dan
kollu,
jiddependi minn ħafna fatturi,
konna qegħdin nikbru b’rata
bħal:
mgħaġġla
•
Jekk hux se naraw żieda
hemm slowdown ekonomiku
fil-każijiet,
•
lokalment
kien
u
speċjament fl-2019), it-tkabbir
internazzjonalment, u jekk
ekonomiku kien ukoll ġej minn
se naraw, kemm se jdumu;
żieda f’ħaddiema barranin, u
Kemm
jkunu
allura l-impatt ekonomiku ġie
r-recovery
newtralizzat sa ċertu punt billi
se
effettivi packages,
lokalment
u
internazzjonalment; •
(għalkemm
dawn il-ħaddiema marru lura f’pajjiżhom. Kellna qisu buffer.
B’liema rata se jerġa’ jaqbad t-turiżmu
lokalment
u
internazzjonalment.
Iktar ma ser tippersisti din ilpandemija, qed
iktar
inħossu
se
nkunu
l-impatt
l-ekonomija.
għall-ekonomija tagħna. Dan is-
importanti li l-gvern flimkien
settur jirrapreżenta madwar 17%
mal-industija u flimkien mal-
tal-Prodott
MCESD
Gross
Domestiku
u
Għalhekk
fuq
It-turiżmu huwa settur kruċjali
l-imsieħba
huwa
soċjali
prinċiparjament.
iżda
fl-ekonomija
ukoll.
Kellna
u
diversi
inġenerali. Madanakollu, Li
riflessi
riperkussjonijiet
s-saħħa.
magħha sfidi bla preċedent. ta’ din l-pandemija hija unika.
jkollna
u
qegħdin
jagħmlu
l-pajjiżi
s-sitwazzjoni
trid tiġi indirizzata ukoll billi
28 ta’ Novembru 2020 | EKONOMIJA
5
Jista’ l-Gvern ikompli jiffinanzja programmi finanzjarji
mingħajr
taxxi ġodda fil-futur? Id-dħul
tal-gvern
jiddependi taxxi. jkollna aktar
mit-
Bla
taxxi
la
sistema
ta’
Il-budget ukoll iħares
edukazzjoni,
lejn il-‘medium to long term’.
sistema
qabel, il-mod kif
Jissemmew ideat fuq governanza,
u
ser jiġi imfassal dan il-
investiment fid-diġitalizzazzjoni
oħrajn. Jekk it-taxxi
budget huwa kruċjali. Irridu
etc. Dan kollu huwa tajjeb. Però
inkunu iktar preċiżi u eff iċjenti
ma’ dawn l-ideat hemm bżonn
Kif tinterpreta
jiddependu
fl-allokazzjoni
naraw x’miri għandna għall-futur
l-miżuri li ħabbar il-Gvern
żminijiet
u kif se nilħqu dawn il-miri. Dan
fit-tliet għajnuniet finanzjarji
investimenti
minn
tan-nefqa
qatt
tal-
gvern.
lanqas
ta’
servizzi
saħħa pubbliċi
jiżdidux jew jonqsux miżu
milltal-
il-ħsieb ma jistax isir overnight,
li ħabbar fl-aħħar xhur il-Gvern
Meta l-kriżi tibda
Kull budget huwa differenti. Kull
hemm bżonn viżjoni u strateġija
– Liema miżura/i tinterpreta
illi qabel naraw hemmx bżonn
tbatti, rridu nkunu lesti sabiex
budget għandu l-istorja tiegħu
ċara għall-pajjiż li jgħaqqad kull
bħala l-aktar effettiva/i?
li jiżdiedu t-taxxi, irridu naraw illi
naħtfu l-opportunitajiet, f’kull
u kuntest fejn jiġi żviluppat. Dan
settur u kull faxxa tas-soċjetà
settur
f’daqqa.
nippreparaw quddiem.
ruħna
inkluż
għall-
u
huwa budget bi storja unika
naraw illi nkunu b’saħħitna u
tat-turiżmu
warajh. Hemm diversi affarijiet
kompetittivi.
huwa
pożittivi fil-budget, pereżempju -
X’inhuma
importanti illi l-istrateġija tat-
m’hemmx taxxi ġodda, ssemma’
tiegħek
turiżmu li ssemmiet sseħħ, u sseħħ b’mod illi verament tkun
gvern. Però naħseb
t-taxxi qegħdin jinġabru b’mod Naħseb illi l-gvern sab bilanċ
effiċjenti u li kulħadd qiegħed
tajjeb fil-miżuri fejn għen lin-
jagħmel
negozji bil-likwidità tagħhom
illi
id-dejn
filwaqt illi ta’ inċentivi sabiex
naċċertaw illi għandna ssistema
l-venture capital fund, support
nazzjonali u d-defiċit? Dan
jinżammu l-impjiegi. Flimkien
ġusta
għas-suq tal-proprjetà, żieda fil-
fid-dawl li l-aħħar statistika
l-inċentivi
għenu
l-gvern jista’ jkollu aċċess ta’
qiegħda tisma’ lill-istakeholders
vat exemption threshold, green
tal-NSO turi li d-defiċit żdied bi
sabiex kemm jista’ jkun, ir-
iktar fondi. Madanakollu, jekk il-
kollha, u tkun qiegħda tħares
bonds, etc. Il-budget kien ukoll
kważi biljun ewro bejn Jannar
rota
gvern ikollu bżonn iżid xi taxxi,
lejn il-futur tat-turiżmu b’mod
b’saħħtu fuq elementi soċjali
u Lulju ta’ din is-sena. Id-dħul
għalhekk ma tistax tgħid hemm
naħseb
globali. Hemm bżonn ta’ aktar
bħal żidied fil-pensjonijiet, nies
rikurrenti naqas bi kważi 20 fil-
preferenza ta’ miżura waħda
ikunu taxxi li jgħinu lill-ambjent
ċarezza fuq il-ġejjieni ta’ dan is-
b’diżabilità, nies b’mard kroniku,
mija meta mqabbel mal-istess
aktar minn oħra.
jiġifieri li jiddiżinċentivaw is-
settur sabiex anke l-investitur
dawk bi dħul baxx ħafna, dawk
perjodu tas-sena li għaddiet. Il-
ikollu gwida ta’ kif u fejn ser
li jiddependu mis-suq tal-era.
Bank Ċentrali ta’ Malta jistma
Kienu
jinvesti.
Dawn huma miżuri kruċjali għax
li tiċkien bi kważi 7%.
evitat il-qgħad?
f Malta baqa’ mat-83 elf persuna
f’riskju ta’ faqar.
F’perjodu ta’ riċessjoni ekonomika,
Kif inhu mistenni f’dawn iż-
Għalhekk
X’miżuri qed tistenna li jħabbar il-Gvern għall-budget li jmiss?
r-riflessjonijiet dwar
kollha
ekonomika
tibqa’
ddur,
biżżejjed
biex
huwa mistenni illi l-pressjonijiet
żminijiet, il-qgħad żdied. Però
fuq il-finanzi tal-gvern jiżdiedu.
rridu
mill-aktar fis? Li kieku qiegħda
tirrekjedi aktar minn qatt qabel
Ovvjament, kien ikun aħjar kieku
kienx hemm miżuri li jgħinu
madwar il-medja tal-ippjanar
illi l-budget ikollu bilanċ bejn
l-istampa tad-deficit hija isbaħ,
sabiex
għall-budget li jmiss; x’pariri
s-sort,
long
però l-gvern kellu żewg għażliet
s-sitwazzjoni kienet tkun ħafna
tagħti? X’miżura/i konkreta/i
term.’ Miżuri ta’ |short term’
– jew jara li r-rota tibqa’ ddur u
agħar. Però l-isfidi ma jiqfux
tagħti
huma importanti għax irridu
jinvesti flus fl-ekonomija, jew ikun
hawnhekk, żgur illi se jkun
nindirizzaw l-isfidi ta’ issa (eż.,
hawn kollass ekonomiku totali.
hemm bżonn aktar interventi
vouvhers,
lill-Prim
Ministru/
Ministru tal-Finanzi?
ngħidu
illi
jinżammu
kieku
supplement,
Naħseb illi l-ewwel għażla tagħmel
tal-gvern b’inċentivi varji sabiex
sens, u naħseb illi ma kienx
inkomplu
xhur kellna numru ta’ miżuri
miżuri implementati naħseb issa
hemm triq oħra. Madanakollu,
jaffaċċjaw din il-kriżi.
li
sabiex
l-pass li jmiss huwa ta’ iktar gwida
importanti illi meta l-ekonomija
jindirizza direttament l-isf idi
ċara u ideat ċari fuq kif proprju
terġa’ tibda tirkupra, naraw illi
tal-COVID-19 u jissalvagwardja
beħsiebna noħorġu minnha din
d-dħul tal-gvern jintefaq b’mod
l-impjiegi. Hawnhekk intefqu
il-kriżi. Hawnhekk irid ikun hemm
aktar bilgħaqal u aktar sostenibbli
fondi sostanzjali mill-gvern, f i
aktar attenzjoni fuq miżuri li
sabiex fi żminijiet ta’ kriżi nkunu
żmien fejn id-dħul tal-gvern
jisħqu ħafna fuq l-edukazzjoni,
aktar preparati. Importanti ukoll
kien ġie limitat sostanzjalment.
skills gaps, reskilling. Dan għax
illi aktar minn qatt qabel naraw
Minħabba li qegħdin f i żmien
irridu nassiguraw li se nkunu
illi l-fondi tal-gvern ikunu qegħdin
delikat, u minħabba ukoll li
kompetittivi hekk kif nibdew
jintefqu b’mod aktar effiċjenti u
l-fondi tal-gvern huma limitati
ħerġin mill-kriżi.
effettiv.
l-gvern
tul
dawn ħabbar
fejn
għandhom
l-impjiegi,
etc). Għalkemm hemm diversi
nafu
dawn
u
ma
l-aħħar
Kif
wage
to
li
kulħadd
Hekk
ikun
Is-sitwazzjoni li qegħdin fiha
l-medium
għal
jagħmel.
single use plastics pereżemju.
Liema setturi għandu jwieżen
u
l-kontribuzzjoni
suppost
ngħinu
s-setturi
Dan huwa Budget bi storja unika warajh.
6
EKONOMIJA | 28 ta’ Novembru 2020
Ideat innovattivi għall-Youth 4 Entrepreneurship - Gozo 2020 Marthese Cassar u Chrismar Xuereb
Din is-sena, l-konkors iffoka fuq l-aspett
parks, u l-mitigazzjoni tal-ħela tal-ikel
pjattaforma ewlenija ta’ crowdfunding
huma r-rebbieħa tal-premju Youth 4
tas-sostenibbiltà
mal-
u l-provvista ta’ ikel ta’ kwalità għolja lil
f’Malta. L-avveniment ġie ppreżentat
Entrepreneurship - Gozo 2020.
impenn tal-Unjoni Ewropea lejn il-Green
dawk fil-bżonn; għar-riġenerazzjoni tal-
minn Dr Joselyn Teuma u indirizzat mill-
Deal. L-għan ġenerali ta’ din l-inizjattiva
arti tal-insiġ tas-suf. It-tmien parteċipanti
Kap tar-Rappreżentanza tal-Kummissjoni
kien
ppreżentaw
kummerċjali
Ewropea f’Malta Dr Elena Grech, is-CEO
Iż-żewġ
żgħażagħ
kisbu
premju
ta’
li
titnissel
f’konformità
fiduċja
fiż-żgħażagħ
l-ideat
€500 għall-idea innovattiva tagħhom
sabiex jilħqu l-potenzjal sħiħ tagħhom,
tagħhom lil bord ta’ esperti fin-negozju.
ta’ Aġenzija Żgħażagħ, Miriam Teuma u
li
kinetiku
jiffukaw fuq il-potenzjal ekonomiku u
L-Onor. Clint Camilleri, Ministru għal
l-President tal-Gozo Business Chamber,
f’pożizzjonijiet strateġiċi fejn hemm żoni
l-isfidi li qed tiffaċċja l-gżira Għawdxija,
Għawdex, feraħ liż-żgħażagħ għall-ideat
Joseph Borg.
ta’ traffiku għoli ġewwa Għawdex. L-iskop
filwaqt li jaddottaw approċċ innovattiv
innovattivi u l-ispirtu intraprenditorju
tagħhom huwa li permezz ta’ dan,
waqt l-iżvilupp tal-ideat tagħhom. Matul
tagħhom u ppreżentahom b’ċertifikat ta’
Il-Youth 4 Entrepreneurship - Gozo 2020
tinħoloq enerġija nadifa li tista’ tintuża
dawn l-aħħar xhur, Aġenzija Żgħażagħ
parteċipazzjoni.
kienet waħda mill-attivitajiet organizzati
biex tħaddem diversi affarijiet bħal dwal
organizzat
tat-toroq, malls, billboards u grawnds tal-
speċifikament għal żgħażagħ li kienu
Il-bord tal-ġurija kien magħmul minn
isport.
interessati biex jipparteċipaw fil-Youth 4
Mark Scicluna Bartoli, Eżekuttiv tal-EU and
Entrepreneurship ta’ din is-sena.
Institutional Affairs fil-Bank of Valletta;
jinstallaw
madum
Il-Gozo
tal-art
Business
sessjonijiet
ta’
taħriġ
Chamber,
għall-SME Week.
Isabelle
Mallia,
and
Aġenzija
madum tal-art kinetiku f’żoni ta’ traffiku
fl-Aġenzija
Hili,
San Żakkarija, Il-Belt Valletta VLT 1130. Il-Bank
u
għoli; dgħajjes għall-ivvjaġġar madwar
Intraprenditur f’Massar Winery; Marita
of Valletta p.l.c. hija kumpanija pubblika
l-Ministeru għall-Ekonomija, Investiment,
Għawdex li ma jagħmlux ħsara lill-
Portelli,
fil-Ministeru
b’responsabbiltà limitata regolata mill-
u Intrapriżi Żgħar organizzaw din it-tieni
ambjent; żoni dedikati għall-kompost u
għall-Ekonomija, Investiment u Intrapriżi
MFSA u hija liċenzjata biex toffri l-kummerċ
edizzjoni tal-Youth 4 Entrepreneurship -
bejgħ ta’ produzzjoni tal-kompost għall-
Żgħar; u Matthew Caruana, innovatur
bankarju f’termini tal-Att dwar il-Kummerċ
Gozo.
agrikoltura u l-ġardinaġġ; green business
ewlieni fin-negozju, u maniġer f’ZAAR,
Bankarju (Kap. 371 tal-Liġijiet ta’ Malta).
Information
Europe
Centre
Direct
(Għawdex),
Il-pandemija Covid-19 ħolqot
diversi
kriżi
fis-settur
nies
fin-negozju
li
tat-turiżmu
jiċċaqilqu min pajjiż għall-ieħor
ir-Rumanija.
biex iġibu xogħol. Dan issa
issa se jkun inqas
F’ħafna pajjiżi t-turiżmu huwa
naqas b’mod drastiku u għad
possibbli biex wieħed
pilastru
irridu naraw l-impatt tiegħu
jevita
fix-xhur li ġejjin.
fundamentali
ekonomija.
Il-biża’
fl-
mill-virus
Senior
Services
Anthony
Manager
Maħruġa mill-Bank of Valletta p.l.c., 58, Triq
TAL- COVID-19
Dan
kemm
Żgħażagħ;
Work
L-IMPATT
minn hemm itir lejn
li ħadd qatt ma immaġina.
Youth
Community
L-ideat li ħargu bihom kienu jvarjaw minn
Żgħażagħ,
Outreach
Manager
b’kollaborazzjoni mal-Bank of Valletta,
fuq is-Settur tat-Turiżmu
jista’
għalhekk se ndumu daqshekk ma nerġgħu lura għal-livelli tassena 2019. F’dan l-ambjent, il-kompetizzjoni
Minkejja
l-ġbir ta’ mases ta’
wassal biex ħafna nies ma
ħafna
jippruvaw
nies. Anke għal min
jivvjaġġawx
kienu
jiġbdu xogħol u investiment
jivvjaġġa iħossu aktar
nkunu qed nesperjenzaw diversi
Issa din il-
billi jużaw strumenti virtwali,
komdu għax
miżuri minn gvernijiet, linji tal-ajru
l-effett mhux l-istess.
diretta jevita ajruport
u operaturi oħra fit-turiżmu. Is-sabiħ
u ħin fih. Dan iżda se
ta’ dan kollu huwa li żgur se naraw
jġib
diversi
mezzi innovattivi ta’ reklamar, ta’
għax
pakketti għat-turisti u kif ukoll titjib
bejn
fl-esperjenzi tal-ivvjaġġar. Żgur li se
bħalma
jagħmlu qabel.
biża’ ilha kważi sena magħna
baqgħu
u jidher li se nistennew mhux ħażin
qabel
ma
l-affarijiet
jitrankwillizzaw ruħhom. Diversi
operaturi
fis-settur
Biex
it-turiżmu
jerġa’
jibda
b’titjira
miegħu
jqum fuq saqajh hemm bżonn
konsegwenzi
li n-nies tħossha li qed tivvjaġġa
il-konnettività
bla
il-pajjiżi
periklu.
Fiċ-ċirkustanzi
tonqos
u
se
tkun
ħarxa
tkun aktar diffiċli għal gżejjer żgħar.
qed jistmaw li l-attività terġa’
l-problema
huma
Dan aktar min qatt qabel għax filwaqt
lura għal-livelli li kienet fl-2019
l-ajruporti aktar mill-ajruplani
li pajjiżi kbar jistgħu jibbenefikaw
mhux
qabel
is-sena
nfushom. Filfatt diversi
minn turiżmu li jsir bl-ivvjaġġar fuq
Dan ifisser li f’dan iż-żmien se
linji
l-art (karozzi u trejns) gżejjer bħal
jkollna diversi kumpaniji li jfallu
jaħsbu li t-titjiriet
Malta t-turiżmu jiddependi fuq l-ajru
minħabba nuqqas ta’ xogħol u
l-ġodda
u l-baħar.
jidher li l-gvernijiet se jkollhom
ikunu diretti biss
jibqgħu jintervjenu b’għajnuna
jiġifieri
il-kunċett
Gżejjer żgħar bħal Malta żgur li hemm
finanzjarja
ta’ “hub” mhux se
bżonn li l-industria tiġi kkonsultata u li
jibqa’ jkun parti mill-
taħdem flimkien ħalli joħorġu diversi
biex
2024.
prinċipali
se
għat-turiżmu
immens. Wieħed jistenna li se
jippruvaw
isalvaw n-negozji u l-impjiegi.
tal-ajru
qed
jibdew
mudell ta’ kif jaħdmu.
idejat li wieħed jista’ jimplimenta.
Ta’ min jgħid li dan in-nuqqas
Pereżempju
issa l-għan prinċipali kien li jiġu salvati
ta’
vjaġġar
qiegħed
Sa
ajruporti bħal Frankfurt
l-impjiegi imma żgur li issa wieħed
setturi oħra wkoll. Fid-dinja
u Londra kellhom ħafna
jrid jibda jippreprara biex jiġbed in-
globalizzata ħafna kummerċ
minn din l-attività fejn Malti
nies lejn Malta biex is-settur li dejjem
huwa
li ried imur ir-Rumanija kien
kien fundamentali mill-Indipendenza
itir lejn Frankfurt u mbagħad
ta’pajjiżna jerġa’ jqum fuq saqajh.
relatat
tan-nies.
jolqot
qabel
mal-ivvjaġġar
Pereżempju
Reuben Buttigieg
kellna
President - Assoċiation of Catering Establishments
28 ta’ Novembru 2020 | EKONOMIJA
7
Intejbu Ħajjet in-Nies Meta nitkellmu fuq investiment dirett barrani, ma nkunux qed nitkellmu biss fuq opportunitajiet għal min irid jinvesti flusu u t-talenti tiegħu, imma wkoll fuq opportunitajiet għalina, ċittadini Maltin u Għawdxin, permezz ta’ ġid kbir li dawn l-inizjattivi jġibu għall-ekonomija tagħna.
V
antaġġi ekonomiċi qed jagħmlu differenza tanġibbli f’ħajjet in-nies. Ma ninsa qatt kliem il-viċi president ta’ Puttinu Cares, Angele Cuschieri, meta qalet li
l-għajnuna tal-Gvern Malti sarrfet f’ħolma li saret realtà: għoxrin appartament fil-qalba ta’ Londra, għal min ikun qed jieħu trattament tal-kanċer. Kull xahar, bejn 60 u 90 pazjent qed jitilgħu Londra għal kura. Dawn in-nies, flimkien ma qrabathom, jistħoqqilhom kull għajnuna; mhux bi kliem, imma bil-fatti. Għalkemm diġa’ kienet qed tingħatalhom għajnuna permezz ta’ appartamenti f’Sutton, kien jeħtieġ li naffaċjaw ir-realtà u nirrealizzaw li d-domanda hija ferm kbar minn dak li qed nipprovdu. Iżda biex ħadna azzjoni, kellna bżonn fondi. Bis-saħħa ta’ proġett ġdid ta’ appartamenti li se jkun jiswa’ ’l fuq minn €20 miljun, il-qraba ta’ pazjenti mhux se jħallsu sold wieħed għal akkomodazzjoni
Alex Muscat
Segretarju Parlamentari għaċ-Ċittadinanza u l-Komunitajiet
f’Londra, iddum kemm iddum il-vista tagħhom fl-isptarijiet. •
Il-programm ta’ Ċittadinanza b’investiment kellu sehem qawwi f’dan il-ftehim għal ħmistax-il sena. Dan hu l-iskop kollu għalfejn jeżisti l-programm.
•
Qed ngħinu studenti li m’għandhomx aċċess għall-għodda teknoloġika, biex ma jaqtawx lura u jispiċċaw fuq in-naħa l-ħażina tad-digital divide.
•
Qed ngħinu residenti f’postijiet ta’ kura li għandhom bżonn wheelchairs.
•
Qed ngħinu lil pazjenti tal-qalb, billi naġġornaw it-tagħmir neċessarju fl-isptarijiet.
•
Qed ngħinu residenti li jgħixu b’akkomodazzjoni soċjali, billi nagħmlu upgrades fil-bini u nżommu l-bini sanitizzat fi żmien ta’ pandemija.
•
L-interessi taċ-ċittadini Maltin kien fil-qofol ukoll tal-laqgħa li kelli mal-bord il-ġdid tal-Malta Residency Visa Agency.
•
Din
l-aġenzija
tat
kontribut
b’saħħtu
lill-ekonomija
ta’ pajjiżna fejn ħalliet ’l fuq minn €23 miljun fil-Fond Konsolidat ta’ pajjiżna. •
Il-Programm Malti ta’ Residenza u Visa (MRVP) jipprovdi lill-applikanti ta’ suċċess bi dritt ta’ residenza permanenti jew permess ta’ soġġorn indefinit.
•
Dan kollu huwa soġġett għal diliġenza għolja kif ukoll diversi kontrolli għall-immaniġġjar tar-riskju involut.
Persuni b’esperjenza kbira fil-qasam tagħhom u b’ħafna talenti x’joffru jfittxu stil ta’ ħajja aħjar, il-possibiltà li jivjaġġaw b’iktar ħeffa u mingħajr il-bżonn ta’ viża, u l-bżonn li l-familji tagħhom ikollhom aċċess għall-aqwa edukazzjoni madwar id-dinja. Billi niftħu l-bibien tagħna għal dawn in-nies, qed inżommu l-ekonomija tagħna b’saħħitha fi żmien diffiċili ferm. Illum-il ġurnata, qed iżommna milli nħossu l-impatti negattivi talpandemija globali b’mod daqshekk drastiku daqs pajjiżi oħra Ewropej. Qed jippermettilna nniedu skemi bħall-vouchers u nkunu ta’ soljev għal min kieku kien se jispiċċa jitlef l-impjieg. Proprju għalhekk li kostantament qed infittxu mezzi ta’ kif nistgħu intejbu dan il-programm; biex infittxu dejjem metodi kif nistgħu nattiraw l-aqwa talent u l-aqwa investiment lejn ilpajjiż.
8
EKONOMIJA | 28 ta’ Novembru 2020
Lejn Ekonomija li Tixpruna Ħajja ta’ Kwalità
għall-Ħaddiema u Min Iħaddem
It-tim ta’ EKONOMIJA, tkellem mal-Ministru responsabbli fost l-oħrajn mill-kundizzjoniiet tal-ħaddiema, u djalogu mal-imsieħba soċjali dwar il-ħidma tal-Gvern għal ekonomija li twassal għal kwalità ta’ ħajja aħjar u kif din ġiet riflessa fil-Budget 2021. Onor. Carmelo Abela
Ministru fl-Uffiċċju tal-Prim Ministru
1) Lejn kwalità ta’ ħajja aħjar: il-Gvern kif qed jara li
Is-sostenn tad-dħul huwa madankollu wieħed biss mill-
dan jitwettaq?
elementi ewlenin ta’ dan il-budget. Il-Gvern jirrikonoxxi li
l-ekonomija teħtieġ ukoll aċċess imtejjeb u aktar ekwu
L-għan aħħari ta’ din l-amministrazzjoni, kien dejjem it-
għas-suq tax-xogħol. Hawnhekk il-Budget għall-2021,
titjib tal-kwalità tal-ħajja għall-ġenerazzjonjiet tal-lum
qed jintroduċi miżuri addizzjonali biex jinċentivaw lil min
u kif ukoll għal dawk li ġejjin warajna. B’hekk matul is-
iħaddem biex jgħinu lill-impjegati tagħhom fil-kisba
snin, l-akbar attenzjoni ngħatat lill-ekonomija, sabiex
ta’ bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja privata u biex
din tqum fuq saqajha u tibda tiġġenera biżżejjed sabiex
jappoġġjaw il-parteċipazzjoni tal-irġiel fil-ħajja
nippermettu l-investimenti u l-infiq għaqli li jtejjeb
tal-familja. Dan għandu effett dirett fuq iż-
l-għajxien. Fost il-fatturi li jiddeterminaw il-kwalità tal-
żieda kontinwa tar-rati ta’ parteċipazzjoni
ħajja hemm l-aċċess għas-suq tax-xogħol. Dan jista’ jiġi
tan-nisa fis-suq tax-xogħol, li matul
meqjus ukoll bħala investiment minnu nnifsu hekk kif
l-aħħar ħames snin kienet katalist
ħaddiem b’saħħtu jikkontribwixxi ħafna aktar lejn il-
għat-tkabbir ekonomiku.
produttività tal-komunità tiegħu.
3) Sħaqt li temmen f’ħidma
L-aċċess għax-xogħol jagħti ħafna aktar minn paga, li
permezz
tissarraf f’indipendenza finanzjarja; jipprovdi ukoll svog,
onest
skop, sodisfazzjon, sfida, post fejn wieħed jintegra ma’
djalogu
oħrajn u jħaddem ukoll il-ħiliet tiegħu. Psikoloġikament
mar-rappreżentati
u anke mill-aspett soċjali, dan iwasssal għal individwu
tal-ħaddiema
aktar mentalment u fizikament reżiljenti u produttiv;
iħaddem?
għal ġid tiegħu, ta’ qrabatu u b’konsegwenza anke għal
ġid tal-pajjiż.
Il-Gvern, f’demokrazija,
2
u
ta’
djalogu
trasparenti. qed
Xi
jinżamm u
min
ma jaħdimx waħdu, Kif
qed
jiġi
garantit
l-aċċess
għax-xogħol,
imma jaħdem fi-sfond
speċjalment waqt din il-pandemija?
ta’ djalogu kontinwu
mar-rappreżentati
Għalhekk, bħala l-Gvern tal-ħaddiem u tax-xogħol,
tal-unjins
dejjem emminna li ċ-ċavetta tas-suċċess tagħna huwa
assoċjazzjonijiet
appuntu l-unika riżorsa li għandna. Dan il-prinċipju kien
min iħaddem. F’dawn
u jibqa validu u għaldaqstant fl-aktar żminijiet diffiċli
iż-żminjiet
rajna
li pajjiżna għadda minnhom, fi żmien il-pandemija,
bżonn
akbar
għall-
ridna
interazzjonjiet
aktar
niggarantixxu
l-aċċess
għax-xogħol.
Minn
u
malta’
Marzu ‘l hawn, b’ħidma ma taqtax, il-Gvern għamilha
frekwenti, fejn sintendi
possibbli li jiġu salvati 100,000 minn 260,000 impjieg
l-Organizzazzjoni
fis-suq
Internazzjonali
tax-xogħol.
Ir-riperkussjonijiet
u
l-ispejjeż
tax-
relatati mal-qgħad mingħajr dan l-intervent dirett u
Xoghol (ILO), qalet li f’dan
f’waqtu kienu jagħmluha diffiċli ħafna għal kwalunkwe
iż-żmien
ekonomija li tħares ‘il quddiem lejn kwalunkwe tkabbir
il-membri
settorjali, aħseb u ara tranżizzjoni għal ekonomija aktar
użu estensiv minn ‘peak level
diversifikata bbażata fuq setturi ekoloġiċi u diġitali.
social dialogue’, sabiex jiffurmaw
il-miżuri
L-estensjoni tal-COVID-19 wage suppliment, sa Marzu
jimmitigaw l-impatt tal-pandemija.
tal-pandemija tagħha
ta’
għamlu
emergenza
biex
Budget 2021, qed jintroduċi miżuri addizzjonali biex jinċentivaw lil min iħaddem biex jgħinu lill-impjegati tagħhom fil-kisba ta’ bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja privata u biex jappoġġjaw il-parteċipazzjoni tal-irġiel fil-ħajja tal-familja.
2021 bħala minimu, li tħabbret fil-Baġit 2021, flimkien ma’ sena oħra ta’ rifużjonijiet tat-taxxa, ġurnata addizzjonali
Ta’ min jgħid li mar-rieda politika tal-
ta’ leave u l-estensjoni tal-benefiċċju In Work huma
Gvern, dejjem rajna ukoll integrità, serjetà
kollha xhieda ta’ din l-istrateġija. Meta dan is-serħan
u fiduċja madwar il-mejda tad-djalogu mill-
tal-moħħ u s-sigurtà tad-dħul jiġu mżewġa ma’ miżuri
partijiet ikkonċernati, li għalhekk toħloq ambjent
oħra, bħall-ħruġ mill-ġdid tal-vawċers ta’ €100 lil kull
paċifiku. Meta permezz ta’ dan id-djalogu l-membri
persuna ‘l fuq minn 16-il sena, il-ħaddiema jkunu jistgħu
rappreżentati mill-għaqdiet jaraw li l-isforz li qed jiġi
jkomplu bil-konsum u l-investiment regolari tagħhom,
maqbul huwa ġust u maqsum bejn il-kumplament tal-
b’appoġġ għal ekonomija b’saħħitha.
partijiet, dan iwassal biex jintlaħaq kompromess.
28 ta’ Novembru 2020 | EKONOMIJA
9
F’dan iż-żmien tal-pandemija kien hemm bosta
nisa, liż-żgħażagħ, dawk f’xogħol inqas stabbli u dawk
arranġamenti, miżuri u soluzzjonjiet li sibna flimkien
b’diżabilità.
mal-imsieħba soċjali, fosthom insemmi; arranġamenti temporanji sabiex il-ħaddiema jżommu l-post tax-
4) Kif tiddeskrivi futur tax-xogħol sostenibbli?
xogħol tagħhom, arranġamenti temporanji fuq tnaqqis
fil-paga, il-qbil u t-tħaddim ta’ skemi bħal wage
L-użu aċċellerat ta’ mudelli ta’ negozju ġodda bbażati fuq
subsidy scheme, il-parental benefits u l-vouchers,
id-diġitalizzazzjoni tas-servizzi, fuq l-użu tal-kummerċ
it-tfassil tar-regolamenti dwar il-ħarsien tas-
online (eCommerce) u ż-żieda fl-awtomazzjoni fl-
saħħa fuq il-post tax-xogħol biex tonqos
industriji, tiġġenera opportunitajiet ġodda. Iżda din
l-imxija tal-virus, l-allokazzjoni tal-leave
toħloq ukoll diffikultajiet ġodda għal intrapriżi żgħar,
tal-kwarantina
u
miżuri
ukoll
ta’
għeluq ta’ negozji u ftuħ mill-ġdid.
tradizzjonali u ta’ daqs medju. Dan hekk kif l-avvanz fit-teknoloġija jpoġġi wkoll u s-suġġett ta’ ristrutturar
responsabbli tal-intrapriża u t-titjib tal-ħiliet aktar ilGħaldaqstant, id-djalogu ma
quddiem fuq l-aġenda politika. Bl-istess mod, il-kriżi
qatax u kull membru madwar
żiedet l-għarfien ekoloġiku u d-dibattitu dwar il-ħtieġa
il-mejda kien flessibbli u lest
għal politiki li jtaffu t-theddid tat-tibdil fil-klima, telf tal-
biex jintlaħaq l-akbar ġid komuni. Dan id-djalogu
sar kemm ġo fora formali
Għalhekk filwaqt li fl-eqqel tal-pandemija il-Gvern
bħall-Kunsill Malti għall
flimkien mal-msieħba soċjali iddiskutejna miżuri short
Iżvilupp
Ekonomiku
term, issa rridu nwasslu miżuri li jistaw jwassluna għal
u Soċjali anke b’mod
futur sostenibbli wara l-pandemija.
anqas
formali
fejn
kontinwament
Għall-ġejjieni
il-Gvern
ifittex
assigurazzjoni ta’ xogħol lil kull min irid jaħdem, u mhux
il-pożizzjoni
rridu
niżguraw
li
nkomplu
nagħtu
tal-
biss, li nħeġġu aktar nies jidħlu fid-dinja tax-xogħol
komunità li se tiġi
sabiex ikollhom għajxien ahjar. Barra minn hekk irridu
affettwata b’deċiżjoni
naraw li flimkien mal-imsieħba soċjali, il-pagi jibqgħu
partikolari.
jirriflettu x-xogħol li qed isir u fejn anke dawk bl-inqas
Id-
djalogu socjali huwa
dħul jkollhom biżżejjed għal għajxien diċenti.
għalhekk
meqjus
bħala saff importanti ta’
governanza
ta’
pajjiż.
Fis-soċjetà ta’ għada rridu nkunu ċerti ukoll li ninkludu lil kulħadd, anke dawk li għandhom lanqas rappreżentanza madwar il-mejda tad-djalogu.
Però
xogħol
flimkien soċjali, Jeħtieġ nkomplu l-isfidi
bijodiversità u pandemiji.
ma li
il-Gvern,
5) Fi kliemek, għala dan kien budget deskritt bħala
mal-imsieħba
wieħed sostenibbli?
jiqafx
hawn.
nippreparaw
nittrattaw
Aħna obbligati li npoġġu dan il-budget f’kuntest
dawk
u nindunaw li dan il-budget, l-aħjar budget bil-
u
bosta, twassal waqt pandemija globali u b’defiċit
s-setturi fejn qed naraw li pajjiżna
sostenibbli bħala riżultat tal-ammont kbir ta’ nefqa
jimraħ.
assoċjati
u
mal-futur
Pereżempju,
f’pajjiżi
żviluppati bħal Malta, il-pandemija wasslet
għal
użu
aktar
mifrux
ta’
li għadna tintnefaq fuq is-saħħa tal-popolazzjoni u
l-istimulazzjoni
restrizzjonijiet
tal-ekonomija.
finanzjarji
huma
Għalkemm reali,
ir-
il-Gvern
modalitajiet ġodda ta’ xogħol. Kwistjonijiet
għal darb’oħra żamm lura milli jintroduċi piżijiet
ġodda li qamu u li qed naħdmu fuqhom
ġodda u żied it-tisħiħ tal-fiduċja tal-konsumatur.
mill-aspett regolatorju jikkonċernaw is-sigħat
Dan huwa budget riżultat ta’ diskussjonijiet kontinwi
tax-xogħol li wieħed għandu jaħdem u minn fejn,
u effettivi ma’ sħab soċjali, ippjanar metikoluż, u
il-flessibilità tax-xogħol u teleworking, u xogħol fuq il-
t-twettiq tal-prinċipju essenzjali tal-ekonomija li jsir
pjattaformi (gig). Ir-riċerka turi wkoll kif il pandemija
l-aħjar użu ta’ riżorsi limitati għall-benefiċċju tal-
laqtet l-aktar lil dawk li diga kienu jaqilgħu lanqas, lin-
ħafna.
10
EKONOMIJA | 28 ta’ Novembru 2020
INVESTIMENT bla Preċedent
Edward Zammit Lewis
Ministru għal-Ġustizzja, l-Ugwaljanza u l-Governanza
B
ħala Ministru għall-Ġustizzja, Ugwaljanza u Governanza jiena nibqa’ kommess li ċ-ċittadini
tagħna
għandhom
istituzzjonijiet
nara
li
li
jirreferu
għalihom,
permezz
qafas
ta’
jistgħu
leġislattiv
b’saħħtu
u
b’investiment bla preċedent. F’dawn l-aħħar xhur, il-Gvern qed iħejji eżerċizzju ambizzjuż biex jemenda l-qafas leġislattiv u jinvesti favur sistema ta’ ġustizzja effiċjenti u effettiva. Riċentement, kelli l-unur li nwaqqaf żewġ proġetti
ambizzjużi,
fosthom
investiment
ta’ madwar €5 miljun sabiex jiġi estiż il-bini tal-Qrati fi żmien sentejn, binja delapidata biswit il-Qorti eżistenti fi Triq id-Dejqa filBelt Valletta, se tkun qed tiġi rinovata u ristrutturata, bil-għan li jitwaqqfu erba’ awli u 25 uffiċċju ġdid. Proġett ieħor li twaqqaf dan l-aħħar hija is-sistema ta Awli ‘fully digitized’ fil-bini tal-Qorti fil-Belt Valletta li jagħtu lok għal teleconference. Dan il-proġett għandu jitlesta sal-2021 fejn permezz tiegħu se jkun hemm tal-anqas ħames awli oħra attrezzati, li fihom jinstemgħu kawżi ta’ natura ċivili u kriminali, partikolarment meta jkun hemm xhud li jkun barra minn Malta. Din l-inizjattiva hija parti minn politika aktar wiesgħa ta’ diġitalizzazzjoni tas-sistema tal-ġustizzja tagħna. Flimkien
mar-riformi,
dawn
il-proġetti iħejju triq għal ġustizzja
li
tkun
aktar
aċċessibbli għaċ-ċittadin, biex u
b’hekk
l-Għawdxin
fiċ-ċentru tagħna.
il-Maltin ikunu
tal-ħidma
28 ta’ Novembru 2020 | EKONOMIJA
11
Ftuħ tal-Uffiċċju tal-Avukat Ġenerali
Uffiċċju talIrkuprar tal-Assi
L-Uffiċċju talAvukat tal-Istat
Fil-ġimgħat għaddew ġie
L-Uffiċċju tal-Irkuprar tal-
Is-sena
inawgurat I-Uffiċċju tal-
Assi, magħruf aħjar bħala
tibdil
fejn
għaddew il-Ministeru għall-
Avukat Ġenerali, fi Triq in-
I-Asset Recovery Bureau,
I-irwol ta’ Avukat Ġenerali
Ġustizzja, l-Ugwaljanza u
Nofsinhar il-Belt Valletta.
ukoll għaddej minn tibdil
ġie maqsum fi tnejn, biex
I-Governanza, ra li permezz
L-inawgurazzjoni ta’ din
sostanzjali,
apparti
ġie ffurmat I-Uffiċċju tal-
ta’ miżuri iżid l-effiċċjenza
il-binja
fil-Qrati ta’ pajjiżna.
għaddiet
importanti,
sar
timmarka
t-tisħiħ legal’ li qed isir,
Avukat tal-Istat. Dan bil-
wkoll tibdil aggressiv li
qed jigu ingaġġati iktar
għan li I-Avukat Ġenerali
qed isir f’din l-istituzzjoni
persuni
jkun
importanti,
kif
L-Uffiċċju bħalissa għandu
prosekuzzjonijiet,
dan
qed
fejn
li
Iktar Effiċjenza fil-Qrati tagħna
hekk
l-Uffiċċju
speċjalizzati.
iktar
iffukat
Fil-ġimgħat
u
x-xhur
li
fuq
Waħda minn dawn hija
waqt
l-istrateġija diġitali li nieda
jinsab
ħdax-11 persuna jaħdmu
li I-Avukat tal-Istat iservi
l-Ministeru,
fil-proċess li jieħu f’idi
mieghu, liema ammont
fl-irwol
ta’
fix-xhur u s-snin li ġejjin
il-prosekuzzjonijiet
se jiżdied għal madwar
konsulent
ta’
l-entitajiet
ħamsin persuna.
Malta.
kollha ta’ pajjiżna. Fil-
importanti tal-Gvern
ma’ dan l-uffiċċju, waqt li fil-ġimgħat li
għaddew
inħatret
ukoll
Avukat Ġenerali ġdid.
użu L-ARB
se
(‘warehouse
relatati
li
mas-
settur ġudizzjarju jagħmlu
fatt ġie rduppjat innumru ta’ Avukati
bil-għan
iktar
organizzat
jinvesti
Dan I-uffiċċju, li għadu
minn sistemi onlajn. Din
speċjalizzata
jrid jagħlaq sena, ingaġġa
il-miżura
2.4
miegħu numru ta’ Avukati,
biex
miljun Euro, bil-għan UAL’s
waqtli mexa minn Pjazza
mill-bini tal-Qorti, kemm
hemm
San
minħabba
b’investiment spazju
ta’
adekwat
Borg
għall-binja
kienet
tnaqqas
intiża lin-nies
I-pandemija
fejn jinħażnu I-assi rkuprati
ben-restawrata fi Triq in-
tal-Covid 19, kif ukoll biex
minnu. Dan kollu qed isir
Nofsinhar fil-Belt Valletta.
is-sistema ġudizzjarja tkun
biex tkompli tiġi miġġielda
waħda
iktar
effiċjenti,
1-kriminalità organizzata u
L-inawgurazzjoni ta’ din il-
fejn wieħed jista’ jinqeda’
1-ħasil ta’ flus fpajjiżna.
binja se tkun qed timmarka
online minflok fiżikament
wkoll l-Avukat tal-Istat ġdid
fil-binja.
għar-Repubblika ta’ Malta.
12
EKONOMIJA | 28 ta’ Novembru 2020
Carmen Cachia
Il-Ħaddiem u l-Pandemija COVID-19 Pandemija li ġabet nuqqas ta’ stabbilità, sigurtà u fiduċja… iżda tat bidu għal dinja ġdida ta’ xogħol Josef Bugeja
Segretarju Ġenerali tal-GWU
Se nagħlqu s-sena 2020 bil-pandemija tal-Covid-19. L-inċertezzi, il-biża’, it-telf ta’ ħajjiet, kif ukoll it-theżżiża qawwija fuq l-ekonomiji globali huma fost l-agħar effetti li nħassu. Matul dawn iż-żminijiet diffiċli s-soċjetà kellha u għad għandha sfidi kbar. Il-ħidma tagħha bħala wieħed mill-imsieħba soċjali ewlenija u bħala l-Unjin bl-akbar ammont ta’ ħaddiema membri f’pajjiżna, ilGeneral Workers’ Union (GWU), kienet fundamentali biex tissalvagardja saħħet il-ħaddiema u l-impjiegi
Il-Covid-19 biddel il-ħsieb ta’ kif nagħmlu l-affarijiet
tagħhom, fejn fl-istess ħin ħadmet id f’id mal-Gvern u l-employers għal miżuri biex, kemm diversi postijiet tax-xogħol u anke bħala pajjiż, ma jfallix. Is-Segretarju Ġenerali tal-GWU, Josef Bugeja, qalilna li l-Covid-19 ħalla diversi effetti negattivi b’mod speċjali nuqqas ta’ stabbiltà, sigurtà u fiduċja, iżda l-akbar effett li ħalla dan il-virus huwa dak li biddel il-ħsieb ta’ kif nagħmlu l-affarijiet u ta bidu għal dinja ġdida ta’ xoghol. Josef Bugeja qal li minħabba l-Covid-19 il-ħaddiem kellu l-biża’ li jitlef l-għajxien tiegħu u t-tnaqqis fid-dħul ġab nuqqas ta’ serħan il-moħħ. L-aktar setturi li ġew milquta huma tal-avjazzjoni, manifattura, tal-ospitalità, servizzi anċillari marbuta mal-industrija u tad-divertiment. Huwa qal li piżijiet żejda minħabba l-Covid-19 żgur li kellu kulħadd u nħass stress fost il-ħaddiema, min iħaddem, sħab soċjali u anke l-Istat. Din il-pandemija ħolqot ukoll problemi li kienu jeħtiegu azzjoni immedjata. Fost dawn insibu l-leave ta’ kwarantina, leave speċjali biex ġenituri setgħu jibqgħu d-dar, żieda f’sick leave u ħafna problemi oħra relatati max-xogħol. Matul din ilpandemija ħarġet ir-reżiljenza tal-GWU fejn għamlet u għadha qiegħda tagħmel, tibdil pożittiv fil-ħajja tannies. “L-ewwel ħsieb ta’ kull impjegat huwa jekk huwiex se jimrad bil-Covid-19 u t-tieni, jekk għada huwiex se jkollu l-impjieg tiegħu. Tlabna sagrifiċċji mill-ħaddiema u dan sar bi ftehim magħhom. Kien hemm dawk li minn ġimgħa normali naqsu għal tlieta jew erbat ijiem xogħol. Minħabba biża’ ta’ x’jista’ jinqala’ għada, in-nies qegħdin joqogħdu attenti u ma jonfqux u dan ukoll jirrifletti fuq l-ekonomija. Jeħtieġ inżommu f’moħħna li suq intern huwa ferm importanti għal tkabbir ekonomiku,” kompla s-Segretarju Ġenerali tal-GWU.
28 ta’ Novembru 2020 | EKONOMIJA
“In-nies ġarret li ma tistax tlaħħaq imma b’mod kostruttiv”
legislattiv
b’saħħtu
bil-għan
li
kulħadd
ikollu
d-drittijiet xierqa. “Irridu ekonomija b’saħħitha biex Bugeja jemmen li l-akbar element li ħoloq inċertezza u instabbiltà fi żmien
l-impjiegi jkunu diċenti. Hemm bżonn li nipproteġu,
il-Covid-19 kien dak ta’ kemm se ddum il-pandemija. Ħadd ma kien jaf kemm
niddefendu u nkunu kritiċi, imma fl-istess ħin, ikollna
se ndumu biex noħorġu minnha iżda matul iż-żminijiet indunajna li se tieħu
ideat pożittivi fejn jittieħdu d-deċiżjonijiet u naqblu.
fit-tul biex il-ħajja tagħna terġa’ tiġi għan-normalità. Huwa qal li l-pandemija
B’hekk jerġa’ jkollna t-tkabbir ekonomiku,” sostna dan
hija xi ħaġa li ħadd ma esperjenzaha u allura kellhom jittieħdu miżuri ta’
is-Segretarju Ġenerali.
mitigazzjoni skont il-ħtieġa f’dak il-mument u skont kif jinbidlu l-affarijiet. Żmien li ninvestu fil-ħaddiema Il-GWU kellha postijiet tax-xogħol li fihom kien hemm bżonn li jkunu kreattivi biex joħolqu xogħlijiet ġodda. “F’dawn iċ-ċirkostanzi, mhux dejjem
Is-sitwazzjoni qiegħda tevolvi kontinwament u kull
faċli li tassigura li ħaddiem ikollu l-impjieg u li fejn hemm ix-xogħol, dan
settur huwa milqut b’mod differenti. Il-biża’ ta’ ħafna
jibqa’ jsir b’mod sigur. Biex dan seta’ jsir kien hemm laqgħat kontinwi
ħaddiema fil-postijiet tax-xogħol hija reali u ġustifikata.
mal-Gvern biex iniedi diversi inizjattivi u numru kbir ta’ laqgħat ma’
Imma l-fatt li l-qgħad ma splodiex s’issa u m’hemmx dejn
min iħaddem. Dan huwa parti minn proċess kontinwu ta’ sitwazzjoni li
enormi fuq il-pajjiż, dawn iż-żewġ elementi għandhom
qiegħda tevolvi l-ħin kollu u ma nafux x’se jiġri,” sostna Bugeja.
jgħinu biex fil-futur nerġgħu nimxu ‘l quddiem,” qal Bugeja. Jidher li kulħadd diġà qiegħed jaħseb fiż-żmien
Huwa qal li d-daqqa li ħadu l-familji u s-sitwazzjoni preżenti, se jirriflettu
ta’ wara l-Covid-19 u hemm tliet binarji - il-prevenzjoni; li
f’riperkussjonijiet fil-futur. Is-Segretarju Ġenerali tal-GWU qal li, “kollox
żżomm u tilqa’ d-daqqiet; u li tħares ‘il quddiem.
jiddependi mit-tilqima u kemm, sadanittant, nimxu mal-miżuri talawtoritajiet tas-saħħa. Iżda anke bit-tilqima s-sitwazzjoni mhux se tiġi
“Dan huwa l-mument li ninvestu fl-impjegati u fil-
kif kienet fl-2019. Kif tidħol it-tilqima se ġġib l-istabbiltà u jkun hemm
kapaċitajiet tagħhom ħalli nieħdu opportunità pożittiva
serħan il-moħħ, il-konsum intern jerġa’ jibda jikber, l-esportazzjoni
mill-isfida tal-Covid-19. Hemm bżonn li naħdmu flimkien
terġa’ tikber u hekk toħloq l-impjiegi. Dik hija l-ekonomija”. Però biex
u b’fiduċja f’xulxin. L-element ta’ fiduċja huwa kruċjali u
is-sitwazzjoni tiġi għall-pre-Covid-19, din se tieħu s-snin.
daqstant huwa kruċjali li naraw li d-drittijiet miksuba jkunu estiżi. L-impatt fuq il-ħaddiema ġab instabbiltà kbira u
Dinja ġdida, sfidi ġodda…
naqset il-fiduċja. Il-budget li għadu kif tħabbar għandu jagħti kunfidenza kemm lill-intraprendituri, lill-investituri, kif ukoll
“Dak li qabel kien impossibbli li jsir, issa qiegħed isir u għalhekk
lill-ħaddiema. Parti mit-tkabbir ekonomiku jiddependi fuq ir-
il-Covid-19 biddel il-ħsieb ta’ kif naraw id-dinja tax-xogħol. Dan
reżiljenza tal-poplu. Nemmen li aħna poplu reżiljenti ħafna u
minħabba li l-pandemija ġabet neċessità li nibqgħu naħdmu,”
għalhekk, wara dan kollu, l-ekonomija se terġa’ tikber,” temm
kompla Bugeja. Din id-dinja ġdida wasslet biex il-ħaddiema
Josef Bugeja.
jaħdmu mid-dar u l-GWU trid tara li dak kollu li sar u nkiseb tul is-snin għall-ħaddiema, jiġi estiż u mhux jintilef. Issa għandna l-għarfien ta’ qabel il-Covid-19 u ta’ waqt il-Covid-19, fejn bejn xogħol fl-uffiċċju u dak mid-dar, nafu kif jimxu l-affarijiet,” kompla s-Segretarju Ġenerali tal-GWU. “Il-pandemija xi darba se tieqaf u min ikollu l-aktar ekonomija b’saħħitha u reżiljenti, l-iktar li se jimxi ‘l quddiem. Skond ittbassir ekonomiku tal-Kummissjoni Ewropea juri li din is-sena u d-dieħla, Malta se jkollha l-ogħla rata ta’ tkabbir ekonomiku fl-Unjoni Ewropea. Dan huwa importanti għax juri r-reżiljenza ekonomika frott l-għaqal tal-Gvern matul dawn l-aħħar snin. Huwa fundamentali li bl-għajnuna kollha li qiegħed jagħti l-Gvern, id-dejn nazzjonali xorta jibqa’ taħt it-threshold ta’ 60% tal-PGD. “L-akbar uġigħ ta’ ras li għandha kull trejd unjin hija kif se toħloq bilanċ bejn l-aspett ta’ saħħa li tipproteġi lill-impjegati u lill-familja tiegħu u li jibqa’ jiekol, għax finalment trid il-paga biex tibqa’ tgħix. Hemm tliet aspetti - li tipproteġi l-ħajja; li l-ħaddiem jieħu paga; u li tippjana u tipprepara għall-futur. Barra minn hekk irridu noqogħdu attenti biex ma nkissrux l-ekonomija u l-finanzi tal-Gvern biex, la jidħlu miżuri ta’ osterità u lanqas ikollna mażżra tad-dejn,” spjega Bugeja. F’kuntest ta’ relazzjonijiet industrijali, iż-żidiet li l-GWU kienet qiegħda tikseb f’dawn l-aħħar snin, huma diffiċli li żżommhom. Tant hu hekk li l-GWU għandha ħafna talbiet mingħand min iħaddem biex jiffriżaw il-ftehim kollettiv minħabba ċ-ċirkostanzi tal-Covid-19. Huwa qal li fl-aħħar mill-aħħar, il-punt kardinali tal-GWU huwa li tipproteġi l-impjiegi u żied jgħid li, “kull azzjoni trid tkun meqjusa li tkun tiflaħ għaliha u għada, tqum u timxi. Nemmnu li neġgħu nirkupraw”. Bil-għan li jkunu evitati abbużi fid-dinja tax-xogħol il-ġdida, il-GWU tisħaq li tkun regolarizzata b’qafas
13
14 EKONOMIJA | 28 ta’ Novembru 2020
Il-Faqar u l-Pandemija F’ġimgħa qabel il-pandemija Angele Camilleri kienet tgħin madwar mitt familja fil-bżonn, illum qed tgħin madwar mitejn u ħamsin familja
I
l-Kunsilliera ta’ Ħaż-Żabbar
għax vulnerabbli mentalment u
Dan l-aħħar Angele bdiet tirċievi
fuq il-qasam soċjali,
għadu bin-nappy.”
ittri miktuba mit-tfal indirizzati
Angele Camilleri, temmen
lil Santa Claus. F’waħda mill-ittri
li bil-pandemija żdiedu n-nies
Mara
oħra
fil-bżonn minħabba l-fatt li
imqanqal
għamlet
appell
li qasmet Angele, tifla ta’ tmien
biex
snin kitbet li għandha żewġ
ħafna nies spiċċaw bla xogħol.
tgħinhom b’xi ħrieqi u affarijiet
ħutha ta’ 14-il sena u 12-il sena
Fost l-aktar każijiet li tiltaqa’
ta’ kuljum. Din il-mara qalet li
li għandhom diżabilità. Fost
magħhom hemm dawk li
r-raġel self employed bit-taxi
l-affarijiet, hija kitbet li ħuha
għandhom loans jew post mikri
u bħalissa mhux qed jaqla’ flus
l-kbir għandu marda u dejjem
u l-partner spiċċa bla xogħol.
ħlief it-€800 tal-gvern. Hija qalet
ikun muġugħ u jmur ħafna
lil
Angele
li għandha kera ta’ €700 fix-
l-Isptar. It-tifla kitbet, “Nixtieq
Kull min isegwi lil Angele fuq
xahar u filwaqt li tieħu sussidju,
li ħuti jfiqu għax niddejjaq
il-profil tagħha ta’ Facebook,
din il-mara qalet li “kont tad-
narahom
jista’
tassew
dawl jiġi u xirja rrid nagħmilha.
jinkwetaw ħafna…. ġieli aħna
taħdem biex tgħin nies fil-
Għandi tifel ta’ għaxar snin u
lanqas
bżonn hekk kif kull ġurnata
tarbija ta’ xahrejn. Ma kontx naf
qalet
ttella’ numru ta’ posts b’affarijiet
li se nispiċċa hekk… kif ġabitna
imma m’għandhomx flus għax
li jkunu qed jingħataw b’xejn
l-Covid. Jien ma nistax naħdem,
l-ewwel iridu jħallsu l-kirja, il-
għall-kawża ġusta. Fost dawn
għadni nrabbi.”
mediċini u l-ikel.
jinduna
kemm
hekk
ikolna li
tixtieq
u
l-ġenituri
x’nieklu.”
Hija
ikollha
rigal
l-affarijiet ikun hemm ħwejjeġ, żraben, għamara, xirjiet tal-ikel
“Waħda
u ġugarelli.
tibqa’ dik tal-kirjiet għolja”
mill-akbar
problemi
Ir-realtà diffiċli spikkat f’ittra oħra ta’ żewġt itfal ta’ seba’ u disa’ snin. Huma qalu li missierhom huwa
Il-ħidma
ta’
Angele
kienet
Mistoqsija dwar kif tħares lejn
vulnerabbli u daħal kemm il-
diġà qed tagħti l-frott sa minn
l-isfidi tal-lum u liem taħseb li
darba l-isptar. Huma żied jgħidu
qabel il-pandemija, iżda f’dawn
hija t-triq ‘il quddiem biex jiġu
li bil-paga li għandu missierhom
l-aħħar xhur it-talbiet żdiedu
indirizzati
u minħabba li ommhom ma
mhux ħażin. “F’ġimgħa qabel il-
fis-soċjetà,
pandemija kont ngħin madwar
waħda
mitt familja fil-bżonn, illum qed
tibqa’
għolja,
paga tal-papà kemm nieklu u
ngħin madwar mitejn u ħamsin
b’uħud minnhom tgħid li huma
l-affarijiet ta’ kuljum għax ikun irid
familja.
speċjalment
esaġerati. “Nemmen li l-Gvern
jixtri l-mediċina,”qalu dawn it-tfal
ħafna talbiet għax-xirjiet kemm
qed jindirizza l-problema tal-
filwaqt li żiedu jgħidu li ommhom
ilna
housing
tipprova
Żdiduli
bil-pandemija,”
qalet
Angele.
qed irid
dawn
il-problemi
Angele
mill-akbar dik
qalet
problemi
tal-kirjiet
bl-appartamenti
jinbnew, jagħmel
però il-parti
li
li
taħdimx,
ma
tantx
jistgħu
jixtrulhom rigali dan il-Milied. “Bil-
żżommhom
kuntenti
kulħadd
imma ma tkunx tista’ tixtrilhom xi
tiegħu.
affarijiet għax ma sservix il-paga li
Hija żiedet tgħid, “Qed ikolli
Nifhem li bniedem li xtara post
aktar talbiet mill-familji u/jew
biex jikrih irid jaqla’ minnu u
nies li spiċċaw bla xogħol, anke
ma jistax jitlef, imma hemm
Angele qalet li qablu li ma’
single mothers li tilfu xogħol u
bżonn aktar li wieħed jifhem
kull ittra li se tirċievi, bħalma
qed irabbu tfal weħidhom. Però
li
hija
rċeviet mingħand tfal ġenwini
kif għidt anke familji b’koppji
differenti mis-snin ta’ qabel u
li għandhom ħuthom jew il-
miżżewġin
qed
jiġu
s-sitwazzjoni
tal-lum
jagħtiha r-raġel tagħha.
għandi
jekk nibqgħu sejrin hekk se
ġenituri morda jew vulnerabbli,
għall-għajnuna li tilfu x-xogħol
nispiċċaw bin-nies bla saqaf
se
u għandhom loans jew kirjiet.”
fuq rashom,” qalet Angele.
hamper
jkunu
qegħdin
ftit
differenti
jagħtu għax
minflok xorb se jkollu ikel relatat Riċentament, ppubblikat ringrazzjament
Mistoqsija dwar x’impatt taħseb
ta’
li qed iħalli s-sapport tagħha,
mingħand
ma’ din il-festa speċjali.
hija tgħid li bil-limitazzjonijiet
Hekk kif ninsabu fl-għatba ta’
F’post
tagħha qed tipprova tkun ta’
żmien il-Milied, Angele appellat
Angele kitbet, “Dawn huma
farka faraġ għal min hu veru fil-
biex kull min jista’ jipprovdi
n-nies li nkunu qed ngħinu
bżonn. “Nixtieq li ħafna oħrajn
xi ikel marbut mal-Milied u xi
l-aħwa meta nagħmlu xi xirja.
jagħmlu bħali, għax meta xi
ġugarelli, jista’ jagħmel kuntatt
Miskina ċemplitli tibki li t-tifel ta’
ħadd jibgħatli grazzi u nara lit-
magħha fuq il-mobile 99067582,
ħames snin kuljum għaġin qed
tfal qed jifirħu bix-xirjiet, ikun
jew
issajjarlu għax ir-raġel mejjet
l-akbar sodisfazzjoni tal-ġurnata
Facebook jew permezz ta’ email
u hi qed trabbi t-tifel weħidha
għalija,” qalet Angele.
camilleriangele85@gmail.com
persuna
intervista minn Maria Azzopardi
Angele messaġġ
li
għenitha.
fuq
il-paġna
soċjali
ta’
28 ta’ Novembru 2020 | EKONOMIJA
Malta
A member of Reanda International
WE FOCUS ON BUILDING MUTUALLY BENEFICIAL CLIENT RELATIONSHIPS
Who we assist? What we do?
Audit & Assurance Accounting and book-keeping Taxation Payroll & Outsourcing Business Plans & Consultancy
Limited Liability Companies Partnerships Sole-Traders Business Start-Ups
A3 Towers, Block A3, Level 12 Triq il-Kanonku M Bologna, Paola PLA 1211, Malta. T: (+356) 2123 5064 - E: robert@reandamalta.com www.reandamalta.com
15
16
EKONOMIJA | 28 ta’ Novembru 2020
IL-PANDEMIJA aċċentwat il-ħtieġa tad-diġitalizzazzjoni fl-oqsma kollha tas-soċjetà u l-ekonomija. Mit-tagħlim li qed isir b’mod elettroniku, il-ħaddiema li qed jaħdmu mid-dar, l-interazzjoni tagħna mal-membri anzjani tal-familja, sax-xiri ta’ dak kollu li għandna bżonn, it-teknoloġija kienet dik l-għodda li tippermettilna negħlbu l-iskumdità tal-pandemija u nadattaw għan-normalità l-ġdida.
ID-DIĠITALIZZAZZJONI:
spinta lejn in-normalità l-ġdida Filwaqt li sa ftit tas-snin ilu l-użu tat-
L-użu tat-teknoloġija llum hi kruċjali biex
Għal bosta kumpaniji, dan kollu kien
L-iskema ta’ business re-engineering
teknoloġija kien iffukat fuq li jkollok
jissolvew problemi kumplessi, jinħolqu
jeħtieġ investiment fid-diġitalizzazzjoni.
imnedija
preżenza online u xi kultant il-ħtieġa li
mudelli kummerċjali ġodda u jintlaħqu
Il-pandemija
sfida
l-Malta Enterprise toffri sa ħamest elef
tinteraġixxi mal-klijenti b’mod virtwali,
swieq ġodda. Il-pandemija aċċellerat
għas-sidien ta’ negozju, u t-twettiq ta’
ewro li jkopru servizzi ta’ konsulenza
illum
l-intensità
teknoloġika
hija
perjodu
ta’
mill-Kamra
tal-Kummerċ
u
ssaħħet
l-użu ta’ teknoloġiji li ilhom jeżistu numru
investiment hu deċiżjoni mhux faċli
biex jitjieb l-operat ta’ negozju permezz
drastikament, u t-teknoloġija nifdet il-
ta’ snin iżda li issa saru għodda kruċjali
f’perjodu ta’ inċertezza u ta’ bidliet
tat-teknoloġija
proċessi kollha tan-negozju mix-xiri ta’
biex l-istess negozju jibqa’ ħaj. L-użu
kbar fil-mod ta’ kif il-konsumaturi qed
l-effiċjenza
materja prima u prodotti, sal-esperjenza
akbar
jonfqu flushom. Madankollu, minkejja
l-ambjent.
tal-bejgħ u s-servizzi ta’ wara l-bejgħ.
mill-bejgħ ta’ prodotti u servizzi, inkluż
li
Filwaqt li investimenti oħra trażżnu waqt
ta’ softwer bħala servizz, inkluż sistemi
s-sentiment kummerċjali huwa wieħed
Minkejja li ninsabu f’perjodu ta’ bidliet
il-pandemija, l-investiment fl-ICT sploda.
ta’
negattiv, l-ispirtu reżiljenti tal-komunità
kontinwu u bi ftit ċertezzi dwar meta
kummerċjali Maltija baqa’ jippersisti.
l-kunfidenza tal-konsumaturi se terġa’
tat-teknoloġija
cloud
computing,
hu
AI
kkonfermat
u
IoT.
Kif
sosntna l-Kap Eżekuttiv ta’ kumpanija Hemm sens ta’ urġenza li t-teknoloġija
internazzjonali ewlenija tas-softwer, dak li
tintuża
seta’ jsir f’sentejn spiċċa sar f’xahrejn.
bħala
għodda
biex
negozju
jiggarantixxi pożizzjoni fis-suq f’ambjent
serje
ta’
stħarriġ
lokali
wrew
u
bl-għan jitnaqqas
li
tissaħħaħ
l-impatt
fuq
li
lura lejn il-perjodi ta’ qabel il-pandemija, Ir-rata ta’ self min-negozji lokali fl-aħħar
anke l-baġit Ewropew għas-snin li ġejjin
tmien xhur turi l-kunfidenza tagħhom li
jitfa’
enfasi
id-diġitalizzazzjoni
jinvestu fil-futur. Aktar minn 340 miljun
li
bl-għan li l-istess negozju jerġa’ lura
xhur sħaħ u dan wassal biex biddilna dak
ewro sselfu mill-banek lokali permezz tal-
ambjentalment sostenibbli – hija waħda
għan-normalità b’aktar kunfidenza min-
li konna nagħmlu. Meta nqisu li hu stmat
garanziji provduti mill-Bank Malti għall-
mill-prioritajiet tal-Kummissjoni Ewropea
naħa tal-konsumatur wara li l-vaċċin ikun
li hemm bżonn ta’ sitta u sittin ġurnata
Iżvilupp, filwaqt li r-rata ta’ qgħad f’Malta
attwali.
sar disponibbli.
biex niffurmaw drawwiet ġodda, wieħed
baqgħat relattivament baxxa din is-sena
jista’ jifhem aħjar għaliex mexxejja fid-
hekk kif in-negozji ngħataw għajnuna
L-użu tant wiesa’ tat-teknoloġija wassal
dinja tan-negozju qed jitkellmu fuq
mill-Gvern, b’mod li pruvaw jibbilanċjaw
għal talba akbar ta’ ħiliet diġitali u oħrajn.
normalità
fl-imġieba
il-kotba mingħajr ma jkollhom bżonn
Hekk kif it-teknoloġija qed tintuża aktar
tal-konsumatur u metodi ġodda ta’ kif
li jnaqqsu sostanzjalment in-numru ta’
u aktar fi proċessi kummerċjali fis-setturi
jitwettaq negozju, tagħlim u xogħol
ħaddiema. L-aġilità tal-korpi kostitwiti u
ekonomiċi kollha, mill-bejgħ bl-imnut sal-
wasslu għal ħtieġa ta’ bidliet fl-prattiċi
d-djalogu kostanti mal-Gvern irriżulta fi
manifattura, mis-servizzi finanzjarji sat-
tal-intrapriżi.
skema ta’ appoġġ li għenet lill-komunità
turiżmu, id-deskrizzjonijiet tal-impjiegi
kummerċjali lokali taqbad it-triq tal-
qed jinbidlu u l-kumpaniji qed ifittxu
proċess ta’ diġitalizzazzjoni.
impjegati li jkollhom il-ħiliet meħtieġa
Il-bidliet
mal-adozzjoni
ta’
–
Il-pandemija issa ilha għaddejja għal
ġdida.
flimkien
fuq
fejn il-konsumatur għandu għażla akbar,
prattiċi
biex jużaw is-sistemi teknoloġiċi ġodda.
28 ta’ Novembru 2020 | EKONOMIJA
17
Isabelle Micallef Bonello
Managing Consultant - CiConsulta
Minkejja li ħafna drabi jkun hemm il-biża’
L-isforzi tas-sistema edukattiva tagħna
Ħafna drabi dawk li nsejħulhom soft
Il-ġimgħat li ġejjin se jkunu opportunità
li se jintilfu l-postijiet tax-xogħol bl-użu
biex tiżgura li pajjiżna huwa lest li
skills, bħal ħsieb kritiku u kreattiv, ħiliet
biex
usa’ tat-teknoloġija, fil-verità l-prattika turi
jadotta
inkluż
soċjali u ta’ imġieba, teħid ta’ deċiżjonijiet
pożittiva tagħna biex inħejju għal futur
li ħafna drabi d-diġitalizzazzjoni twassal
applikazzjonijiet
jirriflettu
u kapaċità ta’ tmexxija huma ħiliet li
fejn għandna realtà ġdida li rriżultat
għal mod iktar effiċjenti ta’ kif isir negozju
l-imġieba umana, ikunu inutli jekk il-
jinksibu f’età adulta u fuq il-post tax-
minn kriżi u fejn it-teknoloġija qed
u l-ħolqien ta’ ħiliet ġodda, ġeneralment
ħaddiema tagħna ma jilqgħux il-kunċett
xogħol. Dawn huma ħiliet orizzontali li
tiffaċilita l-kummerċ u tista’ tkun is-
aktar avvanzati. Skont l-OECD, terz tal-
ta’ tagħlim tul il-ħajja. It-tagħlim fuq il-
diffiliċli jinkisbu permezz tat-teknoloġija
salvazzjoni
ħaddiema madwar id-dinja se jkollhom
post tax-xogħol u l-edukazzjoni adulta
għaliex l-aspett uman jibqa’ fundamentali
Iż-żieda fl-apprezzament tal-benefiċċji
bżonn jitħarrġu f’ħiliet ġodda fl-għaxar
huma fatturi kritiċi għall-progress fil-
fil-livelli kollha tagħom. Madankollu, ir-
tat-teknoloġija hija aspett fundamentali
snin li ġejjin. Il-maġġoranza tat-tfal li
karriera iżda wkoll biex pajjiż jibqa’
rieda li wieħed jgħolli l-livell tal-ħiliet
fl-inizjattiva Malta 2030 imnedija mit-
jinsabu fl-iskejjel primarji llum se jaħdmu
attraenti
li
tiegħu u l-ħila li jadatta għal deskrizzjoni
tim ta’ CiConsulta u l-ħassieba ta’ CI
f’postijiet tax-xogħol li ma jeżistux illum.
huma xprunata it-teknoloġija ta’ valur
ġdida ta’ xogħol qed issir dejjem aktar
Next
miżjud.
t-teknoloġija
l-ġdida,
moderni
għall-investiment
li
f’setturi
nużaw
lejn
l-enerġija
tal-komunità
titjib
u
l-attitudni
kummerċjali.
tal-benesseri
soċjo-
importanti hekk kif l-użu tal-intelliġenza
ekonomiku, żieda fis-sostenibbiltà tal-
Dan jitfa’ importanza kbira fuq is-sistema
artifiċjali u r-robotika tinferex b’mod
operat kummerċjali, spinta soċjali biex
edukattiva. Is-sistema ta’ edukazzjoni
aktar mgħaġġel fost is-setturi ekonomiċi
ikunu megħjuna l-komunitajiet tagħna
formali għandha tipprovdi aktar u aktar
kollha.
inkluż is-setturi vulnerabbli tas-soċjetà u
gradwati fl-ICT filwaqt li xxerred aktar
l-adozzjoni ta’ sens ta’ skop bħala parti
għarfien dwar x’inhuma l-ħiliet meħtieġa,
F’ambjent estern dejjem aktar dinamiku,
b’mod partikolari l-isfida li tattira aktar
bi
sfidi
studenti lejn is-suġġetti STEM li hu
u
l-kummerċ
kkalkulat li se jkunu meħtieġa minn kwart
vantaġġ kompetittiv ta’ pajjiż jinbidel
tal-impjiegi tal-futur qarib. Din il-ħidma
kontinwament
trid
umani hija kruċjali għall-prestazzjoni
tkun
appoġġjata
mill-industrija
globali
bħal
bidla
mingħajr u
fil-klima
fruntieri,
l-kwalità
tar-riżorsi
tal-ICT innifisha u l-istituzzjonijiet ta’
ekonomika.
ċertifikazzjoni privata li huma kruċjali
meħtieġa u r-rieda tar-riżorsi umani li
għall-kisba ta’ ħiliet fuq il-post tax-xogħol.
jsaħħu l-għarfien u l-ħiliet tagħhom hija
Filwaqt li l-edukazzjoni formali tipprovdi
aktar pertinenti f’ekonomija ta’ gżira
pjattaforma għall-edukazzjoni terzjarja
li tiddependi ħafna fuq l-investimetn
u
barrani
vokazzjonali,
is-sistema
edukattiva
u
Id-disponibbiltà
il-
l-industrija
tal-ħiliet
tat-turiżmu.
privata hi kruċjali għall-upskilling tal-
L-aġilità tal-ħaddiema ta’ pajjiżna li jaħfju
impjegati.
opportunitajiet ġodda se tkun kruċjali fin-normalità ġdida fejn soluzzjonijiet teknoloġiċi se jkunu fiċ-ċentru.
integrali tal-ħajja ta’ kumpanija.
18
EKONOMIJA | 28 ta’ Novembru 2020
Inħaddnu t-teknoloġija emerġenti u nipprovdu salvagwardji
M
atul
l-aħħar
snin
Joshua Ellul
Chairperson MDIA
Malta
emerġenti għandhom it-tendenza
permezz ta’ trasparenza f il-voti, kif
niżguraw li t-teknoloġija użata tkun
għamlet investment qawwi
li jkunu bħal donnu esaġerati meta
ukoll it-tnedija ta’ inf rastruttura ta’
ta’ livell adekwat. Għal din ir-raġuni
fis-settur
jiġu
Blockchain.
twaqqfet l-Awtorità Maltija għall-
tal-innovazzjoni
introdotti,
imbagħad
jitilfu
diġitali, biex mhux biss insaħħu l-użu
l-popolarità sal-punt li ħafna nies
u s-settur tat-teknoloġija tal-lum,
lanqas biss iridu jisimgħu l-isem
Meta niġu għall-AI nirrealizzaw li
Innovation Authority), biex tipprovdi
imma ukoll biex nippreparaw għat-
aktar, li mbagħad jiġu eventwalment
aħna diġà nużawha fil-ħajja tagħna
mod għall-konsumaturi u l-partijiet
teknoloġija t’għada. Fl-2018 u l-2019
għal perċezzjoni u implimentazzjoni
ta’ kuljum meta nfittxu fuq l-Internet,
interessati biex jirrikonoxxu meta xi
konna nisimgħu bil-Blockchain, DLT,
realistiċi tat-teknoloġija.
meta nisimgħu l-mużika u meta
arranġamenti teknoloġiċi innovattivi
nagħżlu li nisimgħu aktar kanzunetti
bħal din għaddew minn verifiki tas-
Smart Contracts u Cryptocurrencies
Innovazzjoni Diġitali (Malta Digital
kważi kuljum. Wara bdiet tissemma’
Madwar id-dinja, f ’dak li jirrigwardja
tal-għażla tagħna u li jkunu simili,
sistema biex jipprovdu li huma ta’
l-Intelliġenza
issa
l-Blockchain, issa qed nidħlu f ’dak li
u meta nħallsu bl-użu tal-karta tal-
livell adekwat. Maż-żmien se naraw
l-importanza tas-Cybersecurity ħafna
jissejjaħ “slope of enlightenment”
kreditu bħala miżura li tassigura li din
aktar
drabi qiegħda tiġi promossa. Mhux
tal-hype cycle, fejn issa qegħdin
ma tintużax b’mod mhux tas-soltu.
internazzjonali simili. Fil-fatt issa
il-każ li t-teknoloġija hija magħna
naraw l-użu tal-Blockchain tintuża
llum u minsija l-għada, iżda normali
f id-dinja ta’ vera. Lokalment rajna
Huwa
nħaddnu
tinvestiga dan, u aħna kburin li
li dawn it-teknoloġiji jgħaddu minn
li l-Blockchain tintuża f ’kuntratti
t-teknoloġija emerġenti bħal din
nistgħu ngħidu li Malta kienet minn
dik li tissejjaħ hype cycle.
ta’ kiri u ċertif ikati edukattivi. Fl-
biex bħala nazzjon ma nibqgħux
tal-ewwel biex timxi f’din it-triq u
istess waqt infetħu kumpaniji li
lura
industriji
se nagħmlu ħilitna biex inkomplu
jivverif ikaw
oġġetti
emerġenti. Madankollu, fl-istess ħin
nagħmlu dan u nkunu awtorità
f iżiċi, jingħata l-poter lill-komunità
irridu nkunu prudenti wkoll biex
f’dan il-qasam.
Il-hype kif
cycle
Artifiċjali
ta’
l-aspettattivi
u
Gartner għal
turina
teknoloġiji
l-validità
ta’
standards
u
regolamenti
qed naraw lill-Unjoni Ewropea tibda importanti
fir-rigward
li
ta’
28 ta’ Novembru 2020 | EKONOMIJA
19
Il-Futur huwa Diġitali M atul
is-snin
għaddew, Malta
rajna
li
tkabbir ekonomiku ta’ pajjiżna fis-snin li ġejjin,
lil
hekk kif l-applikabilità u l-impatt tagħha fuq
tiddiversifika
l-ekonomija mistennija jkomplu jissaħħu.
l-ekonomija tagħha b’suċċess,
bis-settur tat-teknoloġija mhux
Oqsfa regolatorji bħal dawk li waqqfet Malta
biss stabbilixxa lilu nnifsu bħala
fil-qasam tal-Blockchain u oħrajn mhux
wieħed ewlieni għall-ekonomija
biss huma mudell għal pajjiżi oħra iżda
lokali, iżda wkoll bħala settur li
wkoll kruċjali sabiex nattiraw investiment
jappoġġja t-tkabbir ta’ setturi
dirett barrani tal-ogħla livell u nkattru
oħra
ekosistema ta’ kumpaniji hekk magħrufa
importanti.
tat-teknoloġija
Is-settur
wera
wkoll
bħala unicorns. L-aspett ta’ finanzjament
reżiljenza matul il-pandemija,
huwa meqjus kruċjali
tant li xorta waħda rreġistra
f’dan is-settur,
andament
speċjalment sabiex
pożittiv.
Huwa
stmat li 70% tal-valur miżjud
Malta ssir pajjiż
li se jinħoloq fl-ekonomija ta’
aktar attraneti
għada se jkun kollu ġej mill-
għal startups u
ekonomija diġitali u pjattaformi
unicorns sabiex
teknoloġiċi.
Għalhekk
jistabbilixxu
kruċjali
pajjiżna
li
huwa jkompli
ruħhom f’pajjiżna,
jinvesti fis-settur sabiex tassew
jikbru u jespandu.
inkunu preparati għall-isfidi u
L-inċentivi fiskali offruti
l-opportunitajiet li dan jkollu se
minn entitajiet bħall-Malta Enterprise u l-MCST
jġib miegħu.
huma strumentali sabiex jappoġġjaw investimenti fir-riċerka, l-innovazzjoni u l-espansjoni f’setturi
Is-saħħa
ta’
kull
settur
ekonomiċi ġodda inkluż is-settur tat-teknoloġija
ekonomiku tiddependi ħafna
li kontinwament qed jesperjenza tkabbir. Filwaqt
fuq it-tħejjija għall-futur. Huwa
li kemm il-Gvern u anki s-settur privat huma
proprju
kommessi li jkomplu jappoġġjaw is-settur,
għalhekk
qiegħed
pajjiżna
kontinwament
irawwem Pilastru
li
din ewlieni
Tech.mt se tkun qed taħdem qatigħ sabiex
l-ekosistema.
taċċerta aċċess għal mezzi oħra ta’
li
finanzjament
qed
issir
bħalma
huma
ħidma sfiqa fuqu huwa dak
Bħala
tar-regolamentazzjoni, b’oqsfa legali
u
madwar
regolatorji l-assi
virtwali,
mibnija
għandha
finanzjarji
ħafna
potenzjal xi tkompli
l-intelliġenza
tisfrutta
artifiċjali u l-Blockchain. Il-Blockchain
Tech.mt
nemmnu li Malta
fis-settur
tat-teknoloġija
u
l-innovazzjoni.
It-
hija
tnedija tal-Istrateġija
teknoloġija orizzontali
N a z z j o n a l i
li għandha l-kapaċità
Diġitali
tittrasforma setturi u
diversi
2024
ekonomiċi
tiffaċilita
diversi
Blockchain mhijiex biss katalista li
fuqu
fl-edukazzjoni
u
l-ħiliet diġitali tal-istudenti u l-ħaddiema Maltin. Malta diġà tinsab f’pożizzjoni tajba biex tibni fuq il-qawwiet eżistenti tagħha,
madankollu
Tech.mt
fit-tnax-il
interessati
kollha
ninsabu
kommessi li nassiguraw futur diġitali ta’ suċċess għal pajjiżna.
M’hemm l-ebda dubju li l-futur huwa
tal-COVID-19
u
aċċess
għal
fondi
diġitali.
Il-pandemija
aċċellerat
permezz ta’ miżuri appoġġjati
it-tranżizzjoni
wkoll katalisti għall-ekonomija
mill-Bank
għad-dinja diġitali ta’ għada
diġitali. F’dan il-qasam, Malta
huwa element importanti fl-
m’għadhiex
nediet proċess ta’ ċertifikazzjoni
ekosistema ta’ dan is-settur u
inkompli
volontarju
biex
li
biex isostni l-investiment. Bħala
pajjiż irridu nkomplu nsaħħu
tissodisfa
numru
għall-Iżvilupp.
Dan
kriterji,
Tech.mt irridu naraw li nkomplu
inkluż iżda mhux limitat għal,
ngħinu kumpaniji sabiex jinvestu
kuntratti intelliġenti u s-sigurtà
u jkabbru l-operat tagħhom kif
ċibernatika.
ukoll ngħinuhom jinvestu firriċerka u l-innovazzjoni.
u
din
mibnija fuq il-Blockchain isiru
se tibqa’ tkun kruċjali għat-
ninvestu
is-settur. Flimkien mal-partijiet
equity
Il-Blockchain
sigurtà ċibernatika; u nkomplu
tibda tirkupra mix-xokk
l-Internet
ta’
l-infrastruttura diġitali inkluż is-
tkompli tassigura tkabbir f’dan
venture capital, skemi ta’ private
tassigura
regolamentazzjoni innovattiva;
l-attrazzjoni ta’ Malta u biex
oħra. Teknoloġiji bħalma huma meta
inkluż
ekonomiku żgur li se
joperaw
Things,
għall-finanzjament;
tibqa’ impenjata biex ittejjeb
xahar li ġejjin.
setturi u teknoloġiji emerġenti of
d-diversi
importanti
l-aċċess
miżuri ta’ appoġġ
tal-pandemija
iżda
tista’ titqies bħala faċilitatur importanti
u
elementi
jippermettu lil Malta
proċessi u proċeduri. Ilteknoloġija
2021-
M’hemm l-ebda dubju li l-futur huwa diġitali. Ilpandemija tal-COVID-19 aċċellerat din it-tranżizzjoni.
għażla. nirnexxu
t-tħejjija Biex bħala
20 EKONOMIJA | 28 ta’ Novembru 2020
Il-Politika
Brendan Zerafa
ĠDIDA taz-Ziju Sam
Tul il-kampanja Presidenzjali rajna lil Joe Biden jagħmel aċċenn fuq il-klassi tal-ħaddiema, preċiżament il-klassi tal-ħaddiema ġewwa tliet stati partikolari: dawk ta’ Michigan, Wisconsin u Pennsylvania.
F
l-2016 kien Donald Trump li rebaħ dawn it-tliet stati li s-soltu jmorru għand id-Demokratiċi u li grazzi għalihom sar President. Din is-sena, Joe Biden
irnexxielu jġibhom lura. Kif? Billi għamel aċċenn għallfatt li huwa wkoll ġej minn dik il-klassi, jiġifieri millklassi tal-ħaddiema, u li huwa twieled u trabba ġewwa Scranton, Pennsylvania. Dawn l-istati marru għand jgħixu fihom li ħassew li l-globaliżżazzjoni ħalliethom warajha: forsi għax kumpaniji li kienu jaħdmu magħhom ma baqgħux joperaw – u kien għalhekk li fuq il-front kummerċjali Trump kien iebes ħafna fuq iċ-Ċina. Fejn jidħol il-front kummerċjali ma nistennewx li Biden ser ikompli bil-gwerra kummerċjali ta’ Trump fuq iċ-Ċina. Irreġjun tal-Midwest (li jinkludi t-tliet stati li għadni kemm semmejt) pero’ jrid jara kif jerġa’ jingħata l-importanza li ħaqqu. Spunt partikolari li wieħed jista’ jħares lejħ huwa kif is-Sindku Malti-Amerikan Pete Buttigieg irnexxielu jqajjem belt li kienet qed tmut għal waħda vibranti ġewwa l-istat ta’ Indiana (li ukoll huwa stat fil-Midwest). Fejn tidħol is-saħħa, Biden huwa kommess li jibni fuq is-sistema ta’ saħħa li kien daħħal Barack Obama, jiġifieri Obamacare. Naraw li Biden din is-sistema irid jestendiha sabiex tkun kapaċi tkopri aktar nies (niftakru li fl-Amerka għandek 30 miljun ruħ li m’għandhomx assigurazzjoni tas-saħħa). Madanakollu fil-primarji Demokratiċi, naraw li Biden ma’ kienx favur sistema ta’ Medicare for All, jiġifieri sistema fejn il-programm tal-Gvern ‘Medicare’ li jagħti assigurazzjoni lil diversi nies inkluż dawk anzjani jiġi estiż biex ikopri ‘l kulħadd (akuntrarju ta’ Bernie Sanders). Meta mbagħad nitkellmu fuq l-immigrazzjoni, Biden huwa totalment l-oppost ta’ Donald Trump. Filwaqt li ninsab ċert li mhux se jkollok free for all fejn tidħol l-immigrazzjoni, xorta waħda nemmen li d-differenzi se jkunu kbar. Ibda biex ma nistenniex li Biden se jkompli jibni l-ħajt bejn l-Amerka u l-Messiku. Lanqas nistenna li jkun hemm persekuzzjoni fl-Amerka ta’ immigranti li ilhom jgħixu hemmekk mingħajr permess, anzi nistenna li jkun hemm imbuttatura biex ikun hemm aktar mogħdijiet biex wieħed jirregolarizza l-pożizzjoni tiegħu. Fuq livell ta’ politika barranija, Biden mistenni jkun aktar miftuħ lejn ilmultilateraliżmu milli lejn l-unilateraliżmu kif kien Trump. Jekk inħarsu lejn l-Ewropa nemmen li Biden ser ikun aktar alleat denju. Mhux l-istess nistgħu ngħidu għar-Renju Unit, fejn kellek il-Gvern konservattiv li kien qiegħed jistrieħ ħafna fuq Trump u l-alleanza Amerikana wara Brexit. Biss pero’ f’dan irrigward irridu nistennew u naraw, anke għaliex il-politika barranija Amerikana ma jagħmilhiex biss il-President, imma wkoll id-diparetimenti u ċ-ċivil Amerikan li kif ġara fil-passat, jaf ikun diffiċli iddawrilhom ir-rotta.
Il-politika ta’ Joe Biden
ir-Repubblikani 4 snin ilu għaliex kellek ħafna nies