#04
6 ta’ Marzu 2021
Dejn Pubbliku jew Tkabbir Ekonomiku? p2 | Kif taħdem is-sistema tal-Blockchain? p11 | Green Bonds f ’Malta p16
Nota mill-Edituri
Omar Vella
Warren Farrugia
L-ekonomija ħadra… l-importanza tagħha fl-ambitu ta’ ġenerazzjonijiet futuri L-ekonomija ħadra kulma jmur qed tkompli tikber filprominenza tagħha. Dan minħabba li tipprovdi rispons għad-diversi kriżijiet li impattaw lid-dinja matul dawn l-aħħar xhur u snin b’mod partikolari b’rabta ma’ kwistjonijiet jaħarqu bħat-tibdil fil-klima, kriżi tal-ikel, u riċessjonijiet ekonomiċi. Toffri wkoll prspettiva alternattiva għal tkabbir ekonomiku filwaqt li tissalvagwardja l-ekosistema dinjija filwaqt li a pari passu tikkontribwixxi biex tindirizza kwistjonijiet ta’ faqar. Wieħed jinnota b’sodisfazzjon il-proġetti mħabbrin mill-Gvern tul l-aħħar snin f’dan ir-rigward, b’fost l-aktar riċenti l-iskemi l-ġodda tal-pannelli fotovoltajċi, meqjus bħala “l-aktar investiment ambizzjuż” f’dik li hija teknoloġija rinovabbli. Proġetti li jħarsu lejn l-ekonomija ħadra fil-kuntest ta’ żvilupp sostenibbli, li jwasslu għal kwalità aħjar ta’ ħajja, u li jilħqu prijoritajiet importanti fuq livell dinji bħal immaniġġjar aktar effettiv tal-ilma, u aċċess għal sistemi moderni ta’ provvista tal-elettriku. Ekonomija ħadra li żżid irreżiljenza tal-pajjiż fid-dawl ta’ kriżijiet ekonomiċi, titjib mil-lat ta’ saħħa pubblika, u tkabbir sostenibbli u inklussiv li jservi wkoll bħala sors ta’ impjiegi ġodda, b’mod speċjali għallġenerazzjoni żagħżugħa. Ftit li xejn hemm dubju li t-tibdil fil-klima se jkun qed iwassal bidliet fundamentali fuq livell soċjo-ekonomiku, u għaldaqstant neħtieġu li nadattaw mill-aktar fis possibbli għal tali ċirkostanzi. U l-proċess ta’ adattazzjoni m’għandux ikun biss fil-forma ta’ miżuri u proġetti mħabbrin mill-gvernijiet differenti, iżda wkoll f’rispons adegwat millistituzzjonijiet edukattivi li jagħrfu bil-quddiem f’liema oqsma u x’rekwiżiti ta’ kapaċitajiet ġodda jeħtieġ li jitnisslu fil-ġenerazzjonijiet futuri tagħna.
2
EKONOMIJA | 6 ta’ Marzu 2021
Dejn Pubbliku jew
Silvan Mifsud
Tkabbir Ekonomiku? Fit-23 ta’ Frar il-Ministru tal-Finanzi, l-Onor. Clyde Caruana ġie rrapportat li qal li d-defiċit għall-2020 se jkun wisq probabli akbar minn 9.4% tal-Prodott Gross Domestiku. 2019 Attwali €000
2019 Rivedut €000
Fond Konsolidat Dħul minn Taxxi
4,485,839
4,088,408
487,004
592,708
Dħul Ieħor Dħul Totali Nefqa Rikurrenti
Bilanċ / (Żbilaċ) qabel l-Imgħax
4,216,200
4,727,063
555,043
993,476
201,640
(1,039,351) 192,283
564,400
181,474
9,357
(1,220,825)
Finanzjament Ħlas lura dirett ta’Self Ħlas Lura Kmieni ta’ MGRSB Kontribuzzjonijiet għas-Sinking Funds Barranin Kontribuzzjonijiet għas-Sinking FundsSpeċjali MGS
(437,227)
(461,583)
(2,452)
(3,500)
(50)
(50)
(a) Total Recruitment Revenue
284,002
304,875
232,140
-72,734
Licences, Taxes and Fines
346,954
358,487
274,071
-84,416
1,335,672
1,472,641
1,268,983
-203,658
842,563
905,637
724,376
-181,261
Fees of Office
75,751
76,925
100,909
23,984
Reinbursements
39,371
41,947
31,285
-10,661
Central Bank of Malta
35,000
28,000
25,000
-3,000
Rents
28,475
33,985
30,613
-3,372
Dividents on Investments
28,144
23,207
21,910
-1,297
49
89
9
-80
827,887
900,161
841,871
-58,291
Grants
52,398
173,407
90,611
-82,796
MIscellaneous Receipts
29,652
69,999
90,297
20,298
4,381,325 5,066,095
684,770
15.6
8.8
Income Tax
(18,795)
(37,080)
Social Security
EFSF / ESM Credit Line Facility
0
(4,500)
Ħlas Lura ta’ Self Mogħti mill-Gvern
2
914
978
899 (507,544)
(554,910)
(498,187)
(1,775,735)
Bilanċ / (Żbilanċ) fil-Fond Konsolidat fl-1 ta’ Jannar
-
120,000
Self Lokali
Bilanċ / (Żbilanċ) fil-Fond Konsolidat fil-31 ta’ Diċembru
(308,760)
(357,234)
449,713
1,480,000 140,953
1,122,766
(357,234)
(532,969)
9,357
(1,220,825)
Binaċ / (Żbilanċ) fil-Fond Konsolidat Aġġustamenti tal-Gvern Estiż
57,767
40,825
Bilanċ / (Żbilanċ) tal-Gvern Estiż
67,124
(1,180,000)
Prodott Domestiku Gross Bilanċ / (Żbilanċ) tal-Gvern Estiż Bħala % tal-prodott Domestiku Gross
13,390,045
12,543,906
0.5%
-9.4%
% change
Customs and Excise Duties
Government
Self Barrani
Change
-657,284
Interest on loans made by
Ħtieġa ta’ Self
Jan-Nov 2020 / Jan-Nov 2019
3,732,074
(50,000)
Bejgħ ta’ Ishma / Assi
Jan-Nov 2020
4, 389,358
(50,000)
Akkwist ta’ Equity
Jan-Nov 2019
3,925,917
Value Added Tax
(277,349)
Bilanċ / (Żbilanċ) fil-Fond Konsolidat
Jan-Nov 2018
€000 4,681,188
Ħlasijiet ta’ Imgħax Bilanċ / (Żbilanċ) Rikurrenti
Description
4,972,883
Nefqa Kapitali
Infakkar li fil-Baġit tal-2021 il-Gvern kien ippreveda li għas-sena 2020 kien se jkollu defiċit ta’ €1.22 biljun.
-15.0
(b) Total Expenditure
3,961,131
Recurrent Expenditure
3,369,050
3,755,781
4,084,761
328,980
Persona Emoluments
744,769
808,797
823,585
14,788
188,865
204,144
253,578
49,464
2,027,077
2,259,732
2,427,968
168,236
408,339
483,138
579,630
96,492
Interest
185,067
173,672
164,752
-8,921
-5.1
Capital Expenditure
407,013
451,872
816,582
364,710
80.7
-35,213
451,872 -1,334,021
-1,342,054
-16,706.3
Operational and Maintenance Expences Programmes and Initiatives Contributors to Government Entities
Sors: Diskors tal-Budget 2021 (a-b)
Jekk inħarsu lejn l-aħħar statistiċi ppublikati tad-defiċit pubbliku għall-2020, naraw li sal-aħħar ta’ Novembru 2020 id-defiċit talGvern kien diġà jlaħħaq il-€ 1.33 biljun.
Consolidated Fund Surplus/Deficit
Sors: Ufficju Nazzjonali tal-Istatistika
Jekk il-Prodott Domestiku Gross għas-
din il-pandemija tkun ħaġa tal-passat.
setturi diġitali? Kif ser jinbidlu s-servizzi
qtilnih qabel ma beda. Għall-futur
sena 2020 se jinżel għal livell ta’ bejn
Għalhekk hu importanti li l-Gvern
finanzjarji hekk kif jidher li l-mewġa tal-
tagħna u ta’ wliedna ma nistgħux
€12.3 sa € 12.5 biljun, dan ifisser li għas-
jibqa’ jsostni negozji li kieku ma ġietx
użu ta’ teknoloġiji ġodda f’dan is-settur
nagħmlu żballji aktar bħal dawn… u issa
sena 2020 inkunu qegħdin inħarsu lejn
l-pandemija kienu jibqgħu joperaw
ma jista’ jwaqqaffaha ħadd? It-tweġibiet
li anke għandna ministeru responsabbli
defiċit pubbliku ta’ madwar 10% - 11%
b’suċċess.
għal dawn il-mistoqsijiet jeħtieġu
għal koordinazzjoni tal-istrateġija
studju, ippjanar serju… kif ukoll azzjoni u
nazzjonali għal wara l-COVID-19, nispera
deċiżjonijiet f’waqthom.
li dan ma jwassalx għal ħafna diskorsi
tal-Prodott Domestiku Gross. Però, aktar mid-dejn pubbliku, f’dan Fl-opinjoni tiegħi però, aktar minn
il-punt, il-ħsieb tagħna għandu jkun
kemm qed jikber id-dejn pubbliku
iffukat fuq is-setturi ekonomiċi preżenti
Nispera li ma nagħmlux żbalji bħalma
u rapporti sbieħ (li jfissru ħafna spejjeż f’konsulenzi) mingħajr riżultati konkreti.
l-inkwiet tagħna għandu jkun fuq kemm
u l-ġodda li permezz tagħhom tista’
saru fejn tidħol l-imbierka “Blockchain
Dan hu żmien fejn l-ispazju li fih naħlu
qed tiċkien l-ekonomija minħabba
tikber l-ekonomija. Kif se jkun is-
Island”, fejn morna nipprovaw
l-flus u l-ħin spiċċa.
l-pandemija u kemm se jkollna strutturi
settur turistiku wara l-pandemija? Kif
nippenetraw settur li qatt ma fhimna u
ekonomiċi b’saħħithom li jistgħu
tista’ Malta tippożizzjona ruħha biex
li pprovajna nirregolaw b’ħafna regoli
jixprunaw it-tkabbir ekonomiku ladarba
verament tiġbed lejha investiment fis-
iebsa li wasslu biex dan is-settur kważi
6 ta’ Marzu 2021 | EKONOMIJA
3
Il-
Faqar B
Krystabel Galea
illi Malta ma narawx nies reqdin
Il-faqar
fit-triq bl-istess ammont li naraw
relattiv. Faqar assolut jista’ jonqos
jista’
jkun dak assolut jew
barra minn xtutna ma jfissirx illi
u jiżdied skont kif is-soċjetà ġġib
f’pajjiżna m’hawnx faqar. Kulħadd jista’
ruħha madwar dawn l-individwi
jara li l-gvern flimkien mal-Unions ħadmu
però faqar relattiv jinbidel skont
ħafna biex jagħtu d-dħul u l-affarijiet bażiċi
it-tkabbir ekonomiku tal-pajjiż.
u dinjità lil kulħadd. Però dan ma jeskludix li hawn nies ibatu minn faqar differenti barra
Is-soċjetà timxi b’mod mgħaġġel
dak ekonomiku.
ħafna u ħafna drabi tħalli warajha l-individwi vulnerabbli li twassal għal rata
Il-faqar ekonomiku huwa meta individwi ma
għolja ta’ solitudni. Huwa hawnhekk fejn tidħol il-
jkollhomx flus biżżejjed għall-ikel, ħwejjeġ u
GWU u x-xogħol kollu li tagħmel. Il-Union ma taħdimx
saqaf fuq rashom.
għad-drittijiet tal-ħaddiema biss però taħdem għallindividwi u d-drittijiet tagħhom barra l-postijiet tax-
Meta nisimgħu l-kelma faqar awtomatikament naħsbu
fuq
il-faqar
ekonomiku
xogħol ukoll u anke wara li jilħqu l-età tal-pensjoni.
però
sfortunatament hawn ħafna tipi differenti ta’
Il-GWU kienet il-Union fejn ħadmet biex kulħadd
faqar;
ikollu aċċess għall-edukazzjoni u llum il-Union toffri 67 kors akkreditati minn żewġ istituzzjonijiet.
Faqar fiżiku - nuqqas ta’ saħħa fiżika u nuqqas ta’
Dawn il-korsijiet huma provduti biex individwi u
aċċess għal servizzi tas-saħħa medika
ħaddiema jkollhom iċ-ċans jimxu ʼl quddiem
Faqar mentali – persuni mingħajr aċċess għall-
professjonalment
edukazzjoni
eventwalment tgħinhom fuq ħafna livelli soċjali
Faqar kulturali – individwi li jħossuhom maqtugħin
u jwassal biex jonqos il-faqar;
u
ekonomikament
li
mill-bqija tas-soċjetà Faqar spiritwali – persuni li jħossu nuqqas ta’ għaqda Faqar politiku – individwi li ma jkunux jafu kif taħdem is-sistema u jinqatgħu lura Faqar soċjali – individwi b’nuqqas ta’ komunikazzjoni ma’ nies oħrajn Faqar emozzjonali – meta persuni jsibuha diffiċli biex
• Tlaqqagħhom ma’ nies ġodda u tgħinhom ikabbru ċ-ċirku fis-soċjetà fejn iħossuhom inklużi • Tgħallimhom
x’inhuma
d-drittijiet
u
d-dmirijiet tagħhom • Tgħinhom jifhmu iżjed kif taħdem issistema u jkunu preparati minn qabel
jikkontrollaw l-emozzjonijiet tagħhom b’mod partikolari f’sitwazzjonijiet negattivi mingħajr ma jagħmlu ħsara
Barra dawn il-korsijiet, il-GWU toffri kors
lilhom infushom u persuni ta’ madwarhom
akkreditat lir-rappreżentanti tagħha. IlGWU temmen li l-edukazzjoni hija l-qofol biex il-bniedem joħroġ mill-faqar u jgħix ħajja diċenti.
4
EKONOMIJA | 6 ta’ Marzu 2021
Malta Drone
Innovation Ecosystem Build-Test-Train Omar Vella poġġa ma’ Anthony David Gatt li fi ħdan Malta Enterprise qed jikkordina s-settur tal-Avjazzjoni u li kellu rwol importanti biex imexxi ’l quddiem l-industrija tad-drones. Gatt spjega kif matul dan ix-xahar ġiet imnedija l-Malta Drone Innovation Ecosystem, sabiex tkun dejjem aktar faċli li wieħed jinvesti f’dan is-settur u jinħolqu impjiegi ġodda.
Madwarna dejjem qed naraw iktar drones, ħafna minnhom iżda huma ġugarelli. B’liema mod dan l-apparat jista’ joħloq l-impjiegi? Meta nkunu qed nirreferu għal drones inkunu qed
Hemm kobor differenti tad-drones, minn dawk li
nirreferu għal dawk li bl-ingliż jissejħu Unmanned
joqogħdu fuq palma tal-id sa dawk ferm ikbar, li kapaċi
Aircraft Systems u Unmanned Aerial Vehicles li huwa
jmexxu oġġetti kbar inkuż li fihom jirkbu in-nies.
d-drone nnifsu. Għandna żewġ partijiet; is-sistema ta’ komunikazzjoni mad-drone u d-drone innifsu.
Drones jintużaw ukoll għall-fotografija, surveying u inspections f’osqma bħall-agrikultura, enerġija u search
Għalkemm forsi ħafna jaħsbu li d-drones huma
and rescue. Dan apparti fil-loġistika; tqassim u twassil ta’
invenzjoniji tal-aħħar deċenji, l-ewwel sistemi f’forma
oġġetti partikolari f’oqsma varji inkluż mediċinali. Dawn
ta’ ajruplani remote controlled kienu intużaw fl-ewwel
huma kollha sitwazzjonijiet li fihom permezz ta’ drone
Gwerra Dinjija.
wieħed itejjeb l-operat u jżid l-effiċjenza.
Il-Malta Enterprise kienet strumentali sabiex illum il-ġurnata f’ Malta għandna spazju lest biex l-operaturi tad-drones itajru d-drones minnu, sew jekk qed jagħtu korsijiet, jew itajru d-drones bħala parti minn testing jew riċerka.
6 ta’ Marzu 2021 | EKONOMIJA
Qegħdin niffukaw fuq – Build – Test – Train.
Fejn qegħdin illum? U fejn nistgħu mmorru fil-
Tispejgahielna aħjar?
futur?
Malta jista’ jkollha parti minn din l-industrija
Il-Malta Enterprise kienet strumentali sabiex
li kull sena qiegħda tikber. Il-Malta Enterprise
illum il-ġurnata f’Malta għandna spazju lest biex
qed taħdem flimkien ma’ oħrajn biex tpoġġi
l-operaturi tad-drones itajru d-drones minnu, sew
lill-Malta fuq il-mappa billi tħejji eko-sistema
jekk qed jagħtu korsijiet, jew itajru d-drones bħala
għall-kumpaniji li jaħdmu f’dan il-qasam. Dawn
parti minn testing jew riċerka. Dan l-ispazju huwa
l-operaturi jistgħu jkunu kemm fil-produzzjoni ta’
l-grawnd tal-Hibs ġewwa Kordin, li bi ftehim li
drones, kemm fir-riċerka u l-innovazzjoni, kif ukoll
ġie ffirmat fi Frar ta’ din is-sena, dan issa jintuża
għall-akkademji tal-piloti tad-drones. Għalhekk
minn entitajiet approvati mill-Malta Enterprise u
Build-Test-Train; Li nattiraw kumpaniji li jkunu qed
Transport Malta, meta ma jkunx qed jintuża għall-
jaħdmu fuq prototipi ġodda, li nattiraw kumpaniji
futbol. Is-sit innifsu huwa wkoll approvat minn
li jkunu jixtiequ jagħmlu testing, akkademji li
Transport Malta għall-użu tad-drones.
jgħallmu drone operators professjonali imma wkoll kumpaniji li qed jimmanifatturaw d-drones fuq
Dan mhuwiex sit esklussiv u l-Malta Enterprise
livell kummerċjali.
tibqa’ involuta f’diskussjonijiet sabiex jinstabu siti oħra. Irridu nippreparaw siti li fihom jkunu jistgħu
X’inhuma l-vantaġġi li toffri Malta għall-
jittajru dawn id-drones b’mod sigur, kemm jekk
operaturi tad-drones?
jibqgħu fuq l-art kif ukoll dawk li jkomplu t-titjira tagħhom fuq il-baħar.
Għandek ammont tajjeb ta’ ġranet b’ temp sabiħ biex wieħed itajjar jew jittestja drones. Spazju tal-
Il-Malta Enterprise bħalissa qed tiddiskuti ma’
ajru wiesa’ u ibħra territorjali vasti. Fil-każ speċifku
diversi kumpaniji li wrew interess li jibdew
ta’ Malta anke r-regolatur huwa vantaġġ; dan
joperaw minn Malta. Ilna nitkellmu ma’ diversi
għaliex id-Direttorat tal-Avjazzjoni Ċivili fi ħdan
kumpaniji għal dawn l-aħħar snin u għalhekk
Transport Malta mmexxi mill-Kaptan Charles Pace
kien ta’ sodisfazzjon li naraw l-ewwel kumpaniji
qed jaħdem id f’id mal-Malta Enterprise u huwa
jibdew jistabbilixxu ruħhom u jimpjegaw in-nies
proattiv mal-klijenti. Il-Malta Enterprise mbagħad
magħhom.
toffri wkoll diversi miżuri ta’ appoġġ għal intrapriżi interessati. Dan biex ma ninsewx li Malta għandha
Għandna l-ewwel kumpanija, MDC, li ngħatat
r-riżorsi umani ppreparati u b’esperjenza fil-
ċertifikat minn Transport Malta, anke fid-dawl
manifattura u l-avjazzjoni kkumplimentati mal-
tad-direttiva l-ġdida tal-Unjoni Ewropea, li daħlet
korsijiet tal-Università ta’ Malta u l-MCAST.
fis-seħħ f’Jannar li għadda u li tirregola l-operat tad-drones b’ mod komuni. Din il-kumpanija ġiet megħjuna wkoll minn Malta Enterprise permezz tal-inċentivi finanzjarji. MDC hija joint venture bejn partijiet minn Malta u mill-Ingilterra, u hija akkademja li se tkun qed tħarreġ operaturi ta’ drones sofistikati. Qed ikollna feedback pożittiv minn kumpaniji barranin u Maltin oħra, u nemmnu li din l-industrija li ġġib flmkien it-teknoloġija, l-inġinerija u l-avjazzjoni jista’ jkolla futur tajjeb f’pajjiżna.
Għalhekk Build-Test-Train; Li nattiraw kumpaniji li jkunu qed jaħdmu fuq prototipi ġodda, li nattiraw kumpaniji li jkunu jixtiequ jagħmlu testing, akkademji li jgħallmu drone operators professjonali imma wkoll kumpaniji li qed jimmanifatturaw id-drones fuq livell kummerċjali.
5
6
EKONOMIJA | 6 ta’ Marzu 2021
For more information visit mgoz.gov.mt
6 ta’ Marzu 2021 | EKONOMIJA
For more information visit mgoz.gov.mt
7
8
EKONOMIJA | 6 ta’ Marzu 2021
Lil hinn mill-GDP Għandna bżonn nikkoreġu mudelli ta’ tkabbir li mhumiex kapaċi jiggarantixxu r-rispett għallambjent, il-ftuħ għall-ħajja, it-tħassib għall-familja, l-ugwaljanza soċjali, id-dinjità tal-ħaddiema u d-drittijiet tal-ġenerazzjonijiet futuri.
JP Fabri
6 ta’ Marzu 2021 | EKONOMIJA
tiegħu fost iċ-ċittadini kollha. Permezz ta’ indikaturi bħal ‘f’riskju ta’ faqar’ kif ukoll il-grad ta’ inugwaljanza fost il-popolazzjoni kollha, nistgħu naċċertaw jekk ir-rati għoljin ta’ tkabbir u l-prosperità ekonomika li qed jiġu rreġistrati humiex verament kondiviżi minn kulħadd. Dimensjoni oħra proposta hija dik tad-djar, li hija waħda mill-ħtiġijiet bażiċi (kenn) ta' kull bniedem. Il-kundizzjonijiet tad-djar kif ukoll l-affordabbiltà li jkollu saqaf għandhom jiġu kkunsidrati, minħabba l-impatt importanti tiegħu fuq il-kwalità tal-ħajja. Qed nipproponu wkoll li nħarsu lejn livelli ta' edukazzjoni u ħiliet. L-edukazzjoni żżid l-opportunitajiet għal ħajja aħjar fl-età adulta, u għalhekk il-kisba f'dawn l-aspetti tista' tgħin biex tiġi żgurata kwalità ta' ħajja aħjar fit-tul. Ir-raba' indikatur propost huwa dak tal-impjiegi. Il-qgħad m'għandux ikun l-uniku indikatur li qed jiġi analizzat, il-kundizzjonijiet tax-xogħol tal-ħaddiema tagħna għandhom jiġu analizzati wkoll, per eżempju bin-numru
ta'
sigħat
maħduma.
Is-saħħa
hija
dimensjoni oħra li taffettwa l-benesseri ta' kull persuna. Billi
nħarsu
lejn
kwistjonijiet
bħall-obeżità,
mard
Fl-enċiklika ‘Laudato Si’ tiegħu, il-Papa Franġisku
komuni fost il-popolazzjoni (eż. mard kardjovaskulari),
jinkoraġġina biex nirristrutturaw il-mudelli ekonomiċi
kif ukoll saħħa mentali, nistgħu nidentifikaw l-istat
tagħna u nimxu lil hinn minn sempliċement qligħ
tas-saħħa
finanzjarju.
nipproponu li ninkludu indikaturi ambjentali. L-ambjent
tal-popolazzjoni
tagħna.
Fl-aħħarnett,
jirrappreżenta d-‘dar’ komuni tagħna, l-arja li nieħdu Matul is-snin, globalment, rajna l-Prodott Domestiku
n-nifs, l-art li nistgħu ngawdu matul il-ħin liberu tagħna.
Gross
Dawn huma kollha indikaturi li għandhom impatt fuq il-
(GDP)
evalwazzjoni
jieħu
ċ-ċentru
ekonomika
tad-diskussjonijiet
tal-pajjiżi,
ħafna
fl-
drabi
ħajja tagħna ta' kuljum u l-kwalità tal-ħajja tagħna.
jintuża bħala l-uniku kejl tas-suċċess ta’ pajjiż. Dan inevitabbilment wassal lill-gvernijiet biex jiffukaw fuq
Aħna tal-kumpanija nemmnu, li dan l-istudju huwa
il-produzzjoni u l-valur miżjud, fit-twemmin falz li l-GDP
biss l-ewwel pass lejn proġett aktar wiesa’ ta' tfassil
awtomatikament huwa ekwivalenti għall-kwalità ta'
mill-ġdid tas-suċċess ekonomiku tagħna. Il-ħolqien ta’
ħajja aħjar u kuntentizza tan-nies tiegħu.
dashboard online li jinkludi s-settijiet u l-indikaturi taddata kollha proposti jista' jkun l-ewwel pass biex dawn
Dan fisser li fatturi soċjo-ekonomiċi oħra li huma
l-istatistiċi jinġiebu flimkien u jippermettu diskussjoni u
importanti għall-benesseri tan-nies, iżda li ma jidhrux
azzjoni akbar.
f’din iċ-ċifra ewlenija bħas-saħħa, l-ugwaljanza, u kundizzjonijiet
ġusti
tax-xogħol,
ġew
imwarrba.
Aħna nistiednu lill-partijiet interessati u l-awtoritajiet
Tabilħaqq, huwa ċar li l-GDP jonqos milli jkejjel id-
kollha biex jingħaqdu flimkien u jfittxu l-aħjar mod
dimensjonijiet rilevanti kollha li jwasslu għal kwalità ta'
kif jadottaw dan il-qafas, sabiex niżguraw li l-politika
ħajja tajba.
u l-istrateġiji jimmiraw lejn ħajja aħjar għal kulħadd. It-tfassil ta' qafas nazzjonali għall-benesseri li għandu
Fis-snin li għaddew, Malta rreġistrat rati ta’ tkabbir
jintuża flimkien mal-figuri tradizzjonali tal-GDP, għandu
esponenzjali, flimkien ma’ investiment dirett barrani
jkun it-triq 'il quddiem.
għoli, qgħad baxx u finanzi pubbliċi mtejba. Madankollu, dan seta' mmaterjalizza għall-ispiża ta' fatturi soċjali
Barra minn hekk, iċ-ċertezza li l-fatturi tal-benesseri
u ambjentali oħra. Kif qed jiġi rifless dan it-tkabbir fil-
għandhom l-għeruq fit-tfassil tal-politika kollha se
GDP f'termini ta' kwalità ta' ħajja aħjar għal kulħadd,
jiżguraw li l-‘kwalità tal-ħajja’ tingħata prijorità fost is-
speċjalment l-aktar vulnerabbli fostna?
setturi kollha. Qed nirrakkomandaw ukoll li niftħu millġdid diskussjonijiet f'termini tal-Aġġustament tal-Għoli
Bl-ebda mod m’aħna qed nipproponu li ma nagħtux kas
tal-Ħajja (COLA) u nibdew id-dibattitu dwar il-ħolqien
tal-GDP. Madankollu, insibuha assolutament neċessarja
ta' patt soċjali.
li
nieqfu
nħarsu
lejha
waħedha.
Għalhekk
qed
nipproponu li nintroduċu qafas aktar wiesa’ li jqis numru
Fi żmien meta qed inkunu mġiegħla nieqfu u nirriflettu
ta’ varjabbli soċjoekonomiċi oħra, li meta mqabbla mat-
fuq l-istrutturi ekonomiċi tagħna u nibnu mill-ġdid is-
tkabbir tal-PGD, jistgħu jgħinu biex jagħtu stampa iktar
sistemi tagħna minħabba l-pandemija globali, huwa
vera tas-suċċess ta’ pajjiżna.
mument opportun li nagħmlu għażla dwar jekk irridux immorru lura għall-modi antiki tagħna jew nieħdu dan
F’‘Lil hinn mill-GDP,’ studju li sar bi sħab ma’ Seed,
bħala opportunità tad-deheb biex tinbena ekonomija
nipproponu l-inklużjoni ta’ qafas ta’ sitt pilastri, li jinkludi
aħjar u aktar iffukata fuq il-'persuni '.
varjetà ta’ dimensjonijiet u indikaturi relatati. L-ewwel dimensjoni proposta hija dik tad-dħul u d-distribuzzjoni
JP Fabri huwa ekonomista u ko-fundatur ta' Seed.
9
10
EKONOMIJA | 6 ta’ Marzu 2021
Infrastruttura Ħadra
Adrian Dominic Ellul
għal gwadann ekonomiku u soċjali Sija bħala individwi u anki bħala soċjetà, għandna ħafna x’niggwadanjaw meta nieħdu ħsieb u nsebbħu l-ambjent ta’ madwarna u ntejbu l-ispazji urbani li fihom ngħixu u naħdmu.
L
-ippjanar intelliġenti u
Il-Forum
ekoloġiku jġib miegħu
Konsultattiv
għall-Ippjanar
Intelliġenti wkoll ipprepara studju fuq
għadd kbir ta’ benefiċċji
il-green walls u l-green roofs u
soċjali u l-ispazji ħodor jistgħu
semma kemm dawn it-tnejn
jgħinu biex titjieb is-saħħa
huma
importanti
sabiex
ambjent
aħjar
mentali u fiżika tal-poplu.
ikollna
Teżisti wkoll evidenza
f’pajjiżna.
xjentifika li tikkonkludi li n-nies iħossuhom
Il-green
walls,
aktar responsabbli
joħolqu
għall-ambjent li jgħixu
viżwalment
fih jekk dan ikun
apparti
ambjent
li
aktar
ħadrani,
jikkontribwixxu
wieħed aħdar u san.
li
jkun wkoll
għall-benesseri
mentali
tal-komunità,
jassorbu
Pajjiżna għadda minn
l-karbonju, iżidu l-livell ta’
numru ta’ bidliet minn
ossiġnu fl-arja, inaqqsu
dan l-aspett, għax iktar ma jgħaddi konxji
żmien
iktar
tal-bżonn
li
t-temperaturi fid-djar fis-
insiru
sajf u jnaqqsu r-riskju ta’
nagħmlu
għargħar filwaqt li jaħdmu
qalba totali għal ippjanar intelliġenti
bħala pollinaturi.
u aktar ekoloġiku. Dan it-tip ta’ ppjanar huwa
aktar
sostenibbli
ekonomikament
Din l-iskema, amministrata mill-Awtorità tal-
u ambjentalment minn kwalunke tip ta’
Ippjanar (PA), se tirrifondi 100% tax-xogħlijiet
ippjanar ieħor, u miegħu jġib numru ta’
eliġibbli, inklużi spejjeż assoċjati ma’ xogħol
benefiċċji.
ta’ installazzjoni, materjal, kiri ta’ tagħmir, pjan ta’ ħames snin għall-immaniġġjar ta’
Filwaqt li pajjiżna għaddej minn tranżizzjoni
dan il-ħajt u kwalunkwe spejjeż oħra ta’
ekoloġika minn ħafna aspetti, il-Gvern qed
konsulenza.
jinvolvi l-familji u ċ-ċittadini kollha biex flimkien nimxu mill-‘griż’ għall-‘aħdar.’
Biex jiġi ffaċilitat il-proċess ta’ sottomissjoni, it-talbiet
għall-finanzjament
għal
din
Għaddejin b’ħidma biex insebbħu ż-żoni
l-iskema se jkunu qed isiru mill-periti
urbani fuq skala nazzjonali, hekk kif aspetti
permezz tal-online e-Application system
ambjentali qed jiġu integrati anke f’proġetti
tal-Awtorità. L-iskema se tibqa’ miftuħa sad-
tal-Gvern. Rajna iktar spazji miftuħa, l-ewwel
wkoll jistgħu jibbenefikaw minn din l-iskema.
9 ta’ April 2021 jew sakemm jintuża l-baġit
ġonna vertikali fil-pajjiż, iktar inizjattivi ta’
Din l-iskema, li bħalissa tinsab miftuħa sad-
kollu allokat. S’issa, iktar minn €550,000
tħaddir fl-urban u l-kreazzjoni ta’ għodod
9 ta’ April, hija amministrata mill-Awtorità
diġà ġew allokati. L-Awtorità ppubblikat
ġodda għal entitajiet bħal kunsilli lokali biex
tal-Ippjanar (PA) u se tirrifondi 100% tax-
ukoll linji gwida biex tassisti lill-partijiet
isebbħu l-lokalitajiet tagħhom.
xogħlijiet eliġibbli, inklużi spejjeż assoċjati
interessati
ma’ xogħol ta’ installazzjoni, materjal, kiri
relatati ma’ kunsiderazzjonijiet li wieħed
Filwaqt li l-Gvern kompla għaddej bil-
ta’ tagħmir, pjan ta’ ħames snin għall-
għandu jżomm f’moħħu qabel jissieħeb
ħidma biex insaħħu l-element ambjentali fl-
immaniġġjar ta’ dan il-ħajt u kwalunkwe
f’din l-iskema, xi pjanti jistgħu jintużaw u
urban kif ukoll żoni industrijali u proġetti ta’
spejjeż oħra ta’ konsulenza.
l-manteniment tagħhom.
Inizjattivi bħal Green Your Building hija ta’
Din l-iskema qed isservi bħala qafas biex
benefiċċju għall-pajjiż kollu, hekk kif diversi
nippromwovu u nappoġġjaw l-introduzzjoni
Din hija skema ġdida ta’ tħaddir fl-urban
studji juruna b’mod ċar li l-infrastruttura
tal-infrastruttura
li tibdel bini ‘griż’ f’żoni residenzjali f’binjiet
ħadra
sostenibbli
tagħna. Nafu li jekk inħeġġu u nappoġġjaw
‘ħodor’ u f’ambjent aktar san. Permezz ta’
l-effetti ħżiena fuq l-ambjent li ġġib magħha
lis-sidien tal-proprjetà privata biex jintroduċu
baġit ta’ €2 miljun, l-iskema se tiffinanzja
l-urbanizzazzjoni
ġnien
100% tal-ispejjeż biex isiru green façades,
popolati u li twassal għal kwalità ta’ arja
ibiddlu
ġonna
front
aħjar, immaniġġjar tal-ilma u protezzjoni tal-
tagħhom fi ġnien, inkunu qed nindirizzaw
gardens eżistenti ta’ proprjetajiet privati
bijodiversità. It-tħaddir tal-ibliet u tal-irħula
b’mod dirett u pożittiv it-tibdil fil-klima, is-
f’żoni residenzjali. Ħwienet u uffiċċji li diġà
jgħin ukoll is-saħħa mentali u jħajjar lin-nies
saħħa pubblika, il-bijodiversità u l-bżonnijiet
għandhom front gardens f’dawn iż-żoni
biex jimxu aktar.
tal-komunità.
fuq
kwalunke
kwistjonijiet
infrastruttura ta’ pajjiżna, ġiet imnedija ukoll l-iskema ta’ Green Your Building.
vertikali
u
retrofitting
ta’
tista’
tnaqqas ta’
b’mod żoni
densament
vertikali n-naħa
ħadra
fiż-żoni
mal-faċċata ta’
barra
urbani
tad-dar
jew
tar-residenza
6 ta’ Marzu 2021 | EKONOMIJA
11
Abraham Abela
Kif taħdem is-sistema tal-
Blockchain Żgur li b’xi mod jew ieħor, il-maġġoranza tal-popolazzjoni Maltija semgħet bil-kelma blockchain, li hija teknoloġija pjuttost ġdida għal ħafna. Minkejja dan, mhux kulħadd fehem ilġist ta’ din it-teknoloġija u kif taħdem.
F
iċ-ċentru tiegħu,
Id-database hija magħmula
B’differenza mir-reġistri
blockchain huwa
mir-rekords magħqudin
sistema distribwita li
flimkien fi blokok u miżjuda fuq
tal-blockchain hija waħda
premjijiet, bħal tokens jew
tirreġistra u taħżen rekords
ic-chain wieħed wara l-ieħor.
deċentralizzata u ma hemm
bitcoins. Prova oħra hija dik tal-
tat-transazzjonijiet. B’mod
Eżempju Amy biegħet
l-ebda entità kkunsidrata
ishma, fejn il-parteċipanti jixtru
speċifiku, blockchain huwa
żewġ muniti lil Jake
bħala l-awtorità tad-database.
tokens li permezz tagħhom
reġistru li ma jistax jinbidel,
għas-somma ta’ €100.
F’sitwazzjoni ċentralizzata,
ikunu jistgħu jissieħbu fin-
mifrux fost numru ta’ persuni,
Ir-rendikont jinkludi
l-awtorità hija f’idejn node
network. Iktar kemm persuna
u li huwa mibni minn blokok
d-dettalji, u jkollu
ċentrali. Mill-banda l-oħra,
jkollha tokens, iktar tkun tista’
marbuta ma’ xulxin u maħżuna
wkoll firma diġitali
f’network deċentralizzat,
tagħmel mining.
f’reġistru diġitali.
taż-żewġ partijiet.
in-nodes kollha għandhom
tradizzjonali, database
Dan ir-rendikont
aċċess għall-informazzjoni u
Blockchain jiddependi minn
ikun iċċekkjat
jikkompetu biex ikunu ż-żieda li
tekniċi kriptografiċi stabbiliti
min-network, filwaqt
jmiss fl-istess database.
sabiex kull parteċipant
li l-kompjuters f’dan
f’network ikun jista’ jinteraġixxi
l-istess network, li jissejħu
Mingħajr il-kontroll ċentralizzat
(bħal jaħżen, jara jew jagħmel
nodes, jiċċekjaw id-dettalji tat-
tan-network, il-fiduċja jaf tkun
skambju tal-infomazzjoni)
transazzjoni sabiex jassiguraw
mingħajr il-bżonn li jkun hemm
li hija valida. Ir-rekords li jiġu
L-ewwel waħda hi
tħalli biss nies li taf jidħlu fis-
fiduċja diġà eżistenti bejn il-
aċċettati min-network jiżdiedu
li hashes huma maħluqa
sistema. Iżda dawn is-sistemi
partijiet involuti. F’sistema ta’
mal-block. Din tal-aħħar
minn funzjoni matematika li
ta’ blockchain huma miftuħa
blockchain m’hemmx awtorità
tikkonsisti minn code uniku
tieħu l-informazzjoni diġitali
għal kulħadd. In-nies huma
ċentrali; minflok, ir-rekords
li jissejjaħ hash. Dan filwaqt li
u tbiddilha f’code magħmula
anonimi u m’hemm l-ebda
tat-transazzjonijiet huma
tkun tikkonsisti wkoll mill-hash
minn ittri u numri, u li dejjem
mod kif tkun taf jekk humiex
maħżuna u mqassma għand
tal-block preċedenti fiċ-chain.
ikollha l-istess tul, irrelevanti
ta’ min jafdahom jew le. Sabiex
il-parteċipanti kollha tal-istess
Il-block tiżdied mal-blockchain,
jekk l-informazzjoni kinitx twila
din tkun solvuta u jkun hemm
network.
filwaqt li l-hash codes jgħaqqdu
jew qasira. It-tieni karatteristika
fiduċja, il-blockchain teżamina
l-blokok flimkien f’ordni
hija li bidla fl-input oriġinali,
l-kompjuters li jixtiequ
speċifika.
żgħira kemm hi żgħira, se
jingħaqdu u jżidu r-rendikonti
toħloq hash ġdida.
fuq iċ-chain. Dawn it-tests
Blockchain huwa database mifruxa fuq network ta’
problema. Tweġiba faċli hi li
kompjuters. Meta rendikont
L-iskop tal-hash codes huwa
ġdid ikun miżjud, dan ikun
li jżommu r-rendikonti siguri,
Il-hash mibdula tkisser iċ-chain.
jissejħu consensus models, u jeħtieġu li l-membri tan-
diffiċli biex jinbidel. Sabiex ikun
u għalhekk hija diffiċli ħafna
Il-blokka li jkun imiss fiċ-chain
network jagħtu prova tagħhom
assigurat li l-kopji kollha fid-
biex blockchain titbiddel.
xorta għad għandha l-hash
infushom.
database huma kollha l-istess,
Hash codes huma eżempji
l-antika, allura sabiex tkun
in-network jagħmel kontrolli
ta’ encryption, mezz kif il-
irkuprata ċ-chain, il-hacker
Fost l-eżempji hemm prova tax-
kontinwi. Il-maġġor parti tal-
kontenut ta’ kwalunkwe file
ikollu jerġa’ jikkalkula dik, u
xogħol. Sabiex tiżdied blokka
użu tal-blockchain kien relatat
jitħawwad b’tali mod li jkun
l-kumplament li jiġu warajha.
maċ-chain, in-nodes iridu juru
mal-cryptocurrencies, iżda
jista’ jinqara biss minn dawk
L-ikkalkular mill-ġdid ta’ dawk
li għamlu l-parti tagħhom billi
kulma jmur dejjem qed jiżdiedu
li jkollhom iċ-ċavetta diġitali.
il-hashes kollha jkun jeħtieġ
solvew puzzle komputazzjonali
possibiltajiet fejn il-blockchain
Hash codes għandhom żewġ
ammont enormi ta’ qawwa
diffiċli immens. Dan il-proċess,
jista’ jintuża wkoll.
karatteristiċi partikolari.
komputazzjonali.
li jissejjaħ mining, juża ħafna
qawwa komputazzjonali. Bħala kumpens, il-membri jirċievu
12
EKONOMIJA | 6 ta’ Marzu 2021
6 ta’ Marzu 2021 | EKONOMIJA
13
14 EKONOMIJA | 6 ta’ Marzu 2021
Il-Pandemija u l-Ugwaljanza bejn is-sessi
Issa aktar minn qatt qabel għandna nżidu d-determinazzjoni tagħna sabiex nindirizzaw kwalunkwe inugwaljanza bejn is-sessi. Edward Zammit Lewis
Ministru għal-Ġustizzja, l-Ugwaljanza u l-Governanza Jum il-Mara jipprovdilna okkażjoni biex infakkru l-progress li ksibna matul dawn l-aħħar snin fil-qasam tal-ugwaljanza bejn is-sessi, speċjalment il-passi sinifikanti li għamilna sabiex iktar nisa jgawdu minn opportunitajiet biex jilħqu l-potenzjal sħiħ u l-aspirazzjonijiet tagħhom. F’dan il-jum nagħrfu wkoll dawk l-isfidi li għadhom qegħdin ixekklu l-ugwaljanza u jillimitaw il-parteċipazzjoni tan-nisa f’oqsma differenti fis-soċjetà tagħna. Il-pandemija tal-COVID-19 affettwat l-ugwaljanza bejn is-sessi. Il-pandemija laqtet lil kull persuna minn kull sfera talħajja, imma b’mod partikolari lin-nisa. Il-pandemija wrietna li, issa iktar minn qatt qabel, l-ugwaljanza hija vitali għallbenessere tas-soċjetà u għandha tkun fuq quddiem ta’ kwalunkwe rispons politiku u leġislattiv. Din xeħtet dawl fuq l-inugwaljanzi li kienu diġà jeżistu u li issa żdiedu b’mod konsiderevoli. Fejn qabel, l-attenzjoni kienet iktar fuq il-post tax-xogħol, issa minħabba l-imxija tal-COVID-19, din imxiet mill-post tax-xogħol għad-dar. Veru li forsi okkażjonijiet għal fastidju sesswali fuq il-post tax-xogħol setgħu naqsu imma mxew ukoll fid-djar residenzjali.
Statistika: Vjolenza domestika waqt il-pandemija Fil-fatt, bħal pajjiżi oħra, Malta rreġistratat qabża fil-każijiet ta’ vjolenza domestika, b’madwar 15% aktar ta’ każijiet irrappurtati fl-ewwel nofs tal-2020 meta mqabbel mal-istess perjodu fl-2019. F’dan il-mument tant kruċjali, sar ħafna xogħol mill-Gvern preżenti biex nipproteġu lin-nisa u l-bniet, b’mod partikolari minn forom differenti ta’ vjolenza, fosthom assistenza legali b’xejn lill-vittmi u twaqqif tat-taqsima dwar il-Vjolenza Abbażi tal-Ġeneru u l-Vjolenza Domestika fil-Korp tal-Pulizija. Barra minn hekk, minħabba miżuri restrittivi, ħafna nisa kellhom iqattgħu l-ġurnata tagħhom id-dar biex jaħdmu, jieħdu ħsieb lit-tfal, id-dar u persuni oħra dipendenti. Ħafna minn dawn ir-responsabbilitajiet ġodda li ġabet magħha din ilpandemija waqgħu fuq in-nisa.
Studju mill- (NCPE) Studju li sar mill-NCPE sab li l-pandemija tal-COVID-19 qiegħda tiggrava l-inugwaljanzi tal-ġeneru li diġà jeżistu fit-tqassim tarresponsabbiltajiet tad-dar u tal-kura li mhumiex imħallsa. Ir-rispondenti nisa rrappurtaw żieda ġenerali ogħla (63%) fil-kura tat-tfal, meta mqabbla ma’ l-irġiel (60.7%). Barra minn hekk, in-numru ta’ nisa li li rrapportaw żieda fil-kategorija ta’ “Żdied bi 13-il siegħa jew aktar” irdoppja. Effett fuq l-ekonomija Kien hemm min iżjed minn oħrajn, ħass l-impatt ekonomiku tal-pandemija tal-COVID-19 li qed jirriżulta f’riċessjoni globali, b’konsegwenzi negattivi partikolarment fost dawk li ma jistgħux jaħdmu mid-dar jew jinsabu f’impjieg prekarju. Nerġgħu nsibu li huma n-nisa li qegħdin l-iżjed f’impieg prekarju. Filfatt l-istatistika tal- European Institute for Gender Equality turi li 26.5% tannisa madwar l-Unjoni Ewropea jinsabu f’impjieg prekarju, meta mqabbla ma’ 15.1% tal-irġiel.
F’Malta, il-Gvern qiegħed jaħdem sabiex il-ħaddiema rġiel u nisa jżommu l-impjieg permezz ta’ miżuri apposta fosthom is-suppliment tal-pagi, u b’hekk jiġi limitat l-impatt ekonomiku tal-pandemija COVID-19. Huwa importanti li nkomplu nindirizzaw dawn l-isfidi sabiex noħolqu aktar opportunitajiet ugwali għal kulħadd, sabiex kemm in-nisa kif ukoll l-irġiel ikunu jistgħu jimxu ‘l quddiem fil-ħajja tagħhom. Għaldaqstant, aħna lesti li nibqgħu nagħtu l-appoġġ tagħna u l-għajnuna meħtieġa lill-gruppi l-aktar milquta minn din il-pandemija, sabiex inkomplu għaddejjin bir-ritmu tajjeb li konna qbadna qabel il-pandemija. Aħna bħala Gvern se nkomplu noħolqu l-istrutturi u l-istrateġiji neċessarji sabiex il-prinċipju tal-ugwaljanza jiġi implementat b’mod sħiħ.
6 ta’ Marzu 2021 | EKONOMIJA
Inizjattivi Fuq kollox, aħna kommessi li nkomplu nħarsu l-ugwaljanza billi nsaħħu l-qafas legali dwar l-ugwaljanza. Fil-fatt, is-sena l-oħra ressaqna Abbozz ta’ Liġi li jemenda l-Att dwar il-Professjoni Nutarili u l-Arkivji Nutarili u Liġijiet Varji. L-għan ta’ dan l-Abbozz ta’ Liġi huwa li titneħħa kwalunkwe dispożizzjoni li b’mod dirett jew indirett toħloq diskriminazzjoni bejn in-nisa u l-irġiel hekk kif jidikha fuq il-kuntratti. Hemm ukoll l-Abbozzi li ressaqna u li qegħdin jiġu diskussi fil-Parlament li għandhom proprju dan il-għan. L-Att dwar l-Ugwaljanza ser ikun qiegħed jipprevjeni d-diskriminazzjoni f’firxa wiesgħa ta’ oqsma kemm fis-settur privat kif ukoll fl-amministrazzjoni pubblika. Dan sabiex kulħadd ikun jista’ jgawdi trattament ugwali, filwaqt li tiġi mħarsa d-diversità fis-soċjetà tagħna.
Minn barra dan, l-Att dwar il-Kummissjoni għad-Drittijiet Umani u l-Ugwaljanza se tinkludi struttura biex tassisti persuni li jiġu diskriminati. Din il-Kummissjoni se tippromwovi u tipproteġi d-drittijiet umani u d-dritt għal trattament indaqs u n-non-diskriminazzjoni f’Malta permezz ta’ Bord ta’ Investigazzjoni li jisma’ każijiet dwar il-ksur tad-dritt għal trattament indaqs u n-non-diskriminazzjoni. Għalhekk dawk il-vittmi ta’ diskriminazzjoni se jkollhom aċċess iktar effettiv għall-ġustizzja u għar-rimedji rispettivi. Għaldaqstant, il-Jum Internazzjonali tal-Mara hu okkażjoni sabiex waqt li nagħrfu l-konsegwenzi tal-pandemija u l-inugwaljanzi li żdiedu, insaħħu x-xogħol tagħna biex negħlbu d-diskriminazzjoni u nħaddnu opportunitajiet ugwali għal kulħadd għall-ġid tas-soċjetà kollha.
Huwa imperattiv li aħna – bħala soċjetà – nagħmlu x-xogħol meħtieġ li bih nittrasformaw l-istrutturi u l-mentalità tagħna li bihom negħlbu l-vjolenza u l-fastidju sesswali bbażata fuq il-ġeneru. L-ebda persuna ma għandha titqies inqas minn oħra, u bl-istess mod ħadd m’għandu jħoss li għandu xi dritt divin fuq xi ħadd ieħor.
15
16
EKONOMIJA | 6 ta’ Marzu 2021
Green Bonds f’Malta
Steve Ellul
Fl-aħħar ġimgħat rajna li l-MFSA approvat ilqafas legali sabiex f’Malta jkunu jistgħu jinħarġu Green Bonds. Fuq dan issuġġett ġdid għas-suq Malti tkellimna mal-analista finanzjarju Steve Ellul.
X’inhu eżatt dan il-kunċett ta Green Bonds?
F’pajjiżna dawn il-green bonds jistgħu faċilment
X’taħseb li għandu jkun il-pass li jmiss
Kif jindika l-isem, Green Bonds huma simili ħafna għal
jintużaw kemm mill-gvern u kemm mill-industrija
f’dan il-qasam ?
bonds konvenzjonli li l-investituri Maltin issa huma
sabiex jiġu ffinanzjati proġetti simili li diġà qed naħsbu
L-ewwel pass li għamlet il-Borża ta’ Malta biex issa
mdorrijin bihom. Sal-lum f’Malta dejjem rajna bonds
fuqhom. B’mod partikolari nemmen li l-industrija tal-
Green Bonds se jkunu jistgħu jiġu kwotati lokalment
li jinħarġu mill-Gvern jew mill-kumpaniji privati biex
proprjetà Maltija tista’ tkun katalist importanti. Forsi
huwa wieħed essenzjali u importanti ħafna. Iżda issa
dawn jissellfu flus mingħand investituri biex ikunu
tkun sorpriża għal ħafna, iżda green bonds jistgħu
nemmen li l-gvern irid jaħtaf l-opportunità u jagħti
jistgħu jiffinanzjaw proġetti li jkunu jixtiequ jwettqu.
jintużaw sabiex jiġu ffinanzjati proġetti ta’ żvilupp
mbuttatura biex fl-aħħar mill-aħħar ikunu l-kumpaniji
Id-differenza ewlenija fil-kunċett ta’ Green Bonds hija
sostenibbli fil-proprjetà. Bini li d-disinn, il-kostruzzjoni
Maltin nfushom li jibdew jikkunsidraw dan il-mezz ta’
li l-flus li jinġabru permezz tagħhom ikun jista’ jiġi
u l-użu tiegħu ssir b’tali mod li l-impatt fuq l-ambjent
finanzjament bis-serjetà.
investit mill-entità li tkun issellfet biex jiġu investiti
ikun wieħed newtrali jew pożittiv. Bħalissa diġà nsibu
primarjament fi proġetti ekoloġiċi u li jħallu impatt
numru ta’ proġetti bħal dawn f’Malta u l-green bonds
L-investiment privat għandu jkun l-għan aħħari tal-
pożittivi fuq l-ambjent.
jistgħu jgħinu mhux ftit sabiex żvilluppaturi li jieħdu
politika ta’ sostenibilità ekonomika tal-gvern għaliex
bis-serjetà l-impatt ambjentali tal-proġetti tagħhom
hekk biss nistgħu nilħqu l-ambizzjonijiet ambjentali
ikunu jistgħu jsibu l-finanzjament li hemm bżonn.
tal-pajjiż mingħajr ma noħolqu problemi fiskali biex
Għalkemm il-kunċett huwa totalment ġdid għal pajjiżna, green bonds ilhom jeżistu għal aktar minn
nilħqu dawn l-istess miri. B’mod prattiku l-gvern jista’
13-il sena. Filfatt il-European Investment Bank ħareġ
Taħseb li dan jista’ jkollu impatt reali fuq
jinċentiva l-ħruġ ta’ green bonds minn kumpanjii
l-ewwel green bond fid-dinja fl-2007 sabiex jiġu
l-ekonomija Maltija?
lokali billi jaġevola fiskalment lill-investituri. Fuq kollox
ffinanzjati proġetti ta’ enerġija rinnovabbli. Illum mad-
Kuntrarjament għal dak li kien jiġri fil-passat, fejn il-
il-gvern jista’ jkun ferm aktar effettiv billi jagħti sinjal
dinja kollha l-green bonds wasslu sabiex ġew mislufa
banek kienu jiffinanzjaw weħidhom proġetti ewlenin
ċar ta’ fiduċja f’dan it-tip ta’ investiment billi jkun hu
xejn inqas minn triljun ewro, bażikament aktar minn
f’pajjiżna, fis-snin li ġejjin se naraw li l-bonds se
stess il-pijunier u joħroġ l-ewwel green bond f’Malta.
kemm jiswew l-akbar 10 banek fl-Ewropa kollha.
jkomplu jkunu sors dejjem akbar ta’ finanzjament għal
Dawn huma proposti li jistgħu jagħmlu d-differenza
proġetti medji u kbar.
u li fl-istess ħin ma jiswewx flejjes kbar għall-kaxxa ta’
X’tip ta’ proġetti jistgħu jiġu ffinanzjati
Malta, anzi l-multiplier effect li joħroġ minnhom huwa
b’dawn il-bonds?
Filfatt il-popolarità tal-bonds konvenzjonali mal-
Tajjeb li wieħed jifhem li dawn il-bonds jintużaw biex
investituri Maltin kibret ħafna hekk kif fl-aħħar għaxar
jiffinanzjaw proġetti kummerċjalment vijabbli li però
snin rajna li l-ammont ta’ bonds maħruġin minn
Fl-istess waqt, l-intrapriżi Maltin għandhom ukoll
jkunu ambjentalment sostenibbli. Ħafna mill-gvernijiet
kumpaniji Maltin kwadruplika u issa kważi qabeż iż-
jaħtfu l-okkażjoni sabiex jiddiversifikaw u jsaħħu
jużaw dawn il-bonds biex jiffinanzjaw proġetti ta’
żewġ biljuni ta’ ewro.
l-business models tagħhom permezz ta inizjattivi
enerġija rinnovabbli, immaniġġjar aħjar tal-ilma u tranżizzjoni għal trasport bl-elettriku.
wieħed sostanzjali.
u proġetti sostenibbli. Filfatt fl-aħħar xhur rajna li Fl-istess ħin l-politika ekonomika tal-pajjiz tidher li qed
l-kumpaniji li sofrew l-inqas mil-impatt tal-pandemija
tevolvi għal waħda li tħares lejn tkabbir sostenibli li
huma dawk li kienu l-aktar diversifikati. Green bonds
Mil-banda l-oħra ħafna kumpaniji wkoll jużaw il-
filwaqt li taspira għal ekonomija f’saħħitha tara li din
jistgħu jgħinu lil dawn il-kumpaniji jiffinanzjaw
green bonds sabiex jinvestu fi proġetti li jżidulhom
tkun bbilanċjata mal-impatt ambjentali u l-kwalità
proġetti li jikkumplimentaw l-operat tradizzjonali
l-effiċjenza fl-użu tal-enerġija kif ukoll f’makkinarji
tal-ħajja.
tagħhom u fl-istess ħin jelevaw il-profil ambjentali u
li jnaqqas it-tniġġis fl-arja. Dawn it-tip ta’ inizjattivi
soċjali tal-kumpaniji nfushom.
jħallu impatt sinjifikanti u pożittiv fuq l-ambjent imma
Għaldaqstant, il-Green Bonds huma strument
anke fuq il-profitabbilità ta’ dawn il-kumpaniji hekk kif
finanzjarju li b’mod naturali kapaċi jġib flimkien id-
f’ħafna pajjiżi Ewropej, il-livell ta’ taxxi li jitħallsu huwa
dispożizzjoni tal-investitur Malti li jinvesti f’ bonds lokali
marbut mat-tniġġis li l-operat ta’ dawn il-kumpaniji
mal-miri ta’ sostenibilità li rridu nilħqu bħala pajjiż.
jħalli fil-komunitajiet.
6 ta’ Marzu 2021 | EKONOMIJA
17
“L-istrateġija ekonimika tal-UE għal din is-sena għandha tagħti aktar attenzjoni lil kwistjonijiet soċjali”
I
l-Kumitat Ekonomiku u
Krzysztof Balon, rapporteur fir-
jkompli biss jekk ikun hemm fis-seħħ
u taffew mill-problemi ta’ dawk l-aktar
Soċjali Ewropew (EESC) adotta
rapport annwali tal-EESC The Annual
pjani ta’ rkupru u reżiljenza ekonomika
negozji milqutin u evitaw telf ta’
l-pożizzjoni tiegħu fuq il-
Sustainable Growth Strategy 2021,
fuq livell nazzjonali li jirrispettaw il-pjani
impjiegi.
prijoritajiet ekonomiċi tal-Unjoni
saħaq li “se jkun kruċjali li tiġi assigurata
tranżizzjonali territorjali.
Ewropea għal din is-sena, u laqa’
d-distribuzzjoni bilanċjata tal-benefiċċji
l-miżuri inklużi fl-istrateġija biex jiġu
mnedijin fil-programm ta’ rkupru
L-EESC tenna l-viżjoni tiegħu li
pubbliku kaġun ta’ self biex jiġu sostnuti
indirizzati l-isfidi li ġabet magħha
ekonomiku, li se jikkontribwixxu mhux
t-tranżizzjoni diġitali m’għandhiex
tali miżuri ta’ għajnuna m’għandhomx
l-pandemija tal-Covid-19 fil-kuntest
biss biex titjieb il-ġustizzja soċjali, iżda
tikkontribwixxi biss għal tkabbir
iservu ta’ piż għall-ġenerazzjonijiet
tal-Ftehim Aħdar Ewropew. Fl-istess
wkoll biex jiġu stabbiliti l-kundizzjonijiet
f’termini ta’ produttività, iżda wkoll li
futuri. Għaldaqstant ħeġġeġ biex stati
waqt esprimiet it-tħassib tagħha li
għal irkupru ekonomiku b’ritmu aktar
jkun reġistrat titjib fl-edukazzjoni, u li
membri fondi jiddedikaw fondi allokati
l-istrateġija proposta mill-Kummissjoni
mgħaġġel.”
tkun promossa l-parteċipazzjoni politika,
mill-Faċilità dwar l-Irkupru u r-Reżiljenza
soċjali u kulturali taċ-ċittadini kollha tal-
għal infiq previst fil-baġit li huwa relatat
Unjoni Ewropea.
mal-kriżi kurrenti. Dan filwaqt li l-istati
Ewropea tagħti ftit wisq attenzjoni lil kwistjonijiet soċjali.
Ir-rapporteur esprima s-sodisfazzjon
Fl-istess waqt tenna li ż-żieda fid-dejn
tiegħu għar-regolament tal-Faċilità
membri għandhom jieħdu l-opportunità
L-EESC esprima lilu nnifisu wkoll kontra
dwar l-Irkupru u r-Reżiljenza, li
Attenzjoni partikolari għandha tingħata
biex jagħmlu l-ekonomiji u s-soċjetajiet
li miżuri ta’ għajnuna li ddaħħlu fis-seħħ
jirrikonoxxi l-importanza tal-involviment
lill-anzjani, lil persuni b’diżabilità, dawk
tagħhom aktar sostenibbli.
mill-Gvernijiet varji tal-istati membri –
ta’ organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili
f’riskju ta’ esklużjoni soċjali, u gruppi
bħal ngħidu aħna l-wage supplement li
u l-imsieħba soċjali fl-iżvilupp ta’ pjani
oħrajn vulnerabbli.
ddaħħlet mill-Gvern Malti biex jgħin lin-
nazzjonali għall-irkupru ekonomiku.
negozji milqutin mill-pandemija u jiġu salvagwardjati l-impjiegi tal-ħaddiema
Lejn tranżizzjoni ħadra u diġitali
– jitneħħew wisq malajr. Dan filwaqt li
Fost oħrajn issuġġerixxa l-introduzzjoni ta’ strumenti ġodda biex tiġi miġġielda
L-EESC tenna li wieħed mill-objettivi
l-evażjoni tat-taxxa, u impjiegi mhux
ewlenin għat-tranżizzjoni diġitali
dikjarati.
għandha tkun li jkun ipprovdut l-aċċess
appella biex jiġu stabbiliti regoli fiskali
L-istrateġija proposta tadotta l-miżuri
universali għall-internet bħala servizz
Il-moviment liberu tan-nies u
ġodda li jirriflettu r-realtajiet soċjo-
meħtieġa biex jiġu indirizzati l-isfidi
pubbliku b’xejn għar-residenti kollha
l-merkanzija huwa essenzjali għal
ekonomiċi ta’ wara l-pandemija.
tal-pandemija tal-Covid-19 fil-kuntest
tal-UE.
irkupru ekonomiku spedit
tal-Ftehim Aħdar Ewropew. Dan L-EESC tenna li l-istrateġija ekonomika
ifisser li l-isforzi biex jiġi mniedi
Id-dejn pubbliku u l-ġenerazzjonijiet
L-EESC tenna li fi żmien fejn ħafna
proposta mill-Kummissjoni, filwaqt
mudell ekonomiku aktar sostenibbli
futuri
mill-istati membri tal-Unjoni Ewropea
li ma tagħtix biżżejjed attenzjoni
u soċjalment inklussiv, u b’mod
lill-kwistjonijiet soċjali, se tkun qed
partikolari li jemfasizza t-tranżizzjoni lejn
L-EESC emfasizza wkoll li l-miżuri ta’
mhux essenzjali, biex jissaħħaħ
tipperikola wkoll it-tranżizzjoni
ekonomija ħadra, għandhom jibqgħu
għajnuna mill-Kummissjoni Ewropea
l-iżvilupp ekonomiku u l-irkupru
lejn ekonomija ħadra u diġitali.
għaddejjin mingħajr ma jkunu impattati
lill-pajjiżi membri tal-Unjoni Ewropea
għall-perjodu wara l-pandemija tal-
Tali tranżizzjoni, innota l-Kumitat,
bl-ebda mod.
m’għandhomx jitneħħew b’mod
Covid-19, is-Suq Waħdieni għandu jibqa’
prematur. Dan hekk kif tali miżuri għenu
jiffunzjona fis-sħiħ. Dan l-aspett ikun
m’għandhiex issarraf f’żieda fil-faqar
għadhom qed jipprojbixxu l-ivvjaġġar
u esklużjoni soċjali akbar għal dawk
Madankollu t-tranżizzjoni lejn mudell
lill-pajjiżi Ewropej jiffaċċjaw b’mod aħjar
assigurat bil-moviment liberu tan-nies
l-aktar vulnerabbli.
ta’ tkabbir ekonomiku aħdar ikun jista’
it-tnaqqis ekonomiku tul il-pandemija,
u l-merkanzija.
18
EKONOMIJA | 6 ta’ Marzu 2021
Gvern viċin il-komunità Bil-flus mill-programmi ta’ ċittadinanza u ta’ residenza, qed nagħmlu differenza f’ħajjet in-nies.
Alex Muscat
Segretarju Parlamentari għaċ-Ċittadinanza u l-Komunitajiet Proprju din il-ġimgħa, ħabbarna li Komunità Malta se tgħin fi programm kontra d-dipendenzi, b’investiment ta’ €️90,000. Din l-inizjattiva qed titmexxa mill-Ministeru għall-Ġustizzja Soċjali, Solidarjetà u l-Familja, u qed issir grazzi għall-fondi li pajjiżna kiseb millinvestiment dirett barrani. Komunità Malta hija Aġenzija talGvern, responsabilità tas-Segretarjat Parlamentari għaċ-Ċittadinanza u l-Komunitajiet. Hija responsabbli għall-amministrazzjoni u l-ipproċessar tal-kwistjonijiet kollha relatati maċċittadinanza Maltija. Komunità hija dik li hi, għax tħaddan interessi u attitudnijiet komuni. Inħossuna parti minn komunità meta kollettivament ikun hemm ftehim ta’ x’inhu importanti, ta’ liema valuri nħaddnu. Ċert li kollha kemm aħna naqblu dwar l-importanza tal-għarfien reali dwar l-abbuż ta’ sustanzi u dwar il-bżonn li ngħinu lill-aktar vulnerabbli. Kollha kemm aħna naqblu li rridu nwittu t-triq biex ħadd ma jaqta’ qalbu jfittex l-għajnuna meta jkun hemm bżonn. La naqblu lkoll, mela huwa fl-interess komuni, u għalhekk il-Gvern għandu spalla f’Komunità Malta. Fl-eqqel ta’ pandemija globali, ma jħarisx biss lejn dak li hemm bżonn relatat malpandemija nnifisha. Anzi, permezz ta’ aġenziji bħalma hi Komunità Malta, u permezz ta’ programmi bħal dak taċċittadinanza u residenza b’investiment, qed jirnexxilna nħarsu lejn il-bniedem b’mod ħolistiku. Kemm hemm pajjiżi madwarna li qed jagħmlu dan bħalissa? Ftit li xejn. Għalhekk ngħidu li l-għaqal tal-Gvern fir-rigward tal-investiment dirett barrani qed isarraf b’mod li minnu ngawdu aħna - żgħażagħ, anzjani, ġenituri, familji.
Dan ma kienx intervent iżolat. Irrid infakkar fl-għaxar miljun ewro li ntużaw mill-Fond Soċjali u tal-Iżvilupp Nazzjonali, l-NDSF, biex ġew rinovati bereġ tas-saħħa u sar investiment ta’ miljun ewro fuq l-aħħar teknoloġiji sabiex inkomplu nsaħħu l-faċilitajiet tas-saħħa f’pajjiżna, b’mod speċjali fiddipartiment tal-Kardjoloġija. Bħalissa hija prijorità li noffru kura tas-saħħa fil-ħin, u għal kulħadd, mingħajr wisq skariġġ u bl-akbar livell ta’ effiċjenza possibbli. Għalhekk li noffru kura filkomunità huwa imperattiv. Ħames miljuni oħra mill-NDSF ġew investiti f’appartamenti f’Londra, għal pazjenti li jkollhom bżonn kura fl-Ingilterra kontra mard tal-kanċer. Qed naħsbu fiċ-ċittadini tagħna flaktar mument li fih ikunu vulnerabbli. Familji li għaddejjin minn mard serju qed inħalluhom jiffokaw fuq il-kura u l-fejqan, mhux fuq fejn se jirresjedu meta jieħdu l-kura. Is-saħħa tal-bniedem titkejjel ukoll skont il-kwalità tal-ambjent li jgħix fih. Investejna madwar erba’ miljun ewro oħra f’zoni urbani madwar Malta, sabiex nibdew nintroduċu spazji ħodor li se jagħmlu differenza għar-residenti. Għalhekk nistinkaw kuljum f’ħidmietna biex il-programmi li għandna ta’ ċittadinanza u ta’ investiment dirett barrani nsostnuhom u nkomplu nsaħħuhom sabiex jibqgħu jħallu l-frott mixtieq u aktar ġid lill-Maltin u ‘l Għawdxin.
6 ta’ Marzu 2021 | EKONOMIJA
Malta
A member of Reanda International
WE FOCUS ON BUILDING MUTUALLY BENEFICIAL CLIENT RELATIONSHIPS
Who we assist? What we do?
Audit & Assurance Accounting and book-keeping Taxation Payroll & Outsourcing Business Plans & Consultancy
Limited Liability Companies Partnerships Sole-Traders Business Start-Ups
A3 Towers, Block A3, Level 12 Triq il-Kanonku M Bologna, Paola PLA 1211, Malta. T: (+356) 2123 5064 - E: robert@reandamalta.com www.reandamalta.com
19
20 EKONOMIJA | 6 ta’ Marzu 2021
X’
Brandon Zerafa differenza mis-sena li għaddiet l’hawn! Bħal dan iż-żmien sena ilu, jien stess kont wieħed
minn dawk li kont tal-opinjoni li Trump kien jinsab fl-aqwa pożizzjoni possibbli biex jerġa’ jirbaħ l-elezzjoni Presidenzjali Amerikana. Imma kien propju f’dan iż-żmien stess li laqtitna l-pandemija tal-Covid-19, liema pandemija biddlet iddinamika mil-lejl għan-nhar. L-isem li jġib miegħu dan is-suppliment li qed jiġi ppublikat fih dan l-artiklu huwa “Ekonomija”. Nista’ nifhem għaliex l-editur għażel dan l-isem. Fl-aħħar mill-
L-Amerika ta’
BIDEN
aħħar l-ekonomija hija l-aktar fattur li n-nies tagħti kas meta tieħu d-deċiżjonijiet tagħha. Kemm dawk politiċi, u kif ukoll personali. U d-diżastru ekonomiku li ġabet magħha l-pandemija, affettwa wkoll l-elezzjoni Amerikana. Issa rridu ngħidu kollox ukoll però – għaliex il-fatt li l-Amerika tul iż-żminijiet irreżistiet sistema ta’ saħħa universali, kellu x’jaqsam ħafna man-numru kbir ta’ każijiet tal-Covid-19 fl-Amerika. Biss però dik diskussjoni għal darb’ oħra. Illum nafu r-riżultat ta’ dan kollu x’kien, u nafu li wara l-elezzjoni li għaddiet għandna President ġdid. Mela ejja naraw kif qed tinbidel l-Amerika taħt it-tmexxija ta’ Joe Biden. Għaqda nazzjonali
f’dan ir-rigward se tkun
il-multilateraliżmu,
(kariga ekwivalenti għal
għal dik li għandna Malta.
Wara l-protesti f’Capitol Hill
effettiva: għax il-President
u l-fatt li l-Amerika reġgħet
Ministru tat-Trasport), ifisser li
Imma madankollu, se jkun
fejn kien hemm numru ta’
mhuwiex l-istat sħiħ. U l-passat
daħlet f’dan il-ftehim jgħaddi
l-infrastruttura Amerikana ser
qed jaħdem biex isaħħaħ dik li
protestanti li daħlu fil-kmamar
uriena li anke taħt Presidenti
messaġġ multilaterali b’saħħtu.
tkun importanti ferm għal din
jsejħula Obamacare, li hija polza
tal-Kamra tar-Rappreżentanti
passati li kienu favur aktar
Apparti hekk, rajna wkoll
l-Amministrazzjoni. Bil-Malti
tal-assigurazzjoni affordabbli.
u s-Senat Amerikan, rajna
multilateraliżmu bħal Clinton
li Biden appunta lill-eks-
ngħidu li kapaċi tolqot żewġ
numru ta’ prosekuzzjonijiet.
u Obama, il-politika barranija
Segretarju tal-Istat John Kerry
għasafar b’ġebla waħda. Jekk
Konklużjoni
Saħansitra rajna t-tieni
ma nbidlitx daqs kemm
bħala l-Mibgħut Speċjali tiegħu
wieħed jgħaqqad l-infrastruttra
Jekk naqbad nitkellem fuq dan
impeachment ta’ Donald
ħafna ħasbu li se tinbidel.
għat-Tibdil tal-Klima. Din ukoll
mal-Green New Deal, kapaċi
is-suġġett, nista’ ma nieqaf
Trump, liema impeachment
Biss però nistenna li ċerti
hija mossa importanti li turi li
tolqot tlieta jew erba’ għasafar
qatt. Tagħtuni tort b’dak kollu
weħel fis-Senat minħabba li
azzjonijiet li kien jieħu Trump
t-tibdil tal-klima se jkun prijorità
b’ġebla waħda għax ikun
li qed jiġri? Personalment
ma kienx hemm il-voti biex
li jistgħu jiġu kkunsidrati bħala
għall-amministrazzjoni ta’
qed jindirizza l-ekonomija,
ninsab persważ li għandna erba’
jiġi kkundannat. Għaldaqstant
“unilateraliżmu radikali”, ma
Biden.
it-trasport u l-infrastruttura, u
snin oħra interessanti ferm
l-ewwel prijorità għall-President
jibqgħux jittieħdu.
t-tibdil tal-klima!
quddiemna. Huwa għalhekk
L-ekonomija u t-trasport
Joe Biden għanda tkun li jara li
li min-naħa tiegħi ser nibqa’
jgħaqqad lill-poplu Amerikan
Apparti hekk, interessanti wkoll
L-effetti ekonomiċi tal-Covid-19
Is-saħħa
nsegwi u nistudja b’reqqa liema
malajr kemm jista’ jkun. Ma
se jkunu r-relazzjonijiet li ser
iridu jiġu indirizzati – u kif.
Is-sistema tas-saħħa
bħala dak li qed jiġri fuq in-naħa
jistax ikollok sitwazzjoni fejn
jiżviluppaw bejn l-Istati Uniti
Nemmen li f’dawn l-erba’ snin
Amerikana hija waħda
l-oħra tal-Atlantiku. Għalissa
id-diviżjoni li ħarġet fil-beraħ
u l-Arabja Sawdija. Dan wara li
se naraw aktar infiq mill-istat
privatizzata. Għandek 30
nibqgħu nsegwu – persważ li
fl-aħħar ħames snin, tibqa’
ftit tal-jiem ilu l-Amerika ħarġet
Amerikan. Nemmen ukoll li dan
miljun persuna li m’għandomx
nerġgħu niltaqgħu f’xi edizzjoni
taċċelera. Biex dan isir, Biden
rapport li jitfa’ l-ħtija tal-qtil
l-infiq ser jiffoka fuq il-Green
polza tal-assigurazzjoni u li
oħra. Tislijiet lil kulħadd.
irid jibqa’ moderat fuq ċerti
tal-ġurnalist Jamal Kashoggi
New Deal li huwa programm li
għaladaqstant jekk jimirdu jew
kwistjonijiet, imma wkoll iżomm
fuq l-Eredi għat-tron tal-Arabja
jrid jaddatta l-Amerika għall-
jirċievu kont ta’ eluf jew inkella
sod fuq oħrajn.
Sawdija, il-Prinċep Mohammed
ekonomija l-ħadra, jindirizza
ma jinqdewx. Din hija xi ħaġa li
bin Salman.
t-tibdil tal-klima, u kif ukoll
trid tiġi indirizzata speċjalment
jikkreja aktar u aktar xogħol.
wara sena ta’ pandemija. Il-
Ir-relazzjonijiet internazzjonali Huwa mistenni li b’Joe Biden
It-tibdil tal-klima
fit-tmun, l-Amerika terġa’
Il-fatt li l-Amerika reġgħet
Il-fatt li Pete Buttigieg, li hu
tibda tagħti importanza
daħlet fil-ftehim ta’ Pariġi hija
kkunsidrat stilla fil-politika
Jidher li Joe Biden mhux se
lill-multilateraliżmu. Għandi
xi ħaġa pożittiva immens. Fis-
Amerikana, ġie maħtur
jmur għal sistema ta’ single
d-dubji tiegħi kemm il-bidla
sezzjoni preċedenti semmejt
Segretarju għat-Trasport
payer, jiġifieri sistema simili
mistoqsija hija kif.