'Maal< gebruil< van de natuur' De nieuwe ambassades in Amman en Canberra - ontworpen door
architect Rudy Uytenhaak - worden de paradepaardjes van BZ op gebied van duurzaamheid. Projectleider Duc Boorsma (DHB) legt uit waarom duurzaam bouwen niet ingewikkeld hoeft te zijn. Deel 1 in onze serie over duurzaamheid.
'Hou het simpel, maak gebruik van de natuur en kijk
projecten. Bij nieuwbouw is dat relatief eenvoudig te re-
naar de lokale context. Wat is de bouwstijl daar, welke
aliseren, maar ook bij bestaande bouw is veel mogelijk.
materialen gebruiken ze.' Bij aankomst in een nieuw
'Ambassade Brussel gebruikt bijvoorbeeld grijs water
land kijkt Duc niet naar de moderne gebouwen, maar
- regenwater - voor het toilet. Ofwe proberen extra dag-
voor hem zijn juist de oude, traditionele bouwstijlen
licht binnen te halen, zodat er minder kunstlicht nodig
interessant. 'In warme landen met een woestijnklimaat
is. Denk aan grote witte vensterbanken die het daglicht
gebruikten ze vroeger bijvoorbeeld heel dikke muren.
naar binnen reflecteren. Houd het vooral eenvoudig.'
's Nachts vangen die muren de kou en overdag straalt
Met een duurzaam gebouw alleen ben je er nog niet,
de kou het huisje in, waardoor het koel blijft. En in
benadrukt Duc. 'Bewust met energie omgaan moet ook
tropische landen, met een hoge luchtvochtigheid vind je
bij de medewerkers tussen de oren zitten. Schakel je
vaak gebouwen met dunne wanden, op palen gezet en
computer, printer en het licht uit als je naar huis gaat.
hoog op de wind. Door balkons met louvres te maken
En heb je wel een eigen printer nodig? Ofkun je uit de
waait het lekker door. En door de hoogte krijg je geen
voeten met de grote printer op de gang?'
slangen in huis', vertelt Duc.
Een voorbeeld van zachte technologie in Amman is het
'De mensen hebben het allang uitgevonden! Ze hebben
vangen van de koude woestijnwind in een tussenlaag.
geleerd om te gaan met de natuur: hoe ze de elementen
Bovenop de bestaande villa wordt een nieuwe verdieping
kunnen bestrijden ĂŠn gebruiken. Het is een vorm van
gezet, en tussen die beide lagen blijft een luchtruimte
arrogantie als je daar niks mee doet. Wij willen alles
vrij met roosters aan de buitenkant. 's Nachts waait de
met agressieve techniek oplossen. Het pompt, blaast
koude woestijnwind naar binnen en wordt vastgehouden
en zuigt, terwijl het ook met natuurlijke, "zachte
in het gebouw. Overdag zorgt dezelfde lucht voor
technologie" kan.'
verkoeling. 'Gratis en voor niets!' zegt Duc met een brede grijns.
Koude woestijnwind
De duurzaamheidsaspecten aan het gebouw komen
DHB besteedt veel aandacht aan duurzaamheid in zijn
overigens niet allemaal uit de koker van de architect.
I;c.hthd oM da!/;c.ht naar b;nnen te halen zonne,Panelen 0'p het daK leveren eleKtr;c.;te;t Voor (c.oM'pLder-\:p'paraiuur de 'perjola boVen de ,Par/:eer'plaais u.JerKt als zonneSc.herM Voor de aLdo 's
jebru;/: van Zonu.Jerende ze;ldoe/:en) een Soort bale;nen
Ook Duc zelfen collega-DHB'er Paul Drost, vakspecialist installatietechniek, hebben hun
steen~e bijgedragen.
Zij besloten om de bestaande structuur, de villa met
zaamheidsladder, vertelt Duc. 'Er is een internationale
zwembad, te behouden. AI twijfelden ze wel over
schaal- LEED-rating - die aangeeft hoe duurzaam een
het zwembad. 'Jordanië heeft een watertekort en het
bouwproject is. Met een fietsenstalling op je terrein pak
zou nogal ongepast zijn om een zwembad aan te
je punten. Zo ook met het gebruik van hybride auto's. In
houden. Maar Paul bedacht een systeem waarbij het
Jordanië is dat ideaal, want op een benzineauto betaal
water gebruikt kan worden als opslagmedium voor
je veel belasting en op een hybride auto geen. Zelfs als
energie.' In het kort: in de zomer wordt de nachtkou
je aangeeft dat je op je parkeerplaats voorrang geeft aan
in het zwembadwater gevangen en overdag terug het
hybride auto's, krijg je extra punten.'
gebouw ingepompt. En in de winter zetten zonneboilers
Amman heeft inmiddels het label goud en is nog slechts
zonne-energie om in warmte, die wederom via het
tien punten verwijderd van platina. Maar volgens Duc
zwembadwater het gebouw wordt ingepompt.
wordt dat nog lastig. 'We hebben de aannemer voorgesteld om afVal te scheiden, maar hij keek alsof hij water
Platina
zag branden!' Toch is de post in gesprek met de lokale
Door gebruik te maken van de bestaande villa met
autoriteiten. Misschien dat Jordaniërs in de toekomst
zwembad steeg het project veel punten op de duur-
ook hun oud-papier en biobak aan de straat zetten... (LC)
47
3 0ed 3eĂŻSo/eerde en trans'pa.r-ante boVenboUw
de Ztä'/en VorMen een t CorSet' OM het 3ebouw te Verstev'jen en te bescherMen te3en aa.r-dbev:n:Jen
de dr:ehoef:'je zu:/en zijn zo neer3ezet dat er 3een d:rect /:cht naar- b:nnen valt
Ambassade met hulpmotortje Rudy Uytenhaak werd eind uorigjaar uitgeroepen tot 'Architect uan het jaar 2008'. Dejury was ook louend ouer zijn ontwerpen uoor twee duurzame ambassades uoor BZ. Een bezoek aan het kantoor van
zelfde dempende effect op geluid
architect Rudy Uytenhaak in
als gordijnen, maar houden het licht
Amsterdam - vroeger een naaiate-
niet tegen. Welbevinden is belang-
lier- is een belevenis van licht en
rijk in een gebouw, en dat krijg je
ruimte. In een hoge, lange zaal zit-
onder meer door voldoende hoogte
ten enkele tientallen mensen onder
en door goed licht.'
zacht geroezemoes te werken. Via
Verwarmen, verlichten en ventileren
vijf meter hoge, met velours beklede
zijn een belangrijke 'slurppost' van
schuifdeuren komen we in een witte
energie. Duurzaamheid betekent
vergaderzaal, waar glazen platen
niet meer dat een gebouw tegen
met gaatjes voor de ramen hangen.
een stootje moet kunnen, zoals
'Ik wilde dat eens uitproberen',
vroeger. Nu moet een gebouw slim
vertelt Uytenhaak. 'Ze hebben het-
gebruikmaken van natuurlijke
,on de û..J,onter Zetten de Zonne'pMe/en ol' de 'perjo/a Zonne -enerj,oe OM ,on û..JarMie, d,oe v,oa het Zû..JeMbadû..Jater het jeboUû..J û..Jordt v,oa het oude Zû..JeMbad onder de jrond û..Jordt de nac-hte/i.jke kou jeVMjen en overda:J û..Jeer het jeboUû..J
,o~e'poM,Pt
hor,ozonta/e s,pouû..J tUSSen de oud- en n,oeuû..Jbouû..J OM de koude nac-ht/uc-ht ,on te
,o~eb/azen
'I
isolatie en ventilatie. Uytenhaak heeft zich gaandeweg verdiept in klimaattechnologie, verwarmingsinstallaties en alles wat met duurzaamheid te maken heeft. 'In mijn studietijd was het nog zo dat de architect een mooie maquette maakte. Daarna moest een verwarmingsbedrijf maar zien hoe je het gebouw op temperatuur en geventileerd kreeg.'
Zeilschip Voor de ambassade in Canberra, waar een geheel nieuw gebouw komt, heeft Uytenhaak dat proces omgedraaid. Hij heeft eerst in kaart gebracht wat de temperaturen zijn van lucht en grondwater, en hoeveel zonuren er zijn. Door die natuurlijke
omstandigheden in het ontwerp van het gebouw mee te nemen, zal de ambassade straks geheel energieneutraai zijn. 'Ik maak graag deze vergelijking: een zeilschip heeft alleen wind nodig en is dus niet vervuilend. Maar als het windstil is, heb je een probleem. Wat je dus moet zien te bereiken is een zeilschip met een hulpmotortje. In Amman hebben we gezorgd dat het klimaat prettig aan zal voelen, ook als er niet allerlei apparatuur staat te draaien. Maar we hebben wel de oude koelinstallatie, die nog niet was afgeschreven, laten staan als hulpmotortje.' In Amman is de bouw al begonnen. Uytenhaak bezocht het land meer-
I
..
dere keren om inspiratie op te doen voor zijn ontwerp. 'Breng mij naar een heel oud gebouw, zei ik de eerste keer dat ik in Amman was tegen een taxichauffeur. Deze stad heeft al eeuwen te maken met kou, hitte, zonlicht. Ik wil zien hoe klassieke lokale architecten daarmee omgingen.' De taxichauffeur bracht hem naar een villa uit 1956. Uytenhaak lacht. 'Bleek dat er tot de Tweede Wereldoorlog in Jordanië alleen bedoeïnen woonden! Alleen de moskee was een stenen gebouw, maar verder leefde iedereen in een tent.' Die geschiedenis zal straks terug te zien zijn in de ambassade, waarbij onder andere tentdoek wordt gebruikt om de zon te weren. (AvdV) I Meer info: www.uytenhaak.nl.
49