Ekonomija 19

L-aġenzija ta’ kreditu in ternazzjonali Moody’s, ik konfermat ir-rating ta’ A2 għall-ekonomija Maltija u te jbet il-prospetti tagħha għal Malta għal “stabbli”. Dan ikom pli jsaħħah dak li ftit tal-ġranet ilu, l-aġenzija internazzjonali ta’ kreditu, Fitch Ratings ikkonfer mat ir-rating ta’ A+ bi prospetti stabbli, għal pajjiżna.

Dawn ir-riżultati ma ġewx b’kumbinazzjoni imma frott ta’ politika ekonomika tal-gvern li qed taħdem u li tiggaran tixxi stabilità u wisq aktar tk abbir. Tassew, għax ir-rating ta’ Malta huwa frott ukoll ta’ tkabbir ekonomiku b’saħħtu qabel il-pandemija, b’med ja ta’ 7.2% bejn l-2015 u l-2019. Dan kien xprunat b’għadd ta’ riformi f’għadd ta’ oqsma ekonomiċi bħal e-gaming, il-fi nanzi u t-turiżmu. Huwa frott ta’ gvern li fil-pandemija kien ta’ sostenn qawwi għall-industrija, għall-ħaddiema u għall-famil ji. Huwa frott ta’ gvern illi gga rantixxa u għadu jigarantixxi stabbiltà f’setturi kritiċi fosth om l-enerġija. U filwaqt li pajjiżi oħra qed jippruvaw isibu saqa jhom, il-gvern qed jimplimenta l-viżjoni ekonomika tiegħu għall-għaxar snin li ġejjin, qed jagħmel mill-innovazzjoni punt kardinali għall-ekonomi ja Maltija. U dan kollu wassal biex għalkemm id-dejn tela’

Nippreparaw għal-lum u għal għada p4 | Ir-rwol ċentrali tal-edukazzjoni p9

Nota mill-Editur

Omar Vella

L-ISTRATEĠIJA EKONOMIKA TA’ MALTA LI QED TAĦDEM

Dan ġie kkonfermat minn rapporti talIMF, tal-Kummissjoni Ewropea u anke bl-aħħar rapport tal-agenzija Fitch.

Din tal-aħħar fil-fatt kkonfermat ilklassifikazzjoni tal-pajjiż għal sena oħra, dik ta’ A+. Irrimarkat ukoll li l-prospetti tal-pajjiż jidhru stabbli. Dan hekk kif l-ekonomija tagħna se tkun qed tikber b’9 darbiet aktar mittkabbir li se tkun qed tara l-Unjoni Ewropea matul l-2023.

Fl-istess waqt għall-2024, l-ekonomija Maltija hija mistennija li tikber bl-akbar rata fl-Ewropa kollha. Fl-istess ħin l-għoli tal-ħajja mistenni jibda jonqos matul is-sena li ġejja.

Huwa ċar li l-istrateġija ekonomika f’pajjiżna fejn in-nies u n-negozji jiġu protetti minn prezzijiet tal-elettriku li ma jifilħux qiegħda taħdem. Dan qiegħed iħalli impatt pożittiv fuq ilkonsum u stabilità ekonomika. Flistess waqt jista’ jkollu impatt pożittiv ukoll fuq il-kompetittività ta’ ħafna min-negozji Maltin li jesportaw lejn l-Ewropa minħabba spejjeż tal-operat li jistgħu jkunu relattivament anqas minn dak li qed iħallsu kumpaniji filkontinent.

F’sitwazzjoni fejn id-dinja qiegħda tbati mill-effetti tal-gwerra flUkrajna permezz ta’ prezzijiet talenerġija għoljin u inflazzjoni qawwija, l-aġenzija rrimarkat li s-sussidju talgvern irnexxielu jikkontrolla r-rata talinflazzjoni fil-pajjiż għat-tielet l-inqas fl-Unjoni Ewropea. Il-livell ta’ inflazzjoni għal din is-sena huwa mbassar li jilħaq medja ta’ 6.2% u t-tbassir huwa li missena d-dieħla, għandha tibda nieżla għal-livell ta’ 4.8%.

Dan is-sussidju seta’ jsir biss permezz tal-pożizzjoni ekonomika tal-pajjiż qabel il-pandemija u l-gwerra. Issaħħa tal-ekonomija qabel dawn ilġrajjiet iffaċilitat il-pożizzjoni tal-Gvern biex jagħti sussidji, u jżomm id-defiċit relattivament baxx.

Fil-fatt ir-rapporti kollha jindikaw li d-dejn tal-pajjiż m'huwiex se jaqbeż il-limitu tas-60% stabbilit mill-Ewropa fis-snin li ġejjin, grazzi għal-livell baxx ħafna ta’ dejn li Malta kienet qed tgawdi qabel il-pandemija. It-tbassir tal-livell tad-dejn jindika li dan se jerġa’ jibda nieżel fis-snin li ġejjin.

Sadanittant, fattur ieħor wara dan irriżultat huwa t-tnaqqis tad-defiċit talpajjiż f’din l-aħħar sena. L-aġenzija qed tbassar li d-defiċit tal-pajjiż se jonqos b’2% mis-sena l-oħra, u li fis-snin li ġejjin għandu jonqos iktar.

Apparti l-ekonomija, ir-rapporti kollha qegħdin jieħdu nota tas-saħħa tas-suq tax-xogħol fil-pajjiż. Ir-rata ta’ qgħad fil-pajjiż baqgħet baxxa ħafna matul ilpandemija. Dan primarjament grazzi għall-Wage Supplement Scheme li salvat tant xogħlijiet u baqgħet għaddejja sa Mejju ta’ din is-sena. Intant, it-tbassir tal-qgħad fil-pajjiż huwa stabbli ħafna, u għandu jibqa’ fil-livell ta’ 3% is-sena li ġejja.

It-tneħħija ta’ Malta mil-lista l-griża wkoll kellha effett pożittiv fuq ir-rating tal-pajjiż. Minħabba l-fatt li Malta tneħħiet minn fuq din il-lista f’temp ta’ sena, il-pajjiż irnexxielu jillimita l-effett negattiv li seta’ jinqala’ u żamm saħħa ekonomika u bankarja relattivament stabbli matul din is-sena.

Steve Ellul

Matul l-aħħar ġimgħat rajna tliet rapporti li kollha qegħdin jindikaw b'mod ċar li l-andament ekonomiku f’pajjiżna mistenni jibqa’ b’saħħtu fix-xhur u s-snin li ġejjin.

Nippreparaw għal-lum u għal għada

Ekonomija hija sistema ħajja u bħal kull sistema oħra trid tadatta biex tgħix speċjalment fid-dawl ta’ ambjenti, kuntesti u xejriet li jinbidlu. Biex tibqa’ kompetittiva u attraenti f’dinja dejjem aktar interkonnessa, Malta teħtieġ li kontinwalment tevalwa lilha nfisha, id-direzzjoni ekonomika tagħha u l-viżjoni tagħha.

M'hemm l-ebda dubju li l-ambjent ekonomiku attwali huwa ta' sfida. L-ekonomija globali bħalissa għaddejja minn konfluwenza ta’ riskji negattivi u xokkijiet fil-provvista li qed inaqqsu rkupru sħiħ. Il-ġirja talinflazzjoni hija probabbilment l-aktar riskju sever li fil-fatt diġà biddel il-kors tal-politika monetarja storikament baxxa. Fuq livell Ewropew, hemm tliet xokkijiet li ngħaqdu flimkien biex jimbuttaw l-inflazzjoni ‘l fuq għal livelli rekord. L-ewwel, iffaċċjajna serje ta’ xokkijiet fil-prezzijiet u l-prezzijiet tal-ikel. Dawn jinkludu l-falliment tal-OPEC+ li tilħaq ilmiri tal-produzzjoni, iż-żieda fil-prezzijiet tal-gass naturali u b’hekk tal-fertilizzanti, u issa l-konsegwenzi tal-gwerra fl-Ukrajna. It-tieni, iffaċċjajna xokkijiet kemm għad-domanda kif ukoll għall-provvista ta’ oġġetti industrijali, li rriflettit f'inflazzjoni rekord ta' oġġetti industrijali. Ittielet, kellna x-xokk mill-ekonomiji li jerġgħu jinfetħu wara l-lockdowns, li wassal għal rotazzjoni mgħaġġla mid-domanda lura għas-servizzi

- filwaqt li l-ispejjeż qed jiżdiedu u l-kumpaniji fis-settur tas-servizzi. Dawn il-fatturi jikkonfermaw li m’hemm l-ebda soluzzjoni ta’ żmien qasir għal dan il-perjodu inflazzjonarju li qed nesperjenzaw bħalissa, u li jista' jitrażżan wara perjodu ta’ aġġustament li huwa ta' natura strutturali.

Fid-dawl ta’ dan, il-ħeġġa ta’ Malta biex tibqa’ attraenti, produttiva u kompetittiva ssir saħansitra aktar kritika. Għadni nemmen li Malta teħtieġ viżjoni ekonomika għat-tul, 10 snin jew iktar, għall-gżira li tenfasizza ‘niche clusters’ li l-ekonomija tista timmira għalihom. Filbini ta’ viżjoni u fit-tmexxija tal-ekonomija ta’ pajjiż, wieħed irid jibni fuq diversi elementi jew pilastri fundamentali biex jiġi żgurat li t-triq magħżula tkun robusta u ħolistika. Minħabba l-istat attwali ta’ Malta, hemm erba’ pilastri li nemmen li huma kritiċi biex Malta tiffoka fuqhom fix-xhur li ġejjin.

Istituzzjonijiet. Id-deċiżjoni tal-FATF li tneħħi lil Malta mil-lista griża xi ħaġa tajba u tikkonferma r-riformi li saru kif ukoll irrieda u l-ħila biex jitmexxew u jitwettqu r-riformi f’perjodu qasir ta’ żmien. Għandu jinbeda proċess ta’ riforma għat-trasformazzjoni tal-governanza sabiex jiġi żgurat li l-istituzzjonijiet ikunu verament trasformati diġitalment u jkunu jistgħu jisfruttaw il-benefiċċji sħaħ tat-teknoloġija biex isiru diġitali fil-qalba tagdħhom. Dan iġib diversi benefiċċji għas-soċjetà inġenerali speċjalment negozji li spiss ikollhom x’jaqsmu ma’ istituzzjonijiet u regolaturi. Jeħtieġ attenzjoni speċjali lill-istituzzjonijiet finanzjarji, speċjalment il-banek, peress li s-settur privat qed iħoss li mhux qed jiġi moqdi tajjeb mill-istrutturi attwali. Jeżistu diversi fallimenti tas-suq u għalkemm jeżistu istituzzjonijiet bħall-Bank Malti għall-Iżvilupp, fallimenti bħal dawn għadhom jeżistu u qed ifixklu lis-suq biex jiżviluppa kompletament. Iċ-ċokon ta’ Malta jista’ verament ikun ta’ appoġġ għal din it-trasformazzjoni li mhux biss ittejjeb l-effiċjenzi fil-ħin iżda wkoll filkwalità tal-interazzjonijiet istituzzjonali u regolatorji. Dan huwa importanti peress li huwa fattur determinanti ewlieni għall-governanza tajba, l-attrazzjoni talinvestiment, il-produttività ekonomika u finalment il-kompetittività.

Investiment.

L-investiment ta’ pajjiż jiġi primarjament jew mis-settur privat jew mill-Gvern. Matul dawn l-aħħar snin, il-Gvern investa b’mod sostanzjali f’diversi setturi. Is-settur privat ukoll investa f’setturi differenti u se jkompli jinvesti. Dak li hu kruċjali issa huwa li l-Gvern imexxi verament fid-direzzjoni u l-oqsma li jinvesti fihom is-settur privat. Bħala pajjiż, il-ħtieġa għal bidla ekoloġika ġiet internalizzata u l-Gvern huwa ffokat biex iwassal għal ekonomija ħielsa millkarbonju sas-sena 2050. Għal dan il-għan, tniedew diversi inċentivi u skemi biex jappoġġaw investimenti f’teknoloġiji u infrastruttura ekoloġika. Barra minn hekk, qed jiġu appoġġati investimenti fit-trasformazzjoni diġitali. Hekk kif ilGvern jibda jqassam fondi mill-Fond ta’ Reżiljenza u Rkupru kif ukoll mill-Qafas Finanzjarju Multiannwali tal-Unjoni Ewropea, il-kapaċità tal- assorbiment se tkun kritika jekk irridu verament li l-fondi tal-UE jikkontribwixxu tassew għallinvestiment u t-tkabbir tal-ekonomija.

Innovazzjoni. L-innovazzjoni se tkun kritika biex l-ekonomija ta’ Malta tibqa’ kompetittiva u attraenti fil-futur. Malta teħtieġ tkompli ssaħħaħ l-ekosistema tal-innovazzjoni tagħha fil-livelli kollha speċjalment l-investiment fir-riċerka u l-iżvilupp. Meta jitqies r-riskju involut, bħalissa jidher li s-suq fis-sistema finanzjarja u bankarja falla fil-kapaċità li jiffinanzja tali investimenti. Għal darb'oħra, il-Bank Malti għall-Iżvilupp jeħtieġ li jkollu rwol ewlieni biex jagħmel fondi disponibbli sabiex jiffinanzja proġetti ta' riċerka u innovazzjoni. Il-Gvern nieda bosta skemi f’dan ir-rigward imma anke hawn nemmen li hemm bżonn isir aktar biex l-ekosistema tiġi żviluppata b’mod ħolistiku u biex jiġi żgurat li l-SMEs ikunu jistgħu verament jinvestu firriċerka u l-innovazzjoni. Punt ewlieni biex l-ekosistema tiżviluppa u tirnexxi bis-sħiħ huwa li jiġi żgurat l-għadd ta’ studenti u ħaddiema bi sfond ta’ xjenza, teknika jew inġinerija biex ikunu involuti fi proġetti ta’ riċerka. L-Università ta’ Malta diġà qed tagħmel ħafna xogħol tajjeb f’dan il-qasam b’diversi ċentri ta’ eċċellenza jeżistu f’diversi oqsma. Madankollu, l-innovazzjoni jeħtieġ li tkun imdaħħla aktar mal-kumpaniji lokali biex verament jiġi żgurat li se tissarraf f'attività ekonomika.

Infrastruttura.

Matul dawn l-aħħar ftit snin, ħafna mill-investiment mar fl-infrastruttura, primarjament fit-toroq. Il-Gvern ħabbar ukoll investiment fl-infrastruttura industrijali permezz ta’ titjib ta’ diversi żoni industrijali. Madankollu, Malta teħtieġ investiment fuq firxa wiesgħa ta’ infrastruttura inkluża s-sistema edukattiva. Malta għandha bżonn sistema edukattiva li tkun lesta għall-ġejjieni u li tista’ tilqa’ t-talbiet tal-industrija. Hemm elementi oħra li Malta trid tiffoka fuqhom fir-rekwiżiti infrastrutturali tagħha fosthom it-trasport, l-infrastruttura bankarja u diġitali. Minn perspettiva ta’ ambjent mibni, huwa kritiku li Malta tibda tiffoka ħafna aktar fuq ir-rinnovazzjoni u r-riġenerazzjoni. L-enfasi fuq spazji urbani u infrastruttura ekoloġika hija wkoll mistennija li tagħti kontribut pożittiv għall-kwalità tal-ħajja.

Ekonomija teħtieġ trawwim, adattament, u viżjoni. Is-sitwazzjoni ekonomika attwali għadha volatili ħafna, inċerta u kumplessa. Malta wriet reżiljenza, adattament u aġilità fil-passat. Biex nibqgħu mexjin ‘l quddiem, jeħtieġ li nsaħħu l-kompetittività tagħna biex nibqgħu attraenti għall-investiment. Viżjoni fit-tul hija post tajjeb minn fejn tibda.

JP Fabri Ekonomista, Ko-fundatur ta' Seed.

Malta kibret biss fuq iż żieda fl impjiegi, jew kien hemm xi fatturi oħra li effettwaw it tkabbir

Matul dawn l-aħħar snin, Malta esperjenzat tkabbir ekonomiku bla preċedent. Ħafna jargumentaw li dan it-tkabbir kien miksub l-aktar minn żieda fil-forza taxxogħol, li kienet ġejja primarjament minn żieda flimmigrazzjoni. Madankollu, għalkemm ħadd ma jista’ jargumenta kontra l-fatt li l-popolazzjoni barranija żdiedet f’Malta matul dawn l-aħħar snin, għad baqa’ d-dibattitu dwar jekk kabbarniex l-ekonomija tagħna biss fuq in-numri. F’dan l-artiklu se nagħtu ħarsa lejn kif inbidlet il-kompożizzjoni tal-ekonomija Maltija bejn l-2010 u l-2019 kif ukoll kif inbidlet il-produttività f’kull settur tal-ekonomija matul l-istess perjodu.

Jekk inħarsu purament lejn il kompożizzjoni tal ekonomija f’termini ta’ impjiegi, ninnutaw li s 2010 u l 2019 ma nbidilx u baqa’ sostanzjalment l istess. L unika eċċezzjoni hija s setturi M sa N fejn is tagħhom żdied minn 9.7 % fl 2010 għal 16.9 % fl 2019. Għalhekk, nistgħu nikkonkludu li l kompożizzjoni ekonomika f’termini ta’ GVA bejn is setturi seħħet prinċipalment minn bidla fil

Jekk inħarsu purament lejn il-kompożizzjoni talekonomija f’termini ta’ impjiegi, ninnutaw li s-sehem bejn l-2010 u l-2019 ma nbidilx u baqa’ sostanzjalment l-istess. L-unika eċċezzjoni hija s-setturi M sa N fejn is-sehem tagħhom żdied minn 9.7 % fl-2010 għal 16.9 % fl-2019. Għalhekk, nistgħu nikkonkludu li l-bidla fil-kompożizzjoni ekonomika f’termini ta’ GVA bejn is-setturi seħħet primarjament minn bidla filproduttività.

snin, Malta esperjenzat tkabbir ekonomiku bla preċedent. Ħafna jargumentaw li dan it aktar minn żieda fl impjiegi, li kienet immexxija prinċipalment minn żieda fl Madankollu, għalkemm, ħadd ma jista’ jargumenta kontra l fatt li l popolazzjoni barranija matul dawn l aħħar snin, għad baqa’ d dibattitu dwar jekk kabbarniex l ekonomija tagħna biss artiklu se nagħtu ħarsa lejn kif il kompożizzjoni tal ekonomija Maltija inbidlet bejn l 2010 inbidlet il produttività f’kull settur tal ekonomija matul l istess perjodu. jista jara kemm il Valur Miżjud Gross (GVA) ġie ġġenerat minn kull settur ekonomiku fl tħares lejn il forma tal grafika ta’ hawn taħt wieħed jista’ jifhem il kompożizzjoni tal kif ukoll it tkabbir tal ekonomija fis sena korrispondenti. Huwa evidenti li għalkemm kien fis setturi kollu barra wieħed (settur A), ir rata li biha kiber kull settur kienet differenti il valuri ta' Full Time Equivalents (FTE), nistgħu naraw li dawn jirriflettu l valuri tal GVA, Pereżempju, id daqs tas setturi J u K f'termini ta' FTEs huwa ħafna inqas mid daqs Dan jindika li xi setturi jiġġeneraw ferm aktar GVA għal kull FTE minn setturi oħra. F'dan il mistenni peress li s settur J jirrappreżenta s settur tal informazzjoni u l komunikazzjoni filwaqt jirrappreżenta s settur tas servizzi finanzjarji, li jhallsu pagi tajbin.

Il-grafika ta’ hawn taħt turi kemm il-Valur Miżjud Gross ġie prodott mis-setturi kollha tal-ekonomija fl-2010 u l-2019. Jekk wieħed iħarres lejn il-forma talgrafika ta’ hawn taħt jista’ jifhem kif inhi magħmula l-ekonomija Maltija. Ukoll id-daqs tal-forom hawn taħt jindika l-kobor tal-ekonomija fis-sena korrispondenti. Huwa ċar li għalkemm kien hemm tkabbir fis-setturi kollha barra wieħed (settur A), ir-rata li biha kiber kull settur kienet differenti b'mod sinifikanti.

Finalment, saret analiżi biex tiġi kkalkulata ipotetikament il-GVA tal-ekonomija fl-2019 kieku bqajna fil-livelli ta’ produttività tal-2010. Il-GVA totali kien jammonta għal €5.5Biljun u €11.1Biljun fl-2010 u fl-2019 rispettivament. Dan jammonta għal rata ta' tkabbir annwali kompost ta' 8.0%. Madankollu, kieku bqajna fl-istess livelli ta’ produttività bħal dawk esperjenzati fl-2010, il-GVA totali tal-ekonomija fl-2019 kien ikun jammonta għal €8.1Biljun. Dan kien jirriżulta f'rata ta' tkabbir annwali kompost ta' 5.1%. Għalhekk, id-differenza ta '2.9% fis-sena tista' tiġi attribwita għal żieda fil-produttività. Għalhekk għalkemm il-mutur ewlieni fit-tkabbir ekonomiku kien tabilħaqq iż-żieda fl-impjiegi, xorta sar titjib sostanzjali fil-produttività.

Listi Industrijali Sezzjoni NACE Agrikultura, afforestazzjoni u sajd A Mining u quarrying; Manifattura; elettriku, gas, arja kkondizzjonata provista; ilma; drenaġġ, immaniġjar tal-iskart u attivitajiet rimedjarji

Biex tingħata risposta għall mistoqsija f'liema settur ekonomiku l GVA għal kull impjegat inbidel l aktar, saret analiżi sempliċi fejn il GVA f'kull settur ġie diviż bin numru ta' FTEs fis settur korrispondenti. Ir riżultat ta 'din l analiżi jjinstab hawn taħt. Wieħed jista’ jara li s setturi kollha tal ekonomija minbarra tnejn żdiedu fil produttività, dawn it tnejn huma Settur A (Agrikoltura, forestrija u sajd) u setturi R sa U (Arti, divertiment u rikreazzjoni, tiswija ta’ oġġetti tad dar u servizzi oħra). B'mod sorprendenti, is settur tal gaming jaqa' taħt is

Jekk issa nħarsu lejn il-valuri ta' Full Time Equivalents (FTE), nistgħu naraw li dawn jirriflettu l-valuri talGVA, bi ftit eċċezzjonijiet. Pereżempju, id-daqs tassetturi J u K f'termini ta' FTEs huwa ħafna inqas mid-daqs f'termini ta' GVA. Dan jindika li xi setturi jiġġeneraw ferm aktar GVA għal kull FTE minn setturi oħra. F'dan il-każ dan huwa mistenni peress li s-settur J jirrappreżenta s-settur tal-informazzjoni u l-komunikazzjoni filwaqt li s-settur K jirrappreżenta s-settur tas-servizzi finanzjarji.

Biex twieġeb il-mistoqsija dwar f’liema settur ekonomiku il-GVA għal kull impjegat inbidel l-iktar, saret analiżi sempliċi fejn il-GVA f’kull settur ġie diviż bin-numru ta’ Full-timers fis-settur korrispondenti. Ir-riżultat ta’ din l-analiżi jinstab fil-graff hawn taħt. Jidher li s-setturi kollha tal-ekonomija minbarra tnejn żdiedu fil-produttività. Dawn it-tnejn huma s-Settur A (Agrikoltura, forestrija u sajd) u s-setturi R sa U (Arti, divertiment u rikreazzjoni, tiswija ta’ oġġetti tad-dar u servizzi oħra). Sorprendentament, is-settur tal-logħob jaqa' taħt is-setturi R sa U, madankollu, it-tnaqqis filproduttività f'dan is-settur ġie rreġistrat minħabba l-inklużjoni ta’ setturi oħra bi produttività baxxa li huma pjuttost żgħar fid-daqs.

B to E Manifattura C

Kostruzzjoni F

Bejgħ bl-imnut; tiswijiet ta' muturi u vetturi; trasport u ħażna; akkomodazzjoni u attivitajiet fisservizzi tal-ikel

setturi R sa U, madankollu, it tnaqqis fil produttività f'dan is settur ġie rreġistrat minħabba l inklużjoni ta 'setturi oħra ta' produttività baxxa li huma pjuttost żgħar fid daqs.

G to I Informazzjoni u komunikazzjoni J Attivitajiet finanzjarji u assikurazzjoni K Bejgħ u xiri ta' prorjetá L Attivitajiet professjonali xjentifiċi u tekniċi; attivitajiet amministrattivi u servizz ta' appoġġ

Fl 2019, is Settur J (Informazzjoni u komunikazzjoni) kellu l ogħla produttività b'aktar minn €100K, għal kull impjegat full time. Barra minn hekk, dan is settur irreġistra żieda drastika fil produttività bejn l 2010 u l 2019.

Fil fatt, din iż żieda fil produttività kienet tammonta għal 111%. Is setturi li rreġistraw l ogħla żieda fil produttività kienu s setturi B sa E, eskluż is settur Ċ, madankollu, dan is settur huwa pjuttost żgħir fid daqs assolut.

Fl-2019, is-Settur J (Informazzjoni u komunikazzjoni) kellu l-ogħla rata ta’ produttività b'aktar minn €100K, għal kull impjegat full-time. Barra minn hekk, dan is-settur irreġistra żieda drastika fil-produttività bejn l-2010 u l-2019. Fil-fatt, din iż-żieda fil-produttività kienet tammonta għal 111%. Is-setturi li rreġistraw l-ogħla żieda fil-produttività kienu s-setturi B sa E, eskluż is-settur Ċ, madankollu, dan is-settur huwa pjuttost żgħir fid-daqs assolut.

Nota: din l analiżi tneħħi l inflazzjoni biex ma tattribwixxix żieda fil produttività lill inflazzjoni.

fil produttività

M to N Amministrazzjoni pubblika u difiża; sigurtá soċjali obligatorja; edukazzjoni; saħħa u attivitajiet ta' social work.

Arti, divertiment u rikreazzjoni, manutenzjoni apparat domestiku u servizzi oħra.

to Q

Biex nikkonkludu saret analiżi biex tiġi kkalkulata l GVA ipotetiku tal ekonomija fl 2019 kieku bqajna fil livelli ta’ produttività tal 2010. Il GVA totali kien jammonta għal €5.5Biljun u €11.1Biljun fl 2010 u l 2019 rispettivament. Dan jammonta għal rata ta' tkabbir annwali ta' 8.0%. Madankollu, kieku bqajna fl istess livelli ta’ produttività bħal dawk esperjenzati fl 2010, il GVA totali tal ekonomija fl 2019 kien ikun jammonta għal €8.1Biljun. Dan kien jirriżulta f'rata ta' tkabbir annwali ta' 5.1%. Għalhekk, id differenza ta '2.9% fis sena tista' tiġi attribwita għal żieda fil produttività. Għalhekk għalkemm il mutur ewlieni fit tkabbir ekonomiku kien tabilħaqq iż żieda fl impjiegi, xorta sar titjib sostanzjali fil produttività.

purament lejn il kompożizzjoni tal ekonomija f’termini ta’ impjiegi, ninnutaw li s sehem bejn l ma

L-ekonomija ta' Malta kibret biss fuq żieda fil-valuri tal-forza tax-xogħol, jew kien hemm xi fatturi oħra li effettwaw it-tkabbir ekonomiku?

It-Teknoloġija Innovattiva fil-Komunitajiet Lokali

It-teknoloġija diġitali hija l-mutur ewlieni għat-tkabbir ekonomiku u żvilupp soċjetali f’ pajjiżna. Permezz ta’ użu aħjar u aktar għaqli ta’ din it-teknoloġija wieħed jista’ jsib modi kif joħloq servizzi u prodotti ġodda, jiġġenera titjib fil-proċessi, jiddentifika xejriet ta’ innovazzjoni u jesplora opportunitajiet ġodda f’diversi setturi bil-għan li joħloq aktar valur fis-soċjeta’ sabiex ikollna ekonomija aktar effiċjenti u sostenibbli u li tiżgura kundizzjonijiet ekwi għan-negozji.

Din l-istrategija hija appoġġjata mill-Awtorità tal-Innovazzjoni Diġitali ta’ Malta, l-MDIA, l-Awtorità nazzjonali li ġiet mwaqqfa proprju biex tippromwovi politika governattiva fitteknoloġija innovattiva, u tistabbilixxi qafas regolatorju ta’ konformita’ f’dan il-qasam.

Matul din is-sena, l-MDIA kompliet bilħidma tagħha fuq diversi proġetti maħsuba sabiex jippromwovu u jiffaċilitaw l-użu tatteknoloġija innovattiva  li jkopru diversi setturi mifruxin madwar il-pajjiż. Propju f’dawn l-aħħar ġranet l-MDIA nediet skema mmirata lejn il-komunitajiet biex ninċentivaw lillkunsilli lokali u reġjuni jinvestu f’teknoloġiji innovattivi li finalment iħallu impatt pożittiv fuq is-soċjetà tagħna. L-iskop ta’ din l-skema hu biex ninkoraġġixxu lill-kunsilli lokali jagħmlu użu minn teknoloġiji innovattivi bilgħan li jiġu ssimplifikati strutturi, proċessi, proċeduri u kompiti madwar il-gżejjer Maltin sabiex joħolqu kultura ta’ governanza sħiħa u użu aħjar tar-riżorsi għall-benefiċċju tarresidenti u n-negozji fil-lokalitajiet tagħna. Permezz tat-teknoloġiji diġitali dawn il-proġetti huma mistennijja li jissarrfu f’servizzi pubbliċi aktar utli għaċ-ċittadini u f’użu aħjar tar-riżorsi bil-ħsieb li jħallu inqas impatt negattiv fuq l-ambjent. Din il-viżjoni hi wkoll konformi malgħanijiet li rridu nilħqu dwar il-klima miftiehma mill-Kunsill u l-Parlament Ewropew biex l-istati membri tal-Unjoni Ewropeja, inkluż Malta, jikkontribwixxu b’mod sostanzjali għall-mira tal-Green Deal sabiex jitnaqqsu l-emissjonijiet b’mill-inqas 55% sal-2030. Għalhekk l-MDIA ħabbret skema ta’ ffinanzjar ta’ proġetti biex tassisti lill-kunsilli lokali jew kumitati reġjonali jidħlu f’inizjattivi relatati ma’ teknoloġiji innovattivi biex b’hekk ikollna lokalitajiet intelliġenti li jwasslu għall-viżjoni ta’ kwalità ta’ ħajja aħjar għaċ-ċittadini Maltin.

Din l-iskema stiednet lill-kunsilli lokali u kumitati reġjonali jipproponu proġetti li japplikaw teknoloġija intelliġenti, li fost oħrajn għandhom il-kapaċita’ li jieħdu deċiżjonijiet ibbażata mid-dejta miksuba minn pjattaformi digitali, ddisinnjati propju biex ir-riżultat jissarraf f’benefiċċji ekonomiċi, soċjali u ambjentali fiċ-ċentri urbani lokali u reġjonali. Dawn il-proġetti għandhom iwasslu għal soluzzjonijiet innovattivi li javvanzaw l-għanijiet tal-komunità u jindirizzaw b’mod prattiku l-ħtiġijiet speċifiċi tar-residenti.

Josette Cilia Senior Officer

Ghalkemm l-iskema kienet miftuħa għallkunsilli lokali kollha, kemm il-kumitati reġjonali kif ukoll il-kumitati amministrattivi setgħu jissieħbu ma’ entitàjiet pubbliċi oħrajn bħal aġenziji governattivi, awtoritajiet, istituzzjonijiet edukattivi, fondazzjonijiet kif ukoll NGOs, u dan għaliex il-benefiċċji  li ser joffru dawn il-proġetti innovattivi għandhom jolqtu lill-komunita’. B’kollox kien hemm 14-il applikazzjoni minn kunsilli u/jew regjuni.

Il-baġit totali li gie allokat għall-iskema huwa dak ta’ €150,000. Dan filwaqt li l-għotja finanzjarja hija dik ta’ 85% tan-nefqa totali tal-proġett magħżul. Kull proġett li jiġi magħżul jista’ jingħata massimu ta’ €100,000 filwaqt li l-ammont minimu ma jkunx inqas minn €25,000 għal kull proġett propost. Ilproġetti magħżula huma mistennija li jiġu implimentati fi żmien sena filwaqt li huma mistennija ukoll li jkollhom ‘lifetime’ minima ta’ 3 snin. Għaldaqstant il-kunsill lokali jew kumitat reġjonali fl-applikazzjoni kien mitlub ifassal pjan ta’ sostenibbiltà.

L-MDIA hija fiduċjuża li din l-iskema se tkun tant ta’ suċċess li l-proġetti li jintgħażlu se jiġu replikati minn kunsilli lokali oħrajn u saħansitra anke fejn ikun possibli fuq livell nazzjonali. L-Awtorità tal-Innovazzjoni Diġitali ta’ Malta apparti li hija l-Awtorita’ li toffri programmi ta’ ċertifikazzjoni fejn tidħol assigurazzjoni teknoloġika ta’ soluzzjonijiet innovattivi, hija wkoll l-promotur ewlieni talużu tat-teknoloġija innovattiva. Għaldaqstant ma jistax jonqos li noffru skemi bħal dawn biex ninkoraġixxu l-użu tat-teknoloġija innovattiva ħalli inkomplu nsaħħu l-ekosistema diġitali ta’ pajjiżna għall-benefiċċju tal-komunitajiet tagħna.

STQARRIJA MILL-MINISTERU GĦALL-EKONOMIJA, FONDI EWROPEJ U ARTIJIET

Il-Ministeru għall-Ekonomija, Fondi Ewropej u Artijiet illum nieda ħames strateġiji li għandhom l-għan aħħari li jwassluna biex pajjiżna jkun fuq quddiem nett firraba’ rivoluzzjoni industrijali li għaddejjin minnha.

Il-Ministru għall-Ekonomija, Fondi Ewropej u Artijiet Silvio Schembri qal li filwaqt li firrevoluzzjonijiet industrijali preċedenti dejjem kien hemm bżonn ta’ riżorsa naturali, faħam, fuel, art biex jinbnew magni u impjanti kbar u għalhekk iċ-ċokon ta’ pajjiżna kien ta’ xkiel, f’din irraba’ rivoluzzjoni, minħabba li l-enfasi hija fuq dinja teknoloġika, iċ-ċokon tagħna mhux xkiel u għaldaqstant nistgħu nirkbu fuq l-opportunitajiet li toffri din irrivoluzzjoni.

1. Strateġija għall-Awtorità Maltija għall-Innovazzjoni Diġitali

Din l-istrateġija fost oħrajn se tara li tespandi r-riċerka fuq teknoloġiji innovattivi biex tirrifletti l-bżonnijiet tas-soċjetà tal-lum; se tkun ta’ appoġġ għallinizjattivi tal-gvern fejn tidħol regolamentazzjoni u compliance bl-użu tat-teknoloġija innovattiva; se tidentifika r-riskji assoċjati mat-teknoloġiji innovattivi u tnaqqas l-impatt tagħhom fuq l-industrija.

2. eCommerce – Strateġija tal-Awtorità Maltija għallKomunikazzjoni

Din l-istrateġija se tara li jkollna qafas regolatorju effettiv fejn jidħol eCommerce għallbenefiċċju tan-negozji u tal-

konsumaturi; li jkollna kampanja edukattiva dwar il-benefiċċji u r-riskji ta’ xiri online u li jkollna żieda fin-negozji żgħar u medji lokali bi pjattaforma diġitali.

3. eSkills Strategy

Din l-istrateġija hija maqsuma fuq erba’ pilastri prinċipali: l-edukazzjoni, is-soċjetà, is-suq tax-xogħol u l-professjonisti flICT. Bl-għanijiet ewlenin huma li bħala soċjetà jkollna aktar għarfien diġitali u li nkunu aktar kunfidenti u produttivi flużu tat-teknoloġija diġitali; li flamministrazzjoni pubblika naraw li titkompla t-trasformazzjoni diġitali u s-servizzi online f’konformita mal-istrateġija għasservizz pubbliku. Din l-istrateġija tara li mill-qasam tal-intrapriża naraw li aktar negozji jaddottaw it-trasformazzjoni diġitali, biex b’hekk ikunu kompetittivi fiddinja diġitali li qed ngħixu fiha, filwaqt li s-sistema edukattiva tevolvi aktar fuq kull livell biex b’hekk tkun tista’ tlaħħaq malbżonn tal-lum u ta’ għada filħiliet diġitali u li jkollna aktar professjonisti fl-ICT fis-suq lokali.

4. National Cyber Security Strategy

Din l-istrateġija nħadmet f’kollaborazzjoni mal-Ministeru għall-Intern u s-Sigurtà Nazzjonali u għandha l-għan li tara li l-infrastruttura diġitali ta’ pajjiżna hija b’saħħitha u protetta. L-istrateġija tara li kemm mil-lat ta’ negozji u mil-lat ekonomiku hemm is-sigurtà neċessarja dwar cyber security. Kif ukoll isaħħaħ il-koperazzjoni fuq cyber security fuq livell nazzjonali, Ewropew u internazzjonali.

5. Malta Diġitali

Din l-istrateġija tispjega kif Malta mistennija żżomm il-pass li qabdet billi tkun fuq quddiem nett f’din ir-raba’ rivoluzzjoni industrijali. L-għanijiet ewlenin huma: li Malta tkompli ssaħħaħ l-ekonomija tagħha permezz tad-diġitalizzazzjoni; li tiġi aċċellerata r-riċerka diġitali u innovattiva u nagħmlu minn Malta l-post naturali għallinnovazzjoni; li titnaqqas ilpressjoni infrastrutturali, soċjali u ambjentali permezz tatteknoloġija; li tkompli tingħeleb il-qasma diġitali filwaqt li jiġu assistiti partijiet mis-soċjetà. Malta Diġitali għandha wkoll l-għan li tkompli żżid it-talent u l-kompetenzi f’oqsma diġitali firriżorsa umana, li ttejjeb l-fiduċja, is-sigurtà u r-reżiljenza fisservizzi diġitali u li tipprijoritizza l-investiment fl-infrastruttura diġitali

(CONNECT), dan faħħar l-inizjattiva ta’ Malta li għal snin li ġejjin inħoloq pjan għall-viżjoni diġitali li m’hiex biss għallbenefiċċju taċ-ċittadini Maltin, iżda wkoll għan-negozji, għaċċittadini Ewropej u għal kull min jżur pajjiżna.

Il-Ministru Silvio Schembri temm jgħid li dawn l-istrateġiji qed joħolqu l-viżjoni ta’ Malta biex tkun ċentru ta’ eċċellenza fejn jidħol id-diġitalizzazzjoni u t-teknoloġija innovattiva u li dan kollu jista’ jsir billi numru ta’ entitajiet jaħdmu flimkien għal għan wieħed.

F’messaġġ li ntbagħat minn Roberto Viola, id-Direttur Ġenerali tal-Kummissjoni Ewropea għallKommunikazzjoni, Networks, Kontenut u Telekomunikazzjoni

Malta Diġitali b’total ta’ ħames strateġiji biex pajjiżna jkun fuq quddiem nett tar-raba’ rivoluzzjoni industrijali

Mal-25,000 delegat, 1,000 esebitur, 200 start-up, ġejjin minn aktar minn 80 pajjiż madwar id-dinja matul il-ġimgħa li għaddiet kienu qegħdin Malta jipparteċipaw flakbar festival tal-gaming tad-dinja, li sar fl-MFCC Ta’ Qali organizzat mis-SiGMA Group. Mifruxa fuq ħamest ijiem, tliet festivals - SiGMA iGaming Summit, AIBC Summit u Med-Tech World Summit provdew pjattaforma ta' networking tannegozju lill-mexxejja globali, esperti tal-industrija u influencers, f'iGaming, teknoloġiji emerġenti, blockchain, kripto, teknoloġiji mediċi, marketing diġitali u l-affiljazzjoni.

Il-Fundatur ta’ SiGMA Eman Pulis spjega l-effett ta’ dan is-Summit fuq l-ekonomija ta’ Malta. “SiGMA Europe, Malta Summit jiġġenera biżżejjed attività ekonomika filgżira biex jibqgħu għaddejjin l-ekwivalenti ta’ 950 impjieg għal sena. Dawn l-impjiegi mhumiex biss fil-gaming u setturi simili, iżda jestendu wkoll għal-lukandi, bejgħ bl-imnut, manifattura u setturi oħra li jfornu prodotti u servizzi lill-avveniment u lill-parteċipanti tiegħu”, qal Pulis.

L-impatt qed jinħass ukoll fuq is-settur tat-turiżmu. Viżitaturi barranin għall-avveniment

f’Novembru, okkupaw aktar minn 60% tas-sodod ta’ 4 u 5 stilel f’Malta matul iż-żjara tagħhom. Dan matul xahar meta l-okkupanza medja tkun ta’ madwar 40%. Barra minn hekk, SiGMA Malta 2019 ġġenerat kemm mill-avveniment kif ukoll min-nefqa tat-turisti €6 miljun f’valur miżjud, ekwivalenti għal 0.05% tal-valur miżjud totali għall-ekonomija tal-pajjiż.

L-istatistika tafferma wkoll li ditti li kienu jinsabu f’Malta f’setturi assoċjati mal-avveniment tas-SiGMA, fl-2019, ġġeneraw direttament €194 miljun f’valur miżjud għall-ekonomija ta’ Malta, ekwivalenti għal 7% tal-Valur Miżjud dirett tas-setturi rilevanti.

Il-Fundatur tas-SiGMA, iddeskriva l-viżjoni internazzjonali talkumpanija għas-sena 2023, billi jara linja solida ta 'summits ippjanati li jsiru madwar 5 kontinenti.

F'Jannar 2023 SiGMA Group se jorganizza l-ewwel avveniment tagħhom maħsub għal SiGMA Africa fil-Kenja. Il-kumpanija se tkun qed tmur ukoll lejn l-Etjopja biex tinawgura l-bini ta’ skola primarja ġdida għal 700 student, li kien wieħed mill-proġetti prijoritarji tal-Fondazzjoni SiGMA din is-sena.

Eman Pulis ħabbar kif fi Frar 2023, is-SiGMA, sejra fl-ispazju hekk kif is-SiGMA qed tappoġġja

The Maleth Project III – it-tielet missjoni ta’ riċerka fil-bijoxjenza spazjali ta’ Malta.

F’Marzu, is-SiGMA Emirates se tkun qed issir f’Dubaj. Avveniment li minn 1,000 delegat f’4 snin diġà laħaq id-9,000 delegat. Firrebbiegħa, SiGMA Americas se ssir fil-Brażil, pajjiż kollu lest biex jagħmel it-talba tiegħu bħala ċentru għall-industrija tal-logħob tal-LatAm.

Fis-Sajf SiGMA Asia se tkun organizzata f’Manila, il-Filippini, segwita minn SiGMA Balkans f’Limassol Cyrpus, li jagħlaq issena b’SiGMA Europe f’Malta.

L-organizzazzjoni espandiet f'territorji intraprenditorjali ġodda bit-twaqqif ta' fond ta' risk capital imsejjaħ kigai Ventures, fejn ilkumpanija qed tinvesti f'fundaturi kbar u tinvesti f’ideat sħaħ li jiffokaw fuq logħob, esports, betting, fintech, blockchain, AI., u teknoloġija oħra. Ġie ġġenerat finanzjament ta’ €20 miljun, b’nofs il-fond diġà ġie impenjat mill-iskjerament tiegħu fl-2021.

Eman Pulis

Fundatur ta’ SiGMA

Ray Abela Deputat PL

IR-RWOL ĊENTRALI TAL-EDUKAZZJONI

Pajjiż jikseb żvilupp ekonomiku sostenibbli permezz ta’ investiment sostanzjali fledukazzjoni tal-kapital uman tiegħu. Nemmnu li l-iżvilupp u tkabbir ekonomiku ma jkollu l-ebda valur jekk il-gvern ma jfassalx strateġija ċara biex il-pajjiż ikollu biżżejjed riżorsi umani. M'huwiex sigriet li pajjiżna għandu nuqqas ta’ kapital uman. Sfida kbira għal pajjiż li m’għandux żejt, gass jew riżorsi minerali. Sfida wisq ikbar meta wieħed jikkunsidra l-pass mgħaġġel ta’ kif qed tinbidel l-ekonomija globali.

Però l-ebda sfida mhi akbar mir-rieda ta’ gvern b’viżjoni ċara ta’ x’irid jilħaq u fejn irid jasal.

Kien għalhekk li gvern Laburista għamel bosta rivoluzzjonijiet li qed ilestu lil pajjiżna għall-futur. F’disa’ snin Gvern Laburista ħadem bis-sħiħ ħalli aktar persuni jibgħu fl-edukazzjoni u biex aktar ħaddiema jtejbu l-ħiliet tagħhom.

Iva, għax uliedna posthom l-iskola. Ma nistgħu qatt naċċettaw realtà fejn tfal li jagħmlu 13il sena fl-edukazzjoni obbligatorja joħorġu mis-sistema mingħajr il-ħiliet neċessarji fiddinja moderna. Din hija premessa li ilni nisħaq fuqha tul dawn l-aħħar snin fir-rwol tiegħi ta’ ġenitur, bħala edukatur kif ukoll illum bħala politiku. Dejjem emmint li l-gvern għandu r-responsabiltà li jagħmel l-vjaġġ edukattiv ta’ kull student wieħed uniku biex jistgħu jikbru, jimirħu u jfasslu l-Malta ta’ għada. Ma nistgħu nitilfu l-ebda żagħżugħ jew żagħżugħa matul it-triq.

U biex dan jiġi garantit irridu nżommu f’moħħna wkoll il-fatt li mhux kulħadd maqtugħ biex jidħol l-Università. Irridu wkoll nitilqu bil-premessa li l-edukazzjoni mhix biss dik obbligatorja immirata għal tfal u żgħażagħ fl-iskejjel talistat, tal-knsija u dawk privati iżda tinkorpora wkoll firxa wiesa ta’ korsijiet u boroż ta’ studji li wieħed isib fl-istituti kollha bħal l-MCAST, ITS, flUniversita u oħrajn fil-privat.

Fuq kollox, biex dan jiġi garantit, irridu bla dubju inħarsu lejn strateġiji li jwassluna għal sistema edukattiva moderna. Huwa għalhekk li l-istrateġija nazzjonali għal wara l-pandemija, tinsisti fuq l-importanza tal-edukazzjoni bħala vejikolu kruċjali biex tassew infasslu l-Malta t’għada. Huwa għalhekk li l-gvern nieda l-Politika Nazzjonali tax-Xogħol il-ġdida li biha ser jibda jaffronta din l-isfida. Din il-politika fiha pjan li bih ser inkunu qed jgħolli l-valur tas-siegħa xogħol tal-ħaddiem Malti u Għawdxi. Dan ser isir billi jtejjeb li-ħiliet, joffri opportunitajiet ta’ taħriġ, jinċentiva lil dak li jħaddem u lill-ħaddiema nfushom biex itejbu l-ħiliet tagħhom.

Huwa għalhekk ukoll li fl-2019, il-Gvern nieda l-istrateġija Nazzjonali għall-Ħiliet Diġitali bilgħan li l-pajjiż jipprovdi aktar ħaddiema mħarrġa fit-teknoloġija tal-informatika li permezz tagħha Malta kienet l-ewwel Stat Membru Ewropew li għandu strateġija Nazzjonali għal dan il-għan. L-Istrateġija kienet strumentali biex tagħti linja gwida kif jista’ jevolvi l-kurrikulu fl-aspett diġitali. Dan billi jittejbu l-mezzi li bihom qed jiġi mgħallem l-ICT f’kull struttura edukattiva. L-istrateġija kellha rwol importanti biex tippromwovi inizjattivi Nazzjonali biex isir taħriġ speċjalizzat.

Huwa wkolll għalhekk li l-gvern qed jara mudelli ġodda li qed jiġu implimentati f’pajjiżi oħra bħal EDTECH. EDTECH huwa s-suġġett fejn it-tagħlim jitwettaq permezz ta’ teknoloġija ibbażata fuq hardware, software u pjattaformi f’kull suġġett tas-sistema edukattiva.

L-edukazzjoni kien, għadu u jibqa' prijorità għal Gvern Laburista. Prijorità għax l-edukazzjoni hija fundamentali biex pajjiżna jikber. Hija fundamentali biex pajjiżna jilħaq l-viżjoni ekonomika tiegħu u kien verament isir ċentru ta’ eċċellenza.

Edizzjoni oħra tal-EU CodeWeek għall-2022 intemmet b'madwar 71K avveniment li seħħew bejn it-8 ta' Ottubru u t-23 ta' Ottubru, 2022. L-UE CodeWeek kienet suċċess kbir kemm fuq livell nazzjonali kif ukoll internazzjonali, l-istess bħal ma kienet fil-ħames snin ta’ qabel. Aktar minn 460 avveniment ta' coding ġew irreġistrati f'Malta, u qedin jiżdiedu aktar kuljum! B’460+ avveniment Malta issa tinsab fit-tieni post bl-ogħla numru ta’ avvenimenti ta’ coding per capita fl-EU CodeWeek Scoreboard.

Din il-prestazzjoni eċċezzjonali hija kkreditata fil-biċċa l-kbira għall-impenn bla waqfien tal-iskejjal tal-Gvern u tal-Knisja ta' Malta. Importanti li wieħed jenfasizza l-impenn tal--għalliema tal-iskejjel tal-Gvern u tal-Knisja li jaħdmu taħt is-superviżjoni kapaċi tad-Direttorat għall-Litteriżmu Diġitali fl-Iskejjel talGvern u t-tim tal-Ħiliet Trasversali u l-Litteriżmu Diġitali fisSegretarjat għall-Edukazzjoni Kattolika. Dan is-suċċess u kien megħjun wkoll mill-MCAST.

Il-klassijiet tal-coding li saru din is-sena, kienu diversi u tassew kreattivi. Is-sessjonijiet inkludew daqq u kant ma’ Boom Whackers, tagħlim tal-coding bil-Java, fehim ta’ kunċetti ta’ ħsieb komputazzjonali permezz ta’ Lego We Do, u rakkont ta’ stejjer ma’ Qobo! L-avvenimenti kollha kienu eċċellenti.

L-eSkills Malta Foundation, li tirrappreżenta lil Malta matul l-EU CodeWeek, dejjem qed tfittex partijiet interessati ġodda biex jikkollaboraw mal-Fondazzjoni matul l-EU CodeWeek. Il-Fondazzjoni tagħti valur għoli lill-innovazzjoni, din issena l-Fondazzjoni kkollaborat mal-Fondazzjoni tas-Servizzi Edukattivi (FES) u Data Science Malta biex toffri lil fuq minn 200 student tal-primarja sessjonijiet ta' robotika waqt SkolaSajf fi 30 Ċentru differenti ta' SkolaSajf. Is-sessjonijiet kienu ta’ suċċess tremend.

Is-sezzjoni tal-Coding bl-isem ta’ Nanniet u Neputijiet organizzata bi sħab mal-Kunsill Lokali tal-Isla u l-Iskola Primarja tal-Isla kienet avveniment ieħor produttiv u kreattiv matul l-EU CodeWeek. In-nanniet impenjaw ruħhom manneputijiet tagħhom waqt li kienu qed jużaw Scratch Junior. Din l-attività impenjattiva kienet immexxija tajjeb minn Christabel Mifsud.

Il-Coding hija attività li issir tul is-sena kollha, mhux biss matul il-ġimagħtejn tal-EU CodeWeek f'Ottubru. Fid-dawl ta’ dan, il-Fondazzjoni ħarġet sejħa għal għalliema tal-coding u ffinanzjat aktar minn 16-il bootcamp tal-coding li qed isiru matul l-2022.

L-istudenti kollha u aktar individwi f'varjetà ta' negozji u professjonijiet se jkollhom bżonn jiżviluppaw il-kompetenza ewlenija tal-coding. L-eSkills Malta Foundation se tagħmel kull sforz biex tara li dan l-għan jintlaħaq!

minn Bernadette Zerafa Manager eSkills Malta Foundation

Ir-rebħa ta’ Lula ġewwa l-Brażil

L-elezzjoni

Fil-31 ta’ Ottubru li għadda, Luiz Inacio Da Silva, magħruf aħjar bħala Lula, rebaħ l-Elezzjoni Presidenzjali ġewwa l-Brażil. Minkejja li s-sondaġġi kienu qegħdin juru li Lula kien sejjer jegħleb lil Jair Bolsanaro, il-president attwali tal-Brażil, b’marġini ħafna akbar, fl-aħħar irriżulta li kienet taqtigħa ħafna aktar missielta, birrebħa ta’ Lula tkun waħda minima ta’ madwar 1.8 punti perċentwali biss.

Lula, li kien diġà serva bħala president bejn l-2003 u l-2010, din id-darba sejjer ikollu biċċa xogħol ħafna aktar iebsa minn dik li kellu qabel, għaliex taħt idejh sejjer jiret pajjiż mifni bil-problemi ekonomiċi u bir-relazzjonijiet internazzjonali ma’ bosta pajjiżi qegħdin fi stat verament ħażin. Fuq kollox, Lula sejjer ikun qiegħed imexxi pajjiż mifrud politikament bil-pjaga tal-Bolsonariżmu, hekk kif inhi magħrufa l-politika tal-predeċessur tiegħu, li għadha b’saħħitha ħafna gewwa l-Brażil.

Il-votazzjoni għat-tieni round tal-elezzjoni presidenzjali rat lil kważi 120 miljun Brażiljan jitfa’ l-vot tiegħu. Bolsonaro mar tajjeb ħafna fir-reġjuni tal-grigal ta’ dan il-pajjiż fl-Amerika Latina, filwaqt li Lula mar tajjeb fir-reġjuni tal-Lvant. Lula rebaħ din l-elezzjoni wara li xi kandidati oħra ċentruxellugin ħeġġew lill-votanti li kienu tawhom il-vot fl-ewwel round sabiex jivvotaw lil Lula.

Iż-żewġ kontestanti finali għal xi raġuni jew oħra tilfu ħafna voti. Bolsonaro naffar lil ħafna votanti li tradizzjonalment jivvotaw lill-kandidati tal-lemin minħabba l-mod diżastruż kif mexxa l-ġlieda kontra l-pandemija. Min-naħa tiegħu, Lula għadu jbati mill-iskandli ta’ korruzzjoni li ilhom jippersegwitawh għal kważi 15-il sena, skandli li minħabba fihom spiċċa qatta’ xi żmien il-ħabs. Lula kiseb ħafna voti tal-foqra minħabba li dawn għadhom jiftakru l-iskemi ta’ għajnuna għalihom li kien daħħal Lula meta kien president qabel. Fil-fatt, Bolsonaro, milli jidher kien konxju li Lula kien popolari ħafna fost il-foqra u kien ipprova jagħtihom xi għajnuniet finanzjarji ftit xhur qabel l-elezzjoni. Minkejja li jingħad li permezz ta’ din ilmossa huwa naqqas ħafna mid-differenza li kien hemm bejniethom, irriżulta li ma kinitx biżżejjed sabiex joħroġ rebbieħ.

Bolsonaro jindirizza linnazzjon

Kif kien mistenni, mat-tħabbira tar-riżultat, partitarji ta’ Bolsonaro, l-aktar membri ta’ unjin ta’ xufiera tat-trakkijiet, ħarġu jipprotestaw ġewwa t-toroq madwar is-26 istat Brażiljani. Dawn imblukkaw it-toroq bit-trakkijiet tagħhom u ħarqu xi tajers bħala protesta għaliex skont huma, il-proċess elettorali kien imbagħbas. Kif konna rajna f’artiklu ieħor preċedenti, Bolsonaro kien ilu ix-xhur jimla lin-nies b’akkużi infondati li l-proċess kien sejjer jagħti vantaġġ lil Lula.

Minkejja li ma kkonċediex it-telfa, Bolsonaro, wara kważi 50 siegħa ta’ skiet perfett wara t-tħabbira tarriżultat, f’indirizz qasir ta’ mhux aktar minn żewġ minuti, qal li kien sejjer jirrispetta l-kostituzzjoni u li l-proċess ta’ tranżizzjoni tal-poter kien sejjer isir b’mod professjonali. Imbagħad, l-għada, permezz ta’ filmat irrekordjat li ġie mtella’ fuq il-midja socjali, Bolsanaro ħeġġeġ lill-partitarji tiegħu sabiex ma jimblukkawx it-toroq minkejja li skont huwa ‘huma kellhom raġun li jipprotestaw għaliex l-elezzjoni kienet insterqet’.

Il-problemi ta’ Lula

Apparti l-iskandli ta’ korruzzjoni li semmejna, ilpresidenza precedenti ta’ Lula kienet suċċess. Huwa kien tejjeb ħafna l-livell tal-għajxien tannies foqra u għamel ħafna proġetti infrastrutturali. Però, dik il-ħabta, l-ekonomija Brażiljana kienet mimlijja bil-flus li kienu deħlin miż-żieda mingħajr preċedent tal-esportazzjoni. Din id-darba, Lula sejjer ikun qiegħed imexxi pajjiż li għadu qiegħed jirkupra mill-pandemija u li xorta ntlaqgħat ħażin mill-gwerra tal-Ukrajna minkejja li ħafna kienu

ħasbu li ż-żieda globali fil-prezzijiet kienet sejra tkun ta’ benefiċċju għall-prodotti li jesporta l-Brażil.

Għalhekk, Lula sejjer ikollu diffikultà kbira sabiex jilħaq l-aspettattivi tan-nies fqar li qegħdin jistennew għajnuniet simili ta’ dawk mogħtija matul il-presidenza ta’ bejn l-2003 u l-2010. Lula jrid jara wkoll minn fejn sejjer igib il-flus ghal diversi proġetti li wiegħed, l-aktar f’dak li għandu x’jaqsam ma’ enerġija rinovabbli.

Minħabba li l-parlament Brażiljan huwa mimli daqs bajda minn kandidati tal-Partit Liberali, il-partit ta’ Bolsonaro, Lula sejjer ikun qiegħed isibha diffiċli sabiex jgħaddi liġijiet li huma kruċjali sabiex jimplimenta l-programm elettorali tiegħu. Fuq kollox Lula sejjer ikun qiegħed jaffaċċja poplu maqsum politikament, bi kważi nofsu għadu leali lejn Bolsonaro u li ma jafda xejn lil Lula minhabba l-propaganda ma taqta’ xejn tal-istess Bolsonaro li ilu jpinġi lil Lula bħala xi dittatur Komunista talistess livell ta’ Nicholas Maduro, il-president talVenezwela.

X’inhu mistenni minn Lula

L-ewwel u qabel kollox, Lula jeħtieġ li jerġa’ jgħaqqad lill-Brażiljani billi jtaffi mill-velenu li ġie misqi matul il-kampanja elettorali li għaddiet, kampanja li fiha rajna numru mingħajr preċedent ta’ attakki personali miż-żewġ naħat u saħansitra l-mewt ta’ seba’ persuni. Fuq kollox, Lula jrid jikkonvinċi lin-nies, li din id-darba, il-Partit talĦaddiema, il-partit li waqqaf huwa stess, sejjer iżomm lura mill-iskandli ta’ korruzzjoni. Dan jista’ jagħmlu billi jibni kabinett u ġudikatura bbażati fuq il-meritokrazija u mhux biss fuq lealtajiet politiċi.

Fuq livell internazzjonali, Lula mistenni joħroġ mill-iżolament li ntefa’ ġewwa fih pajjiżu minn Bolsonaro li żamm relazzjonijiet tajbin biss ma’ pajjiżi mmexxija minn mexxejja popolisti bħallUngerija, l-Polonja u r-Russja.

Mingħajr dubju ta’ xejn, l-akbar aspettativa li hemm fuq il-presidenza ta’ Lula hija fuq ilprotezzjoni tal-Amażonja, li hija meqjusa bħala l-pulmun tad-dinja, wara li din ġiet sfruttata b’mod skandaluż matul il-presidenza ta’ Jair Bolsanaro.

L-istess bħalma ġara ġewwa l-Istati Uniti, fejn ilpolitika Trumpjana baqgħet soda minkejja t-telfa li kien ġarrab Donald Trump, ġewwa l-Brażil, ilBolsonariżmu mistenni jibqa’ b’saħħtu u għalhekk mistenni wkoll jagħti kedda liema bħala lil Lula bħala oppozizzjoni b’saħħitha. Ħafna osservaturi politiċi bħalissa qegħdin jippruvaw isibu raġuni wara l-irtirata bil-kwiet ta’ Bolsanaro wara t-tħabbira tar-riżultat. Dan għaliex ħafna kienu qegħdin jistennew reazzjoni aggressiva bħal dik tal-partitarji ta’ Trump ġewwa l-Istati Uniti. Diversi ġurnali u aġenziji tal-aħbarijet qegħdin jgħidu li Bolsonaro qiegħed jara ċans tajjeb li ħames snin oħra jerġa’ jikkontesta u huwa għalhekk biss li għażel din l-istrateġija li jaċċetta r-riżultat.

Ruben Briffa

IL-POLITIKA WARA T-TAZZA TAD-DINJA TAL-QATAR

Kif jaf kulħadd, fi tmiem il-ġimgħa li għaddiet bdiet it-Tazza tad-Dinja talfutbol, li din is-sena ġiet organizzata millQatar. Din hija l-ewwel darba fl-istorja ta’ din l-akbar kompetizzjoni sportiva li din qiegħda ssir ġewwa pajjiż Musulman fil-Golf Gharbi.

ssir fil-Qatar, ma waqfux il-baraxxi ta’ kritika għal din id-deċiżjoni tal-FIFA, kritika li matul dawn it-12-il sena evolviet minn

Kritika eżaġerata?

Filwaqt li ħadd ma jista’ jiċħad li wara ħafna minn din il-kritika hemm raġunijiet validi, wieħed ma jistax ma jagħmilx xi paraguni ma’ pajjiżi organizzaturi ta’ edizzjonijiet preċedenti. Fil-fatt, ma tantx għandna għalfejn immorru tant lura fiżżmien għaliex l-edizzjoni tat-Tazza taddinja ta’ erba’ snin ilu kienet organizzata minn ħadd ħlief ir-Russja ta’ Vladimir Putin. Minkejja li naturalment, fl-2018, ħadd ma kien qiegħed jobsor x’kien sejjer jiġri ġewwa l-Ukrajna, il-FIFA kienet konxja ta’ kif imexxi Putin.

Minbarra l-invażjoni tal-Krimea, kien hemm diġà ħafna rapporti ta’ manuvri sfaċċati kontra kull tip ta’ kritika għallgvern Russu. Filwaqt li kien hemm minn ikkritika d-deċiżjoni tal-FIFA li tibgħat din il-kompetizzjoni ġewwa r-Russja, żgur li din ma kinitx ħarxa daqs dik li qiegħda ssir għall-kredenzjali demokratiċi talmexxejja tal-Qatar. Filwaqt li huwa veru li l-Qatar mhuwiex demokratiku għallaħħar f’dik li hija l-libertà tal-espressjoni, żgur li huwa ferm aħjar mir-Russja tant li waqqaf l-istazzjon tal-aħbarijiet Al Jazeera, li min isegwih jaf li huwa pjuttost bilanċjat fl-aħbarijet u l-kummentarji tiegħu għalkemm xi kultant joqgħod naqra lura fil-kritika lejn l-istess Qatar.

L-istess jista’ jingħad għal-libertajiet ta’ kif wieħed jgħix l-orjentazzjoni sesswali tieghu. Fil-Qatar, relazzjonijiet bejn persuni tal-istess sess huma llegali. L-istess jista’ jingħad għas-sess barra ż-żwieġ għall-koppji eterosesswali. Però,

akkużi ta’ korruzzjoni sabiex appuntu il-Qatar għeleb l-isfida ta’ pajjiżi oħra li kienu interessati li jorganizzawha huma, għall-akkuzi ta’ abbużi ta’ ħaddiema barranin sabiex inbniet l-infrastruttura li kien hemm bżonn sabiex dan il-pajjiż joħroġ ta’ nies quddiem id-dinja u allegazzjonijiet ta’

dan huwa komuni fi prattikament kull pajjiż Iżlamiku madwar id-dinja u allura wieħed jista’ jistaqsi għalfejn din il-kritika qiegħda ssir daqslikieku l-Qatar huwa xi eċċezzjoni f’dan ir-rigward.

Kritika oħra li qiegħda ssir hija rigward l-abbużi tal-ħaddiema barranin. Filwaqt li huwa fatt li ħafna ħaddiema manwali ġew sfruttati fid-diversi proġetti kbar li saru bi tħejjija għal dan l-avveniment, progetti li jinkludu l-bini ta’ seba’ grounds tal-futbol, stazzjonijiet tat-tram u diversi toroq ġodda, tant li jingħad li mijiet minnhom saħansitra tilfu ħajjithom meta kienu fuq xogħolhom, dan ilfenomenu qiegħed iseħħ kullimkien madwar id-dinja. Mingħajr ma wieħed jiġġustifika l-ħażin, ta’ min jgħid li filQatar, il-popolazzjoni indiġena hija biss ta’ ftit anqas minn 12% ta’ dawk li jgħixu gewwa fih, bil-maġġoranza tal-bqija ġejjin minn pajjiżi tal-punent, ħafna minnhom f’karigi professjonali u li allura ma ddejqu xejn jmorru jaqalgħuha tajjeb ħafna ġewwa dan il-pajjiż.

Kritika oħra li qiegħda ssir hija rigward l-ambjent, l-aktar minħabba li l-grounds il-ġodda huma mkessħa bl-arja kkondizzjonata u li l-ħaxix tagħhom jissaqqa bl-ilma li jissaffa b’modi artifiċjali u allura jużaw ħafna enerġija elettrika. Kritika oħra relatata mal-ambjent hija li s-supporters kellhom kollha jaslu ġewwa dan il-pajjiż permezz tal-arju, li żgur mhuwiex l-aktar mezz li ma jikkontaminax l-ambjent. Filwaqt li forsi l-Qatar ġab il-ġebla fuq saqajh fuq din it-tema billi għamel dikjarazzjonijiet fis-

danni ambjentali. Fuq kollox spikkaw l-akkużi, speċjalment mill-media tal-punent, indirizzati lejn il-FIFA, li din l-organizzazzjoni qiegħda taħdem ma’ reġim li mhuwiex demokratiku.

sens li sejjer jorganizza avveniment li ma jħammiġx kemm jista’ jkun l-ambjent, żgur li dan il-pajjiż mhuwiex qiegħed jikkontamina l-ambjent daqs pajjiżi bħaċĊina li għadha tipproduċi l-istess enerġija elettrika bil-faħam u li ftit ġiet ikkritikata f’dan ir-rigward meta organizzat edizzjoni riċenti tal-Olimpjadi.

Stimolu finanzjarju għall-Golf Għarbi

Sa ċertu punt, il-Qatar milli jidher, ma ppjanax l-istrateġija tal-iffinanzjar ta’ dan l-avveniment b’mod daqshekk bilgħaqal. Il-media internazzjonali qiegħda tikkwota l-figura rekord ta’ xejn anqas minn 300 biljun Dollaru Amerikan li qiegħed jingħad li nefaq dan il-pajjiż sabiex jorganizza din l-edizzjoni tat-Tazza tad-Dinja.

Milli jidher, minn dan l-avveniment, l-aktar li sejrin imorru tajjeb huma l-pajjiżi girien tal-Qatar li minħabba fatturi bħal akkomodazzjoni orħos u forsi anqas restrizzjonijiet fuq il-konsum tal-alkohol sejrin ikunu qegħdin jospitaw ġewwa l-lukandi tagħhom ħafna supporters li mbagħad jaqsmu il-fruntieri sabiex imorru jaraw il-partiti li jinteressahom. Filfatt, pajjiżi ġirien bħall-Għarabja Sawdita, l-Bahrain, l-Oman u Emitati Gharab Maghquda ziedu bil-kbir it-titjiriet skedati lejn il-Qatar u anke żiedu b’mod drastiku l-postijiet minn fejn wieħed jista’ jaqsam il-fruntieri tagħhom mal-Qatar. Mhux ta’ b’xejn li ħafna pajjiżi raw kif għamlu u neħħew ċertu restrizzjonijiet kummerċjali li kienu ghamlu fuq il-Qatar

minħabba battibekki politiċi li kellhom ma’ dan il-pajjiż, l-aktar minħabba r-rabtiet li jingħad li għandu ma’ gruppi terroristi Iżlamiċi kif ukoll minħabba r-relazzjonijiet tajba li għandu mal-Iran.

Minkejja l-kritika kolla li minna semmejna biss l-aktar importanti, il-verità hija li l-logħba tal-futbol kellha bżonn li tasal ukoll ġewwa l-Golf Għarbi fost in-nies li jħaddnu r-reliġjon Iżlamika. Meta wieħed iqis ħafna mill-punti li semmejna aktar ‘il fuq ma jistax ma jissuspettax li wara l-kritika li qiegħda ssir mill-pajjiżi tal-punent hemm elementi oħra li jmorru oltre minn dak li qiegħed jintqal. Quddiem nett hemm il-fatt li ħafna pajjiżi, l-aktar dawk Ewropej, huma frustrati li l-kampjonati tagħhom ġew interrotti prattikament f’nofshom.

Minkejja li huwa minnu li l-Qatar mhuwiex xi pajjiż perfett, l-edizzjoni tal-Qatar mhijiex sejra tinżel fil-livelli baxxi li kienu niżlu edizzjonijiet preċedenti, bl-akbar pastażati kienu saru fl-edizzjoni li kienet saret ġewwa l-Arġentina fl-1978. Dak iżżmien, l-Arġentina kienet immexijja minn ġunta militari li kienet assassinat eluf ta’ żgħażagħ billi saħansitra tefgħathom ħajjin minn ġewwa ajruplani. Fuq kollox, f’din l-edizzjoni, żgur mhuwiex sejjer jiġri dak li kien ġara fl-edizzjoni tal-Arġentina meta jingħad li kien inxtara goalkeeper ta’ tim avversarju sabiex l-istess Arġentina tiskorja ammont kbir ta’ gowls f’partita partikolari sabiex tikkwalifika hija u mhux il-Brażil għall-finali.

Minn pratikament l-għada li Sepp Blatter, l-President li kellha l-FIFA kien ħabbar lura fissena 2010 li l-kompetizzjoni ta’ din is-sena li qegħdi fiha kienet sejra