Ekonomija 13 by arthouse

#13

5 ta’ Frar 2022

Ir-reżiljenza tas-settur tal-proprjetà p2 | L-Għoli tal-Ħajja u l-Importanza li Nipproteġu liż-Żgħir p13

Nota mill-Edituri

Omar Vella

Warren Farrugia

L-EDUKAZZJONI BĦALA QAFAS GĦAL MALTA TA’ GĦADA

ELEZZJONI 2022

Pajjiż jikseb żvilupp ekonomiku sostenibbli permezz ta’ investiment sostanzjali fl-edukazzjoni tal-kapital uman tiegħu. Nemmnu li l-iżvilupp u tkabbir ekonomiku ma jkollu l-ebda valur jekk il-gvern ma jfassalx strateġija ara biex ilpajjiż ikollu biżżejjed riżorsi umani. Mhuwiex sigriet li pajjiżna għandu nuqqas ta’ kapital uman. Sfida kbira ghal pajjiz li m’għandux żejt, gass jew riżorsi minerali. Sfida wisq ikbar meta wieħed jikkunsidra l-pass mgħaġġel ta’ kif qed tinbidel l-ekonomija globali kif ukoll l-impatt tal-pandemija COVID-19. Però l-ebda sfida mhi akbar mir-rieda ta’ gvern b'viżjoni ċara ta’ x’irid jilħaq u fejn irid jasal. Huwa ghalhekk li l-istrateġija nazzjonali għal wara l-pandemija, tinsisti fuq l-importanza taledukazzjoni bħala vejikolu kruċjali biex tassew infasslu l-Malta t’għada. Huwa għalhekk li l-gvern nieda l-Politika Nazzjonali taxXogħol il-ġdida li biha se jibda jaffronta din l-isfida. Din il-politika fiha pjan li bih se nkunu qed jgħolli l-valur tas-siegħa xogħol talħaddiem Malti u Għawdxi. Dan se jsir billi jtejjeb liħiliet, joffri opportunitajiet ta’ taħriġ, jinċentiva lil dak li jħaddem u lill-ħaddiema nfushom biex itejbu l-ħiliet tagħhom. Kull viżjoni tisħaq ful il-bżonn ta’ investiment fl-edukazzjoni biex kull individwu jtejjeb l-kapaċitajiet tiegħu, jingħata l-għodda kollha neċessarji biex ikun protagonist fil-Malta ta’ llum u t’għada. Din hija l-Malta tal-lum u ta’ għada. Malta b'viżjoni ċara. Malta imsejsa fuq ekonomija bi prospettiva. Malta li tagħraf l-importanza talinvestiment fir-riżorsi umani tagħha.

EKONOMIJA | 5 ta’ Frar 2022

Ir-reżiljenza tas-settur tal-proprjetà “Jekk ikolli nħares lura lejn kif morna fl-2021 bħala industrija nista’ ngħid li minkejja l-isfidi kollha li ġabet magħha din il-pandemija, l-industrija baqgħet b’saħħitha fejn saħansitra qabżet il-valuri rekord tal-2019 f’termini ta’ valur talproprjetá mibjugħa” Alex Brincat

Kap Eżekuttiv CENTURY 21, Malta

lex Brincat huwa l-Kap Eżekuttiv

ta’ Ħ’Attard, Ħal-Balzan, l-Iklin u Ħal-

U kemm jaffettwa l-fatt ta’ kemm tkun

tal-avjazzjoni, ospitalitá u catering fost

ta’ CENTURY 21, Malta, b’din

Lija segwit mil-lokalitajiet tal-Mellieħa

b’saħħitha l-ekonomija fil-pajjiż għas-

l-oħrajn. Pero, bl-Ingliż ngħidu li, “The

id-ditta hija waħda mill-akbar

u San Pawl il-Baħar. Peró, rajna tnaqqis

suq tar-retail?

proof of the pudding is in the eating”,

netwerks ta’ aġenti tal-proprjetà fid-

fil-lokalitajiet

Bormla

Fis-settur tar-Real Estate bħal kwalunkwe

minkejja

dinja, b’madwar 10,000 uffiċċju u 130,000

u l-Kalkara li tant huma għal qalb il-

industrija oħra, il-fatt li jkollok ekonomija

importanti għas-settur tar-Real Estate,

professjonist

barranin.

fil-pajjiż li tkun stabbli u b’saħħitha huwa

illum nistgħu ngħidu li bqajna noperaw

kruċjali biex wieħed jkompli jinvesti u

b’mod kostanti u fl-2021 qbiżna l-livelli tal-2019 bi 15.3% f’termini ta’ valur.

tal-bejgħ

mifruxa

ma’

tal-Birgu,

l-Isla,

80 pajjiż differenti madwar id-dinja. F'CENTURY 21, wieħed isib

persuni

Filwaqt li f’Għawdex l-aktar lokalitajiet

jkattar l-ekonomija tal-pajjiż kif ukoll

dedikati

biex

jiksbu

l-aħjar

l-pandemija

kienet

test

riżultati

popolari baqgħu Xaghra, Qala, Nadur,

jiġġenera aktar impjiegi. Il-fatt li jkollok

għall-klijenti tagħhom li jixtru u jbigħu

Għajnsielem segwiti mill-Għarb, Għasri,

ekonomija

proprjetà

L-esperjenza

Sannat, Xlendi u San Lawrenz. Hawnhekk

pajjiż ikun f’pożizzjoni li jintroduċi aktar

Estate

tagħhom u s-servizz orjentat lejn il-

nsibu li dejjem aktar u aktar Maltin qed

skemi biex iħares l-interessi taċ-ċittadini

Maltija fejn diversi investituri baqgħu

klijent kontinwament iġibu lin-nies lura

jagħżlu li jixtru proprjetá ġewwa l-gżira

għax li jkollok id-dar tiegħek huwa dritt

juru fiduċja fl-ekonomija tagħna fejn il-

għas-CENTURY 21.

Għawdxija.

ta’ kull ċittadin u l-qafas ta’ ekonomija

maġġoranza tagħhom għażlu li jixtru

b’saħħitha.

proprjetá kummerċjali filwaqt li oħrajn

immobbli.

B’eluf ta’ uffiċċji madwar id-dinja, huma

U fil-prezent, huwa iktar worth it li tixri

żviluppajw

b’saħħitha

jgħin

biex

il-

Waqt

il-pandemija, baqa’

is-settur

l-mutur

tar-Real

tal-ekonomija

għażlu li jikru. Jekk inħarsu lejn is-suq

jew li tikri?

Tajjeb li nsemmu li kemm l-industrija

residenzjali,

dwar kif in-nies iridu jixtru, ibigħu u

Biex wieħed ikun jista’ jwieġeb tajjeb din

tal-kostruzzjoni flimkien ma’ dik tar-Real

huma first time buyers li qed jagħmlu

jikru proprjetà. Huwa l-pjaċir tagħhom

id-domanda wieħed ikun jrid jara naqra

Estate taw kontribut biex l-ekonomija

użu tajjeb mid-diversi inċentivi li ħareġ

li jaqsmu dak li jafu u jagħtu l-aħjar

ċ-ċirkostanzi li jkun jinsab fihom il-klijent.

tal-pajjiz kompli tikber. Tradizzjonalment

il-Gvern. Il-kumplament tas-suq huwa

pariri possibbli, filwaqt li jistinkaw biex

Għalhekk

dawn is-setturi kienu dejjem popolari

magħmul minn klijenti li qed jixtru

jiżguraw li l-esperjenza ma tkun xejn ħlief

jkollok quddiemek għax għal wieħed

mal-Maltin u l-Għawdxin għax dejjem

proprjetá biex jikru, oħra biex itejbu

eċċezzjonali.

huwa worth it li jixtri filwaqt li għall-

kienu kkunsidrati bħala safe haven biex

persuna l-oħra aħjar li jikri. Pereżempju,

wieħed jinvesti flusu, fejn ir-Return on

biex jixtru dar ta’ villeġġjatura jew biex

F’din l-intervista, iddiskutejna ma’ Alex

ikollna ħafna barranin li jiġu biex jaħdmu

Investment huwa wieħed ogħla mill-

iċekknu d-dar taghhom.

diversi materji interessanti dwar is-suq

jew jistudjaw hawn Malta, f’dan il-każ

medja.

tar-retail f’pajjiżna, fejn bdejna biex

għal dawn il-klijenti huwa worth it li jikru.

esperjenza

bla

paragun

jiddependi

mill-persuna

saqsejnieh dwar kif inhu s-suq tar-retail

il-maġġoranza

jimmodernizzaw

id-dar

tagħhom

tagħhom,

Il-pandemija nistgħu ngħidu li biddlet xi Biex dan is-settur ikompli jiġġedded

ftit it-talbiet tal-klijent fejn ħafna aktar

Fil-passat kien ikollna nies ta’ ċertu dħul

huwa importanti li l-Gvern flimkien mal-

qed ifittxu djar b’aktar spazjijiet bħal

baxx li kienet diffiċli għalihom li jsiru sidien

istakeholders ikompli jkun sensittiv għal

ngħidu aħna pixxina, ġnien, gallarija, kif

Fi kliemu: “Jekk ikolli nħares lura lejn

ta’ djarhom minkejja li huma residenti

dan is-settur billi jġedded jew jintroduċi

ukoll spazju biex jagħmlu xi uffiċju biex

kif morna fl-2021 bħala industrija nista’

Maltin. Minħabba kif kien jopera s-suq

skemi li jkomplu jgħinu u jindirizzaw

jaħdmu mid-dar.

ngħid li minkejja l-isfidi kollha li ġabet

dak iż-żmien l-unika għażla li kellhom

l-isfidi li ċ-ċittadini jistgħu jiltaqgħu

magħha din il-pandemija, l-industrija

kienet proprju li jikru. Peró, l-Awtorità

magħhom biex jixtru proprjetá. Ikompli

Qed naraw numri dejjem jikbru fejn

baqgħet

tad-Djar kienet strumentali biex żdied

jsaħħaħ il-proċessi biex b’hekk l-industrija

diversi klijenti qed jagħżlu li jixtru ġewwa

qabżet il-valuri rekord tal-2019 f’termini

l-aċċess

fost

tkompli tikber u nkomplu nipproduċu

l-gżira Għawdxija fejn id-djar tradizzjonali

ta’ valur tal-proprjetá mibjugħa.

kategoriji ta’ dħul baxx u medju. Taħt

xogħol ta’ kwalitá li tant huwa importanti

bħall-Houses of Character huma aktar

l-iskema Equity Sharing miftuħa għall-

biex ikompli jiġġenera valur fl-ekonomija

mfittxija minn qatt qabel. Filwaqt li

Jekk inħarsu lejn x’ġara fl-2021, 14,349

persuni li għandhom minn 30 sena ’l

tagħna. Jinħass il-bżonn li l-industrija

l-maġġoranza tax-xerrejja huma minn

kuntratti tal-bejgħ ġew reġistrati mal-

fuq, fejn il-Gvern jidħol għal massimu

tkun issapportjata billi l-pajjiż jipproduċi

Malta, xorta waħda l-aktar proprjetijiet

Awtoritá tat-Taxxa. Dan ifisser żieda ta’

ta’ 50% tal-propjetà flimkien max-xerrej

ħaddiema professjonali u mħarrġa f’dan

popolari

29.8% mis-sena ta’ qabel fuq kuntratti

aktar u aktar persuni qed jsiru

is-settur.

l-penthouses segwiti mill-maisonettes.

depożitati. Bħala valur ta’ kuntratti tal-

ta’ djarhom. Dan filwaqt li skemi oħra li

bejgħ li ġew depożitati rajna żieda ta’

qed jgħinu liż-żgħażagħ isiru sidien ta’

Il-pandemija

46.8% fuq is-sena ta’ qabel li jammonta

djarhom, bħall-iskema tal-ħlas tal-10%

affettwat lis-suq tar-retail?

għal €3,120.3 miljun.

depożitu li jsir fil-konvenju u l-iskema tal-

Żgur li l-pandemija tal-Covid-19 ġabet

qed

Home Assist biex persuni u koppji bi

sfidi

Bħalma ngħidu dejjem: “L-aħjar żmien li

L-akbar amount ta’ kuntratti tal-bejgħ li

dħul baxx jirnexxielhom jieħdu self mill-

fosthom Malta. Biss biss nistgħu naraw

ġew reġistrati fl-2021 kienu fil-lokalitajiet

bank.

b’għajnejna kif din laqtet ħażin is-setturi

bħalissa f’Malta.

b’saħħitha

fejn

saħansitra

għas-suq

tal-proprjetà

sidien

jibqgħu

l-appartamenti

Minkejja l-pandemija nistgħu naraw li tal-Covid-19

importanti

madwar

kemm

l-prezzijiet tal-proprjetá baqgħu stabbli u f’ċerti każijiet żdiedu. Għalhekk, mhux

id-dinja

nistennew

l-prezzijiet

tixtri proprjetá, huwa llum.”

jinżlu.

5 ta’ Frar 2022 | EKONOMIJA

Is-suq tal-kiri kien daqsxejn differenti

F’Diċembru

żieda

Ħelsien tat-taxxa fuq bejgħ u xiri ta’

X’inhu l-pass li jmiss?

hekk kif il-pandemija affettwat dan is-

sostanzjali ta’ konvenji u dan minħabba

proprjetà vakanti jew f’UCA jew bi stil

Hekk kif dan is-settur qiegħed dejjem

suq minħabba li kien hawn ħafna anqas

l-iskema fiskali li l-Gvern kien ħabbar fil-

tradizzjonali

jikber, aħna ta’ CENTURY 21, il-ħidma

turisti u ħafna anqas ħaddiema barranin.

Budget tal-2021 u li rat it-terminu tagħha

Għall- proprjetajiet

ilhom

Peró, hekk kif dejjem ir-restrizzjonijiet tal-

proprju f’dak ix-xahar. F’dawn il-miżuri

għal

sena u

ivvjaġġar dejjem qed jonqsu, nemmnu li

tal-2021

rajna

mibnija

tagħna ma tieqaf qatt u dejjem inkunu

huma

qed nistiednu aktar u aktar aġenti kemm

li kienu daħlu biex inaqqsu mill-impatt

vakanti għal aktar minn seba’ snin,

ta’ esperjenza kif ukoll dawk kollha li

s-suq tal-kiri se jerġa’ jiġi għal dak li kien

tal-pandemija, fejn ir-rata tal-boll fuq xiri

għal proprjetajiet li huma f’UCA u għal

jixtiequ jidħlu f’din l-industrija għall-

qabel.

ta' proprjetà naqset minn ħamsa fil-mija

dawk il-proprjetajiet ġodda li jinbnew

ewwel darba biex jingħaqdu mal-familja

(5%) għal wieħed punt ħamsa fil-mija

bi stil u arkitettura tipika u tradizzjonali

ta’ CENTURY 21. U jekk m’għandekx

Żgur li aħna bħala CENTURY 21 – waħda

(1.5%) fuq l-ewwel erba' mitt elf ewro

Maltija,

inneħħu

esperjenza imma dejjem xtaqt tibda

mill-iktar ditti ta’ real estate rinomati

(€400,000)

t-taxxa

tal-Capital

t-taxxa

din il-karriera tinkwieta xejn għax aħna

madwar id-dinja - konna minn ta’

t-tnaqqis tar-rata ta' taxxa, minn tmienja

tal-boll

b’mod

fuq l-ewwel

noffru diversi korsijiet taħt it-tutela ta’

quddiem

fil-mija (8%) għal ħamsa fil-mija (5%) fuq

€750,000 tal-prezz tal-proprjetà. Barra

CENTURY 21 University li jgħallmuk dak

nkabbru dan is-settur f’dan iż-żmien

dawk li qegħdin ibiegħu proprjetà. Dan

minn hekk, first time-buyers ta’ dawn

kollu li jkollok bżonn biex tibni karriera.

tant diffiċli. Grazzi għat-tmexxija l-ġdida,

jgħodd għal dawk il-konvenji rreġistrati

il-proprjetajiet

il-kumpanija ħadet l-opportunitá biex

sal-31 ta' Dicembru 2021 u li mbagħad

f’Malta ser jirċievu grant ta’ €15,000. First-

Kif

tkompli tinvesti u ttejjeb is-servizzi li toffri

it-tali konvenju jissarraf f'kuntratt li jsir

time buyers Għawdxin li jixtru dawn it-

Consultants li dejjem xtaqu li jkollom

fejn komplejna ngħollu l-livell u ffukajna

mhux aktar tard mit-30 ta' Ġunju 2022.

tip ta’ proprjetajiet ġewwa Għawdex ser

il-branch tagħhom nistidnuhom biex

jirċievu grant bil-valur doppju jiġifieri ta’

ikellmuna biex isiru jafu dwar l-iskemi li

€30,000.

għandna biex aħna ngħinuhom jagħmlu

biex

inkomplu

nkattru

tal-valur

tal-proprjetà

aktar fuq il-kwalitá tas-servizz. Hawnhekk Fl-aħħar

iżda

mhux

l-inqas,

qed

nosservaw

tibdil

aktar

minn

ser

inkunu

qed

Gains

komplut

li għadni kif semmejt ukoll

dawk

Seasoned

Property

Alex,

fit-tendenza fejn l-aktar lokalitajiet li

x’futur jaħseb li għandu dan il-qasam

rreġistraw l-akbar numru ta’ konvenji

Għotja fuq il-valur tal-VAT imħallas

f’pajjiżna?

huma l-Birgu, L-Isla, Bormla u l-Kalkara

Mit-12 ta’ Ottubru 2021, għal dawk li

Minn numri li dejjem qed nesperjenzaw

segwiti mil-lokalitajiet tal-Belt Valletta,

ser jixtru jew li diġà għandhom dawn

Jekk trid tkun taf aktar, jew qed tfittex

qed naraw li l-futur f’dan il-qasam

Floriana, il-Marsa, il-Ħamrun, Tal-Pietá

it-tip ta’ proprjetajiet ser tingħata ukoll

biex tixtri jew tbiegħ id-dar tiegħek, jew

jidher li se jkun wieħed b’saħħtu għall-

u Santa Venera, zieda ta’ 105.1% u 70.6%

għotja fuq il-valur tal-VAT imħallas sa

trid tissieħeb magħna, agħmel kuntatt

ekonomija ta’ Malta. Biss biss fl-2021, ġew

rispettivament fuq is-sena ta’ qabel.

massimu ta’ €54,000 għal fuq l-ewwel

miegħi fuq:

€300,000 fi spejjeż ta’ restawr u irfinar.

Mobile: 00356 7923 3996 - Call or

reġistrati 15,655-il konvenju jiġifieri żieda

dan il-pass u l-ħolma tagħhom issir realtá.

ta’ 39% fuq l-2020 u żieda ta’ 34.8% fuq

Din it-tibdil fit-tendenza huwa attribut

WhatsApp; Uffiċċju: 00356 2339 2121;

l-2019.

għall-miżuri li ħabbar il-Gvern fl-aħħar

Email: abrincat@century21.mt.

budget fosthom:

TISTA’ MALTA TADOTTA ĠIMGĦA TAX-XOGĦOL TA’

ERBAT IJIEM?

-idea ta’ transizzjoni għal ġimgħa ta’ erbat ijiem, mingħajr telf ta’ paga meta mqabbla ma’ ġimgħa tax-xogħol ‘normali’ mit-Tnejn sal-Ġimgħa qed tikseb popolarità. Proponenti ta’ ġimgħa ta’ erbat ijiem jargumentaw li inqas sigħat ta’ xogħol se jgħin biex tiżdied il-produttività u din l-ispinta filproduttività inizjalment tikkumpensa għall-ġimgħa tax-xogħol iqsar. Madankollu, dan mhux dejjem ikun il-każ, speċjalment fi ħdan setturi differenti tal-ekonomija. Madankollu, it-tnaqqis tas-sigħat tax-xogħol mingħajr

n-natura tax-xogħol tagħhom, ikun hemm bżonn li jiġu

żidiet

ugwali

fil-produttività,

mingħajr

telf

Kurt Muscat

idgħajjef il-kwalità tas-servizzi mogħtija.

ta’

impjegati aktar ħaddiema biex jagħmlu tajjeb għan-

paga, x’aktarx ifisser tnaqqis fil-profitti jew żieda fil-

nuqqas ta’ sigħat. B'nuqqas ta' impjegati eżistenti

Biex nikkonkludu, bla dubju hemm benefiċċji għal

finanzjament pubbliku għall-entitajiet pubbliċi. Jekk il-

f'numru ta' industriji, din tkun sfida sinifikanti.

ġimgħa tax-xogħol iqsar, madankollu, l-aspett negattiv

possibbiltà għal titjib fil-produttività fis-servizzi pubbliċi

ma jistax jiġi injorat. Għalhekk, deċiżjonijiet dwar

bħas-saħħa jew l-edukazzjoni huwa limitat (li tidher

fil-kuntest tal-Malti, huwa probabbli li jkun diffiċli għal

jekk Malta għandhiex tadotta ġimgħa ta’ xogħol

suppożizzjoni raġonevoli, sakemm ma nkunux lesti li

kumpaniji individwali li jinnovaw f'dan l-ispazju mingħajr

iqsar jistgħu jittieħdu biss ladarba jkunu saru provi

naċċettaw ir-riżultati ta’ klassi akbar, pereżempju), allura

ma jesponu n-negozji tagħhom għal riskju sostanzjali.

xierqa, partikolarment fid-dawl tal-fatt li Malta ilha

tranżizzjoni għal ġimgħa ta’ erbat ijiem tista’ jgħollu

Għalhekk, is-settur pubbliku jista’, u jrid jgħin li-

tesperjenza nuqqas ta’ ħaddiema ghal dawn l-aħħar

l-ispejjeż tal-pagi b'mod sinifikanti.

kumpaniji jesperimentaw bi studji/provi u meta jagħmlu

snin. Sadanittant, li wieħed iżomm għajnejh fuq studji

hekk, ikissru normi u aspettattivi stabbiliti madwar il-

li saru f’ pajjiżi oħra bla dubju se jippreżenta għarfien li

Barra minn hekk, ġimgħat ta’ xogħol iqsar joħolqu wkoll

ħinijiet tax-xogħol, li ħafna drabi jiffurmaw parti mill-

jista’ jkun ta’ għajnuna kbira għal dawk li jfasslu l-politika

sfidi fir-rigward tal-provvista tax-xogħol, li f’Malta ilha

ostaklu għar-riforma. Biex ikun utli, dawn lis-studji jridu

Maltija.

problema għal dawn l-aħħar snin. Pereżempju, jekk

jittestjaw b'mod rigoruż l-ipoteżi li sigħat ta' xogħol iqsar

l-impjegati fl-industrija tal-ospitalità kellhom jaħdmu

jistgħu jgħollu l-produttività u ikun importanti wkoll li

ġimgħa iqsar, jekk wieħed jassumi li l-produttività

jistudjaw il-varjazzjonijiet fir-riżultati skont is-settur jew

tagħhom mhux se tiżdied proporzjonalment minħabba

il-kompitu tax-xogħol u jivvalutaw jekk dan ittejjeb jew

EKONOMIJA | 5 ta’ Frar 2022

Faċilità ġdida f’Ħal Far għan-negozji żgħar

INDIS Malta se tinvesti €12-il miljun f’faċilità ġdida għan-negozji żgħar u medji ġewwa Ħal Far, li se tkun qed tilqa’ fiha negozji mill-kategoriji 5A u 5B, jiġifieri dawk li jitqiesu bħala industrija ħafifa u industrija ġenerali, inkluż dawk li l-operat tagħhom jinvolvi l-iżvilupp ta’ prodotti jew proċessi ġodda.

INDIS Malta diġà ħarġet is-sejħa pubblika għat-tindif u t-tħaffir tas-sit, kif ukoll biex isir titjib fl-infrastruttura tat-triq. Fix-xhur li ġejjin imiss li toħroġ is-sejħa pubblika għax-xogħol ta’ kostruzzjoni ta’ din il-faċilità, u ftit wara jibda x-xogħol innifsu.

in il-faċilità, li mistennija titlesta sas-sena 2024,

ftit tax-xhur ilu, fejn b’investiment ta’ €470 miljun se

Intant, INDIS Malta diġà bdiet tilqa’ l-applikazzjonijiet

se tkun mifruxa fuq medda ta’ 14,000 metru

tkompli taħdem sabiex ittejjeb l-infrastruttura industrijali

m’għand in-negozji żgħar u medji li huma nteressati li

kwadru – bejn wieħed u ieħor id-daqs ta’ żewġ

tal-pajjiż. B’dan il-mod, ikun jista’ jiġi attirat iktar

joperaw minn din il-faċilità.

grawnds tal-futbol.

investiment, kif ukoll tingħata iktar għajnuna lin-negozji li diġà joperaw minn hawn sabiex ikomplu jikbru u

Il-firxa tan-negozji li jistgħu japplikaw hija pjuttost

Fil-pjan terran se jinbnew 22 unit li bejniethom se joħolqu

jkattru l-attività ekonomika tagħhom, jkollhom suċċess,

wiesgħa, u fost ħafna oħrajn tinkludi mekkaniks, tellara,

madwar 5,800 metru kwadru ta’ spazju industrijali

u joħolqu iktar ġid għall-ħaddiema u l-familji tagħhom.

mastrudaxxi, restawraturi, sand blasters, u għadd kbir

ġdid; tmien units oħra se jinbnew fil-livell ta’ fuq u se

ta’ negozji oħra li spiss joħolqu ftit ta’ inkonvenjent meta

joħolqu madwar 4,200 metru kwadru ieħor; filwaqt li fil-

In-negozji żgħar u medji li se jkunu qed jaħdmu minn

jkunu qrib żoni residenzjali minħabba storbju jew anki

livell taħt l-art se jinħoloq parkeġġ fuq medda ta’ 6,800

din il-faċilità se jkollhom l-opportunità li jaħdmu fi

l-impatt viżwali tagħhom. Għaldaqstant, din il-faċilità

metru kwadru bi spazju għal madwar 140 karozza.

cluster, fejn jistgħu anki joffru servizzi kumplimentari

se tkun qed tilħaq ukoll l-għan li tnaqqas l-inkonvjent

għal xulxin. Dan iġib miegħu għadd ta’ vantaġġi, kemm

għar-residenti.

B’dan il-mod, din il-faċilità se tkun qed issegwi l-prassi

għal INDIS Malta fejn tidħol iż-żamma tal-faċilità, iżda

li INDIS Malta adattat f’dawn l-aħħar snin għall-proġetti

iktar importanti minn hekk għan-negozji nfushom u

L-applikazzjonijiet jistgħu jitniżżlu mill-website ta’

tagħha, fejn minflok ma jfettħu fil-wesgħa sabiex

anki għall-klijenti tagħhom.

INDIS Malta, www.indismalta.com, u jintbagħtu b’email

jilqgħu għat-talba kbira għall-ispazju industrijali, fejn

fuq schemes@indismalta.com, jew jittieħdu fl-uffiċji

hu possibbli l-faċilitajiet ġodda qed jinbnew fuq għadd

Għal dan il-proġett, INDIS Malta qed tieħu approċċ

ta’ INDIS Malta fl-indirizz: 88, Triq il-Wied tal-Imsida,

ta’ livelli sabiex isir użu dejjem iktar effiċjenti tal-ispazju

ftit differenti; fejn is-soltu l-ewwel tirċievi t-talba tal-

Birkirkara, sa mhux iktar tard mit-30 ta’ Marzu 2022.

industrijali u fl-istess waqt jitnaqqas l-impatt ambjentali

investitur umbgħad il-faċilità tinbena skont dik it-talba,

tal-proġetti.

f’dan il-każ l-ewwel qed tinbena l-faċilità b’mod li jkun

F’każ li wieħed ikollu bżonn xi għajnuna, jista’ jsir kuntatt

hemm provvista ta’ propjetà industrijali mibnija lesta u li

ma’ INDIS Malta permezz tal-istess email, schemes@

Il-proġett huwa parti mill-programm għall-iżvilupp tal-

tkun tista’ tiġi allokata mall-ewwel, u b’hekk tilqa’ għat-

indismalta.com, jew anki billi jċempel fuq in-numru

infrastruttura industrijali li ġie mniedi minn INDIS Malta

talba kbira li ġejja mingħand in-negozji żgħar u medji.

2226 4400.

5 ta’ Frar 2022 | EKONOMIJA

Investiment Barrani ta’ Kwalità Matul l-2021, il-Ministeru responsabbli mill-intrapriżi ffoka ħidmietu fuq żewġ fronti: il-protezzjoni tan-negozji mill-isfidi li ġabet magħha l-pandemija filwaqt li komplejna nattiraw investiment ta’ kwalità lejn pajjiżna. Fit-tieni sena tal-pandemija pajjiżna attira mal-113-il proġett b’investiment ta’ €175 miljun. Fuq kollox rajna li l-investment ikun ta’ kwalità f’niċeċ ekonomiċi innovattivi li jwasslu għall-karrieri ta’ kwalità għall-ħaddiema u ż-żgħażagħ tagħna.

inkejja l-inċertezza li ġabet magħha

produzzjoni ta’ valur miżjud u ta’ kwalità iktar

l-pandemija

għolja minn dak li kienu jagħmlu f’pajjiżna

fuq

livell

globali,

il-

Ministeru għall-Enerġija, l-Intrapriża

oriġinarjment.

u l-Iżvilupp Sostenibbli ffoka l-ħidma sabiex jitkattar ambjent ekonomiku li jkompli jattira

Dan

huwa

kruċjali

sabiex

nkomplu

nżidu

lejn Malta u Għawdex investiment barrani ġdid.

l-kompettività ta’ dan is-settur u tal-ekonomiija

Dan sar grazzi wkoll għal attitudni pożittiva lejn

Maltija b’mod aktar wiesgħa. Irridu nkomplu

investituri li kienu qed jikkunsidraw jinvestu

niffukaw fuq il-kwalità f’dak kollu li nagħmlu

f’pajjiżna.

għax dan jassigura karrieri aħjar u opportunitajiet ġodda għall-ħaddiema Maltin u Għawdxin.

Jekk qatt kien hemm sena li fiha konna affaċjati bi sfidi ġodda kienet proprju l-2021. Il-pandemija

Investiment fl-innovazzjoni u niċeċ ekonomiċi

u r-realtà ta’ Brexit offrew sfida kbira minn dan

ġodda

il-lat. Għalhekk iffukajna l-ħidma fuq li noħolqu l-opportunitajiet minn dawn l-isfidi.

U għalhekk huwa pożittiv li qed jirnexxilna nattiraw lejn pajjiżna investiment barrani f’niċeċ

L-aċċessibilità hija għodda importanti sabiex

ekonomiċi ġodda. Setturi moderni li se jkunu

l-investituri, speċjalment investituri barranin,

kruċjali sabiex anke ż-żgħażagħ tagħna jkunu

jifhmu l-opportunitajiet li joffru l-Gżejjer Maltin

jistgħu

u Għawdxin. Fil-fatt, din l-accessibilità għenet

tagħhom f’dawn l-intrapriżi li qed jiġu lejn

sabiex

pajjiżna.

jiġu

pprovduti

soluzzjonijiet

prattiċi

jilħqu

l-ambizzjonijiet

professjonali

għal ostakli li jiltaqgħu magħhom waqt li jkunu qed jevalwaw l-għażla ta’ pajjiżna bħala

Matul is-sena ġew approvati għajnuniet għal

d-destinazzjoni tal-investiment tagħhom.

progetti fl-industrija tal-Fintech li qed tkompli tixpruna il-qasam diġitali u fis-snin li ġejjin se

Kumpaniji stabbiliti jespandu f’operat ta’

tkompli tbiddel lis-settur finanzjarju kif nafuh

kwalità akbar

illum.

Investiment f’ekonomija dejjem aktar sostenibilità

Fost oħrajn, matul is-sena 2021 rajna investiment

Irnexxielna wkoll nkomplu nġibu lejn pajjiżna

Irridu nattiraw investiment lejn pajjiżna li jkun konsistenti mal-

barrani li seħħ f’pajjiżna minn kumpaniji li ilhom

kumpaniji li jiżviluppaw sistemi ta’ intelliġenza

viżjoni tagħna għal ekonomija aktar ħadra u diġitali. Għalhekk qed

stabbiliti f’Malta għexieren ta’ snin. Huwa ta’

artifiċjali

naraw li irrispettivament mis-settur li jkunu qed joperaw fih, dawn

kuraġġ li tara lil dawn il-kumpaniji, li ħafna

teknoloġiċi

Forsi

l-intrapriżi jkunu konxji mill-impatt ambjenali u r-responsabilitajiet

minnhom joperaw fis-settur tal-manifattura,

mhux kulħadd jirrealizza li ħafna minn dawn

soċjali tal-operat tagħhom. Mhux hekk biss, qed inħarsu ‘l quddiem

ikabbru l-investiment tagħhom f’pajjiżna stess.

il-kumpaniji li qed nattiraw lejn pajjiżna qed

sabiex naraw fiż-żmien li ġej, pajjiżna jkun l-għażla naturali għal

jirnexxilhom jassiguraw kuntratti ta’ xogħol

intrapriżi ekoloġiċi.

sabiex għal

japplikawom setturi

f’soluzzjonijiet

tradizzjonali.

Dan huwa fuq kollox sinjal tal-fiduċja fil-

ma’ wħud fost l-akbar kumpaniji fuq livell

ħaddiema illi għamlu s-suċċess ta’ dawn il-

internazzjonali.

Dan kollu huwa xhieda tal-viżjoni tal-ħidma tal-Ministeru għall-

kumpaniji fis-snin li għaddew u li se jkunu

Enerġija, l-Intrapriża u l-Iżvilupp Sostenibbli f’dan il-qasam. Irridu

indispensabbli sabiex ifasslu l-futur ta’ din

Qed jirnexxilna wkoll nattiraw lejn pajjiżna

li f’pajjiżna nkomplu nattiraw aktar investiment barrani ta’ kwalità

l-industrija fis-snin li ġejjin.

kumpaniji

għolja li joffru karrieri ġodda għal ħaddiema tagħna. Dan fl-istess

japplika teknoloġija moderna ta’ kwalità għolja

waqt li noħolqu niċeċ ġodda li jsaħħu l-ekosistema tal-ekonomija

Dan

jirrifletti

Maltija sabiex nwessgħu dejjem aktar id-diversifikazzjoni tal-

se jkun qed jipprovdi impjiegi ta’ kwalità u

industriji tagħna.

opportunitajiet li joffri għall-manifattura tal-

opportunitajiet għaż-żgħażagħ u riċerkaturi

futur. Dan hekk kif numru ta’ kumpaniji mhux

Maltin. Dan filwaqt li varajna proġetti ġodda fl-

biss

industrija tal-produzzjoni mediċinali inkluż wkoll

għandhom

l-investiment

f’pajjiżna

tagħhom,

dawn

Settur

fil-qasam mediċinali. Qasam ieħor li wkoll

kabbru

il-kunfidenza

tal-MedTech.

fl-

il-kumpaniji

wkoll

fil-qasam

imma

dan l-investiment qed iwassal sabiex dawn ilkumpaniji jestendu l-operat tagħhom għall-

fis-settur tal-cannabis mediċinali.

EKONOMIJA | 5 ta’ Frar 2022

Malta

A member of Reanda International

WE FOCUS ON BUILDING MUTUALLY BENEFICIAL CLIENT RELATIONSHIPS

Who we assist? What we do?

Audit & Assurance Accounting and book-keeping Taxation Payroll & Outsourcing Business Plans & Consultancy

Limited Liability Companies Partnerships Sole-Traders Business Start-Ups

A3 Towers, Block A3, Level 12 Triq il-Kanonku M Bologna, Paola PLA 1211, Malta. T: (+356) 2123 5064 - E: robert@reandamalta.com www.reandamalta.com

5 ta’ Frar 2022 | EKONOMIJA

Is-sitwazzjoni bankarja f'Malta

i jiem ilu, ġiet għall-attenzjoni tiegħi ċirkolari mill-Awtorità Maltija għasServizzi Finanzjarji li kienet ħarġet f’Diċembru 2018, fejn fiha r-Regolatur għasServizzi Finanzjarji jirrimarka kif kull resident legali f’Malta għandu d-dritt li jiftaħ kont bażiku bankarju ġewwa wieħed mill-banek Maltin, proprju minħabba l-fatt li kull individwu għandu jkollu aċċess għal pjattaforma li tipproċessa pagamenti. U tagħmel ħafna sens, għax f’dinja mgħaġġla bħal dik li qed ngħixu fiha, li tkun kapaċi tagħmel pagament huwa neċessità. Matul dawn l-aħħar snin il-banek żiedu l-iskrutinju tagħhom, kemm fuq individwi kif ukoll fuq kumpaniji, sabiex jinfetħulhom jew jinżammilhom miftuħ kontijiet bankarji. Mijiet ta’ individwi, ċittadini jew residenti f’Malta, kif ukoll kumpaniji inkorporati f’Malta ġew irrifjutati kont bankarju minn banek Maltin. Dan l-aġir talbanek fil-konfront ta’ individwi li huma ċittadini jew residenti f’Malta huwa kontradittorju għaddritt li persuna għandu jkollha aċċess għal kont bankarju bażiku. Ta’ min isemmi wkoll li bosta individwi u kumpaniji sfaw maħsuda meta l-banek li kellhom relazzjoni magħhom għal tul ta’ snin informawhom li se jagħlqulhom il-kontijiet bankarji tagħhom. Filwaqt li wieħed jifhem issitwazzjoni u r-raġunament tal-banek, li huma suġġetti għal obbligi regolatorji riġidi ħafna, u hekk għandu jkun, ma nistax ma nirrimarkax però r-riperkusjonijiet negattivi li qed ikollu dan l-aġir tal-banek fuq il-ħajja personali ta’ dawn l-individiwi u kif ukoll fuq l-operat talkumpaniji li jispiċċaw mingħajr kont bankarju. Wieħed irid jgħid li l-banek għandhom dritt u saħansitra obbligu li jirrifjutaw jew jagħlqu kont bankarju ta’ klijenti li jitqiesu riskjużi jew fejn ikun hemm suspett jew għarfien ta’ ħasil ta’ flus. Għandi dubji serji madankollu, kemm f’kull każ, l-applikant jaqa’ f’waħda minn dawn.

M’hemmx għalfejn ngħidu li l-funzjoni talbanek fl-ekonomija huwa kruċjali. Kif iż-żejt jgħin magna ta’ karozza biex taħdem tajjeb, hekk ukoll ekonomija ta’ pajjiż għandha bżonn banek li jiffunzjonaw u li jgħinu biex ekonomija tikber. Jekk kumpaniji żgħar u medji, li huma pilastru għall-ekonomija ta’ pajjiżna jsibuha diffiċli biex jieħdu self mingħand il-banek lokali jew saħansitra joperaw kont kurrenti b’mod effiċjenti, ċertament dan huwa fattur li se jżomm lura t-tkabbir ta’ dan is-settur u allura tal-ekonomija. Bl-istess mod, jekk kumpaniji barranin jirrilokaw hawn Malta jew saħansitra jibdew joperaw hawn Malta għall-ewwel darba, u dawn il-kumpaniji ma jingħatawx l-opportunità li jiftħu kont bankarju hawn Malta ta’ lanqas kemm iħallsu l-ispejjeż tagħhom, inkluż ilpagi, allura nkunu qed nibgħatu l-messaġġ li ma rridux intrapriżi barranin f’pajjiżna, li huwa ħafna ’l bogħod mir-realtà. Allura dan huwa kollu tort tal-banek Maltin? Li nista’ ngħid huwa li l-banek, bħal kumpaniji ġenerali għandhom ir-responsabbiltà li jagħmlu profitt biex jgħadduh lill-azzjonisti. Għalhekk, jista’ jkun li klijenti li huma kkunsidrati bħala l-aktar riskjużi minħabba diversi fatturi, bħal in dustriji jew il-ġurisdizjonijiet li joperaw fihom, u għaldaqstant jeħtieġu aktar kontrolli fuqhom mir-Regolatur, mhux fl-interess kummerċjali talbanek li joffrulhom servizzi. Naturalment, ir-Regolatur irid jagħmel xogħlu u l-fatt li dan tal-aħħar jifforma parti minn sistema Ewropea li għandha ċertu restrizzjonijiet, huwa diffiċli għarRegolatur lokali li jkun flessibli f’dak li jimponi fuq ilbanek lokali. Issitwazzjoni hija altru milli faċli

imma fil-frattemp, ma nistawx inkomplu naċċettaw sitwazzjoni fejn min għandu bżonn servizz bankarju dan jiġi miċħud lilu. Iċċittadini u l-intrapriżi Maltin mhux qed jinqdew kif mistenni u xi ħadd irid jaqbad il-barri minn qrunu u jassigura anqas diffikultajiet biex ikun hemm aċċess għal servizzi bankarji għal kull min għandu bżonn. Għaldaqstant irid jinstab bilanċ bejn l-iskrutinju li qed japplikaw il-banek meta joffru s-servizzi tagħhom biex jonoraw l-obbligi regolatorji, u fuq in-naħa l-oħra, in-neċessità li individwi u kumpaniji jkollhom aċċess għal servizzi bankarji bħal ma huma kont kurrenti jew self.

Dr Andy Ellul Deputat Parlamentari u Kandidat Laburista fuq l-1 u t-3 Distrett

EKONOMIJA | 5 ta’ Frar 2022

Qatt ma kien hemm żmien aħjar biex titgħallem xi ħaġa ġdida minn issa. L-industrija tal-freelance qed tikber. Id-domanda għal remote work qed tiżdied. U li ssib impjiegi online qed issir aktar faċli. Jekk qed tistaqsi dwar x’inhuma l-aħjar ħiliet li tista’ titgħallem illum, dawn huma ftit suġġerimenti. Peress li tkun qed taħdem waħdek, jeħtieġ li mill-inqas ikollok għarfien bażiku f’ħiliet oħra relevenati għal industirja tiegħek biex tmexxi proġetti ta’ kwalità għolja. Pereżempju, jekk int Web designer, li tkun tifhem fil-UX design se jgħin biex tiddisinja websajts aħjar. Jew jekk int blogger, li jkollok għarfien fis-SEO jgħin aktar biex issib impjieg f’dan ilqasam. Jew jekk int maniġer tal-midja soċjali, għandu jkollok għarfien taddisinn grafiku biex toħloq kontenut għan-netwerks soċjali. L-iżvilupp u t-tagħlim dwar diversi ħiliet relatati mal-industrija tiegħek qatt mhu moħli. Fil-fatt, dan jista’ saħansitra jgħinek tikseb aktar impjiegi b’paga għolja. Wieħed jista’ jieħu korsijiet onlajn relatati ma’ kull ħila.

1. App Development (Programming)

3. UX u UI Design

Il-coding, jew l-programming, għadhom

Interface Design (UID) huma żewġ ħiliet

uħud mill-ħiliet li jħallsu l-aktar fis-swieq

siewja li dejjem qed tiżdied id-domanda

tal-freelancing.

tagħhom fis-swieq attwali.

Għalkemm,

għad-

Ix-xogħol ewlieni ta’ UX designer huwa

tagħhom.

li jgħin lid-disinjaturi jagħmlu affarijiet

Prinċipalment minħabba li mhix ħila li

li huma user-friendly. Dan japplika għal

tista’ tgħallem mil-lum għal għada, jew

ħafna prodotti u snajja differenti.

domanda

hemm

raġuni

Il-User Experience Design (UXD) u l-User

għolja

saħansitra fi ftit xhur. Huwa jieħu mijiet ta’ sigħat ta’ prattika u tagħlim biex issir

Pereżempju, ħu l-ismartphone

li qed

developer b’esperjenza.

iżżomm f’idejk. F’xi punt, UX designer iddeċieda li juża disinn ta’ forma kwadra

Jekk int lest għall-isfida, l-programming

għal smartphones, sabiex ikun aktar faċli

hija ħila li tista’ titgħallem biex toħloq

li żżommu f’id waħda. Tista’ timmaġina

karriera profittabbli u għall-futur aħjar.

kemm ikun diffiċli li żżomm telefon li

Illum, teżisti domanda kbira għal iżvilupp

kieku kien magħmul b’disinn tond?

tal-apps. Wieħed jista’ jitgħallem kollox

Huwa għalhekk li UX designer

dwar l-iżvilupp ta’ app billi juża korsijiet u

rwol importanti f’kull disinn minn disinji

programmi onlajn.

ta’ websajts għal posters, flyers, u anke

jieħu

toilet paper. Madankollu, tistenniex li tibda tagħmel il-programming wara li tieħu ftit korsijiet

Il-UI

designers

huma

onlajn, wieħed irrid jagħmel ammont ta’

mid-disinn

siegħat jipprattika biex ikun jista’ jibda

speċifikament għall-apps u l-websajts.

jagħmel programming tajjeb.

Ix-xogħol

tal-interfaces tagħhom

jagħmlu interfaces

huwa

inkarigati tal-utent, wkoll

tal-utent li huma

2. Copywriting (Kitba)

aktar faċli biex jintużaw u aktar effettivi.

Il-Copywriting

kbira fis-swieq tal-freelance. U joffru

(Kitba)

hija

waħda

mill-ħiliet essenzjali għal kull tip ta’

Dawn iż-żewġ ħiliet teżisti domanda wkoll opportunitajiet kbar ta’ karriera.

professjonisti.

tal-midja soċjali, jew saħansitra disinjatur

4. Żvilupp tal-Video Game

grafiku, li jkollok il-ħila biex timmaniġġja

It-tagħlim biex toħloq il-video game

l-kitba sew tgħin biex tagħmel ix-xogħol

tiegħek dalwaqt jista’ jitqis bħala soft skill

tiegħek ħafna aktar effettiv.

għal kull professjoni. Hekk saret kbira

Kemm jekk int digital marketer, maniġer

l-industrija Tista’

wkoll

issegwi

karriera

bħala

copywriter. B’xorti tajba, hemm ħafna

tal-logħob

tal-kompjuter.

Fil-fatt, saħansitra din saret akbar minn Hollywood.

oqsma differenti li tista’ tesplora bħala kittieb għall-kitba fuq websajt, blogging,

Il-futur

jidher

kitba ta’ eBook, kitba fuq prodotti, u aktar.

professjonisti

sabiħ

ħafna

fl-industrija

għall-

tal-logħob.

Wieħed jista’ wkoll iwitti t-triq lejn karriera ta’ qligħ fil-logħob billi l-ewwel jitgħallem joħloqhom.

5 ta’ Frar 2022 | EKONOMIJA

Issib

ħafna

postijiet

tax-xogħol

fuq

mira, informazzjoni dwar l-involviment

jqanqal lin-nies biex jixtruh. Ix-xogħol tad-

ser tagħtik kwantita ta’ opportunitajiet

swieq tal-freelance relatati mal-iżvilupp

tal-klijenti, eċċ. Id-Data Science jieħu

disinjatur tal-ippakkjar tal-prodott huwa

fis-suq tal-freelance.

tal-logħob tal-kompjuter. Jekk trid issir

din l-informazzjoni kollha u jgħin lin-

li jgħin lin-negozji jiddisinjaw l-ippakjar

żviluppatur tal-logħob freelance, hemm

negozji billi jispjega xi tkun tfisser u jgħin

attraenti

triq għalik hemmhekk.

biex joħloq projections u valutazzjonijiet għall-futur tan-negozju.

għall-prodotti

tagħhom.

Din il-ħila teħtieġ għarfien ta’ ħafna

Iżda, tiffoka fuq l-iżvilupp ta’ triq għall-

aspetti tekniċi ta› kif jaħdem l-ippakkjar

karriera, ħolqien ta’ logħob tal-kompjuter,

Id-Data Science fil-fatt hija ħafna aktar

għal tipi differenti ta› prodotti. Iżda din il-

jew saħansitra tingħaqad mat-tim ta’

kumplessa minn hekk. Iżda, din il-ħila

ħila hija waħda li ta’ min tesplora.

kumpanija ta’ żvilupp tal-logħob popolari

tgħinek tibni karriera fit-tul. Madankollu,

kollox jista’ jibda b’sempliċi b’kors onlajn.

bħat-tagħlim

Dan huwa l-aħjar mod biex titgħallem

hija

tagħmel dan.

il-ħila

Ta’ min isemmi wkoll li UX design, il-kitba,

titgħallem.

u l-marketing diġitali għandhom rwoli

Ikollok bżonn ukoll għarfien tajjeb tal-

importanti wkoll fid-disinn tal-prodott.

diffiċli

tal-coding, ħafna

din

biex

matematika wkoll.

5. Digital Marketing & SEO Naraw

ħafna

soċjali

differenti

siti

ta’

netwerking

qed

jiżdiedu

il-

popolarita minn żmien għal żmien.

9. Video Editing

7. L-immaniġjar tas-Social Media Marketing

B’ħafna netwerks soċjali bbażati fuq ilvidjo, li qed jieħdu l-Internet f’idejhom

Irrispettivament mit-tip ta’ kontenut li

Konklużjoni

bħal TikTok u Instagram, issa hemm

Meta tiġi biex tapplika għal impjiegi

domanda dejjem tikber għall-dawk li

online, trid tkun paċenzjuż. Tgħaġġilx

jagħmlu editing tal-vidjo.

biex

għall-impjiegi.

Minflok,

Influencer marketing

mod kif jippromwovu d-ditti u l-prodotti

mill-aktar forom effettivi ta marketing

In-negozji u dawk li jikkrejaw spiss ifittxu

jikkumplimentaw lil xulxin. Dan jgħinek

tagħhom fuq dawn is-siti.

fl-era moderna. Għaliex? Minħabba li

edituri professjonali biex joħolqu vidjows

biex tagħti riżultati aħjar. U eventwalment,

l-influwenzaturi fuq is-siti tan-netwerking

li jiġbdu fuq is-siti tal-mezzi soċjali

jwassluk għal impjiegi li joffru pagi

soċjali

tagħhom.

għoljien li joffrulek kuntratti fit-tul.

Ħaġa ċerti

waħda dwarha

nistgħu

f›dawn

nkunu

iż-żminijiet

għandhom

huwa wieħed

tapplika

jippromwovu, in-negozji dejjem isibu

influwenza

tant

qawwija fuq is-segwaċi tagħhom li meta

dejjem qed jinbidlu hija li dejjem se

jirrakkomandaw

jkun

tagħhom ma joqogħdux lura milli jixtruħ.

hemm

marketing.

domanda

għall-digital

Speċjalment

meta

aħna

naslu

Dr Katya De Giovanni Kandidata fuq ir-Raba’ Distrett

biex

għandna identita li tirrikonoxxina mal-

Apparti dan kollu, kif jgħid b’umiltà

Dan li spjegajt, jixhduh in-nies li niltaqa’

barranin għal dak kollu li jagħmilna

kbira l-Prim Ministru tagħna Dr Robert

magħhom meta ndur fid-djar. Il-poplu

Maltin u uniċi fil-folklor tagħna. Mingħajr

Abela, baqa xi jsir u baqa fejn irridu naslu.

Malti u Għawdxi iddeċieda b’mod tassew

ma’ jkollna qafas b’saħħtu provdut mill-

Għalhekk huwa mportanti li ngħinuh

għaqli li mill-2013 tella' lil dan il-gvern li

każini tal-baned, is-settur turistiku jieħu

ikompli jagħmel dan billi l-għażla tagħna

jieħu ħsiebna u li ma nesiniex f’kull baġit

daqqa, għaliex huma diversi turisti

tkun dik tal-Partit Laburista fil-Gvern.

li għamel. Dan jixhduh l-aktar l-anzjani

li jżuru pajjiżna propju biex igawdu

B’hekk biss jista jkollna garanzija u serħan

tagħna. Tajjeb li nfakkar li l-anzjani

l-ġmiel

il-moħħ għall-ġejjieni tagħna.

f’ħamsa u għoxrin sena taħt Gvern

l-opportunità li jaraw il-ħiliet u l-kapaċità

tal-festa

Maltija

jkollhom

EKONOMIJA | 5 ta’ Frar 2022

Istituzzjonijiet b’saħħithom isarrfu

f’ekonomija soda

s-saltna tad-dritt huwa suġġett li dan l-aħħar smajna ħafna fuqu kemm lokalment kif ukoll fuq bażi Ewropea. Sfortunatament kien ukoll suġġett li kien hawn min prova jużah għall-konvenjenza politika u dan mhux biss għas-skapitu tal-Gvern, imma wkoll tannegozji tagħna. tagħhom u dawk tal-ħaddiema li jimpjegaw. Dan kollu seħħ fl-isfond ta’ sitwazzjonijiet, fejn pajjiżi oħra żdied drastikament il-qgħad u kellhom anke jirrikorru għal miżuri ta’ osterità. Il-Gvern però għaraf ukoll il-ħtieġa li nassiguraw li jkollna istituzzjonijiet illi verament jaħdmu u joffru dak is-serħan il-moħħ li kull negozjant u investitur serju jfittex biex mhux biss isostni l-investiment tiegħu, imma wkoll ikompli jespandi u joħloq aktar opportunitajiet ta’ impjiegi ta’ kwalità. Kien

għalhekk

ekonomikament mill-Prim

għalkemm

b’saħħtu,

Ministru

pajjiżna

il-Gvern

Robert

Abela

baqa

immexxi ħadem

approva ’l fuq minn 40 liġi intiżi li jkomplu jsaħħu l-Ġustizzja u s-Saltna tad-dritt f’pajjiżna. Dawn il-liġijiet indirizzaw nuqqasijiet, li ma żviluppawx fl-aħħar snin taħt Gvern Laburista, imma kienu ilhom jintirtu minn gvern għal ieħor, u ebda Gvern ma kellu l-kuraġġ u r-rieda neċessarja biex jindirizzahom. Permezz ta’ dawn ir-riformi rajna Aġenzija ta’ kreditu barrani wara l-oħra tagħti l-aqwa ratings lil pajjiżna. Ir-riformi ġudizzjarju

dan u

il-gvern

s-saltna

wettaq tad-dritt

fl-ambitu mhumiex

rikonoxxuti biss lokalment iżda il-passi storiċi li rnexxielu jagħmel dan il-gvern f’daqshekk ftit żmien ġew rikonoxxuti wkoll fuq livell Ewropew.

Dr Jonathan Attard

L-istatistika u l-fatti juru li fejn għandek istituzzjonijiet

Ftit tax-xhur ilu, f’Settembru tas-sena l-oħra, il-

Deputat Laburista

jaħdmu tajjeb, dan jiġi rifless fir-riżultati ekonomiċi

President tal-Kummissjoni Ewropea Ursula von

tal-pajjiż. Pajjiżna, sa mis-sena 2013, baqa’ jirreġistra

der Leyen għamlet id-diskors magħruf bħala State

riżultati ekonomiċi pożittivi, anke meta wieħed

of the Union, diskors annwali li fih tħares lura lejn

jikkonsidra l-isfidi ekonomiċi li ġabet magħha

il-ħidma tal-aħħar sena u tfassal ukoll il-pjanijiet

l-pandemija.

tal-Kummissjoni għat-tnax-il xahar li ġejjin. F’dan id-diskors tant importanti, fost bosta temi oħra li

Minkejja dawn l-isfidi, f’pajjiżna komplew jonqsu

tkellmet fuqhom, Von der Leyen innutat u faħħret

n-numru ta’ nies jirreġistraw għax-xogħol, fejn il-

ir-riformi favur it-tisħiħ tas-saltna tad-dritt li

qgħad kompla jonqos b’mod konsekuttiv għal 20

għamlet Malta f’dawn l-aħħar sentejn.

xahar. Il-Politika ġenerali u l-istrateġija ekonomika tal-Gvern assigurat li l-ekonomija tkompli tirrendi

U dan għaliex anke fi żmien il-pandemija, il-

b’riżultati pożittivi, filwaqt li komplejna nnaqsu

Ġustizzja u l-Governanza tajba f’pajjiżna baqgħu

d-djun li għamlu amministrazzjonijiet nazzjonalisti

jissaħħu. Issa li jidher li wasalna fi stadju li

fil-passat.

negħlbu l-pandemija, anke grazzi għas-sagrifiċċji li kull wieħed u waħda minna kellna nagħmlu,

Il-kompetenza

tal-finanżi

ċert li se nkunu qed nimxu lejn ekonomija

pubbliċi u l-ekonomija wasslet biex jiġu salvati

fl-amministrazzjoni

aktar b’saħħitha grazzi wkoll għar-rispett li dan

mal-100,000 impjieg f’sena u dan b’inizjattivi bħal

il-gvern qed jikseb fejn jidħlu r-riformi favur il-

għajnuniet

tat-tax

ġustizzja soċjali, l-ugwaljanza, u s-saltna tad-

refunds, vouchers li ssarrfu fin-negozji ta’ pajjiżna,

dritt. Il-Gvern immexxi minn Robert Abela se

wage supplement u sussidji fuq il-kontijiet tad-dawl

jibqa’ ffukat, determinat u mimli enerġija biex

u fuq il-kirjiet. Dan kollu sabiex in-negozji jkunu

ikompli jimplimenta politika li tagħmel differenza

jistgħu jkomplu jkampaw u jkomplu jgħixu l-familji

pożittiva fil-ħajja tan-nies.

diretti

lin-negozji,

ċekkijiet

5 ta’ Frar 2022 | EKONOMIJA

L-GĦOLI TAL-ĦAJJA U L-IMPORTANZA LI NIPPROTEĠU LIŻ-ŻGĦIR

Steve Ellul Konsulent Finanzjarju

Il-prezz stabbli tal-enerġija wassal biex f’Malta għandna l-inqas rata ta’ għoli tal-ħajja fl-Ewropa. Minkejja dan, iż-żieda fil-prezzijiet qiegħda tinħass speċjalment minn dawk li jifilħu l-anqas. F’dawn iċ-ċirkostanzi huwa importanti li nieħdu ħsieb liż-żgħir mingħajr ma ngħabbu piżijiet fuq in-negozji tagħna.

adwar l-Ewropa kollha l-għoli

Ta’ min wieħed jinnota wkoll li minħabba

kull xahar jintalbu mal-10,000 stima għal

tal-ħajja qiegħed jinħass sew.

li aħna nimportaw ħafna mill-prodotti

prezzijiet ta’ dawn il-prodotti. Minn xahar

Il-prezzijiet fl-Ewropa żdiedu

li nixtru, l-inflazzjoni f’pajjiżi barranin

għal xahar din ix-xirja ma tinbidilx imma

b’ rata ta 5% matul is-sena l-oħra, l-akbar

inħossuha mill-ewwel u b’mod dirett. Fil-

il-prezzijiet jinbidlu u proprju dak it-tibdil

żieda fl-għoli tal-ħajja li qatt rajna fiż-żona

fatt l-aktar prodotti li qegħdin jaraw żieda

jitqies bħala ż-żieda fl-għoli tal-ħajja.

Ewro. L-istess fl-Istati uniti, il-prezzijiet

fil-prezzijiet f’Malta huma il-prodotti tal-

żdiedu f’livelli li rajnihom l-aħħar 40 sena

ikel u x-xorb li żdiedu b’ aktar minn 5%

Skont iż-żieda f’din ir-rata, tinħadem

38%

ilu - fi żmien il-President Ronald Reagan.

kif ukoll prodotti li jintużaw fid-djar bħal

b’mod awtomatiku dik li hija l-COLA,

żewġ setturi. Dan ifisser li dawn in-nies

għamara u appliances.

jew aħjar iż-żieda li tagħmel tajjeb għall-

qegħdin iħossu ż-żieda fil-prezzijiet tal-

għoli tal-ħajja li titħabbar ta’ kull sena fil-

ikel ħafna aktar mill-medja għaliex bilfors

budget.

ikollhom jonfqu kważi 13% aktar mill-flus

pensjonanti u persuni li jaqilgħu anqas minn €12,500 fis-sena, jonfqu kważi tad-dħul

tagħhom

f’dawn

iż-

Ix-xokk ekonomiku talpandemija wara din iż-żieda fil-prezzijiet

L-importanza tal-prezzijiet stabbli fis-settur tal-enerġija

Essenzjalment dan kollu huwa riżultat

Madwar id-dinja kollha l-aktar prezzijiet li

tax-xokk ekonomiku li ġabet magħha

qegħdin jogħlew huma dawk marbutin

l-pandemija. Fil-fatt hekk kif l-ekonomija

mal-enerġija. Dan hekk kif Il-prezzijiet

globali

fl-2020,

tal-elettriku, ilma u gas żdiedu bi kważi

Filwaqt li l-mod li bih titkejjel l-inflazzjoni

ħafna kumpaniji qegħdin isibuha diffiċli

10% ġewwa l Ewropa u b’xejn inqas minn

huwa

raġonevoli,

Fil-fatt għal dawn in-nies l-għoli tal-

li jerġgħu jilħqu il-livell ta’ produzzjonji

30% fl-Istati Uniti. Dan qed iwassal għal

wieħed jista’ japprezza wkoll li fil-verità

ħajja llum huwa eqreb lejn it-2.9%, hekk

li kellhom qabel il- pandemija. Dan

sitwazzjonijiet xejn sbieħ fejn persuni

x-xirja medja qajla tkun l-istess minn

kif ix-xirja tagħhom hija esposta aktar

minħabba

tilfu

bi dħul baxx qegħdin ikunu ffaċċjati

xahar għal xahar u fuq kollox żgur li ma

lejn prezzijijet tal-ikel. Madankollu l-fatt

inkella

b’realtajiet fejn ikollhom jagħżlu jekk

tkunx l-istess minn persuna għal oħra.

li l-gvern intevjena u żamm stabbli

għandhom problema sabiex iġibu lejn

isaħnux djarhom jew jagħmlux ix-xirja

Din hija r-raġuni għalfejn f’għajnejn

l-prezzijiet tal-enerġija fiż-żona Ewro

il-fabbriki tagħhom materjal li jużaw

tal-ikel.

ħafna nies l-għoli tal-ħajja normalment

kienet kruċjali biex l-għoli fil-prezzijiet

ikun aktar qawwi minn dak li jkun

jinżamm taħt kontroll. Kieku il-prezzijiet

rappurtat fl-istatistika uffiċjali.

tal-enerġija f’Malta għolew daqs tal-

letteralment

l-ħaddiema

waqfet

ħafna

kumpaniji

tagħhom

jew

fil-produzzjoni. Issa ġara li hekk kif

tagħhom fl-ikel u l-elettriku.

Iżda iż-żieda fl-għoli tal-ħajja ma tinħassx minn kulħadd blistess mod wieħed

pjuttost

Kieku ma intervjeniex il-gvern, il-prezzijiet illum huma 30% aktar għoljin

l-ekonomija globali bdiet tirkupra sew, u

F’Malta din iż-żieda rampanti fil-prezzijiet

d-domanda għall-prodotti bdiet tiżdied,

tal-eletriku ma seħħitx minħabba raġuni

il-produzzjoni mhux tlaħħaq u l-prezzijiet

ewlenija: Il-politika ta’ stabbiltà li adotta

B’mod

għal bosta prodotti qegħdin jiżdiedu.

l-gvern Malti fil-qasam tal-enerġija. Fil-

jifilħu

fatt statistika maħruġa mill-NSO turi

anke nies bi dħul baxx, huma l-aktar li

eqreb lejn it-3.3% - kważi 30% aktar mir-

L-istess haġa ġara fis-suq tal-enerġija.

biċ-ċar li is-settur tal-enerġija f’pajjiżna

qegħdin ikunu affettwati miż-żieda fil-

rata li għandna llum.

Hekk kif il-prezzijiet qegħdin jiżdiedu

kien l-unika wieħed li ma ra l-ebda tibdil

prezzijiet. Dan minħabba li għal dawn

sew anke minħabba riskji kbar marbutin

fil-prezzijiet tiegħu matul is-sena l-oħra.

il-familji, il-porzjon mill-flus li jonfqu

mal-incertezza bejn ir-Russja u l-punent.

Dan jikkuntrasta mhux ftit ma’ dak li

f’affarijiet essenzjali bħall-ikel u l-enerġija

seħħ f’Malta fl-2008 meta il kontijiet tad-

jkun ħafna aktar għoli mill-medja tal-

Malta bl-inqas rata ta’ inflazzjoni fl-Ewropa – nofs dak li kellna fl-2008

dawl u l-ilma kienu żdiedu bin-nofs u

poplazzjoni.

F’Malta l-għoli tal-ħajja qiegħed jinħass

Il-politika ta’ stabbiltà fil-prezzijiet tal-

wkoll għalkemm is-sitwazzjoni hija bil-

enerġija hija wkoll ir-raġuni ewlenija

bosta aħjar mis-sitwazzjoni allarmanti

għalfejn l-għoli tal-ħajja f’Malta huwa

Persuna medja f’Malta hija stmata li

li jinsabu fiha ħafna pajjiżi madwar id-

materjalment ħafna anqas minn dak fl-

tonfoq 25% tal-paga tagħha f’ikel, xorb u

Għaldaqstant

dinja.

Ewropa.

kontijiet tad-dawl, ilma u gas. Kif għedna

żminijiet bħal dawn fejn l-għoli tal-ħajja

aktar qabel, filwaqt li l-ikel qiegħed

jibda jiżdied b’mod sinjifikanti, nifhmu

jogħla b’rata konsiderevoli u ftit hemm

li ż-żgħir huwa dejjem aktar espost

x’wieħed jista’ jagħmel biex jistabbilizza

għall-għoli

Fil-fatt l-għoli tal ħajja f’pajjiżna bħalissa

medja Ewropea, kieku llum l-inflazzjoni partikolari l-anqas,

l-faxxa

bħal

tan-nies

pensjonanti

għall-faxxa ta’ nies li huma l-aktar

finanzjarjament

400 prodott u 10,000 stima

laħaq it-2.6%. Din hija l-anqas żieda fil-

Inwieżnu liż-żgħir u lillvulnerabbli għajnejna.

Persuni bi dħul baxx jonfqu 13% aktar fl-ikel u fl-enerġija mill-medja

il-prezz,

qiegħda

Dak li qed jiġri bħalissa għandhu jiftħilna

kellhom impatt drammatiku fuq l-għoli tal-ħajja.

vulnerabbli

il-prezzijiet

Il-Gvern

Malti

qed

jimxi

b’mod għaqli meta jżomm il-prezzijiet tal-enerġija stabbli. Madankollu, il-gvern ma jistax iżomm il-prezzijiet ta’ prodotti essenzjali stabbli bl-istess mod. huwa

tal-ħajja

importanti

mill-kumplament

prezzijiet fiż-żona Ewro kollha u kważi

Il-bidla fil-prezzijiet titkejjel minn xahar

dan

tal-enerġija

tas-soċjetà. Għalhekk hemm bżonn li

nofs ir-rata tal-għoli tal-ħajja li kellna f’

għal xahar skond il-bidla fil-prezzijiet ta’

f’Malta huma fost l-orħos fl-Ewropa u

jinstab mekkaniżmu li jwieżen liż-żgħir

pajjiżna stess eżatt wara l-kriżi finanzjarja

dik li titqies bħala x-xirja medja f’pajjiżna.

żgur l-aktar stabbli fl-Ewropa kollha.

mingħajr ma jżid il-piż fuq in-negozji

tal 2008 fejn il-prezzijiet f’sena biss kienu

F’din ix-xirja huwa kkalkulat li hemm

laħqu record ta’ kważi 5%.

aktar minn 400 prodott jew servizz u

hekk kif dawn huma l-mutur li jkattar ilMinkejja dan, huwa kkalkulat li f’Malta,

ġid fl-ekonomija tagħna.

14 EKONOMIJA | 5 ta’ Frar 2022

5 ta’ Frar 2022 | EKONOMIJA

Innaqqsu l-Plastik Ikollna nammettu li l-plastik li jintuża darba biss huwa komdu għal ħafna raġunijiet. Komdu għal dawk li jimmanifatturawh għax irħis biex tipproduċih, u komdu wkoll għal dawk li ta’ kuljum jużawh għax kien jaqdih sew. Issa li ilna xahar li l-Gvern ħabbar it-twaqqif tas-single-use plastic, kulħadd kien kapaċi jadatta u jsib alternattivi ġodda.

ajjeb niftakru wkoll minn fejn tlaqna

ċert li ma joħloqx xokkijiet fis-sistema.

l-istess prodotti wara li titħallas ix-xirja.

Interessanti li anki f’dan ir-rigward il-

u kif din il-bidla ġiet implimentata.

Il-Ministeru għall-Ambjent, t-Tibdil fil-

Tikkumplimenta

hemm

pożizzjoni tal-oppożizzjoni hija waħda

din

il-liġi,

Ħafna drabi nisimgħu kif pajjiżna,

Klima u l-Ippjanar beda billi waqqaf

l-istrateġija tal-Awtorità għall-Ambjent

ineżisteni, u l-working group tal-ambjent

l-iżgħar stat membru fl-UE, jkun minn tal-

l-importazzjoni u l-produzzjoni ta’ plastik

u r-Riżorsi li sas-sena 2030, qed tara kif

imwaqqaf aktar minn sitt xhur ilu għadu

aħħar biex jimplimenta l-bidliet neċessarji

li jintuża darba biss, u ta sena ċans biex

b’mod effettiv tista’ tkompli tnaqqas

l-anqas semma' din l-issue darba li hi

f’diversi oqsma. Għall-kumplament tal-

in-negozji

tagħhom.

l-użu u d-dipendenza fuq prodotti single-

darba. Din minnha innifisha tqajjem

membri stati oħra din jaf tinstema xi ħaga

Eventwalment, din is-sena twaqqaf l-użu

use, filwaqt li tirkupra kemm jista' jkun

dubji serji dwar il-kreddibiltà ta’ dan il-

stramba, hekk kif huma jqisu ċ-ċokon ta’

kompletament.

prodotti single-use li jinsabu mormija fl-

working group u fuq il-veru skop warajh

ambjent tagħna b’tali mod li jkunu nodfa

lejlet elezzjoni ġenerali.

jużaw

l-istock

Malta bħala opportunità li aħna missna nisfruttaw biex nimplimentaw proġetti

Pero’, spiss għadna nisimgħu fuq kif

jew

n-nies li ta’ kuljum imorru jixtru, xorta

proposti

ġejjin

mill-Kummisjoni

isibu

prodotti

biżżejjed li jistgħu jiġu riċiklati. L-aħbar tajba hija li l-poplu Malti u

Ewropea. Din id-darba pajjiżna kien

għadhom

single-use,

Jekk hemm miżura waħda li hija waħda li

Għawdxi, u l-ġenerazzjonijiet li ġejjin

l-ewwel pajjiż li implimenta din il-miżura

saħansitra anki boroż li fihom iġorru

żgur tista' ssejħilha ambjentali hija propju

warajna, m’għandhomx bżonn jistennew

u l-Gvern għamel dan fuq medda ta’

l-ikel. Il-Gvern fisser kif f’ċertu każijiet,

din. Żgur mhux xi liġi popolari li tista'

il-PN Greens biex jieħdu azzjoni. Dan il-

sentejn.

bl-iskop li salvagwardjat l-iġjene fix-xiri

trebbħek il-voti, anzi waħda bżonnjuża

Gvern qed juri biċ-ċar li huwa wieħed

u l-bejgħ tal-prodotti tal-ikel, il-plastik li

u li tirrikjedi bidla fil-mentalità. Dan

b’viżjoni ċara ta’ fejn irid imur u kif se

L-implimentazzjoni saret fuq medda ta’

jintuża darba biss se jibqa' permessibbli.

iwassalna biex nistaqsu x’inhi l-pożizzjoni

jasal hemm.

sentejn bi ħsieb, u mhux bi tkaxkir tas-

Eżempju prattiku huwa kif prodotti tal-

tal-oppożizzjoni

saqajn. Dan huwa l-mod kif dan il-Gvern

ġobon u prieżet jistgħu jibqgħu jiġu

tagħmel differenti? Kienet timplimentaha

jimxi, u li permezz t’hekk jagħti ċ-ċans

mgeżwra fil-plastik biex jingħataw lill-

din il-liġi, jew tistenna aktar żmien? U jekk

lill-industrija u l-istake holders jadattaw

klijent, iżda imbgħad ma tistax tintuża

kienet timplimentaha, kienet tagħmilha

għall-bidliet neċessarji, filwaqt li jagħmel

borża tal-plastik biex jinġarru dawn

fuq sentejn?

f’dan

kollu?

X’kienet

Claude Abela

EKONOMIJA | 5 ta’ Frar 2022

Dr Brendan Zerafa

ILT KIF AL KU W -U N AS K F L AL R NA A IT S’H JN T AW A

Ir-Russja spiċċat biex f’dawn l-aħħar ġimgħat stazzjonat eluf ta’ suldati mal-fruntiera mal-

Ukrajna, u dan wassal għal dubju serju fuq jekk ir-Russja hijiex qed tlesti għal invażjoni. Skont il-President Russu Vladimir Putin, dan m’huwiex il-każ, biss pero’ nafu kif inhi d-dinja. Min ikollhu pjan, ma’ tantx ser tistennieħ javża lil kulħadd bih. Għaldaqstant, għad hemm dubji serji fuq kif tista’ tiżvolġi s-sitwazzjoni.

X’jiġri jekk ikun hemm kunflitt? Jekk

ir-Russja

tiddeċiedi

tinvadi

l-Ukrajna,

l-konsensus militari huwa li ser ikun diffiċli ħafna għall-Ukrajna li tiddefendi lilha nfisha. L-armata Russa hija armata ħafna iktar minn dik Ukrena, u li

ekk hemm aħbar internazzjonali li dawn l-aħħar ftit ġimgħat kienet filpaġni ta’ quddiem talaħbarijiet internazzjonali, din bla dubju ta’ xejn li hi l-kunflitt tal-Ukrajna. Inkunu qed nigdbu jekk ngħidu li dan il-kunflitt huwa wieħed ġdid, għax l-istorja tibda’ fl-2013, meta l-protesti fl-Ukrajna spiċċaw wasslu għat-tneħħija tal-President Ukren Victor Yanukovych, li kien ikkunsidrat politiku li kien lest iħares aktar lejn irRussja milli lejn l-Ewropa.

hu żgur hu li l-Ukrajna ma tantx tista’ tiddefendi lilha nfisha b’mod ugwali kontra potenza militari bħalma hi r-Russja. Madanakollu, jekk ikollok pajjiżi Ewropej u anke l-Amerka li jiddeċiedu li jidħlu fil-kunflitt, jaf li l-Ukrajna tkun f’pożizzjoni kemxejn aktar

favorevoli

f’dan

ir-

rigward. Għalkemm

l-għajnuna

internazzjonali jaf tgħin lill-Ukreni, xorta waħda jibqa’ l-fatt li tkun diffiċli ħafna għall-militar Ukren biex iwaqqfu l-avvanz Russu sa’ ma dawn jilħqu x-xmara Dnieper. Din ix-xmara, taqsam lill-Ukrajna fin-nofs, u għaldaqstant isservi wkoll bħala tarka ġeografika mill-Lvant għall-Punent tal-pajjiż. B’għajnuna internazzjonali, imma anke permezz ta’ reżiljenza Ukrena, tkun diffiċli ħafna għar-Russja li jaqsmu din ix-xmara mingħajr telf konsiderevoli ta’ ħajjiet, u anke t’apparat militari. Għaldaqstant, iċ-ċans ikun li jekk ikun hemm invażjoni, din tiġi fi tmiema mal-Lvant tax-xmara Dnieper.

Xinhi l-akbar biża għall-Punent? Il-messaġġ f’dawn il-protesti kien wieħed ċar:

L-akbar biża’ għall-Punent hija li jkun hemm

L-Ukrajna riedet tħares lejn l-Ewropa u mhux

patt sigriet bejn ir-Russja u ċ-Ċina. Ir-Russja trid

lejn ir-Russja għall-futur tagħha. Din l-aħbar

tippreserva l-influwenza tagħha fl-Ukrajna. Iċ-Ċina

naturalment ma tantx niżlet tajjeb mar-Russja,

trid li tieħu taħt idea mill-ġdid lit-Taiwan. X’jiġri jekk

speċjalment meta wieħed jikksundira l-fatt li sal-bidu

fl-istess waqt ir-Russja tinvadi l-Ukrajna, iċ-Ċina tivadi

tas-snin disgħin l-Ukrajna u r-Russja kienu jifformaw

t-Taiwan? It-tweġiba għal din il-mistoqsija, ma tantx

mill-istess pajjiż, jiġifieri l-Unjoni Sovjetika.

hija waħda sabiħa.

Ir-Russja qatt m’aċċetat il-fatt li l-Ukrajna kienet ser

għidilhom li din id-deċiżjoni kellha twassal għal diżgwid

Filwaqt li l-Punent jaf jiflaħ, u jiflaħ sew għal wieħed

tkun qed timxi l’quddiem mill-influwenza tagħha.

internazzjonali aktar minn 50 sena wara!

minn dawn il-kunflitti, iċ-ċans hu li tkun diffiċli ħafna

Daqs tant ieħor m’aċċettawx dan il-fatt ħafna mill-

li jaqsam ir-riżorsi tiegħu biex jgħin kemm lill-Ukrajna,

Ukreni li jgħixu fil-Lvant tal-pajjiż, li għandhom

Ftit wara, ir-reġjun tad-Donbass, fil-Lvant tal-Ukrajna, wkoll

u anke lit-Taiwan. Battalja fuq żewġ fronti hija xi ħaġa

rabtiet storiċi u lingwistiċi mar-Russja.

iddikjara l-indipendenza. Dan sar permezz tal-formazzjoni

li kull militar irid jaħrab minnha. Għaldaqstant, il-

ta’ żewġ Repubbliki mhux rikonoxxuti: dik ta’ Donetsk u ta’

Punent jaf ikun irid jispiċċa jrid jagħżel liem battalja

Kif beda dan il-Kunflitt?

Luhansk. Akuntrarju tal-Ukrajna, dawn iż-żewġ Repubbliki

jrid jiġġieled bis-serjeta’, fid-dawl ta’ dan kollhu.

L-ewwel pass f’ġirja li għada għaddeja bħalissa, kien

għadhom gvernati mis-Separatisti Ukreni.

ma ġewx inkorporati fit-teritorju Russu, u għaldaqstant

il-fatt li r-reġjun l-Krimea ddikjara l-indipendenza, u

Fl-aħħar nett, huwa previst ukoll li jekk il-kunflitt Ukren ikompli, jibqgħu jintużaw armi ekonomiċi

Kif wasalna fejn wasalna?

bħas-sanzjonijiet fir-rigward tar-Russja. Kemm ser

l-popolazzjoni nattiva t’hemmek wieħed jista’ jgħid

It-tama dejjem kienet li aktar ma’ jgħaddi ż-żmien, dan

irid jara. Aktar sanzjonijiet fuq ir-Russja ser ifissru

li kienet tippreferi li tingħaqad mar-Russja askapitu

il-kunflitt jibda jiġi fi tmiemu. Imma sfortunatament

li r-Russja jkollha tħares lejn iċ-Ċina fejn jidħol il-

tal-Ukrajna. Kien preċiżament fl-1954 li l-Krimea ġiet

jidher li ġara l-oppost. Aktar ma’ l-Ukrajna bdiet tħares

kummerċ,

trasferita minn reġjun amministrattiv tar-Russja għal

lejn l-Ewropa, b’għidut fost l-oħrajn li trid tidħol fin-NATO,

indubjament tkun dak li bl-Ingliż insejjħulu l-“junior

reġjun Ukren mill-Presidium tal-Unjoni Sovjetika. Mur

aktar ir-Russja bdiet tieħu pożizzjonijiet agressivi.

partner”.

ftit wara ġiet inkorporat fir-Russja. Storikament, ilKrimea dejjem kien ikkunsidrat parti mir-Russja, u

ikunu effettivi dawn is-sanzjonijiet, wieħed għad

f’relazzjoni

maċ-Ċina

r-Russja

ser