www.resulam.com
EXTRAIT EXPRESSIONS IDIOMATIQUES EN LANGUE FE’EFE’E
Lien d’achat du livre sur Amazon: http://amzn.to/2CFDdRK
2.1. ɑ́ njǎm mɑ̄ngwɑ́ nzɑ̄ mɑ̄ndēē.
Tòókò : Nùpɑ́'mbɑ̄hwèn, pěn mɑ́ pɑ̀mbōk. Pèn kɑ́lɑ̄' pōk sì' fà'á tɑ̀ sīēcɑ̄' lɑ̄' mmíé. Nùpɑ́'mbɑ̄hwèn : ɑ́ njǎm mɑ̄ngwɑ́ nzɑ̄ mɑ̄ndēē. Kɑ́ tɑ́ Nùpɑ́'mbɑ̄hwèn mɑ̀ncāk làh ndēn ? 1– Mɑ́ njǎm yá' wùɑ̀. 2– Mɑ́ nzɑ̌ yá' lēē. 3– Mɑ́ mbɑ̀ pó ìndɑ̄' ngʉ́ yɑ̀ɑ́ nkɑ̄ɑ̄. 4– Mɑ́ Tòókǒ mɑ̀ngə́ə́ ndéndēē.
2.4. Fà'á bɑ́ !
Kāmɑ̄ndə̀ə̀ : Yámngà', yáá ncāk mɑ́ ó hɑ̄ mbɑ̀ɑ̀ bǒ mbú á ḿ mfāt mbī'tū mɑ́ ngɑ̌ mɑ́ ngà'mbhǐ ò. Yámngà' : Fà'á bɑ́ ! Yáá kwɑ̀' fà'á, yáá kwɑ̀' ndéndēē ! Kɑ́ tɑ́ Yámngǎ' ìngʉ́ ? 1– Ǎ ìnhɑ̄ mbɑ̀ɑ̀ bǐ mbí Kāmɑ̄ndə̀ə̀ mbī'tū mɑ́ ngà'mbhǐ ì bɑ́.
www.resulam.com
2– Yámngà' sǐ' nkə́' mbɑ̀ɑ̀ bɑ̄. 3– Yámngà' sī ìnhɑ̄ mbɑ̀ɑ̀ bǐ mbí ngà'mbhǐ bɑ̄. 4– Nǔ mɑ̀ mbə́' Kāmɑ̄ndə̀ə̀ mbī'tū mɑ́ Yámngà' lén mɑ́ kwɑ̀' fà'á !
2.7. Tɑ́ ń nsōk ō.
Mɑ̄ ā Sǐnkāp : Sǐnkāp, zɑ̄ wúzɑ̄ lɑ́ tɑ́ ń nsōk ō ! Kɑ́ tɑ́ yáá mɑ̀ndɑ́'sí ī ? 1– Mɑ́ Sǐnkáp ìmbɑ̄ tɑ̀ mméh làh nzɑ̄ wúzɑ̄ mɑ̄ ā sōk ī cə̀'. 2– Sǐnkáp ìnkhʉ̄ɑ̄ cə̌' mbí mɑ̄ ā. 3– Mɑ̄ ā Sǐnkāp sī ìnsōk ī sə̀ə̄ cə̀' sìkə̀'nkə́' bɑ̄. 4– Sə̀ə̄ pɑ̀' sī ndéndēē bɑ̄.
2.14. Mɑ̄ŋū kɑ̀ fhʉ̌ mbɑ̄ yà.
Mbɑ̄' Cǎmnà' : Mɑ̄vǒ Ndə̀ən ̄ kāp, nkhù mǒ těn nkɑ̀ndàk pɑ́' lòkmɑ̀ndàk lɑ́. Pó pɑ̄' tū ō yāā nə̄' pɑ́' njɑ̀ɑ́ nsí càk lɑ́. Ndhī ó ghòò mō pɑ́' pɑ̀ nkám nǒ' ngóó fə̀ lɑ́ ! Sə̀ə̄ tə́əm ́ bì', sə̀ə̄ ntà'sì sī nɑ́ ngòp nā ò bɑ̄ ! Mɑ̄vǒ, mɑ̄fə̀ pə̀'njɑ̄', ǒ pə̀' tɑ̀ njɑ̄'sī. Mɑ̄ŋū kɑ̀ fhʉ̌ mbɑ̄ yà mɑ̀ ngɑ̌ làh njwēn nkə̀'nì ò. Ǒ pén mbʉ́ɑ́ bɑ̄ nzhwīē á ? Kɑ́ tɑ́ ó njū' yǒ nɑ́ ghə̀əm ̀ ɑ̀tū lè ? 1– Mbɑ̄' Cǎmnà' kà kə́' ntìè' yì mɑ̄ŋú ndʉ́'sí lɑ́.
www.resulam.com
2– Mbɑ̄' Cǎmnǎ' ìndáh mɑ̄vǒ Ndə̌nkāp mfūā ngén nɑ́ mɑ̄ŋū. 3– Mbɑ̄' Cǎmnà' mɑ̀mbāāsī mɑ̄vǒ Ndə̌kāp, ǎ zhí làh mbāāsī wèn. 4– Mɑ̄vǒ Ndə̌káp mɑ̀ndʉ́'sí pɑ́' mɑ̄ŋū lɑ́.
2.32. Mbīē móó vàm, mbīē yì mbō. Wókmbə̀' : Yōh pí Nzhwīē à Nǔmbísīē lɑ̌'njū'sī mbə̀pə̄' ǹ ndō nā mbát ngén ndə̄ə̄ mò'. Yáá lí' mèhsì m̀ mbīē móó vàm, mbīē yì mbō. Kɑ́ tɑ́ yáá mɑ̀ndɑ́'sí ī ? 1– Mɑ́ nzhwīē mbɑ̄' Wókmbə̌' zí mōō à kūɑ̄. 2– Mɑ́ póó mbɑ̄' Wókmbə̀' pʉ́ɑ́ kūɑ̄ wǎ'. 3– Yáá ìmbɑ̄ mɑ̀ nzhwīē pǐ kàmɑ̀. 4– Yáá ìmbɑ̄ mɑ̀ nzhwīē pǐ tóm lə́ən ́ dʉ̄ɑ̄ wǎ'.
2.46. Mfí mbí wèn.
Mòōntʉ̀ɑ̀' : Lə́ən ́ tòò, nǔkɑ́ ó ndǎh mbɑ̀ɑ̀ bà ? Lə́ən ́ tòò : Ngɑ̌ fǐ mbú ò ! Ò lɑ̀zɑ̌ nkɑ̄ɑ̄ bà ! Nǔkɑ́ tɑ́ Lə́ən ́ tòō mfǐ mbí Mòōntʉ̀ɑ̀' ? 1– Ǎ fǐ mbí Mòōntʉ̀ɑ̀' ɑ́ mfìmfì mǐ cóh ndám ī. 2– Mbī'tū mɑ́ mbɑ̀ Mòōntʉ̀ɑ̀' lɑ̀fǐ yǐ mbú ì. 3– À kɑ̀' fí ndéndēē bɑ̄, tɑ̀' ghə̀ə̄ cɑ̀ɑ̄nshù bɑ́.
www.resulam.com
4– Sə̀ə̄ pɑ̀' sī ndéndēē bɑ̄.
2.47. Mfí tók wèn. Nkwèēmɑ̄sə̀b : Nǔmbísīē, sɑ̌' ɑ́ mfǐ tók ò ! Nǔmbísīē : Ngǎ' nā à ! Nǔkɑ́ tɑ́ Nǔmbísīē ngā' ? 1– Mbī'tū mɑ́ mfìmfǐ Nkwèēmɑ̄sə̌b ndáb tɑ̀'. 2– Mbī'tū mɑ́ Nǔmbísīē sǐ' nkə́' mfìmfì bɑ̄. 3– Làh mfí tók wěn ndɑ́'sí mɑ́ làh ngə́ə́ nǔ ntók wèn ndɑ̀'ndɑ̀'. 4– Sə̀ə̄ pɑ̀' sī ndéndēē bɑ̄.
2.70. Làh nsí' ndɑ́' wèn bɑ̄. Kǎmngà' : Mòòwɑ̄, ń nzɑ̄ wúzɑ̄ ō ó ? Mòōntʉ̀ɑ̀' : Ń ndɑ̀ láh ndɑ́' ō. Kǎmngà' : Ń nzɑ̄ ndéndēē é ? Mòōntʉ̀ɑ̀' : Ǹ kɑ̀' láh ndɑ́' ō bɑ̄ yè ! Kɑ́ tɑ́ ó njū' yǒ nɑ́ kǎm sáhnù lè ? 1– Mòōntʉ̀ɑ́' pén mɑ́ Kǎmngà' zɑ̄ wúzɑ̄ ī. 2– Mòōntʉ̀ɑ́' ghá' mɑ́ Kǎmngà' zɑ̄ wúzɑ̄ ī. 3– Mòōntʉ̀ɑ̀' kà pēn, ǎ lɑ̀ yī ngā'.
www.resulam.com
4– Sə̀ə̄ pɑ̀' sī ndéndēē bɑ̄.
2.89. Ncōh ngòfāt. Hɑ̄ākwɑ̀ : Ngɑ̌ mɑ̌' ngòfát mbí ngāp tɑ̀ njə̄ə̄ sə̀ə̄ yáá lɑ̀ cōh ngòfāt là tɑ̀ mʉ̀ bɑ̄ yǎt ndʉ̄ɑ̄ nshwìè mbâ' lè. Kɑ́ tɑ́ kǎm ghə̀ə̀ béé mɑ̀ndɑ́'sí ī ? 1– Mɑ́ pɑ̀ngáp Hɑ̄ākwɑ̌ mɑ̀ngóó. 2– Mɑ́ ngòfāt yì Hɑ̄ākwɑ̌ mɑ̀mmɑ́' mbí pɑ̀ngāp lɑ́ pù'. 3– Mɑ́ sə̀ə̄ mʉ̀nzhwīē kà pēn mbʉ́ɑ́ bɑ̄ nzhwīē Hɑ̄ākwɑ̀. 4– Nkwèè pɑ̀' wǎ' mɑ́ ndéndēē.
2.108. Ndə̄ə̄ nsá' wèn.
Cǎmɑ̄nì : Mɑ̀'ngwɑ̄', ǒ mɑ̀ndáksí ā. Ngɑ̌ ìndə̄ə̄ nsā' mǒ sáá. Mɑ̀'ngwɑ̄' : Ngɑ̌ pén ó, nzhìèkǔ' mɑ̀nkō ā. Tɑ̀ Mɑ̀'ngwɑ́' yū' kwɑ̀' wū yì Cǎmɑ̄nǐ mɑ̀ngə́ə́ lɑ́ ɑ̀ ? 1– Ŋ̄h ! Mɑ̀'ngwɑ́' yū' kwɑ̀' mbə̀pə̄'. Ǎ ngʉ́ nkə́' mbɑ̀ nsā' lɑ́ tɑ̀'. 2– Mɑ̀'ngwɑ̄' kà yū' sə̀əw ̄ ū. Cǎmɑ̄nǐ ìmfīī lī. 3– Mɑ̀'ngwɑ̄' kà yū' sə̀əw ̄ ū. Cǎmɑ̄nǐ ìndə̄ə̄ nsā' nnām ī. 4– Sə̀ə̄ pɑ̀' sī ndéndēē bɑ̄.
www.resulam.com
2.177. Nsén wèn. Póóndə̀ə̀ : Mēn Lə́ən ́ də̌ ghá' làh nsóh nā ì, mɑ̄ ā ghōō mī ncóhsí nsén lī mbə̀pə̄'. Làh nsén wěn ntám béé njā'ghə̀ə̀ lè mɑ̄ndɑ́'sí mɑ́ kɑ́ ? 1– Mɑ́ làh nshʉ́ɑ́ nzhǐ wèn. 2– Mɑ́ làh ndómsí nshì ndáh nnó'sí wèn ɑ́ nā í sì īmbát njā'. 3– Mɑ́ làh mbāāsī wèn. 4– Sə̀ə̄ pɑ̀' sī ndéndēē bɑ̄.
2.184. Nshʉ̄ɑ̄ nā. Nàkmɑ̀nù : Còkǒntʉ̀ɑ́’ ndáh nshʉ̄ɑ̄ nā í lɑ́ mfɑ́’ tɑ̀’. Ngɑ̌ mbōh ndɑ̌’ mɑ̀ ǎ ŋɑ́’ yǐ nzɑ́ è. Kɑ́ tɑ́ ó njū’ yǒ nɑ́ ghə̀ə̄ Nàkmɑ̀nù lè ? 1– Mɑ́ Còkǒntʉ̀ɑ̀’ bǎt mɑ̄mfɑ́’ kò yə̄ə̄ mɑ̀ ǎ nŋɑ̄’ ghòò. 2– Ngɑ̌ yú’ yǎ mɑ́ Còkǒntʉ̀ɑ́’ ndáh mbō mī mfɑ́’ yə̄ə.̄ 3– Còkǒntʉ̀ɑ̀’ sǐ' njēē mʉ̀nzhwīē mɑ̀ zə̄h bɑ̄. 4– Nkwèè pɑ̀' wǎ' mɑ́ ndéndēē.
www.resulam.com
2.229. Ò yɑ̀ɑ́ hɑ̄ ò lāh à ! Mbàkngòfāt : Ngɑ̌ fhʉ́ ntōm mɑ́ ngɑ̌ ngén kò kɑ́ lɑ̄, nnák ngwǎ’ mbúnkò pʉ́ɑ́, ncō nɑ́ ndèhsì mʉ̄ɑ̄nshì yì pó ndát tɑ̄ nkwēn kò lɑ́, ndə́ə́ nshì njēē mɑ̀ wɑ̄ béè ! Ò yɑ̀ɑ́ hɑ̄ ò lāh à! Mɑ̀’ngwɑ̄’ : Njɑ̄ɑ̄ kɑ́ ? Mbàkngòfāt : Njēē tɑ̀’ mʉ̄ɑ̄ ngēēnshì. Ò yɑ̀ɑ́ hɑ̄ ò lāh à ! Tɑ̀ Mɑ̀’ngwɑ́’ yū’ ghə̀ə̀ béè ? 1– À kà yū’ bɑ̄. À fhʉ̌ njū’ mɑ̀ à kà pát ntə́’sí mɑ́ njɑ̄ɑ̄ kɑ́ lɑ̄ bɑ̄. 2– Ǎ yú’ kwɑ̀’ mbə̀pə̄’, nǔ yāā tɑ́ á ntə̀’sì mɑ́ njɑ̄ɑ̄ kɑ́ lɑ̄. 3– Mbàkngòfát lí’ ghə̀ə̀ mɑ́ « ò yɑ̀ɑ́ hɑ̄ ò lāh à » mbī’tū mɑ́ á fhʉ̄ mɑ̄mbōh. 4– Sə̀ə̄ pɑ̀’ sī ndéndēē bɑ̄.
2.242. Sī sīē ! Ngǎ'ndə̀ə̀ : Mɑ̄vǒ yēē mbā' yì nzhwīē ì lɑ̀zàb ī lɑ́ bíì ! Mɑ̄vǒ Ngǎ'ngwê : Sī sīē ! Mfèn yɑ̀' ! Ngǎ'ndə̀ə̀ : Làk sī séé bɑ̄. Nzhwīē ì lɑ̀lǎh nshʉ̀ʉ̀ nkɑ́'thʉ̄ fě'è…. Mɑ̄vǒ Ngǎ'ngwê : Ngɑ̌ lén mɑ́ ó zhʉ̄ɑ̄' nshù ō ! Tɑ̀ Ngǎ'ndə̀ə́ zhí wū yì sī síé ndɑ́'sí lɑ́ ɑ̀ ? 1– Ŋ̄h ! Ǎ zhí yǐ kwɑ̀' zhī tɑ́' làk kɑ̀' fhʉ̄ mbɑ̄ ngǎk ì. 2– Ngǎ'də̀ə̀ sǐ' nkə́' mbʉ́ɑ́ sī zǐ sīē tɑ̄ ngə́ə́ nù bɑ̄.
www.resulam.com
3– Pó ndēn mbí wèn mɑ́ « sī sīē » yāā mɑ̄ndɑ́'sí mɑ́ á zhʉ̄ɑ̄' nshù ī. 4– Sə̀ə̄ pɑ̀’ sī ndéndēē bɑ̄.
2.253. Tə̀'sì ā lè. Nǔmbímbōò : Mòōngà' líé' làksǐ mɑ́ sēnɑ̄ ? Mòōngà' : Tə̀'sì ā lè ! Kɑ́ tɑ́ Mòōngǎ' mɑ̀ncāk làh ndēn ? 1– Mɑ́ á kɑ̀' zhī zǐ. 2– Mɑ́ Nǔmbímbōò tə́'sí ncām mbʉ́ɑ́, ǒ, mɑ́ Nǔmbímbōò tə́'sí tìtèn. 3– Mɑ́ Nǔmbímbōò kɑ̀' tə́'sí mɑ̀ nkù'nì. 4– Sə̀ə̄ pɑ̀’ sī ndéndēē bɑ̄.
2.258. Yò mɑ̄ bɑ̄ lɑ̀zī yà. Cǎmngwê : Mēmmɑ̄ ò Cīēncə̄ə,̄ cīcō'ò hǒ nkɑ́ɑ́ mbú á ń ndàh njwēn ndʉ̄' à. Ngɑ̌ ìmɑ̄nŋɑ̄' ó ntām nkwèè līē'. Cīēncə̄ə̄ : Fà'á bɑ́ ! Yò mɑ̄ bɑ̄ lɑ̀zī yà ! Kɑ́ tɑ́ Cīēncə́ə́ mɑ̀ncāk làh ndēn ? 1– Mɑ́ mɑ̄ ā Cǎmngwé mɑ́ mɑ̄ ā ndāmɑ̀. 2– Mɑ́ Cǎmngwé mɑ́ mbɑ̄' ā. 3– Mɑ́ Cǎmngwê kɑ̀' kú'sí làh fhʉ́ɑ́ ī. 4– Sə̀ə̄ pɑ̀’ sī ndéndēē bɑ̄.
www.resulam.com
2.260. Zútěndʉ̄ɑ̄. Cwè'lɑ̀'hwīē : Zútěndʉ́ɑ́ mbɑ̄ wū pə̀pē' ntìè' yì pó cāb ī pə̀pē' lɑ́. Sī yāā bɑ̄ mɑ̀ nzhwìà wènòk sǐ' mbɑ̄ wū bɑ̄. Tɑ́', ò cǎb yāā kīkēē mɑ̀ wūɑ̄ zǒ mfhʉ̄ mɑ̀ nā, mfhʉ̄ nɑ́ ghòò. Kɑ́ tɑ́ mbɑ̄' Cwè'lɑ̀'hwíé ntám ghə̀ə̀ béè lè ncēh mɑ́ zútěndʉ̄ɑ̄ ? 1– Nshʉ̄ɑ̄ nā wèn. 2– Nkɑ̄ɑ̄. 3– Fʉ̀'. 4– Sə̀ə̄ pɑ̀’ sī ndéndēē bɑ̄.
Tableau 1. Correction des exercices portant sur les expressions idiomatiques en fè'éfě'è. Q. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
R. 3 2 4 3 2 3 3 4 4 4 3 4 3 3 3 4 3 3 4 1
Q. 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64
Q. = Question. R. = Réponse. R. Q. R. Q. R. Q. 89 133 177 4 3 2 90 134 178 3 3 1 91 135 179 3 3 1 92 136 180 3 3 2 93 137 181 2 2 4 94 138 182 2 3 3 95 139 183 4 4 1 96 140 184 3 3 4 97 141 185 3 2 1 98 142 186 3 2 4 99 143 187 3 4 2 100 144 188 3 3 3 101 145 189 4 1 4 102 146 190 4 2 4 103 147 191 3 2 3 104 148 192 3 2 4 105 149 193 3 4 1 106 150 194 3 4 1 107 151 195 4 1 3 108 152 196 3 2 2
R. 1 3 3 4 3 2 3 3 4 3 4 4 4 3 1 2 4 1 3 3
Q. 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240
R. 4 1 1 2 3 3 4 2 1 2 1 3 4 2 3 4 4 4 4 2
www.resulam.com 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44
3 3 3 3 3 3 3 4 2 3 3 4 4 4 3 4 4 2 3 3 4 2 4 3
65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88
4 4 4 3 3 2 4 3 4 1 3 4 1 1 2 3 4 1 4 3 4 3 2 3
109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132
3 2 1 2 1 3 4 2 3 3 4 2 3 3 3 4 4 2 4 4 4 3 2 4
153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176
3 3 1 4 4 2 3 1 2 4 3 4 4 2 4 1 2 3 3 3 3 3 4 4
197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220
2 3 4 4 4 3 1 3 4 3 4 3 1 4 4 4 4 4 3 4 3 4 4 4
241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260
3 3 4 3 3 2 3 4 1 4 4 1 1 4 4 4 3 3 3 1