Nature Now

Nature Now

24 sept 2012 t/m 8 jan 2013 Eigentijdse opvattingen van natuur in de kunst

Peter De Cupere Dennis Amatdjais Ronald van der Meijs Erik Odijk Reinier Lagendijk City Salad Ivan Henriques Semâ Bekirovic Persijn Broersen en Margit Lucåcs Sjef Meijman Claudy Jongstra

Inhoudsopgave

Peter De Cupere

1

Dennis Amatdjais

2

Ronald van der Meijs

3

Erik Odijk

4

Reinier Lagendijk

5

City Salad

6

Ivan Henriques

7

Semâ Bekirovic

8

Persijn Broersen en Margit Lucács

9

Sjef Meijman

10

Claudy Jongstra

11

8.

4.

9.

Plattegrond Tentoonstelling Nature Now

6.

1.

7.

2.

11.

1.

3.

5.

11.

4.

10.

Nature Now

Eigentijdse opvattingen van natuur in de kunst De mens heeft lang gedacht dat de natuur geheimzinnig en goddelijk was. Deze gedachte vatte in de Romantiek opnieuw post. In de Romantiek kwam de subjectieve, individuele ervaring centraal te staan. Daarnaast ontwikkelden in deze periode kunstenaars en intellectuelen een afkeer voor wetenschap, industrie, techniek en grote steden. Voor de beleving van de natuur had dit tot gevolg dat volgens hen slechts de wildernis tot de echte, pure natuur zou behoren. De natuur wordt daarbij als oerkracht gezien en de mens slechts als kleine schakel in het spel van deze krachten. Dit gedachtegoed is terug te vinden in de tekeningen van Erik Odijk.

Het ingrijpen van de mens in de natuur is van alle tijden. Altijd al is de natuur de grootste vijand of de beste vriend van de mens geweest. Ook in Nederland is de dreiging van de natuur heel reĂŤel. Een groot gebied van Nederland zou zonder de beschermende dijken onder water staan. Andere delen van de wereld hebben te maken met aardbevingen, overstromingen, orkanen, modderstromen of uitbarstende vulkanen. Natuurgeweld is aan de orde van de dag.

Maar nadat we ons eeuwenlang hebben moeten wapenen tegen natuurkrachten, is de mens zich steeds meer gaan interesseren voor de samenstelling en werking van verschillende aspecten van de natuur.Tegenwoordig zijn we zo ver dat we de natuur kunnen manipuleren.

We zijn nieuwsgierig naar wat er allemaal mogelijk is, maar er zijn ook stemmen die zeggen dat we hierin te ver gaan. De mens lijkt verblind door de schijnbare oneindige mogelijkheden.

Hiermee veroorzaken we fenomenen waarvan we de gevolgen nauwelijks kunnen overzien. De opslag van kernafval, de productie van chemische stoffen die door de natuur niet af te breken zijn en de opwarming van de aarde zijn hier maar een paar voorbeelden van.

Ons idee van de natuur is de afgelopen decennia fundamenteel veranderd. We zijn de laatste jaren steeds meer gaan nadenken over afbreekbare materialen, recycling en ecologisch verantwoord consumptiegedrag. We kunnen manipulatie inzetten om samen met de natuur aan een betere leefomgeving te werken. Hierbij proberen we de natuur te ontzien en zo te gebruiken dat ons gedrag zo min mogelijk onherstelbare schade aanricht.

Kunstenaars zijn bij uitstek geïnteresseerd in de werkelijkheid, de natuur en verschillende verschijningsvormen daarvan. Ze staan stil bij natuurverschijnselen die economisch gezien (nog) niet interessant zijn, maar die wel bijzondere projecten of objecten opleveren. Het werk van Semâ Bekirovic in Nature Now is hier een goed voorbeeld van. Zij geeft de controle over het eindresultaat van het werk uit handen aan een paartje meerkoeten die dankzij haar materialen een bijzonder nest bouwen. Op andere momenten wordt het experiment niet geschuwd en ontstaan er verrassende en bijzondere werken. Zo is de kamerplant van Reinier Lagendijk aangepast aan zijn omgeving.

Kunst presenteert een werkelijkheid, of elementen daaruit, die verschoven lijken ten opzichte van de wereld zoals die zich aan ons voordoet. Daarmee biedt kunst de mogelijkheid anders naar de werkelijkheid te kijken dan we gewend zijn. Peter de Cupere doet niet alleen een beroep op onze ogen, onze dominante zintuigen, maar spoort ons juist aan onze neus te gebruiken. Een project als Citysalad laat ons anders kijken naar het onkruid in onze directe omgeving.

Tussen de romantische kijk op de natuur en de dienstbare kant bevindt zich een scala aan posities. De kunstenaars in Nature Now laten ons ieder op een andere manier zien hoe we met de natuur om kunnen gaan, hoe we er naar kunnen kijken en hoe we haar kunnen gebruiken. De kunstwerken tonen daarbij het spanningsveld tussen creaties van de natuur en creaties van de kunst. Ze laten zien waar emotie en beleving overgaan in idee en andersom.

Kunstenaars in de tentoonstelling zijn: Dennis Amatdjais, Semâ Bekirovic, Persijn Broersen en Margit Lukács, Peter De Cupere, Ivan Henriques, Claudy Jongstra, Reinier Lagendijk, Ronald van der Meijs, Sjef Meijman, Erik Odijk, Nele Vos en Tanja Koning.

Locatie en openingstijden: De Nieuwe Kolk, Weiersstraat 1, Assen Dinsdag t/m vrijdag 13:00 – 17:00 uur Zaterdag van 13:00 – 16:00 uur

Peter De Cupere

‘Flower Fragum Cardamomi’, sculptuur, epoxy, hout, verf, metaal, 2011 We weten uit biologisch en psychologisch onderzoek dat geur een belangrijke rol speelt in hoe we de wereld en elkaar waarnemen. Geuren kunnen onze gedachten terugbrengen naar vroeger, herinneringen oproepen, een herkenningspunt zijn en onze gemoedstoestand beïnvloeden. Over het algemeen ervaren wij kunst via onze ogen, soms door onze oren, maar zelden via onze neus. Toch werkt de Belgische kunstenaar Peter De Cupere (1970) al jarenlang met geuren in zijn werk. Hij creëert hiermee installaties, maar maakt ook een groot aantal tekeningen die rond het concept van geur draaien.

In Nature Now is ‘Flower Fragum Cardamomi’ te zien en te ervaren. De sculptuur is bijna acht-en-halve meter hoog en heeft een doorsnede van drie meter. Het werk is opgedeeld in twaalf verschillende rechtopstaande schillen, die samen een dichte cirkel vormen. Elk van deze delen weegt meer dan vijftig kilo. Het werk staat op een houten podium. De bezoeker mag dit podium betreden en het kunstwerk aanraken. Door over de buitenste gekleurde laag te wrijven komt een geur vrij. Het groene gedeelte ruikt naar het specerij kardemom, de rode puntjes ruiken naar aardbei. Kleur en geur komen niet geheel overeen.

Het werk bestaat bijna volledig uit synthetische materialen. Toch verspreiden deze een natuurlijk aroma. De geur is hier helemaal los komen te staan van de oorspronkelijke plant. Dit doet sterk denken aan het gebruik van parfum, waarbij mensen de geur van bijvoorbeeld bloemen op hun lichaam spuiten. Vaak willen ze hiermee aandacht trekken. Bij de ‘Flower fragum cardamomi’ is het niet alleen de geur die de aandacht opeist, maar wedijveren geur en uiterlijk even uitbundig om de aandacht.

Meer informatie over Peter De Cupere: www.peterdecupere.net 1

Dennis Amatdjais ‘kolk vs. Kolk’, houtskool, pastel, papier, 2012 In de tekeningen van Dennis Amatdjais (1985) staat de natuur tegenover de mens. Er ontstaat een spel tussen de twee waarin geen van beide lijkt te winnen. De natuur slaat verwoestend toe, maar tegelijkertijd blijven grote menselijke constructies, onaangetast door het natuurgeweld, overeind staan. Volgens Amatdjais dankt de mens zijn bestaan aan zijn vermogen zich te kunnen beschermen tegen de bedreigende elementen van de natuur. Amatdjais verstoort de illusie dat de mens daarmee de volledige controle over de natuur zou hebben, opzettelijk in zijn tekeningen.

Voor Nature Now maakte Amatdjais een nieuwe muurtekening. Hij heeft hier ruim twee weken op locatie aan gewerkt. In de tekening is een bekend gebouw te zien: de Nieuwe Kolk. Het gebouw bevindt zich te midden van een woeste kolkende massa. De tekening laat een momentopname zien. De toeschouwer staat er machteloos bij te kijken. De verwoesting slaat toe, maar toch trotseert de Nieuwe Kolk als een bastion het natuurgeweld.

Er is een balans tussen wat wij construeren en wat afgebroken wordt door de natuur, lijkt Amatdjais te willen zeggen.

Meer informatie over Dennis Amatdjais: www.dennisamatdjais.nl

2

Ronald van der Meijs

‘Parthenocarp’, installatie met komkommerplanten, houten klankkasten en snaren, 2010 De manier waarop mensen technologie ontwikkelen in antwoord op de natuur en natuurlijke elementen, boeit Ronald van der Meijs (1966) in grote mate. Natuurlijke processen zijn een bepalend deel van zijn kunstwerken. In de installatie ‘Parthenocarp’ speelt het groeiproces van een komkommerplant zelfs de hoofdrol. Door middel van een technische constructie wordt het groeien van een komkommerplant hoorbaar gemaakt. Het werk bestaat uit drie klankkasten met elk een eigen stalen koord. Deze stalen koorden zijn verbonden aan het uiteinde van een elektromotor en aan de andere kant aan een metalen kooi waarin zich een komkommerplant bevindt. Een teflon ‘vinger’ op de snaar verandert van positie naarmate de komkommer groeit. Doordat de snaar in verbinding staat met de klankkast, ontstaat er een toon die gedurende de lengte van de tentoonstelling langzaam verandert, gerelateerd aan de groei van de komkommer. De komkommer geeft aan hoe de installatie klinkt, niet de techniek of de kunstenaar. Hiermee geeft Ronald van der Meijs de controle uit handen. Het uiteindelijke resultaat is niet volledig door de kunstenaar te beheersen of te controleren. De natuur laat zich niet reduceren tot een bijrol.

De titel is ontleent aan het fenomeen in de tuinbouw dat door middel van veredeling vruchten aan een plant groeien zonder dat er bevruchting heeft plaatsgevonden. Door inmenging van de mens ontstaat er een onnatuurlijke situatie. Voor de komkommer betekent dit dat er alleen vrouwelijke bloemen aan de plant komen. Mannelijke bloemen zorgen namelijk voor stekelige en harige komkommers. Vruchten die op deze wijze ontstaan, bevatten geen of weinig zaden en kunnen niet voor het voortbestaan van hun eigen soort zorgen. In contrast met de werking van de installatie ‘Parthenocarp’, heeft juist de mens de controle over het voortbestaan van de kaskomkommer in handen.

Meer informatie over Ronald van der Meijs: www.ronaldvandermeijs.nl 3

Erik Odijk

‘Protopark’, houtskool op hardboard, 2002 ‘Park’, houtskool op hardboard, 2003 De landschappen van Erik Odijk (1959) zijn ondoordringbaar, woest en vijandig. Tijdens wandelingen in de natuur van onder andere Canada, Frankrijk en Spanje fotografeert Odijk afgelegen plekken in de wildernis. In zijn atelier worden deze foto’s en zijn persoonlijke ervaring van dat moment omgezet in een tekening. In dat opzicht zijn het dan ook geen exacte kopieën van wat hij op locatie zag.

Het verschil tussen het werkelijke reizen en het opnieuw ondergaan van de wandelingen in zijn atelier, is duidelijk terug te zien in de tekeningen. Zo hebben de tekeningen veel meer contrast dan de foto’s en zijn de kleuren vaak overdreven. Elementen die vaak terugkeren zijn bomen, rotsblokken en mossen. De aandacht voor elk detail zorgt ervoor dat Odijk lang bezig is met de grote tekeningen.

De natuur is van groot belang voor Odijk. De opvattingen over hoe we de natuur zouden moeten behandelen, spelen daar een belangrijke rol in. In Nature Now zijn ‘Protopark’ (2002) en ‘Park’ (2003) te zien. In ‘Protopark’ staat het onderste gedeelte van een boomstam deels los van de grond. ‘Park’ toont een ontwortelde boom, die aan de onderkant overwoekerd wordt door zwammen. De begroeiing op de tekening wordt steeds dichter, steeds ondoordringbaarder voor de mens. De natuur van het wortelstelsel wint altijd in de tekeningen van Erik Odijk.

Meer informatie over Erik Odijk: www.erikodijk.nl

4

Reinier Lagendijk ‘Yuca’, sculptuur, groen, pot, 2007 Levende natuur is het materiaal waarvan Reinier Lagendijk (1969) zijn werken maakt.

Hierbij laat hij zich vooral inspireren door de wijze waarop hij de natuur en het groeiproces van planten naar zijn hand kan zetten. In een vooraf vastgestelde vorm laat hij wortels, bomen en planten groeien. Het resultaat staat in schril contrast met bijvoorbeeld de tekeningen van Erik Odijk. Hierin kan de natuur ongestoord zijn gang gaan, waardoor er een voor de mens onaangename situatie kan ontstaan.

In Nature Now is van Reinier Lagendijk het werk ‘Yuca’ te zien. De kunstenaar heeft een kamerplant onder een hoek van 45 graden doorgezaagd. De verschillende delen van de plant worden in een andere vorm weer met elkaar verbonden. Dit proces heet enten en wordt veel in de fruitteelt toegepast. Door het enten treedt er verbetering van de plant op en is deze beter bestand tegen ziektes. In ‘Yuca’ zijn de afzonderlijke delen van de plant na drie maanden weer met elkaar vergroeid in een door Lagendijk bedachte vorm. Het werk toont welke bijzondere vormen kunnen ontstaan wanneer de scheppende kracht van de natuur met de verbeeldingskracht van de mens wordt gecombineerd.

Meer informatie over Reinier Lagendijk: www.reinierlagendijk.nl

5

Citysalad Doorlopend onderzoek, installatie met groen, 2012 Citysalad is een onderzoek naar eetbare gewassen in de stad. Het project is het geesteskind van curator en beeldend kunstenaar Tanja Koning (1981) en vormgever Nele Vos (1982). Zij kwamen tot de ontdekking dat veel planten die wij tegenwoordig als onkruid bestempelen, in het verleden een belangrijke rol speelden in onze dagelijkse maaltijd.

Deze kennis is bijna volledig verdwenen. Zo kun je van vlierbloesem heerlijke limonade maken, van zevenblad pesto en van paardenbloem marmelade. Omdat in onze huidige maatschappij het gebruik van deze planten in de vergetelheid is geraakt, besloten Koning en Vos om via helder vormgegeven receptenkaarten hun kennis over het plukken, de vindplaats en de bereiding van de vrijwel overal aanwezige ingrediĂŤnten te delen.

Voor deze tentoonstelling kozen zij voor een installatie waarin ze de overvloed van het seizoen laten zien. Deze overvloed is echter maar van korte duur en zal langzaam vergaan.

Koning en Vos kwamen er tijdens het experiment achter dat onkruid wel degelijk vergaat. Dit gebeurde juist wanneer ze de meest vruchtbare omstandigheden voor de planten gecreĂŤerd hadden.

Voor meer informatie over Citysalad: www.citysalad.nl

6

Ivan Henriques ‘Jurema Action Plant’, mixed media, 2012 Hoe natuur en technologie samen gaan, is te zien in het werk van de Braziliaanse kunstenaar Ivan Henriques. Voor Nature Now maakte hij een nieuwe versie van de ‘Jurema Action Plant’, een wagentje dat beweegt wanneer men de plant in het bakje aanraakt. Het werk onderzoekt hoe energie uit planten gebruikt kan worden voor machines en technologie.

Planten hebben net als mensen, dieren en machines, een ‘elektrische’ lading die door hen heen beweegt en die signalen uitzendt. Wat ze niet hebben, zijn zenuwen of kabels om deze signalen over te brengen. In samenwerking met de universiteit en de Hortus Botanicus in Leiden werd een signaalversterker voor de plant gemaakt. Deze versterker kan door veranderingen in het elektromagnetisch veld van de plant registreren wanneer de plant aangeraakt wordt. De veranderingen in het elektromagnetische veld roepen een reactie op bij het karretje waar de plant op staat: het karretje komt in beweging.

De reactie van het karretje is zo geprogrammeerd dat deze altijd van de persoon weg rijdt die de plant aanraakt.

De groeibeweging van planten is onzichtbaar voor het menselijke oog. Wij zien alleen de beweging van bladeren en takken door de wind. De elektrische signalen in planten bewegen veel langzamer dan in het zenuwstelsel van mensen. Door deze beperking zijn planten in het nadeel tegenover mensen en dieren. ‘Jurema Action Plant’ geeft planten de macht om dezelfde technieken als mensen te gebruiken.

Meer informatie over Ivan Henriques: www.ivanhenriques.com

7

Semâ Bekirovic ‘Koet’, diaserie, 2006/2007 In haar foto’s, video’s en installaties onderzoekt Semâ Bekirovic (1977) de spanning tussen natuur en cultuur. Bekirovic ziet natuur als een oncontroleerbare factor in ons leven, die we als mensen proberen te controleren door cultuur. Bekirovic creëert in haar werk vaak situaties waarbij het toeval bepaalt hoe het werk zich verder ontwikkelt.

Toeval en het loslaten van controle zijn twee kanten van dezelfde medaille.

In de fotoserie ‘Koet’ spelen de oncontroleerbare natuur en het toeval een grote rol.

Bekirovic voedt in dit werk een paartje meerkoeten in Amsterdam persoonlijke voorwerpen. In de omgeving van het nest dat de meerkoeten aan het bouwen zijn, liggen foto’s, stukjes speelgoed, uitgeknipte plaatjes uit tijdschriften en lintjes verspreid. De watervogels gebruiken sommige dingen om hun nest mee te bouwen, andere laten ze links liggen. Willekeur en het verlies van controle zijn het resultaat. De natuur neemt de cultuur in haar op. Uiteindelijk is de regie, net als in ‘Pathenocarp’ van Ronald van der Meijs, niet in handen van de kunstenaar maar van de natuur. Een knipoog naar de mens die steeds meer controle wil op de wereld om hem heen…

Meer informatie over Semâ Bekirovic: www.semabekirovic.nl

8

Persijn Broersen/ Margit Lukács ‘Time and Again’, video-loop, duur: 6 min, 2011 Wat er gebeurt wanneer de mens de natuur naar zijn hand zet, is op zijn extreemst te zien in de video ‘Time and again’ van het kunstenaarsduo Persijn Broersen (1974) en Margit Lukács (1973). Het duo maakt voornamelijk video’s en video-installaties.

‘Time and again’ toont een driedimensionale modeltekening van een lelie, die in een eeuwigdurende cyclus van verval en groei is gevangen. De symboliek van de lelie is wijd-verspreid en dateert al uit het oude Egypte en de tijd van de oude Grieken en Romeinen. In het christendom is de bloem het symbool voor reinheid en maagdelijke liefde. Witte lelies worden ook veel bij begrafenissen gezien en staan in die zin voor de dood.

Wanneer je aandachtig naar ‘Time and again’ kijkt, zie je dat de lelie tegelijkertijd bloeit en sterft. Omdat de video een loop is, blijft dit proces zich eindeloos herhalen. Het creëren van een bloem die zichzelf regenereert en daardoor eeuwig voort blijft bestaan, staat haaks op de realiteit. De natuur is bovenal kwetsbaar, vergankelijk en daardoor ook veranderlijk. Tijd is daarbinnen een allesbepalende factor: niets in de natuur ontkomt aan de cyclus van groei, bloei en sterfte. De lelie van Broersen en Lukács trotseert de meest elementaire natuurwet door haar eindeloze herhaling.

Meer informatie over Persijn Broersen en Margit Lukács: www.pmpmpm.com

9

Sjef Meijman, ‘Graan’, video, duur 7 min 42 sec, 2012 De houding van de mens ten opzichte van de natuur is elitair, vindt Sjef Meijman (1978). Dat we als mens naast de natuur zouden staan, is iets wat we zelf hebben verzonnen. In zijn projecten overheerst dan ook juist het verlangen om samen te vallen met de natuur. Het uitgangspunt van zijn werk is de verhouding die de mens tot zijn directe omgeving heeft: de manier waarop hij met de wereld, dieren en voedsel omgaat.

Soms is het onduidelijk of we te maken hebben met landbouw, veeteelt of beeldende kunst.

‘Graan’ laat een blik in het leven van de kip zien. Graankorrels liggen als voedsel voor de kip op een glazen plaat. De camera volgt de pogingen van de kip om te eten van onder de glasplaat. Deze situatie wordt in Nature Now nagebootst door de video op het plafond te tonen. De kijker ziet de kip van de onderkant als een schaduw boven het graan. De kip eet, net zoals wij later de kip zullen eten. Hierin wordt duidelijk hoe Meijman de deelname van de mens en de natuur aan hetzelfde systeem ziet.

Meer informatie over Sjef Meijman: www.sjefmeijman.nl

10

Claudy Jongstra ‘Mapping Out Paradise – Revised’, wol van Drents heideschaap, merino wol, ruwe zijde en zijde organza, kleur: de meekrap wortel, 19 m. lang, 2008 Vilt is het basismateriaal waarvan Claudy Jongstra (1963) haar doeken maakt. Typerend voor Jongstra is haar werkmethode. Bij het vervaardigen van haar werk houdt ze het hele proces van grondstof tot eindproduct in eigen hand. Zo houdt ze een eigen schaapskudde van zeldzame Drentse heideschapen en bezit ze grote velden met 100 inheemse verfplanten voor haar eigen plantaardige ververij. Van het wol van de heideschapen wordt het vilt gemaakt. Ook zijn er imkers in de weer om te zorgen dat bijen de verfplanten bestuiven, zodat er voldoende grondstof is om verfpigmenten van te maken.

Op deze manier kan Jongstra volledig duurzaam en autonoom werken. Bovendien zorgt ze er zo voor dat zeldzame planten niet uitsterven.

Met haar werkmethode brengt Jongstra ook de geschiedenis van de natuur met cultuurgeschiedenis in verbinding. Historische variëteiten als goudsbloem en st. janskruid werden door de mens gebruikt voor het verven van stoffen al ver voordat we synthetische verfstoffen gingen gebruiken. Jongstra bewerkt hier vervolgens doeken mee die modern aandoen ondanks de toepassing van traditionele, ambachtelijke methodes als spinnen en kaarden. Het is geen nostalgie die Jongstra ertoe brengt deze bijna verloren gegane planten, dieren en methoden te gebruiken. Haar doel is juist om nieuwe dingen te creëren uit oude, vaak vergeten kennis. Hiermee sluit het werk goed aan bij het gedachtegoed van Tanja Koning en Nele Vos, die via het Citysalad-project vergeten kennis over eetbare planten verspreiden.

Meer informatie over Claudy Jongstra: www.claudyjongstra.com

11

Mimosa (kruidje-roer-me-niet) De Mimosa staat ook wel bekend als kruidje-roer-me-niet. Deze plant reageert op aanraking. Het vouwt dan zijn blaadjes heel snel dicht. Alleen het gedeelte dat aangeraakt wordt, reageert. Pas wanneer de plant vindt dat er geen gevaar meer is, openen de blaadjes zich weer. Dit gebeurt meestal na een paar minuten. Het plantje slaapt ’s nachts ook: het vouwt dan zijn blaadjes dicht. Ze gaan pas de volgende ochtend weer open.

De snelle reactie van de plant wordt mogelijk gemaakt door bladscharnieren. Zo’n scharnier bevindt zich op de bladsteel. Doordat de celdruk op dit scharnierpunt verandert bij een aanraking, klapt het blaadje als het ware naar binnen toe.

De Mimosa’s worden aangeboden door Tuinland in Assen.

Colofon Nature Now Eigentijdse opvattingen van natuur in de kunst © 2012 CBK Drenthe Met dank aan: De kunstenaars in de tentoonstelling: Dennis Amatdjais, Persijn Broersen en Margit Lukács, Semâ Bekirovic, Citysalad (Tanja Koning en Nele Vos), Peter De Cupere, Claudy Jongstra, Reinier Lagendijk, Ronald van der Meijs, Sjef Meijman en Erik Odijk.

Deze tentoonstelling is een productie van het CBK Drenthe: Toos Arends (idee) Lennard Dost (productie) Marijke van der Laan (productie) Judith Spijksma (productie) Edwin van Splunter (technische uitvoering) Weiersstraat 1 postbus 174 9400 AD Assen 0880 128000 info@cbkdrenthe.nl De tentoonstelling en activiteiten zijn mede mogelijk gemaakt door: Mondriaan Fonds, Prins Bernhard Cultuurfonds, Rabo Fonds, Gemeente Assen, Provincie Drenthe, AOC Terra, Tuinland, Noorderbreedte Ontwerp boekje: Rocketindustries Druk en binder: Het Grafisch Huis Betreft : selfcover 32 pag.

Oplage : 5.000 ex.

Omvang : 32 pagina’s Papier : Wit 80 grs/m² Formaat : 10,5 x 14,85 cm.

Activiteitenlijst Atelierbezoek Claudy Jongstra Datum: 29 september 2012, opgeven kan tot 26 september Locatie: 13:00 uur verzamelen bij CBK Drenthe, Weiersstraat 1 te Assen.

Kosten: 12 euro

Excursie Zelfpluk Groentetuin in Gees Datum: 7 oktober 2012, opgeven kan tot 3 oktober 2012 Locatie: 13:30 uur verzamelen bij CBK Drenthe, Weiersstraat 1 te Assen Kosten: 5,- euro

Assen zoemt! Workshop bouw je eigen bijenhotel Datum: 21 oktober, opgeven kan tot 16 oktober Locatie: 13:30 uur in De Nieuwe Kolk, Weiersstraat 1 te Assen.

Kosten: 5 euro

Lezing Koert van Mensvoort Next Nature – De natuur verandert met ons mee Datum: 2 november 2012 om 20:00 uur, aanmelden kan tot 29 oktober Locatie: Bibliotheek Assen, de Nieuwe Kolk, Weiersstraat 1 te Assen Kosten: gratis

Lezing Theo Spek Natuur en mens in Drenthe: een eeuwenoude wisselwerking Datum: 16 november 2012 om 20:00 uur, aanmelden kan tot 14 november Locatie: Bibliotheek Assen, de Nieuwe Kolk, Weiersstraat 1 te Assen Kosten: gratis

Excursie Tuin van de tijd – Femke van Dam Datum: 24 november 2012, opgeven kan tot 19 november Locatie: 13:30 uur verzamelen bij CBK Drenthe, Weiersstraat 1 te Assen.

Kosten: 10 euro

Voor meer informatie: www.cbkdrenthe.nl Opgave en reserveren kan via j.schamp@cbkdrenthe.nl of telefonisch via 088 01 28 000.