HAS Hogeschool studiejaar 2012-2013 by Studio Jean Philipse BV

The heartbeat of your

FUTURE

ik bepaal mijn toekomst zelf

r future u o y e Creat

NOW

wat is HAS

Den Bosch

wij zijn HAS Den Bosch

Inhoudsopgave

Bladeren in je toekomst Bedrijfskunde & agribusiness Martijn & Yvonne

ja! wij zijn eigenwijs maar daar halen jullie je voordeel uit

Dier- en veehouderij Oscar & Froukje

Floral Design & Business Management San & Yvonne

21 Floral Design (1-Year Certificate) Yi

Food Design & Innovation Freek & Christina

31 Horticulture & Business Management Bjorn & Liene

Geo Media & Design Roel & Ilse

43 2

International Food & Agribusiness Stef & Sanne

Landscape Design Vincent & Anne

55 Stad en streekontwikkeling Wolter & Lieke

Milieukunde Lisa & Aron

67 Toegepaste Biologie Joost & Verena

Tuinbouw en akkerbouw Jantine & Pieter

79 Tuin- en landschapsmanagement Minouk & Remon

Voedingsmiddelentechnologie Valentijn & Eva

91 Open dagen Aanmelden Wie, wat, waar en wanneer

Topklas Ondernemen Meer mogelijk na je mbo Toelatingseisen

103 3

ja! wij zijn eigenw

wijs

maar daar halen jullie je voordeel uit... Eigenwijs is een van onze elf kwaliteiten Ja, wij zijn eigenwijs. Dat vinden wij zelf een kwaliteit. De Dikke van Dale noemt het ‘overmatig vertrouwend op eigen kennis of beleid’, of nog erger: ’ontoegankelijk voor raad’! Maar die Dikke schrijft ook ‘op grappige wijze van het gewone afwijkend’, of ‘curieus’. Kijk, en daar kunnen wij ons in vinden. Maar meer nog in die twee geweldige woorden die in het woord eigenwijs staan te schitteren: EIGEN en WIJS. Dat zijn wij helemaal. Op alle manieren eigen. In onze aanpak, in onze projecten, in onze omgang met elkaar. In de vele innovatieve zaken die we ondernomen hebben. Kom bij ons kijken en je ziet het, je voelt het, dit is andere koek. Dit is spannend, dit biedt kansen, dit is een hele leuke club. Enorm gemotiveerde studenten, inspirerende docenten en medewerkers. Op een eigenzinnige manier blijven we onszelf en daarmee vallen wij op. We worden bovenmatig vaak gevraagd, door de overheid en het bedrijfsleven, voor allerlei projecten. We staan midden in de maatschappij en onze eigenheid wordt gewaardeerd. En wijs, ja wijsheid kom je hier opdoen. Daar studeer je voor en die wijsheid geeft je toekomstperspectief. Want daar draait het hier allemaal om. Je zoveel wijsheid bijbrengen dat je na het afstuderen een scala aan mogelijkheden hebt. Dat is onze missie en om dat te bereiken laten wij ons zeker niet van de wijs brengen.

Je toekomst begint bij ons.

HAS Den Bo Je zoekt een hogeschool die inspireert? Een praktijk-

gerichte, innovatieve of creatieve opleiding, waarbij je je hart en hoofd gebruikt om de wereld om je heen mooier en nog beter te maken? Welkom bij Hogeschool HAS Den Bosch. Waar je kunt kiezen uit 14 geweldige opleidingen en tientallen afstudeerrichtingen die in het teken staan van food, business, design, landschap en milieu, bloem en plant, of dier. 6

The heartbeat of your future

sch

Uitdagingen. Daar draait het om bij HAS Den Bosch. Het zit hem in de grote, relevante thema’s van onze opleidingen: natuur, milieu en voeding. Dat zit hem in de innovatie, de praktische aanpak en de actuele kennis. HAS Den Bosch is daarmee dé hogeschool voor mensen met een grenzeloze nieuwsgierigheid. Letterlijk: je stage in het buitenland is mogelijk de opstap naar een internationale functie. Eigentijds Onze hogeschool aan de Onderwijsboulevard – op steenworp afstand van het NS-station – telt zo’n 2000 studenten en 250 medewerkers. Zij werken samen in een ondernemende, eigentijdse en ongedwongen sfeer: de onderlinge betrokkenheid is groot, ook door de vele studie- en studentenverenigingen die aan HAS Den Bosch verbonden zijn. Vanzelfsprekend bieden we je de modernste faciliteiten, zoals ict-voorzieningen, een kassencomplex, de schooltuin, de proeffabriek voor voedingsmiddelen, het Food Design Center, de techniekhal, de milieuhal en diverse laboratoria. En last but not least: onze hogeschool staat in Den Bosch (141.000 inwoners), een Bourgondische stad die bruist van de activiteiten. Niet voor niets werd Den Bosch in 2010 uitgeroepen tot de ‘Meest gastvrije stad van Nederland’. Aan de slag Deze studiegids helpt je om je studiekeuze te maken. Wat je ook kiest: je bent verzekerd van een studie waarmee je hoge ogen gooit op de arbeidsmarkt. Overheden, bedrijven en organisaties zitten immers te springen om praktijkgerichte mensen die willen werken aan oplossingen voor de wereld van morgen. Kunnen ze op je rekenen?

informatie uit de eerste hand 7

▼

www.hasdenbosch.nl

Op weg naar een eigen onderneming of je droombaan 8

Bedrijfskunde en agribusiness 9

n e l e k k i ntw als de k i n a k t a d 10

beste

Martijn, aangenaam. Kiezen tussen iets met logistiek en luchtverkeersleider

was best lastig, heb maar voor de leukste hogeschool gekozen. “Een eigen bedrijf opzetten. Dat interesseert me. Hoe doe je dat? Wat gaat er om in het hoofd van een ondernemer? Dat leer ik hier. Logistiek, marketing, financiën. Mijn grote droom is om later een camping te beginnen, ergens in het buitengebied. Waarom? Omdat daar die fascinatie voor het ondernemerschap mooi samenvalt met mijn interesse in de landbouw. Komt waarschijnlijk omdat ik al vanaf m’n twaalfde iedere zaterdag meewerk bij een melkveehouderij. Precies daarom heb ik ook voor Bedrijfskunde en agribusiness aan HAS Den Bosch gekozen. Ik had natuurlijk ook gewoon Bedrijfskunde aan een andere hogeschool kunnen kiezen, maar dan had ik die agrarische kant echt gemist. Bovendien is HAS Den Bosch gewoon een fantastische hogeschool: klein, innovatief, leuke mensen. Of ik hier iets mis? Ja, een schoolbandje. Ik speel piano namelijk. Maar misschien moet ik zoiets zelf maar gaan opzetten. Is ook een hele onderneming...” Meer weten over Martijn? Scan de QR-code of ga naar: hasdenbosch.nl/martijn

Die camping gaat er komen, als ik niet alsnog besluit voor de luchtvaart te kiezen.

Wat gaat er om in het hoofd van een ondernemer? BEDRIJFSKUNDE EN AGRIBUSINESS

Hoi, ik ben Yvonne.

Eigenwijs, spontaan en... blond, maar een kei met cijfers.

Marketing en financiën: allebei leuk en mooi te combineren bij bedrijfsovernames. “Toen ik van de havo af kwam, wist ik niet goed naar welke school ik wilde. Thuis in Waalre hebben wij een gemengd bedrijf met koeien en varkens. Ik wilde graag in het agrarische wereldje blijven, want dat spreekt mij ontzettend aan. Automatisch kwam ik bij HAS Den Bosch uit. De opleiding Dier- en veehouderij vond ik te specifiek en de businesskant sprak mij meer aan. Daarom koos ik vier jaar geleden voor Bedrijfskunde en agribusiness - écht mijn opleiding. Daarin komen al mijn interesses breed aan bod. Of beter: kwamen. Want ik ben nu, na vier jaar, bijna klaar. Wel vreemd, de tijd is voorbij gevlogen. Dat komt zeker omdat alles hier heel praktisch wordt aangepakt, zowel in de lessen als de stages. Ik heb bijvoorbeeld tijdens mijn stage bij ABN Amro onderzoek gedaan naar nieuwe klanten. En ik ben nu voor mijn bedrijfsopdracht bezig met de ontwikkeling van een kenniscentrum. Super interessant! En absoluut bruikbaar in mijn werk straks. Wat voor werk? Ik zou me wel bezig willen houden met bedrijfsovernames in de agrarische sector. Dat heeft immers met allerlei aspecten te maken. Zowel met cijfers als met het sociale aspect.”

Ik zou me wel bezig willen houden met bedrijfsovernames in de agrarische sector. 12

BEDRIJFSKUNDE EN AGRIBUSINESS

n a a t n o sp ij slaat op m

Bedrijfskunde en agribusiness Facts & Figures Ben je geïnteresseerd in de agrarische sector en de voedingsindustrie? Maar wil je vooral weten hoe het er bedrijfsmatig is geregeld – van productie tot distributie, van verwerking tot handel? Wil je cijfers en gevoel combineren, hoofd en hart? Dan is Bedrijfskunde en agribusiness jouw opleiding. Denken en doen. Dat kenmerkt de opleiding Bedrijfskunde en agribusiness. Hier ontdek je hoe het er zakelijk aan toe gaat in kwekerijen en veilingen, bij toeleveringsbedrijven en accountantskantoren, adviesbureaus of keuringsinstanties. Je leert bedrijfsvraagstukken analyseren en oplossen en financiële zaken regelen. Maar ook marketingconcepten ontwikkelen en logistieke problemen oplossen. Of een eigen bedrijf runnen. Praktisch en doelgericht ontwikkel je met Bedrijfskunde en agribusiness je talenten om later succesvol aan de slag te kunnen bij uiteenlopende bedrijven en instellingen in de agrarische sector en (semi-) overheid. Als agrarisch bedrijfskundig ingenieur bijvoorbeeld of als logistiek manager bij een veiling of kwekerij, waar je de productie, opslag en transport optimaliseert en adviseert over investeringen. Als kwaliteitsmanager: zorgsystemen en meetprocedures opzetten en uitvoeren. Of internationaal, als commercieel manager de inkoop en afzet, import en export bewaken. Maar ook marketingmanager is mogelijk: vragen uit de markt vertalen naar (nieuwe) producten. En financieel adviseur: adviseren over kredieten en relatiebeheer, financiering en begrotingen, belastingen en verzekeringen. En natuurlijk biedt Bedrijfskunde en agribusiness je ook alle kennis om je eigen zaak te beginnen, in het midden- en kleinbedrijf in de agribusiness.

Taal

Nederlands

Studieduur

4 jaar (incl. stages) Studenten die een verwante vooropleiding hebben gehad, kunnen eventueel n het tweede jaar starten. Vraag het na bij de studieadviseur.

Stageduur

1 jaar (in totaal) in binnen- en buitenland

Leermethoden

Projecten, praktijkopdrachten, vaardigheidstrainingen, workshops, (gast-)lezingen, hoorcolleges, practica, excursies, werkcolleges, (internationale) stages, afstudeeropdracht

Modulen

Economie, Ondernemer, Markt en Logistiek, Financiën en Recht, Personeel en Organisatie, Marktonderzoek en Internationalisering, Strategie en Beleid, Marketingplanning (keuzemodule), Consumentengedrag (keuzemodule), Bedrijfsadministratie (keuzemodule) Wil je het volledige leerplan zien, scan de QR code of ga naar: hasdenbosch.nl/bedrijfskundeagribusiness

Beroepsvelden

Financieel Economisch Management Marketing Logistiek

Faciliteiten

Practicaruimten, studio’s, studiepaleis, laptopstations, computerlokalen, boekhandel, catering, printshop,

Stages

Marktonderzoek bij verwerker van melkproducten (b.v. FrieslandCampina), optimaliseren van voorraadbeheer bij een drankenproducent (b.v. Heineken) of doorrekenen van financiële gevolgen van investeringen voor een agrarisch ondernemer (b.v. als manager bedrijvenadvies bij de Rabobank)

Beroepen

Agrarisch bedrijfskundig ingenieur, logistiek manager, kwaliteitsmanager, commercieel manager, marketingmanager, financieel adviseur, zelfstandig ondernemer

Studieadviseur: Sandra Aslan E-mail: s.aslan@hasdb.nl Telefoon: 073 - 692 36 75

Oriëntatiedagen woensdag 14 december 2011 donderdag 29 maart 2012

Dier- en veehouderij 15

d r e e n i l p i c s i ged noemen l e w j i m dat mag je 16

Mijn naam is Oscar. Waterpolo, eenden, het zwemt allemaal.

Daarom voel ik mij hier als een vis in het water. Mijn favoriete dier? De eend zonder twijfel.

“Als klein manneke hielp ik al dieren in nood. Padden, kikkers – je kent het wel. Dus toen ik op de middelbare school moest kiezen, leek Diergeneeskunde me wel wat. Maar zo’n studie duurde me te lang. Bovendien vond ik een universiteit te groot, te onpersoonlijk. Op een hogeschool is het individueler geregeld, word je meer begeleid. En daar had ik behoefte aan. Zo kwam ik bij HAS Den Bosch terecht: een kleine hogeschool, met betrokken docenten. En een grote studiekeuze. Ik heb eerst Toegepaste Biologie overwogen, maar dat was me te veel op microniveau. Ik wilde breder. Omdat ik vroeger wel eens bij een melkveehouderij had meegelopen, wist ik wat daar allemaal bij komt kijken. Dat past goed bij mij. Daarnaast heb ik een fascinatie voor pluimvee. Of beter: voor watervogels. Daar hoop ik later iets mee te gaan doen. Nou ja, alles bij elkaar opgeteld kon ik dus eigenlijk niet anders dan Dieren Veehouderij kiezen. Of dat de juiste keuze is geweest? Ja, absoluut! Ik vind het een fantastische opleiding, heb het hier supergoed naar m’n zin.” Meer weten over Oscar? Scan de QR-code of ga naar: hasdenbosch.nl/oscar

Op een hogeschool is het individueler geregeld, word je meer begeleid. DIER- EN VEEHOUDERIJ

Ik ben Froukje.

Met veel plezier en motivatie rijd ik iedere dag naar HAS Den Bosch, maar waarom overlaad ik mijn fiets?

Geiten en bokken neem ik in ieder geval niet mee naar school, al zijn het wel mijn schatjes. “Hoe ik bij HAS Den Bosch terecht kwam? Haha, dat is wel grappig. Ik woon hier in de buurt en zag overal van die enorme reclameborden van de HAS staan. Nieuwsgierig ben ik toen naar een open dag gegaan. En ik wilde eigenlijk meteen blijven! Ik vond het te gek, wilde altijd al met dieren werken. Nee, ik kom niet van een boerderij. Heb wel vakantiebaantjes gehad bij een dierenpension en een veehouderij. En ik rijd al heel lang paard. Eerst twijfelde ik nog over Bedrijfskunde en agribusiness, maar dat was me te veel economie. Dier- en veehouderij gaat meer in op de biologische en technische kanten van een dier, meer mijn ding. Sommige mensen denken dat je hiermee alleen een eigen agrarisch bedrijf kunt beginnen. Maar dat is onzin. Ik wil bijvoorbeeld straks als voedingsadviseur gaan werken. Of systemen bedenken waarin vee zo natuurlijk én zo productief mogelijk kan worden gehuisvest. Of ik een favoriet dier heb? Ik ben dol op de hele beestenbende: paarden, honden, koeien. Maar tijdens mijn stages zijn de geit en het schaap toch wel mijn favorieten geworden. Zo noemt mijn stagebegeleider me ook: de geit. Maar dat is vooral omdat ik altijd blij ben en zo vaak lach. Haha.” Een kijkje nemen bij een geitenbedrijf? Scan de QR-code of ga naar: hasdenbsoch.nl/froukje

Sommige mensen denken dat je hiermee alleen een eigen agrarisch bedrijf kunt beginnen. Maar dat is onzin. 18

DIER- EN VEEHOUDERIJ

s j i w n e g i e n Bosch e D S A H j en op ls aat op mi

Dier- en veehouderij Facts & Figures Dieren. En hoe mensen (van) ze houden. Daar draait het allemaal om bij opleiding Dier- en veehouderij. Deze studie leid je op om bedrijfsmatig en professioneel dieren te houden – voor productie, natuurbeheer, gezelschap, sport of hobby. Het is een praktische opleiding: je gaat projectmatig bezig met alle biologische en technische aspecten van de dieren veehouderij. Met voeding en fokkerij bijvoorbeeld, diergezondheid en welzijn, bodem, plant en/of techniek. Geen stampwerk, maar praktijk- en vakgericht. Met medestudenten los je cases op door actief kennis te verzamelen, te verwerken en toe te passen. Daarbij krijgt duurzaam ondernemen grote aandacht: samen zoek je de balans tussen People (sociale omgeving), Planet (ecologie) en Profit (economie). Na de opleiding Dier- en veehouderij kun je aan de slag als (commercieel) adviseur op de vakgebieden bedrijfseconomie, voeding, techniek, automatisering, gezondheid, vruchtbaarheid en/of welzijn binnen de sectoren rundvee-, geiten-, pluimvee-, varkens-, paarden- en/of gezelschapsdierenhouderij. Of je wordt zelfstandig ondernemer. Maar je zou ook op de beleidsterreinen milieu, beheer landelijk gebied, dierwelzijn, communicatie of PR kunnen gaan werken bij overheden en/of controlerende instanties. Dus eigenlijk overal waar dieren (bedrijfsmatig) gehouden worden. . Studieadviseur: Annemarie Kerkhof E-mail: a.kerkhof@hasdb.nl Telefoon: 073 - 692 36 59

Oriëntatiedagen woensdag 7 december 2011 woensdag 28 maart 2012

Taal

Nederlands

Studieduur

4 jaar (incl. stages) Studenten die een verwante vooropleiding hebben gehad, kunnen eventueel in het tweede jaar starten. Vraag het na bij de studieadviseur.

Stageduur

1 jaar (in totaal) in binnen- en buitenland

Leermethoden

Projecten, praktijkopdrachten, vaardigheidstrainingen, workshops, (gast-)lezingen, hoorcolleges, practica, excursies, werkcolleges, (internationale) stages, afstudeeropdracht

Modulen

Houden van dieren, Dier en gezondheid, Bedrijfsanalyse, Ondernemen, Bedrijf en omgeving, Bedrijfsbegeleiding Wil je het volledige leerplan zien, scan de QR code of ga naar: hasdenbosch.nl/dierenveehouderij

Sectoren

Rundvee-, melkvee-, geitenhouderij - Varkens-, pluimveehouderij - Dierhouderij (vooral gezelschapsdieren) - Paardenhouderij Beheer Landelijk Gebied

Faciliteiten

Techniekhal, laboratoria, practicaruimten, studiepaleis, laptopstations, computerlokalen, boekhandel, catering, printshop

Stages

Onderzoek naar melkvervangers voor jonge geiten (b.v. Nutrifeed B.V. / Friesland Campina Dairy Feed). Doorontwikkeling van onderdelen van het nieuw varkenshouderijconcept ‘Meegroeihuis’. Data verzamelen, observeren en vanuit resultaten verdere ontwikkelingen door voeren/aanbevelen (b.v. Varkens Innovatie Centrum Sterksel van Wageningen Universiteit). Onderzoek glutenallergie bij het paard (b.v. Faculteit Diergeneeskunde aan de Universiteit Utrecht).

Beroepen

Rundvee-, varkens-, pluimveehouder, verkoper of vertegenwoordiger melkmachines, journalist vakblad, bedrijfsbegeleider, voedingsadviseur, dierwelzijnsmedewerker, eigenaar hondenpension, manegehouder, bedrijfsadviseur voeding, onderzoeker op het gebied van vruchtbaarheid en voortplanting, commercieel/ technisch medewerker op een KI-bedrijf, voorlichter bij een petfood bedrijf

Floral Design & Business Management 21

h c s i t s i m i opt ame

le n is my midd

Hoi, ik ben San, uit Seoul.

De Nederlandse bloemsierkunst behoort tot de beste van de wereld.

Het is super om daar middenin te zitten.

Mijn droombaan is werken voor een Koreaanse handelsmaatschappij en de vele natuurlijke Koreaanse producten wereldwijd verkopen. “Optimistisch is mijn tweede naam. In Korea zijn bloemen nog steeds een luxe, vooral gebruikt als er iets groots te vieren valt. Ze hebben een symbolische waarde. Ik heb voor deze opleiding gekozen, zodat ik straks in Korea die speciale momenten waar bloemen aan te pas komen, nóg onvergetelijker kan maken. Ik studeerde eerst in Engeland. Maar ik kwam er achter dat bijna alle designs die mij daar het meeste aanspraken uit Nederland kwamen. Ze hebben zo’n organische uitstraling. Dus switchte ik van Engeland naar Nederland. Om dichterbij ‘de meesters’ te zijn als het ware. De managementkant van deze opleiding heeft mijn horizon verbreed. Het heeft me geleerd analytisch te zijn, om werkelijk te begrijpen hoe een succesvol bedrijf werkt en hoe ik daar onderdeel van kan zijn. Of hoe ik er zelf een kan runnen. Het internationale karakter van HAS Den Bosch is een groot pluspunt. Je ontmoet hier mensen uit de hele wereld. En je hoeft je geen buitenstaander te voelen. Bovendien houd ik van reizen, en dat gaat heel makkelijk als je in Nederland bent. Mijn droombaan? Werken voor een Koreaans handelsbedrijf, producten van thuis wereldwijd exporteren.” Meer weten over San? Scan de QR-code of ga naar: hasdenbosch.nl/san

Ik zit graag bij de bron van alle kennis. FLORAL DESIGN & BUSINESS MANAGEMENT

Mijn naam is Yvonne.

Geboren en getogen in Kameroen.

Ik heb al twee bachelorstudies gedaan voordat ik hier kwam. Maar nu weet ik het zeker: dit is het voor mij! Misschien ben ik een laatbloeier: langzaam kom ik tot volle bloei.

Mijn droom? Eigenaar van een topbloemenzaak in mijn land Kameroen. Of misschien een bloemenkwekerij beginnen daar. “De combinatie - het creatieve van floral design en het commerciële van business management - is uniek. Ik was zo blij dat ik deze opleiding tegenkwam bij HAS Den Bosch: het is voor mij de ideale mix. Dat de hogeschool in Nederland ligt, was ook een groot pluspunt voor mij. Zoals iedereen weet staat dit land wereldwijd bekend om zijn succesvolle bloemenindustrie. En ik hoor graag bij iets succesvols. Groepswerk, praktijklessen en stages: het bewijst allemaal dat je dit vak niet kunt leren door alleen met je neus in de boeken te zitten. HAS Den Bosch zorgt ervoor dat je, wat je leert, ook in praktijk brengt. Heel kundige docenten, goed benaderbaar. De afdeling Communicatie en Internationalisering is erg hulpvaardig en internationale studenten voelen zich hier welkom! Later? Dan hoop ik eigenaar te worden van een luxe bloemenzaak, thuis in Kameroen. Of misschien ga ik daar wel mijn eigen bloemkwekerij beginnen.”

You can’t learn this business just from keeping your nose in books. 24

FLORAL DESIGN & BUSINESS MANAGEMENT

s u e i t i b m a

s op

ik trot n e b r a a d en

Floral Design & Business Management Facts & Figures Gevoel voor bloemen én voor cijfers? Kunstzinnige blik én ondernemende geest? In de unieke, Engelstalige studie Floral Design & Business Management komt het allemaal samen: design en management, bloemen en ondernemen. Hier leer je je creatieve kant ontwikkelen met bloemschikken op professioneel niveau en word je voortdurend geïnspireerd door natuurlijke materialen en vormen. Maar hier ontwikkel je ook je ondernemersgeest, krijg je door hoe je succesvol een bedrijf in de bloemenhandel leidt of hoe je het best een tuincentrumketen voorziet van deskundig advies. Kortom, bij Floral Design & Business Management maak je uit bloemen kunst en uit creativiteit een carrière – wereldwijd! Met Floral Design & Business Management kies je dus voor het beste uit twee werelden: je wordt niet alleen een vakkundige bloemist maar ook een competente manager. Je hebt niet alleen verstand van bloemsierkunst, maar je bent ook een inspirerende projectleider. En daar is voortdurend volop vraag naar: Nederlandse bloemen gaan tenslotte de hele wereld over. Dus wie weet waar je terechtkomt: als designer of manager in een tuincentrum of een bloemistenketen. Als adviseur of marktonderzoeker. Of als ontwerper bij een import- of exportbedrijf. Waar en hoe dan ook: na de opleiding Floral Design & Business Management ben je een hoogopgeleide young professional met alle kennis en kunde om in allerlei teams praktijkgericht aan projecten te werken, zowel in Nederland als de rest van de wereld.

Taal

Engels

Studieduur

4 jaar (incl. stages)

Stageduur

1 jaar (in totaal) in binnen- en buitenland

Leermethoden

Projecten, praktijkopdrachten, vaardigheidstrainingen, workshops, (gast-)lezingen, hoorcolleges, practica, excursies, werkcolleges, (internationale) stages, afstudeeropdracht

Modulen

Marketing, Communicatie, Economie, Logistiek, Marktonderzoek, Bloemsierkunst, Design Wil je het volledige leerplan zien, scan de QR code of ga naar: hasdenbosch.nl/floraldesignbm

Diploma

Bachelor of Applied Sciences diploma. Tijdens de studie ontvang je ook twee extra diploma’s: DFA1 en ADFA1. Dit staat voor (Advanced) Dutch Floral Arrangements. Deze diploma’s worden uitgereikt door de Centrale Vereniging voor de Bloemendetailhandel (VBW).

Faciliteiten

Schooltuin met de nieuwste teeltsystemen, kas met hightech klimaatkamers, laboratoria, bloemsierkunstlokalen, practicaruimten, studiepaleis, laptopstations, computerlokalen, boekhandel, catering, printshop.

Stages

Schrijven van een exportplan voor een importeur van bloembollen en snijbloemen importeur (b.v. AGB Goup), schrijven van een businessplan voor een tuincentrum (b.v. Intratuin), uitwerken van nieuwe concepten voor een floral design bedrijf (b.v. Fleurop)

Beroepen

Zelfstandig ondernemer, bloemist, designer, manager van tuincentra, adviseur, marktonderzoeker, schrijver voor een bloemistentijdschrift. Maar je kunt ook een eigen interior design kantoor beginnen of een import- of exportbedrijf

Studieadviseur: Talitha van Son E-mail: t.vson@hasdb.nl Telefoon: 073 - 692 38 21

Oriëntatiedagen woensdag 14 december 2011 donderdag 29 maart 2012

Floral Design 1-Year Certificate 27

m a a z t h c beda dat ben ik

Hallo allemaal, ik ben Yi. Ik kom uit China.

Bloemen zijn een deel geworden van mijn leven, mijn toekomst. Ermee werken en ze bestuderen heeft een nieuwe ik tevoorschijn gehaald. Dit prachtige bos doet me denken aan mijn thuisprovincie Yunnan.

“Ik kwam hier om tuinbouw te studeren, maar toen ik al die bloemen zag op HAS Den Bosch, raakte ik daarvan in de ban en ben ik onmiddellijk van opleiding gewisseld. Nu voel ik me soms een echte kunstenaar. Dus niet alleen een bloemist of ondernemer. En als kunstenaar maak ik mijn eigen keuzes. Ik heb de vrijheid om dingen te doen zoals ik dat wil. De docenten op HAS Den Bosch stimuleren me mijn eigen stijl te ontwikkelen en op mijn eigen inzicht te vertrouwen. Dat is heel waardevol voor mij en totaal anders dan wat ik heb geleerd in China. Ik ben helemaal gek van bloemen. Ik werk ermee zoals een kunstschilder met verf werkt. Wanneer ik terug ga naar China wil ik mijn eigen bloemenzaak openen, maar niet alleen om bloemen te verkopen. Ik wil er een plek van maken waar mensen graag komen. Waar ze een poosje blijven, om koffie te drinken, boeken te lezen en, als ze willen, zelf een bloemstuk te maken. Mijn doel voor deze winkel is om even een rustpunt te zijn in het drukke leven van tegenwoordig. HAS Den Bosch heeft me geïnspireerd om zo te denken, om mogelijkheden te zien buiten de dingen die ik al wist en kende.”

Mijn droombaan is het openen van mijn weten over Yi? eigen speciale winkel. Meer Scan de QR-code of ga naar: hasdenbosch.nl/yi 1 YEAR CERTIFICATE FLORAL DESIGN

1-Year Certificate Floral Design Facts & Figures Wil je meer doen met je passie voor bloemen, maar heb je geen tijd om een volledige bacheloropleiding te volgen? Met deze certificaatstudie Floral Design word je in één jaar een echte professional in de bloemsierkunst, met praktijkervaring en twee erkende bloemistendiploma’s. De aandacht ligt op het ontwikkelen van je creativiteit en het opdoen van praktische ervaring. Je leert bloemschikken voor grote evenementen, maar ook voor etalages en voor de rechtstreekse verkoop. Je ontwikkelt je eigen stijl, maar je weet ook een bloemstuk te maken dat aan de wensen van je klant voldoet. Na een jaar weet je professioneel met bloemen om te gaan – maar ook hoe je er geld mee kunt verdienen!

Studieadviseur: Talitha van Son E-mail: t.vson@hasdb.nl Telefoon: 073 - 692 38 21

Oriëntatiedagen woensdag 14 december 2011 donderdag 29 maart 2012

Taal

Engels

Studieduur

1 jaar (incl. stage)

Stageduur

6 weken (in totaal)

Studieopbouw

In de eerste zes maanden leer je de basis van het vak: het omgaan met snijbloemen, het werken met kleuren en het opzetten en presenteren van een ontwerp. Je gaat ook meteen aan de slag en maakt je eerste bloemstukken. Na die zes maanden haal je je eerste bloemistendiploma. Daarna verdiep je je verder in het design proces en leer je o.a. een grote etalage te ontwerpen. In de laatste tien weken ga je op deeltijdstage en haal je je tweede bloemistendiploma.

Modulen

Marketing, Communicatie, Economie, Logistiek, Marktonderzoek, Bloemsierkunst, Design Wil je het volledige leerplan zien, scan de QR code of ga naar: hasdenbosch.nl/floraldesign

Diploma

Naast het certificaat van HAS Den Bosch heb je na afronding van deze studie twee extra diploma’s op zak: DFA1 en ADFA1. Dit staat voor (Advanced) Dutch Flower Arrangements. Deze diploma’s worden uitgereikt door de Centrale Vereniging Bloemendetailhandel (VBW).

Faciliteiten

Schooltuin met de nieuwste teeltsystemen, kas met hightech klimaatkamers, bloemsierkunstlokalen, practicaruimten, studiepaleis, laptopstations, computerlokalen, boekhandel, catering, printshop

Stage

Bij een bloemenzaak of een designbedrijf

Beroepen

Zelfstandig ondernemer, bloemist, designer, adviseur, schrijver voor een bloemistentijdschrift

Food Design & Innovation 31

r e t h nuc en ja m e o n l e w j mi dat kun je

Ik ben Freek. Deed eerst een studie sociaalpedagogische hulpverlening.

Dat was met mensen werken, koken is voor mensen werken dat vind ik net wat leuker. “Ik had ook de koksopleiding kunnen kiezen, da’s waar. Maar Food Design & Innovation biedt zo veel meer dan koken alleen, is stukken creatiever. En dát zocht ik. Ik ben veel met eten bezig, vind het leuk om te koken, nieuwe concepten te bedenken. Zit een beetje in m’n familie, denk ik. Mijn moeder is echt een keukenprinses, wij zitten uren met z’n allen te tafelen. Op het eind van het eerste jaar Food Design & Innovation kun je kiezen tussen design, packaging of marketing. Ik vind alle drie superleuk, maar ik denk dat ik de packaging-kant opga: ontwerpen van verpakkingen. Lijkt me kei-vet als later mijn ontwerp bij iedereen op tafel staat. Zoiets als het sixpack van een Amerikaans biermerk waarmee je muziek kunt maken - dat vind ik geniaal, dat had ik wel verzonnen willen hebben. Hoe ik HAS Den Bosch ervaar? Ja, te gek. Juist omdat het hier zo klein en overzichtelijk is. Je hebt hier geen collegezalen met driehonderd studenten en een docent die niemand kent. Je bent hier wie je bent.”

Mijn eerste stage? Bij een kookstudio en ik wil er graag iets grafisch bij doen.

Lijkt me kei-vet als later mijn ontwerp bij iedereen op tafel staat.

FOOD DESIGN & INNOVATION

Hoi, Christina is mijn naam.

Als je een passie voor koken hebt,

is Food Design & Innovation bij HAS Den Bosch het helemaal.

In het eerste jaar mocht ik al een kookworkshop met schorseneren bedenken. “Het was mijn moeder die me op Food Design & Innovation attendeerde. Als zij stond te koken, keek ik altijd mee. Eten was mijn ding, mijn passie – van jongs af aan al. Maar ik kon me niks voorstellen bij die opleiding, dacht dat het een soort koksopleiding was. Tot op die open dag. Toen kreeg ik door dat Food Design & Innovation de perfecte combinatie biedt: koken én creativiteit. Dus niet standaard gerechtjes maken, maar nieuwe dingen verzinnen, smaken ontwikkelen. Ik vond het helemaal te gek! Komt ook omdat HAS Den Bosch zo’n coole plek is, je krijgt hier de ruimte om te laten zien wie je bent. Met deze opleiding kun je later op allerlei plekken terechtkomen. Als food designer bij Heinz of Verkade bijvoorbeeld. Maar je kunt ook je eigen cateringbedrijf beginnen of je als freelancer laten inhuren door een bedrijf. Die diversiteit merk je nu al, bij je stages. Ook die kunnen overal plaatsvinden. Mijn eerste stage heb ik vorig jaar bij een kookstudio gedaan. Daar heb ik zelfs een eigen kookworkshop mogen bedenken, met vergeten groente als schorseneren en pastinaak. Komende winter gaan ze die workshop ook echt geven!” Meer weten over Christina? Scan de QR-code of ga naar: hasdenbosch.nl/christina

Toen kreeg ik door dat Food Design & Innovation de perfecte combinatie biedt: koken èn creativiteit. 34

FOOD DESIGN & INNOVATION

f e i t i pos

Bosch n e D s a H ij en op slaat op m

Food Design & Innovation Facts & Figures Wil jij met eten werken? Dan kun je kok worden, banketbakker. Of diëtiste. Allemaal beroepen aan het eind van de productielijn. Je kunt ook bij het begin beginnen: bij het bedenken, ontwerpen, produceren en verkopen van nieuwe voedings- en genotsmiddelen en concepten. Bij de opleiding Food Design & Innovation leer je op een creatieve manier nieuwe voedingsmiddelen en concepten ontwikkelen. Heel praktisch. En heel avontuurlijk. Na een gezamenlijk eerste jaar, kies je een van de drie specialisaties: Food Design, Food Packaging of Creative Food Marketing. Wil je later een innovatief voedingsconcept ontwikkelen en zo het voedselaanbod vergroten? Een food event ontwerpen? Food stylist worden bij een glossy culinair tijdschrift? Of op de productontwikkelingsafdeling van een voedingsmiddelenbedrijf aan de slag? Dan is Food Design jouw richting. Daar leer je toveren met vormen, kleuren, geuren en smaken, ontdek je alles over voedingswaren, grond- en hulpstoffen en bereidingstechnieken. Ontferm jij je liever over een verrassende verpakking, laat jij je creativiteit en kennis het liefst los op een opvallende, functionele presentatie van voedingsmiddelen? Kies dan voor Food Packaging. Want daar word je opgeleid om als verpakkingskundige of –technoloog verpakkingsprojecten te analyseren, te innoveren en te sturen. Of om als verpakkingsontwerper of packaging development manager nieuwe vormen en middelen te ontwerpen en ontwikkelen bij grote voedingsmiddelenbedrijven, gespecialiseerde ontwerpbureaus of adviesbureaus. Heb je meer interesse in marketing en verkoop, media en reclame, retail en supermarkten, merken en levensmiddelen? Wil je weten wat consumenten lekker vinden en waar commerciële kansen liggen? Ontdekken waar een merk voor staat en waar het gat in de markt zich bevindt? Dan is Creative Food Marketing je op het lijf geschreven. Want daar leer je alles over marketingstrategieën, media en reclame, conceptontwikkeling, voeding, marktintroducties en consumenten.

Taal

Nederlands

Studieduur

4 jaar (incl. stages)

Stageduur

1 jaar (in totaal) in binnen- en buitenland

Leermethoden

Projecten, praktijkopdrachten, vaardigheidstrainingen, workshops, (gast-)lezingen, hoorcolleges, practica, excursies, werkcolleges, (internationale) stages, afstudeeropdracht

Modulen

Consumentengedrag, Voedsel en veiligheid, Marketing, Verpakking en design, Ontwikkeling en productie, Zuivel en vlees, Granen en groente Wil je het volledige leerplan zien, scan de QR code of ga naar: hasdenbosch.nl/fooddesigninnovation

Specialisaties

Food Design Creatieve Food Marketing Food Packaging

Faciliteiten

Food Desgin Centre, Voedingsmiddelentechnologiehal, fotostudio, laboratoria, practicaruimten, studiepaleis, laptopstations, computerlokalen, boekhandel, catering, printshop

Stages

Conceptontwikkeling van nieuwe desserts bij Campina, ontwikkeling van een nieuw horeca concept voor de Efteling, onderzoek naar de mogelijkheden van een uitbreiding van het merk Tsjakka! assortiment voor kinderen, voor de supermarktformules van Superunie

Beroepen

Food designer/creative chef, conceptontwikkelaar, creatieve productontwikkelaar, food stylist, trendwatcher, productmanager, food marketeer, communicatiemanager, innovatiemanager (new businessmanager), marktonderzoeker in de foodbusiness, ondernemer, verpakkingsontwerper, verpakkingsdeskundige

Studieadviseur: Caroline Kesselaer E-mail: c.kesselaer@hasdb.nl Telefoon: 073 692 37 20

Oriëntatiedagen woensdag 30 november 2011 dinsdag 27 maart 2012

Geo Media & Design 37

Roel, aangenaam. Kwam naar HAS Den Bosch om mensen de juiste weg te wijzen. Daar wil ik mij mee bezig houden.

Tijdens mijn hobby grasmaaien, kom ik op de beste ideeën “Ik heb wel iets met computers en ICT. Had ik op de lagere school al. Daar kregen we lessen in informatica – snapte ik meteen. Daarom dat ik die nieuwe opleiding Geo Media & Design wel interessant vind. Daar komt immers automatisering samen met die andere interesse van mij: geografie. Ik studeer nu Tuin- en landschapsmanagement aan HAS Den Bosch en ook daar maken we veel gebruik van computers en speciale programma’s. GIS bijvoorbeeld: Geografisch Informatie Systeem. Dat is een heel uitgebreide digitale atlas waarin je alle kenmerken van een gebied kunt terugvinden, bewerken en combineren. Hoogte, grondsoorten, noem het maar op. Heel boeiend, en ik ben daar ook best goed in. Programma’s als GIS zijn ook waanzinning innovatief, daar kun je nog zo ontzettend veel meer mee – zeker in combinatie met geografie. Net als met apps en augmented reality trouwens. Dat soort dingen leer je dus bij Geo Media & Design. En dat is daarom volgens mij dan ook echt dé geo-opleiding van de toekomst.”

Echt dé geo-opleiding van de toekomst. 38

GEO MEDIA & DESIGN

r o t a s i n a org n ik wel ja, dat be

l a a i d n o m

omst

oek dat is de t

Ik heet Ilse. Las het opleidingenboekje van HAS Den Bosch, werd enthousiast en ging naar de open dag.

Op de parkeerplaats voelde ik mij al thuis.

Die grote wijde wereld en bloemen in de berm, die komen bij mij samen. “Mijn omgeving is veranderd. Niet echt natuurlijk, maar als ik nu door het landschap fiets, zie ik veel meer dan een jaar geleden: planten, bloemen, de inrichting. Ik vond aardrijkskunde altijd al leuk. En mijn ouders hebben een klein agrarisch bedrijf en doen aan natuurbeheer. Maar de interesse groeide pas echt toen ik hier Stad en Streekontwikkeling ging studeren. Daar ontdekte ik dat je echt invloed kunt hebben op het landschap. Maar ook dat natuur en mens nogal eens botsen. De fysieke geografie en sociale omstandigheden, die gaan niet altijd vanzelf samen. En dat is precies waar de nieuwe opleiding Geo Media & Design zich op gaat richten. Hoe kun je al die verschillende gegevens samenbrengen? Hoe verwerk je de kennis, hoe combineer je dat met ICT? En: hoe maak je zulke informatie toegankelijk voor grote groepen mensen? Niet alleen hier, maar mondiaal. Ik ga nu voor m’n stage ook naar het buitenland: naar Brussel waar ik voor alle Europese lidstaten plattelandsvernieuwing ga promoten.” Meer weten over Ilse? Scan de QR-code of ga naar: hasdenbosch.nl/ilse

Ik vond aardrijkskunde altijd al leuk. GEO MEDIA & DESIGN

Geo Media & Design Facts & Figures Apps en aardrijkskunde. Augmented reality en geografische problematiek. Tablets en wereldsystemen. Als jij begrijpt dat dit de combinaties van de toekomst zijn, dan is Geo Media & Design jouw opleiding! In deze nieuwe én vernieuwende opleiding aan HAS Den Bosch komen de drie disciplines geo (aardrijkskunde), media en design op een innovatieve manier samen: je leert geografisch te denken en complexe politieke, economische, duurzame en sociale problemen inzichtelijk te maken voor diverse doelgroepen, in binnen- en buitenland. Hoe? Door deze geo-informatie uitdagend en creatief vorm te geven. En gebruik te maken van nieuwe media als smartphones, apps en tablets. Geo Media & Design gaat dus over voelen en vertalen, begrijpen en uitleggen. Wat heb je daarvoor nodig? Nieuwsgierigheid en inzicht. Creativiteit en interesse in communicatie en ICT. En natuurlijk affiniteit met aardrijkskunde. En waar kom je dan terecht? Als GIS-specialist, grafisch adviseur/ontwerper, specialist nieuwe media of trendwatcher. Op de meest uitdagende en vooruitstrevende plekken, bij overheden of (grote, internationale) adviesbureaus en infra- of vervoersbedrijven, geo-bedrijven en grafische bureaus. Deze opleiding start naar verwachting september 2012. Om op de hoogte gehouden te worden van de ontwikkelingen of voor meer informatie over instroomeisen en inschrijven, neem contact op met de studieadviseur.

Taal

Nederlands

Studieduur

4 jaar (incl. stages)

Stageduur

1 jaar (in totaal) in binnen- en buitenland

Leermethoden

Projecten, praktijkopdrachten, vaardigheidstrainingen, workshops, (gast-)lezingen, hoorcolleges, practica, excursies, werkcolleges, (internationale) stages, afstudeeropdracht

Modulen

Het leerplan is nog in ontwikkeling. Wil je het volledige leerplan zien, scan de QR code of ga naar: hasdenbosch.nl/geomediadesign

Faciliteiten

GIS-lokalen, practicaruimten, studiepaleis, Laptopstations, computerlokalen, boekhandel, catering, printshop

Stages

Ontwikkelen van een route-app voor shoppen in Den Bosch, infographics ontwerpen voor een groot landelijk dagblad, ontwikkelen van een serious game over een wereldvoedselvraagstuk, inzet van social media om het fileprobleem aan te pakken

Beroepen

GIS-specialist, grafisch adviseur/ontwerper, specialist nieuwe media, trendwatcher, cross-mediaal redacteur

Studieadviseur: Talitha van Son E-mail: t.vson@hasdb.nl Telefoon: 073 – 692 38 21

Oriëntatiedagen woensdag 7 december 2011 woensdag 28 maart 2012

Horticulture & Business Management 43

g i r e i g r e e l en, ja m e o n l e w mij zo kun je

Mijn naam is Bjorn. Mijn ouders zitten in ‘het vak’ dus ben hier maar eens gaan kijken, het bevalt prima.

Heb net een meeloopstage bij een rozenkweker achter de rug, mijn handen zijn nu weer geheeld. “Ik ga nu nog vijf weken naar een komkommerteler. Heb net de rozen gehad. Dat vind ik het mooie aan Horticulture & Business Management: je komt op allerlei plekken en leert de dingen echt in de praktijk. Hoe je bloemen of fruit kweekt, maar ook van alles leert over afzet en concurrentie – erg interessant. Deze opleiding is heel internationaal, daar heb ik bewust voor gekozen. Je krijgt les in het Engels en werkt met mensen van over heel de wereld. Dat is wel bijzonder. En ja, het was best een grote overstap vanuit de havo: de hele dag Engels en al die verschillende culturen. Maar je went er snel aan, na een paar maanden is het gewoon. Komt ook omdat we een supergroep hebben. Bovendien: ik wil later misschien wel helemaal of deels in het buitenland gaan werken. Directeur van een internationaal bedrijf in deze sector worden, dat lijkt me wel wat! Welk buitenland? Maakt me eigenlijk niet uit. Ik ga het liefst de hele wereld rond.” Meer weten over Bjorn? Scan de QR-code of ga naar: hasdenbosch.nl/bjorn

Je krijgt les in het Engels en werkt met mensen van over heel de wereld. HORTICULTURE & BUSINESS MANAGEMENT

Ik ben Liene.

En kom uit Letland.

Ik hou van uitdagingen en zoek altijd manieren om mijn doel te bereiken. Mijn droombaan is om in de marketing te werken voor een internationaal tuinbouwbedrijf. De hortensia is mijn favoriet!

De vele excusrsies die we maken brengen mij op de beste ideeën. “Een internationaal leven leiden vind ik belangrijk. Dus sprak het idee om naar het buitenland te gaan voor mijn studie me erg aan. Om zo mijn kansen op een internationale baan aanzienlijk te vergroten. Op HAS Den Bosch word je aangemoedigd om een onafhankelijk denker te zijn. Het projectwerk is super belangrijk. Niemand houdt je handje vast, je moet er gewoon voor gaan. En dat stimuleert juist je creatieve en vindingrijke kant! Alle excursies die we maken triggeren je voorstellingsvermogen. Daardoor besef je dat er een enorme keus is aan verschillende banen binnen de tuinbouw. Mogelijkheden waar je zelf nooit opgekomen zou zijn. Tijdens mijn studie leer ik alles over de biologische aspecten van hoe iets groeit. Maar je leert ook hoe je er naar kunt kijken als een winstgevend product. Als iets wat je in de markt kunt zetten, als een commerciële mogelijkheid.” 46

HORTICULTURE & BUSINESS MANAGEMENT

f e i t crea

zeker dat ben ik

Horticulture & Business Management Facts & Figures Iedereen weet het, Nederland is klein. Heel klein. Als je het precies wilt weten: Nederland bedekt maar 0.008% van de wereldbol. Maar wist jij ook dat ons klein kikkerlandje de op een na grootse exporteur van agrarische producten in de hele wereld is? Vraag je je dan niet ook af hoe dat kan? Bij Horticulture & Business Management kijk je achter de schermen van de Nederlandse tuinbouw- en akkerbouwindustrie en word je zelf expert in een van de meest innovatieve en belangrijkste peilers van de Nederlands economie. Na deze opleiding ben je dan ook bijna verzekerd van een goede baan, zowel in Nederland als ook in het buitenland. Want met name in de tuinen akkerbouw zijn internationaal opgeleide experts uit Nederland overal ter wereld erg gewild. Tijdens je studie ontdek je gauw dat de tuinen akkerbouwsector een echte internationale sector is. Je medestudenten komen uit de hele wereld: van Duitsland tot Zimbabwe, van Letland tot Turkije en China. Je leert in een internationaal team te werken door cultuurverschillen te beleven en ermee om te gaan. Je verbetert zo niet alleen je Engels maar ook je interculturele communicatievaardigheden, die vandaag de dag steeds belangrijker worden.

Studieadviseur: Talitha van Son E-mail: t.vson@hasdb.nl Telefoon: 073 - 692 38 21

OriĂŤntatiedagen woensdag 7 december 2011 woensdag 28 maart 2012

Taal

Engels

Studieduur

4 jaar (incl. stages)

Stageduur

1 jaar (in totaal) in binnen- en buitenland

Leermethoden

Projecten, praktijkopdrachten, vaardigheidstrainingen, workshops, (gast-)lezingen, hoorcolleges, practica, excursies, werkcolleges, (internationale) stages, afstudeeropdracht

Modulen

International Horticulture, Marketing & Communication, Technology & Economics, Soil Sciences & Plant Nutrition, Entrepreneurship Wil je het volledige leerplan zien, scan de QR code of ga naar: hasdenbosch.nl/horticulture

Afstudeerprofielen International Business Research & Innovation Crop & Farm Management Agro Technology Faciliteiten

Schooltuin met de nieuwste teeltsystemen, kas met hightech klimaatkamers, practicaruimten, studiepaleis, laptopstations, computerlokalen, boekhandel, catering, printshop

Stages

Onderzoek naar verschillende productiemethodes van leliebollenkwekers binnen en buiten Nederland, onderzoek naar de kwaliteit van tomaten- en paprikazaden bij een kweker in Guatemala, een online marketingcampagne opzetten voor een Duitse boomkweker

Beroepen

Zelfstandig ondernemer, bedrijfsleider, marketingmanager bij een veiling, inkoop- of verkoopleider van groenten en fruit, voorlichter bij een adviesbureau, export- of importmanager, onderzoeker of veredelaar bij een zadenproducent

International Food & Agribusiness 49

k j i l r u u t n avo r zeggen e e m g o n k wat moet i

Ha! Ik ben Stef.

Ik studeer bij HAS Den Bosch, Nieuw-Zeeland was te gek, Chili super en in Zweden wonen de mooiste meisjes. Aan mij de keuze!

Die Alcapa’s in Puerto Mont in Chili vond ik te gek, maar over die peperboompjes in Vietnam heb ik enorm veel geleerd. “Wat mij zo opvalt hier aan HAS Den Bosch is dat ze over grenzen heen denken. Het gaat hier niet alleen om ikke, ikke, ikke. Je leert hier dat de wereld groter is dan je eigen geboorteland of woonplaats. Internationalisering, daar draait het om. Daarom ook dat HAS Den Bosch met de nieuwe studie International Food & Agribusiness begint. Ik heb het zelf ook zo ervaren. Wij hebben thuis een melkveehouderij, maar die is te klein om een toekomst mee op te bouwen. Na stages in Nieuw-Zeeland, Chili, Vietnam en Zweden weet ik nu zeker dat ik ooit een bedrijf in het buitenland wil beginnen. Niet alleen om melk te produceren, maar ook om te adviseren, samen te werken. Zowel de ervaringen tijdens mijn stages als de theorie hier op school waren zo machtig interessant, die hebben mij geleerd over mijn eigen grenzen heen te denken. Waar ik straks hoop te werken? Dat weet ik nog niet precies. Chili vond ik het mooist. Maar in Zweden woont mijn vriendin…” Meer weten over Stef? Scan de QR-code of ga naar: hasdenbosch.nl/stef

Het gaat hier niet alleen om ikke, ikke, ikke. INTERNATIONAL FOOD & AGRIBUSINESS

Hoi, ik ben Sanne. Ik heb al van alles gedaan: entertainer in Spanje, mbo Toerisme, veel gereisd. Maar ik geloof dat ik het nu gevonden heb.

Als ik een vliegtuig zie vliegen, wil ik mee. Ik ben een kind van deze wereld. “Internationaal – dat is op mij echt van toepassing. Voor mij is de wereld groter dan Nederland. Ik doe er dan ook alles aan om straks in het buitenland aan het werk te kunnen. International Food & Agribusiness is daarom de ideale opleiding voor mij. Al is mijn voortraject misschien wat opmerkelijk… Ik heb namelijk eerst mbo Toerisme gedaan en een tijd als entertainer in een Spaans hotel gewerkt. Daar merkte ik echter dat interessante, internationale functies meer studie vereisen. Door een vriendin werd ik toen op International Food & Agribusiness geattendeerd – een opleiding die nog nergens anders bestaat! Het aardige van deze opleiding is dat daarin mijn wens om mondiaal te gaan werken samenvalt met mijn fascinatie voor de voedingsmiddelenindustrie. Hoe wordt een nieuwe smaak ontwikkeld, hoe zet je zo’n product in de markt, wat doet een verpakking en wat wil een consument – dat soort vragen vind ik mateloos boeiend. Juist als je er antwoorden op vindt die mondiaal gelden. Antwoorden waarmee je overal ter wereld aan de slag kunt.”

Een opleiding die nog nergens anders bestaat!

INTERNATIONAL FOOD & AGRIBUSINESS

l a a n o i t a n r inte dat ben ik

International Food & Agribusiness Facts & Figures Inspired by the world! Internationaal duurzaam ondernemerschap, dat is waar de opleiding International Food & Agribusiness in een notendop om draait. Bruggen bouwen tussen profit en non-profit organisaties, tussen nationale en internationale zaken, tussen allerlei werelden is een belangrijk onderdeel van wat je leert tijdens deze opleiding. Je bent open minded, hebt interesse in de wereld en andere culturen. Je noemt jezelf betrokken bij je leefomgeving en ver daarbuiten, je bent gedreven, creatief maar ook zakelijk. Tijdens deze opleiding leer je alles over hoe voedselsystemen over de hele wereld in elkaar zitten, hoe je duurzaam voedsel kunt produceren, over de relatie tussen voeding en gezondheid, over wereldvoedselvoorziening, over internationale business en maatschappelijk verantwoord al ondernemen (MVO). De studie richt zich op het omgaan met afnemende natuurlijke voedsel- en energiebronnen in onze wereld van vandaag. Op het efficiënter maken van voedselproductie, waarbij je rekening houdt met mens en milieu. En op de mogelijkheden in de non-food toepassingen uit landbouw, zoals bioplastics of biobrandstoffen (de zgn. “biobased economy”) Je leert hoe je technologische innovaties inzet, internationaal samenwerkt en duurzaam onderneemt. Tijdens de studie kun je je ook nog specialiseren, er is keuze uit vier richtingen: voeding, dier, plant of biobased economy. Jij bepaalt je keuze afhankelijk van je kwaliteiten en interesses.

Taal

Engels

Studieduur

4 jaar (incl. stages)

Stageduur

1 jaar (in totaal) in binnen- en buitenland

Leermethoden

Pprojecten, praktijkopdrachten, vaardigheidstrainingen, workshops, (gast-)lezingen, hoorcolleges, practica, excursies, werkcolleges, (internationale) stages, afstudeeropdracht

Modulen

Global Food Systems, International Business Development, Sustainable sourcing, Bio Base Wil je het volledige leerplan zien, scan de QR code of ga naar: hasdenbosch.nl/internationalfood

Beroepsvelden

Food Security & Health Lifestock Production Plant Production Bio-Based Economy

Faciliteiten

Schooltuin, klimaatcellen, kassen, microbiologie laboratorium, milieuhal, voedingsmiddelentechnologiehal, practicaruimten, studiepaleis, laptopstations, computerlokalen, boekhandel, catering, printshop

Stages

Je loopt stage in Nederland en het buitenland. Het type organisatie is afhankelijk van de door jou gekozen specialisatie.

Beroepen

(Internationaal) ondernemer of (regio / land) manager, projectmanager of technisch specialist in de voedsel- en agrarische industrie, consultant, relatiebeheerder, beleidsmedewerker, business ontwikkelaar, adviseur maatschappelijk verantwoord ondernemen en duurzaamheid, inkoper van agrarische grondstoffen, export regiomanager, business consultant

Kortom, heb jij een brede belangstelling en de ambitie om iets te betekenen voor de wereld op het gebied van voedsel en business? Dan is de opleiding International Food & Agribusiness je op het lijf geschreven.

Studieadviseur: Monique Huberts E-mail: Info-ifa@hasdb.nl Telefoon: 073 – 692 36 00

Oriëntatiedagen woensdag 30 november 2011 dinsdag 27 maart 2012

Landscape Design 55

Hallo, ik ben Vincent.

Ik zie mij nu al tuinen ontwerpen en landgoederen herinrichten. Kortom: de tuinarchitectuur in.

Hobby’s? hard fietsen en ondertussen mooie tuinen bekijken. “Er zit hier van alles op HAS Den Bosch, van crea tot boer. Wat ik ben? Tja, iets er tussenin, denk ik. Ontwerpen vind ik namelijk erg leuk. Ik werkte bij een hovenier en kwam daardoor op het idee om Tuin-en landschapsmanagement te gaan studeren. Maar toen hoorde ik op een open dag over Landscape Design. Dat is veel creatiever, je kunt er je kennis èn je fantasie in kwijt. Dat sprak me direct aan. Het mooie van het landelijk gebied en tuinen ontwerpen vind ik het proces: eerst informatie verzamelen, dan handmatig schetsen - gewoon ouderwets met potlood op papier. En pas op het einde werk je je definitieve ontwerp uit op de computer. Later? Later hoop ik bij een ontwerpbureau of als tuinarchitect aan de slag te kunnen. Zoiets als Piet Oudolf, dat is een Nederlandse tuinontwerper die ik erg bewonder. Hij werkt met heel veel verschillende bloemen. Daar houd ik ook van. Best crea eigenlijk…” Meer weten over Vincent? Scan de QR-code of ga naar: hasdenbosch.nl/vincent

Je kunt er je kennis én je fantasie in kwijt. 56

LANDSCAPE DESIGN

g i r e i g s w nieu

nature ben ik van

s d r a a

eggen z l e w e j dat kun

Ik heet Anne.

Deed eerst hbo Rechten.

Toen kwam ik hier en zag leraren fluitend rondlopen. Daar moet ik zijn dacht ik.

“Ik was als kind al een fröbelaar. Altijd aan het tekenen of knutselen. Dat mijn vervolgopleiding iets creatiefs moest zijn, was me dan ook al snel duidelijk. Alleen zo’n kunstacademie… tja, die was me toch wat te abstract. Het waren eigenlijk m’n ouders die me op Landscape Design attendeerden. ‘Da’s creatief, met beide benen op de grond’, zeiden ze. Ik had alleen niks met planten, wist niet zo veel van natuur. Maar die liefde is hier heel snel gegroeid, ik heb echt groene vingers gekregen. Dat komt vooral door de enthousiaste docenten. Want dat zijn ze: enthousiast. En heel erg betrokken. Soms streng, maar je kunt altijd bij ze aankloppen, de deur staat open. Dat geldt eigenlijk voor de hele hogeschool: HAS Den Bosch heeft iets dorps, iets Brabants. Ons kent ons. En dat voelt heel vertrouwd. Of Landscape Design een pittige opleiding is? Ja, nogal. Je krijgt heel veel informatie te verwerken, gaat vaak op stage - het zijn volle weken. Ik moet dus geregeld flink aanpoten. Letterlijk en figuurlijk.”

Landschappen met veel bloemen, krijg er geen genoeg van.

Creatief, met beide benen op de grond.

LANDSCAPE DESIGN

Landscape Design Facts & Figures Gevoel voor vormgeving en groene vingers? Oog voor detail en verlangen naar buiten?

Taal

Nederlands

Dan is de studie Landscape Design misschien iets voor jou. Want daar leer je hoe je bijvoorbeeld tuinen, parken, pleinen, openbare ruimte, landgoederen en landschappen een nieuw uiterlijk kunt geven, door het maken van een nieuw ontwerp. Je denkt na over de meest optimale inrichting, met een haviksoog voor vormgeving en gebruik. Het moet er immers goed uitzien, maar ook optimaal functioneren.

Studieduur

4 jaar (incl. stages)

Stageduur

1 jaar (in totaal) in binnen- en buitenland

Leermethoden

Projecten, praktijkopdrachten, vaardigheidstrainingen, workshops, (gast-)lezingen, hoorcolleges, practica, excursies, werkcolleges, (internationale) stages, afstudeeropdracht

Landscape Design richt zich op alle schaalniveaus en groottes: van (particuliere) stadstuintjes tot openbare pleinen, van ingeklemde parken tot uitgestrekte landgoederen en landschappen, in binnen- en buitenland. Naast lessen in plantenkennis, bodemkunde, landschapstypen, communicatie, beleid en planontwikkeling ga je vooral ontwerpen: van klein in het eerste jaar (een picknickplek) naar groot in het derde jaar. Door bekende (internationale) ontwerpers en interactieve trajecten te analyseren, groeit je inzicht.

Modulen

Groen en landschap, ontwerpatelier, watersystemen, beleid landelijk gebied, stedelijk groen. Wil je het volledige leerplan zien, scan de QR code of ga naar: hasdenbosch.nl/landscapedesign

Accenten

Landelijk gebied Gastdocentschappen Internationalisering Interactieve planontwikkeling

Faciliteiten

GIS lokalen, practicaruimten, studiepaleis, laptopstations, computerlokalen, boekhandel, catering, printshop

Stages

Ontwerpen van een daktuin, het maken van een herinrichtingsplan voor een camping, het opstellen van een gebiedsvisie, het opstellen van een beplantingsplan, ontwerpen van een natuurspeelleertuin

Beroepen

Landscape designer bij bureaus voor tuinen landschapsarchitectuur, adviseur bij stedenbouwkundige bureaus, beleidsmedewerker bij gemeenten of provincies, journalist of bureauredacteur van een vakblad, eigen ontwerpbureau

Als afgestudeerde Landscape Designer kun je bij bureaus voor tuinen landschapsarchitectuur aan de slag. Of bij gemeenten en provincies, als beleidsmedewerker bijvoorbeeld. Of als adviseur bij stedenbouwkundige bureaus, maar je kunt ook journalist of bureauredacteur van een vakblad worden. Of je eigen ontwerpbureau beginnen.

Studieadviseur: Monique Huberts E-mail: m.hubert@hasdb.nl Telefoon: 073 â&#x20AC;&#x201C; 692 38 22

OriĂŤntatiedagen woensdag 30 november 2011 dinsdag 27 maart 2012

Milieukunde 61

t s a i s u o enth emaal

hel dat ben ik

Hoi, ik ben Lisa. Wilde eigenlijk het milieu van de hele wereld gaan verbeteren. Ben maar begonnen in mijn achtertuin, bij de biosuikerfabriek in Dinteloord.

People, Planet and Profit, dat is een mooi motto, daar wil ik voor werken. Ik hoef niet meteen de eerste viool te spelen, dat doe ik thuis wel, met een echte! “Ik ben altijd wel in het milieu geïnteresseerd geweest, was een beetje een idealist. Komt door m’n vader, denk ik. Die is akkerbouwer en politiek bewust bezig. We hadden het thuis geregeld over landbouw, voedseltekorten en biobrandstoffen. Toen ik op zoek ging naar een opleiding wist ik dan ook dat ik ‘iets’ met milieu wilde. Maar wát? Er zijn zo veel interessante richtingen, zo veel mooie projecten. Gelukkig geeft de opleiding Milieukunde aan HAS Den Bosch me alle ruimte om te ontdekken welke kant ik straks op wil. HAS Den Bosch biedt je namelijk echt kansen. Om je te ontplooien, om een eigen invulling aan je studie te geven. Met allerlei kennis – in de breedte: maatschappij bijvoorbeeld maar ook techniek, recht of beleid. Alles is hier doelgericht. En praktisch: we bezoeken vaak het werkveld. En iedereen gaat minstens twee keer op stage: één in het binnenland en één in het buitenland. Op HAS Den Bosch is mijn aandacht voor het milieu echt verschoven. Van idealisme naar realisme.”

Van idealisme naar realisme. MILIEUKUNDE

Mijn naam is Aron.

Ik google’de wat en kwam bij HAS Den Bosch terecht. Was meteen klaar.

Ze hebben hier een practicum met verrekt goede apparatuur, zelfs het kleine broertje van deze biogasinstallatie. “Ik studeer Milieukunde. Dan denken veel mensen aan boomknuffelaars, van die vage types. Maar zo ben ik niet! Ik ben juist heel technisch. Hiervoor deed ik mbo bouwkunde. Daar kwam ik in aanraking met duurzame technologie. Groene daken, zonnepanelen, energiebesparende systemen en zo. Dat sprak me aan, daar wilde ik meer van weten. Na wat google’en ontdekte ik HAS Den Bosch. En toen ik voor de eerste keer binnenkwam, voelde ik meteen: dit is het! De sfeer, de manier waarop docenten en studenten met elkaar omgaan. Supergezellig! Milieukunde biedt me ook echt wat ik zocht: een heel diverse, gerichte maar vooral heel praktische opleiding. Als je bijvoorbeeld ziet waar we hier in het practicumlokaal mee werken, echt vet. Wat me hier ook opvalt: er is niemand die geen zin heeft in de toekomst. Iedereen heeft wel een ambitie. Ik ook. Nog een paar jaar HAS Den Bosch. En dan aan het werk. Groene daken verkopen of zo.” Meer weten over Aron? Scan de QR-code of ga naar: hasdenbsoch.nl/aron

Er is hier niemand die geen zin heeft in de toekomst. 64

MILIEUKUNDE

g i l l e gez

n Bosch e D S A H j en op ls aat op mi

Milieukunde Facts & Figures Het milieu staat volop in de belangstelling. Iedere dag hoor en lees je over klimaatverandering en de zeewaterspiegel, CO2-reductie en Cradle to Cradle, biobrandstoffen en windmolens. Het moet anders, duurzamer – dat is duidelijk. De opleiding Milieukunde leert je hoe. Drie P’s, daar gaat het om bij Milieukunde: People, Planet en Profit. Tijdens deze praktijkgerichte opleiding leer je hoe je als Milieukundige een bedrijf kunt adviseren om duurzaam te produceren. Ook leer je hoe je een stedelijk, plattelands- of natuurgebied zó inricht, dat de drie P’s met elkaar in balans komen. Daarvoor gebruik je milieuwetten en –regels. Je zet je creativiteit, kennis en vindingrijkheid in. En daarbij ga je heel praktisch te werk: vanaf het eerste jaar van deze opleiding voer je opdrachten uit voor het bedrijfsleven. Ontwerp je een afvalverwerkingsinstallatie bijvoorbeeld. Of ontwikkel je een personeelscampagne voor zuiniger gebruik van water. Dat doe je hier in Nederland. Maar dat kun je ook ver voorbij de horizon doen, door een studiereis of stage in een ander land uit te voeren. Het milieu houdt immers niet op bij de landsgrenzen. Na je opleiding kun je als adviseur, technisch ontwerper, inspecteur, technoloog, uitvoerder, milieukundig begeleider of vergunningverlener en –handhaver terecht bij o.a. ingenieurs- en adviesbureaus, gemeenten, provincies, waterschappen en drinkwaterbedrijven, industriële productiebedrijven, milieubedrijven en onderzoeksinstellingen. In binnen- en buitenland.

Taal

Nederlands

Studieduur

4 jaar (incl. stages) Studenten die een verwante vooropleiding hebben gehad, kunnen eventueel in het tweede jaar starten. Vraag het na bij de studieadviseur.

Stageduur

1 jaar (in totaal) in binnen- en buitenland

Leermethoden

Projecten, praktijkopdrachten, vaardigheidstrainingen, workshops, (gast-)lezingen, hoorcolleges, practica, excursies, werkcolleges, (internationale) stages, afstudeeropdracht

Modulen

Planet, People, Profit, lucht, water, adviseer een bedrijf, onderzoek groene energie Wil je het volledige leerplan zien, scan de QR code of ga naar: hasdenbosch.nl/milieukunde

Profielen

Milieuadvies Milieuonderzoek Milieuprocesmanagement Je kunt je specialiseren in duurzaam produceren en/of duurzaam ruimtegebruik.

Faciliteiten

Milieuhal, laboratoria, practicaruimten, studiepaleis, laptopstations, computerlokalen, boekhandel, catering, printshop

Stages

Onderzoek waterzuivering (b.v. Corus), haalbaarheidsstudie naar biomassavergassing in Zweden, onderzoek luchtkwaliteit (b.v. op het Bureau Milieubeheer provincie Noord-Brabant), inventariseren van de energieverbruikers van verschillende bedrijfsonderdelen (b.v. Sligro), inventariseren of en wat mbo-scholen doen aan duurzame ontwikkeling, onderzoek naar de waterzuivering (b.v. van de stad Matagalpa in Nicaragua)

Beroepen

Specialist lucht en geluid (b.v. ARCADIS), procestechnoloog afvalwater (b.v. DHV), adviseur (b.v. Ministerie Infrastructuur en Milieu), junior adviseur duurzame ontwikkelingen bij ingenieursbureau, adviseur water en bodem bij waterschap, projectleider milieuadviesbureau (b.v. GeofoxLexmond)

Studieadviseur: Pauline Spitters E-mail: p.spitters@hasdb.nl Telefoon: 073 - 692 36 30

Oriëntatiedagen woensdag 30 november 2011 dinsdag 27 maart 2012

Stad en streek ontwikkeling 67

Ik ben Wolter.

Studeerde Marketing en Communicatie in Eindhoven, maar mijn sociale kant kwam niet aan bod. HAS Den Bosch was een betere keuze.

Mijn stage in Slowakije bracht mij bij de zigeuners. Er is volop ruimte in het land maar niet voor deze mensen. “Hoe worden gebieden ingericht? En waarom? Dat interesseert me. En dan vooral de maatschappelijke, sociale motieven. Stad en streekontwikkeling leek me daarom wel wat. Maar die naam, HAS, schrok me aanvankelijk af. Ik ben geen boer. En ik heb niks met koeien. Toen ik eenmaal aan HAS Den Bosch studeerde, werd me echter snel duidelijk dat het absoluut geen ‘boerenschool’ is. Het is hier klein, gezellig. ‘Doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg’, zo’n sfeer. En Stad en streekontwikkeling biedt me inderdaad precies de kennis waar ik naar op zoek ben: advies, projectmanagement, leefbaarheid, dat soort zaken. De afgelopen drie maanden ben ik naar Slowakije geweest - voor de Eureka module, een samenwerkingsverband van Stad en streekontwikkeling met een Hongaarse, Finse en Slowaakse universiteit, gericht op rurale ontwikkeling in Europa. Daar heb ik met verbazing gekeken naar de verschillen tussen zigeuners en Slowaken. En geconstateerd dat aanpassingsproblemen door de moderne tijd leiden tot grote verschillen tussen bevolkingsgroepen. Hoe je daar iets aan kunt doen, daar wil ik graag mee bezig later. De wereld een beetje beter maken.”

De wereld een beetje beter maken.

STAD EN STREEKONTWIKKELING

l a a soci

emaal in l e h j i m j i b dat zit er

f e i t a v o n in ij past bij m

Ik ben Lieke. Kwam naar HAS Den Bosch voor Food Design, maar Stad en streekontwikkeling werd helemaal mijn passie. Tijdens één van mijn stages heb ik gewerkt aan de reconstructie van het buitengebied van Uden, top! “Eigenlijk kwam ik hier ooit naar HAS Den Bosch omdat ik Food Design interessant vond. Maar tijdens de open dag raakte ik in gesprek met een student die zo enorm enthousiast was over Stad en streekontwikkeling dat hij mij echt heeft aangestoken. Na de oriëntatiedag wist ik het zeker: ik vond het super! Dat komt ook door de breedte van de opleiding, denk ik. Je hebt te maken met landbouw, ecologie, water, recreatie, leefbaarheid. Daarbij: ik ben een buitenmens, ga graag wandelen, heb jaren paard gereden. En bij Stad en streekontwikkeling werk je zowel op kantoor als in de natuur. Tijdens mijn binnenlandstage heb ik het buitengebied van Uden gereconstrueerd. Echt gaaf. Maar het leukste vind ik toch wel de communicatieve en sociale vakken. Later hoop ik dan ook bij een adviesbureau te gaan werken: presentaties geven, vergaderingen leiden, verkopen. En dan carrière maken, dat heb ik altijd al gewild.” Meer weten over Lieke? Scan de QR-code of ga naar: hasdenbosch.nl/lieke

Het leukste vind ik toch wel de communicatieve en sociale vakken.

STAD EN STREEKONTWIKKELING

Stad en streekontwikkeling Facts & Figures De ruimte is schaars in Nederland. Heel belangrijk dus om die op een goede manier in te richten. Wordt een gebied recreatiepark of heideveld? Woonwijk of weiland? Of een combinatie van beide? Bij de studie Stad en streekontwikkeling leer je die keuzes maken en - samen met allerhande partijen - de meest ideale plannen voor een gebied ontwikkelen. Daarvoor heb je een brede, actuele kennis van natuur, leefbaarheid, landbouw, water, recreatie en ruimte nodig. Stad en streekontwikkeling biedt je die – praktisch. Maar je moet ook veelzijdig en creatief zijn, goed kunnen communiceren. En ook die vaardigheden ontwikkel je hier – net zo praktisch. Zodat je straks de beste oplossingen bedenkt voor het veranderende landschap. Uitvoerbare, multifunctionele plannen, waarin alle betrokkenen zich thuis voelen. Dat kan recreatie in de stad of in natuurgebieden zijn. Maar ook agrarisch natuurbeheer, dorpsontwikkelingsplannen of de ontwikkeling van nieuwe fiets-, ruiter- en kanoroutes. Overal eigenlijk waar mens en natuur elkaar tegenkomen. Na de studie Stad en streekontwikkeling kun je aan het werk als gebiedscoördinator, technisch medewerker inrichting, specialist agrotoerisme, projectleider plattelandsvernieuwing, adviseur natuur en landschap, beleidsmedewerker ruimtelijke ordening, planoloog landelijk gebied of zelfstandig ondernemer.

Taal

Nederlands

Studieduur

4 jaar (incl. stages) Studenten die een verwante vooropleiding hebben gehad, kunnen eventueel in het tweede jaar starten. Vraag het na bij de studieadviseur.

Stageduur

1 jaar (in totaal) in binnen- en buitenland

Leermethoden

Projecten, praktijkopdrachten, vaardigheidstrainingen, workshops, (gast-)lezingen, hoorcolleges, practica, excursies, werkcolleges, (internationale) stages, afstudeeropdracht

Modulen

Groen en landschap, Bedrijf en economie, Marketing en communicatie, Watersystemen, Recreatie, Stad en groen Wil je het volledige leerplan zien, scan de QR code of ga naar: hasdenbosch.nl/stadenstreekontwikkeling

Faciliteiten

GIS lokalen, laboratoria, practicaruimten, studiepaleis, laptopstations, computerlokalen, boekhandel, catering, printshop

Stages

Een communicatieadvies opstellen (b.v. voor Natuurmonumenten), onderzoek doen naar de leefbaarheid van dorpen samen met burgers, een recreatieplan maken (b.v. voor Gemeente ’s-Hertogenbosch), een inrichtingsplan opstellen (b.v. voor Loonse en Drunense Duinen, vermarkten van streekproducten via het web

Beroepen

Gebiedscoördinator, technisch medewerker inrichting, specialist agrotoerisme, projectleider plattelandsvernieuwing, adviseur natuur en landschap, beleidsmedewerker ruimtelijke ordening, planoloog landelijk gebied of zelfstandig ondernemer

Studieadviseur: Monique Huberts E-mail: m.huberts@hasdb.nl Telefoon: 073 - 692 38 22

Oriëntatiedagen woensdag 14 december 2011 donderdag 29 maart 2012

Toegepaste Biologie 73

n e r e v i t rela

als de k i n a k t a d

beste

Mijn naam is Joost. Ik ging voor Milieukunde,

maar kwam terecht bij Toegepaste Biologie. Dit past mij helemaal. “De appel valt niet ver van de boom, da’s waar. Mijn vader is fruitteler en ik ben ook een buitenmens, altijd gebiologeerd geweest door de natuur om me heen. Maar ook door de manier waarop de mens met natuurbeheer omgaat. Waar ik vandaan kom, zag je dat er in een natuurgebied allerhande nieuwe flora en fauna voorkwam, nadat het was heringericht. Ik heb daar zelfs een ijsvogel gezien! Fantastisch! Het was dus niet zo vreemd dat ik een ‘groene opleiding’ wilde gaan volgen. Ik ben aan HAS Den Bosch begonnen met Milieukunde. Maar tijdens het eerste jaar werd me dat te technisch en te theoretisch. Daarom ben ik overgestapt naar Toegepaste Biologie. Dat is breder en praktischer. De naam zegt het al: je past je kennis letterlijk toe. Je werkt er vrijwel dagelijks met planten en dieren – ook buiten. Nu zijn we bijvoorbeeld bezig met een project in een natuurgebied en onderzoeken we iedere maandag amfibieën, libellen en zo. Heerlijk. Juist om die praktische aanpak ben ik ook lid geworden van studievereniging Biota Natura. Die organiseert geregeld interessante excursies en workshops. Voor buitenmensen zoals ik”.

Zo’n meanderend beekje, ik kan er uren naar kijken.

Je werkt er vrijwel dagelijks met planten en dieren – ook buiten. TOEGEPASTE BIOLOGIE

Hallo, ik ben Verena.

Dierenartsassistente vond ik te simpel. Wil toch meer dierenarts zijn. Toegepaste Biologie was een mooie oplossing.

Straks in een wildlifepark werken of die fascinerende onderwaterwereld ontdekken dat lijkt mij wel wat. “Ik was vroeger echt zo’n meisje dat met een schepnetje de natuur introk. Vlinders en vissen vangen, lieveheersbeestjes en kikkers in potjes. Biologie heeft me altijd geïnteresseerd en ik wilde ‘iets’ met dieren gaan doen. Daarom koos ik voor mbo Dierenartsassistente. Leuke opleiding, maar wel wat makkelijk. Ik zocht meer uitdaging. En variatie, een combinatie van theorie en praktijk, lab en veldwerk. Zo ontdekte ik Toegepaste Biologie aan HAS Den Bosch. En die opleiding klopt precies bij mijn verwachtingen, biedt me precies de afwisseling die ik zocht. De ene dag les in de klas, de volgende dag het veld in. Onderzoeken bijvoorbeeld waar de boomkikker zit en de vegetatie bestuderen die hij nodig heeft. Het grappige is dat ik daardoor nu naast alles van dieren, ook alles van planten wil weten. De toekomst? Ik hoop ooit in een reservaat met wilde dieren te kunnen werken. Of onderzoek onderwater te gaan doen. Misschien wel met een schepnetje.” Meer weten over Verena? Scan de QR-code of ga naar: hasdenbsoch.nl/verena

De ene dag les in de klas, de volgende dag het veld in. 76

TOEGEPASTE BIOLOGIE

r e t t e z r doo echt! k i n e b t da

Toegepaste Biologie Facts & Figures Hoe zorg je dat de purperreiger kan broeden in Nederland? Hoe verhoog je de melkproductie zonder dat het ten koste gaat van het dierenwelzijn? Hoe zorg je ervoor dat tomaten meer rode kleurstof bevatten, waardoor ze beter tegen kanker beschermen? Alledaagse vragen bij Toegepaste Biologie. Want daar richt je je niet alleen op onderzoek van plant, dier en ecologie, maar ook op de praktische uitvoering van je resultaten. Precies dat is het ‘toegepaste’ in deze opleiding: op basis van jouw onderzoek maak je voeding gezond, produceer je bloemen op een milieuvriendelijke wijze, houd je dieren op een manier die recht doet aan hun welzijn, fok je sportpaarden en maak je natuur 'natuurlijk'. Dat doe je na een opleiding waarin theorie, praktijk, cases en projecten mooi samenvallen. Voor Toegepaste Biologie moet je naar buiten – de kas, het dierenverblijf of het veld in – om binnen je ontdekkingen te kunnen verwerken. Op die manier ontwikkel je jezelf én een duurzame, innovatieve biodiversiteit en leefomgeving. Na je opleiding Toegepaste Biologie kun je in allerlei banen terechtkomen: van adviseur ecologie, onderzoeker dierenwelzijn en plantenveredelaar tot aan ontwikkelaar zaadproductvormen en visserijonderzoeker. Bij onderzoeksinstituten, ecologische adviesbureaus, dierentuinen, plantveredelingsbedrijven of de overheid.

Taal

Nederlands

Studieduur

4 jaar (incl. stages)

Stageduur

1 jaar (in totaal) in binnen- en buitenland

Leermethoden

Projecten, praktijkopdrachten, vaardigheidstrainingen, workshops, (gast-)lezingen, hoorcolleges, practica, excursies, werkcolleges, (internationale) stages, afstudeeropdracht

Modulen

Van genen tot populaties, van populaties tot ecosystemen, profiel dier, ecologie of plant, advies- en onderzoeks-vaardigheden. Wil je het volledige leerplan zien, scan de QR code of ga naar: hasdenbosch.nl/toegepastebiologie

Profielen

Ecologie Dier Plant

Faciliteiten

Schooltuin met de nieuwste teeltsystemen, practicaruimten, kas met hightech klimaatkamers, laboratoria, studiepaleis, laptopstations, computerlokalen, boekhandel, catering, printshop

Stages

Onderzoek naar populatieomvang, ontwikkeling en identiteit van mesheften in de Nederlandse Waddenzee, onderzoek naar sociale structuren bij Hooglanders (gedragsonderzoek), ontwikkelen van resistentietoetsen voor trips in prei, ontwikkeling en innovatie van systemen voor varkenshouderij

Beroepen

Adviseur ecologie, visserij-onderzoeker, onderzoeker plantenziekten, onderzoeker dierenwelzijn, zaadtechnoloog, assistentveredelaar, specialist diervoeding/nutritionist of praktijkgericht onderzoeker op wetenschappelijke basis

Studieadviseur: Pauline Spitters E-mail: p.spitters@hasdb.nl Telefoon: 073 - 692 36 30

Oriëntatiedagen woensdag 14 december 2011 donderdag 29 maart 2012

Tuinbouw en akkerbouw 79

Jantine, aangenaam. Uit Enkhuizen helemaal. Het kon een stuk dichterbij, maar Den Bosch bevalt mij uitstekend.

Goede Hollandse producten in de markt zetten, dat wil ik straks gaan doen. “Het heeft er altijd al in gezeten bij mij: tuinbouw. Als kind had ik al een eigen groentetuintje. Met wortels, zo krom als een hoepel. Hoe dat groeide – ik vond het fascinerend, daar wilde ik meer mee. Na m’n vwo kwam ik op een open dag van HAS Den Bosch. Daar viel me meteen de sfeer op - die was open, prettig, los. En nu, na twee jaar Tuinbouw en akkerbouw, ben ik alleen maar enthousiaster geworden. Je krijgt les van docenten die weten waar ze het over hebben, omdat ze zelf een bedrijf hebben of de praktijk uit eigen ervaring kennen. Geen universiteitstypes, maar docenten die op één lijn met je zitten, die je bij de voornaam aanspreekt. Inmiddels zijn mijn ambities wel wat verschoven. Planten veredelen is niet langer mijn doel. Ik hoop straks met marketing of management bij een zaadveredelingsbedrijf aan de slag te kunnen. En dat gaat me vast lukken. Het zit nu eenmaal in me, dat heb ik hier wel ontdekt.” Meer weten over Jantine? Scan de QR-code of ga naar: hasdenbosch.nl/jantine

Geen universiteitstypes, maar leraren die op één lijn met je zitten, die je bij de voornaam aanspreekt. 80

TUINBOUW EN AKKERBOUW

g i d j i z veel

ik wel n e b t a d , ja

Hallo, ik ben Pieter. Hier bij Tuinbouw en akkerbouw ben ik bijna klaar. Nog even Wageningen en dan een job met veel reizen.

Mijn opa teelde aardappels, ik ga voor de handel, kom ik nog eens ergens. “De groente- en fruithandel. Dat is waar ik heen wil. Zit in m’n genen, denk ik. Mijn opa had al een groothandel in aardappels. Daarom koos ik voor Tuinbouw en akkerbouw aan HAS Den Bosch. Tuinbouw en akkerbouw is echt een brede opleiding. Met veel afwisseling en heel praktisch, zodat je volop je vaardigheden kunt trainen. Mijn stage in Argentinië, bij Farm Frites, heeft echt m’n horizon verbreed – letterlijk. Ik weet daardoor nu ook dat ik hierna verder wil studeren, meer wil weten van de internationale handel. Hoe ik HAS Den Bosch zou omschrijven? Kleine school, fantastische sfeer, dynamisch. Bovendien is het een platte organisatie, iedereen kent elkaar. En het is Brabants, gezellig en open. Dat was wel even wennen voor een Zeeuw als ik. Maar ik voel me hier nu helemaal thuis.”

Die stage heeft echt mijn horizon verbreed letterlijk. TUINBOUW EN AKKERBOUW

Tuinbouw en akkerbouw Facts & Figures Hollandse groenten en bloemen, je vindt ze over de hele wereld. Dat is geen toeval, dat komt doordat we hier een enorme kennis van en ervaring met sier-, voedingstuin- en akkerbouw hebben opgebouwd. Met de opleiding Tuinbouw en akkerbouw kun jij die vooraanstaande positie wereldwijd nog verder vergroten. Of je nou straks aan de wieg staat van een nieuw bloemenras, bedenkt hoe je een teelt kunt optimaliseren, over de grenzen handelt voor een internationaal bedrijf of de agrotechniek nog verder perfectioneert: de opleiding Tuinbouw en akkerbouw biedt je alle kennis en vaardigheden. In praktische vakken als management en bloemen- en plantenteelt, kwaliteitszorg en techniek, bedrijfseconomie en afzet, marketing en plantenveredeling. Actuele thema’s komen aan de orde, zoals trends in smaak en afzet, veranderende kwaliteitseisen, veilig voedsel en duurzaam produceren. Doordat de markt volop in beweging is en blijft, en bedrijven steeds groter en technischer worden, vind je na de opleiding Tuinbouw en akkerbouw altijd wel een leuke én goedbetaalde (internationale) baan. Als manager van een grote bloemenwinkel of tuincentrum bijvoorbeeld. Of als bedrijfsmanager op een teeltbedrijf, als teeltadviseur of als ontwikkelaar van nieuwe plantenrassen. Als inkoper van bloemen: jij haalt bloemen vanuit bijvoorbeeld Kenia naar hier. Of als verkoper: jij zorgt dat producten van hier juist weer naar het buitenland gaan. Waar en hoe dan ook: er ligt een wereld voor je open na deze opleiding.

Taal

Nederlands

Studieduur

4 jaar (incl. stages) Studenten die een verwante vooropleiding hebben gehad, kunnen eventueel in het tweede jaar starten. Vraag het na bij de studieadviseur.

Stageduur

1 jaar (in totaal) in binnen- en buitenland

Leermethoden

Projecten, praktijkopdrachten, vaardigheidstrainingen, workshops, (gast-)lezingen, hoorcolleges, practica, excursies, werkcolleges, (internationale) stages, afstudeeropdracht

Modulen

Bedrijf en teelt, Markt en communicatie, Plant, voeding en onderzoek, Teeltonderzoek, Teelt en management Wil je het volledige leerplan zien, scan de QR code of ga naar: hasdenbosch.nl/tuinbouwenakkerbouw

Specialisaties

Research and Innovation Crop- & Farm Management International Business Management Agrotechnology

Faciliteiten

Schooltuin met de nieuwste teeltsystemen, practicaruimten, techniekhal, kas met hightech klimaatkamers, studiepaleis, laptopstations, computerlokalen, boekhandel, catering, printshop

Stages

Onderzoek naar afzetmogelijkheden voor vaste planten in Engeland, het opzetten van een registratiesysteem voor de komkommerteelt, onderzoek in de rijstteelt in Kenia

Beroepen

Ondernemer of bedrijfsmanager op een teeltbedrijf, teeltadviseur, onderzoeker in planten, sales manager, exportmanager, productmanager, manager van een grote bloemenwinkel of tuincentrum, commercieel medewerker van een exportbedrijf of een inkoopfunctie in het buitenland

Studieadviseur: Talitha van Son E-mail: t.vson@hasdb.nl Telefoon: 073 - 692 38 21

Oriëntatiedagen woensdag 7 december 2011 woensdag 28 maart 2012

Tuin- en landschapsmanagement 85

Minouk, zo heet ik. Kwam via de hoveniersopleiding naar HAS Den Bosch. Moest wel vrij leren denken, wat knap lastig was.

Ik ga vaak tuinen kijken in Arcen bijvoorbeeld of Appeltern. “Haha, wij hebben thuis niet eens een tuin! We wonen midden in de stad. Toch hou ik van de natuur, ik heb iets met groen. Daarom ging ik een mbo Hoveniersopleiding doen. Best leuk, maar ik kwam er al snel achter dat ik meer kon dan buiten werken. Tja, en als je dan verder wilt, kom je al snel bij HAS Den Bosch uit. Tuin- en landschapsmanagement: het was me meteen duidelijk, dat wilde ik! De overgang van mbo naar hbo verliep heel soepel, mijn basiskennis vormde een vruchtbare bodem om op verder te groeien. Inmiddels ben ik alweer twee jaar verder en nog steeds blij met mijn keuze. Veel geleerd, veel meegemaakt, veel gedaan. Maar wat ik er straks nou precies mee ga doen? Ik twijfel nog tussen inrichting en beheer. Komt ook door m’n stages, daar heb ik me met beide bezig gehouden. En ik vond het allemaal interessant. Dus: groene ruimtes inrichten of beheren? Ik weet het nog niet. Gelukkig heb ik nog een jaar.” Meer weten over Minouk? Scan de QR-code of ga naar: hasdenbosch.nl/minouk

De overgang van mbo naar hbo verliep heel soepel. 86

TUIN- EN LANDSCHAPSMANAGEMENT

s u e i ser

el dat klopr w

n e v e gedr ik doe t a w s e l l a bij

Hallo, ik ben Remon. Tuinen zijn mijn leven, doordeweeks blokken op HAS Den Bosch en op zaterdag tuinen aanleggen, heerlijk! “Of ik voetbal? Nee, ik vind het veld interessanter dan het spel. Veel mensen denken bij een voetbalveld alleen maar aan een grasmat. Maar er komt zó veel meer bij kijken. Welke grassoorten gebruik je, hoe houd je die sterk, welke mest is daar voor nodig? Maar ook: hoe beheer je zo’n veld, welke eisen worden er gesteld? Al die dingen, alles wat met groen te maken heeft in de vrije ruimte, leer ik bij Tuin- en landschapsmanagement. Ik heb eerder een mbo opleiding gedaan. Daarom kon ik hier meteen in het tweede jaar instromen. Zonder problemen, het sloot perfect op elkaar aan. Het mooie van HAS Den Bosch? De kleinschaligheid, ons kent ons. Maar ook: de structuur van de opleiding, het projectmatig werken. Als ik straks klaar ben, hoop ik in m’n werk mijn twee opleidingen te combineren. Dus bijvoorbeeld bij een ingenieursbureau adviseren en bestekken schrijven voor gemeenten en aannemers. Maar ook naar buiten: zelf tuinen aanleggen. Of voetbalvelden.”

Ik breng bijna al mijn vrije tijd door in tuinen.

Alles wat met groen te maken heeft in de vrije ruimte.

TUIN- EN LANDSCHAPSMANAGEMENT

Tuin- en landschapsmanagement Facts & Figures Wil jij ontdekken hoe je het groen om je heen kunt ontwikkelen, inrichten, realiseren en beheren? Zie je jezelf wel als manager van de natuur? Dan is de studie Tuin- en landschapsmanagement iets voor jou! In deze studie verzamel je praktische kennis over water, bodem en vegetatie. Je krijgt les in cultuurtechniek zoals landmeten en waterpassen. En theoretische vakken als bedrijfsmanagement, marketing, voorlichtingskunde, personeel en leidinggeven. Je leert om samenhang te zien tussen de verschillende projectfases, van beleid tot uitvoering. Zo kun je beheersproblemen niet alleen analyseren, maar ook oplossen. Tijdens de studie Tuin- en landschapsmanagement kweek je alle vaardigheden om de groene ruimte in stedelijke en landelijke gebieden op de meest uiteenlopende manieren te ontwikkelen. Later kun je dan zowel op management- als op uitvoerend en beheersniveau aan de slag. Denk hierbij bijvoorbeeld aan parken, plantsoenen of sportvelden. Of natuurgebieden, ecologische verbindingszones en verschillende landschapstypen. Als tuinen landschapsinrichter of technisch tekenaar bij een ingenieursbureau. Of als landschapsdeskundige bij een adviesbureau of voorlichter bij een natuurorganisatie. Met Tuin- en landschapsmanagement kun je overal terecht waar het groeit en bloeit.

Taal

Nederlands

Studieduur

4 jaar (incl. stages) Studenten die een verwante vooropleiding hebben gehad, kunnen eventueel in het tweede jaar starten. Vraag het na bij de studieadviseur.

Stageduur

1 jaar (in totaal) in binnen- en buitenland

Leermethoden

Projecten, praktijkopdrachten, vaardigheidstrainingen, workshops, (gast-)lezingen, hoorcolleges, practica, excursies, werkcolleges, (internationale) stages, afstudeeropdracht

Modulen

Groen en landschap, Plant en groei, Ontwerpen, Watersystemen, Marketing en Communicatie, Sportvelden en en Beheer Beleid Landelijk Gebied Wil je het volledige leerplan zien, scan de QR code of ga naar: hasdenbosch.nl/tuinenlandschapsmanagement

Faciliteiten

Schooltuin met de nieuwste teeltsystemen, practicaruimten, techniekhal, kas met hightech klimaatkamers, studiepaleis, laptopstations, computerlokalen, boekhandel, catering, printshop

Stages

Groenbeheerplan schrijven voor een gemeente, gebiedsinventarisatie en analyse uitvoeren voor een park, inrichtingsplan maken voor een sportcomplex, werkvoorbereiding en calculatie bij een groot groenvoorziening

Beroepen

Tuin- en landschapsinrichter, technisch tekenaar bij een ingenieursbureau, werkvoorbereider bij een groenvoorzieningsbedrijf, projectleider bij de gemeente, beleidsmedewerker bij de provincie, landschapsdeskundige bij een adviesbureau, ontwerper bij een architectenbureau, voorlichter of beheerder bij een natuurorganisatie

Studieadviseur: Monique Huberts E-mail: m.hubertso@hasdb.nl Telefoon: 073 - 692 38 22

OriĂŤntatiedagen woensdag 7 december 2011 woensdag 28 maart 2012

Voedingsmiddelentechnologie 91

wijs

als wat l e p m i s , zijn dat wil ik

Hallo, ik ben Valentijn.

’Gezondheid’ fascineert mij mateloos, daar heb ik hier in vier jaar veel over geleerd,

maar ben blij dat ik nu snel klaar ben.

Onderzoek is voor mij de ultieme kick. “Een wijs man. Dat zei ik vroeger altijd als iemand me vroeg: wat wil je later worden? Het geeft me een enorme kick om te kunnen zeggen: dit heb ik onderzocht, dit zijn mijn resultaten. Daarom ben ik Voedingsmiddelentechnologie gaan studeren, aan HAS Den Bosch. Mensen en gezondheid interesseerden me altijd al. Ik wilde zelfs ooit gipsmeester of fysiotherapeut worden. Maar bij Voedingsmiddelentechnologie ga je dieper, leer je verder kijken. Je onderzoekt de achtergronden, bestudeert zintuigen, motivatie, gedrag. Ik koos voor de specialisatie Food & Health, de afgelopen vier jaar heb ik me steeds meer gericht op gezonde voeding. ‘Je bent wat je eet’, daar geloof ik wel in. Voor mijn afstudeeropdracht doe ik nu een onderzoek naar ‘verzadiging en de geloofwaardigheid van claims’: wat ervaren mensen als er bijvoorbeeld ‘extra vezels’ op een pak koekjes staat? Fascinerend vind ik dat. Na HAS Den Bosch ga ik dan ook doorstuderen, aan Wageningen Universiteit. Ik wil namelijk nog steeds een wijs man worden. En dat gaat me zo wel lukken.”

Je onderzoekt de achtergronden, bestudeert zintuigen, motivatie, gedrag.

Meer weten over Valentijn? Scan de QR-code of ga naar: hasdenbosch.nl/valentijn

VOEDINGSMIDDELENTECHNOLOGIE

Hallo, mijn naam is Eva. Mijn vader en oom werkten in de food en sport.

Ik wilde iets anders en dat heb ik gevonden.

Tijdens mijn stage hadden wij op één dag 84 verschillende taarten gemaakt... “De helft van alle Nederlanders heeft ooit een taart van mij gegeten. Echt! Ik doe Voedingsmiddelentechnologie aan HAS Den Bosch en werkte tijdens mijn stage bij de banketbakkerij van de Hema, productontwikkeling. Ik verbeterde daar onder andere de samenstelling van de appelkruimeltaart. Dat is dus nu ook een beetje ‘mijn’ taart. Hoe ik bij HAS Den Bosch terechtkwam? Tja, ik twijfelde eerst tussen sport en voeding. Ik wilde iets met m’n handen doen, iets met gezondheid èn iets vernieuwends. Ik dacht nog even aan Food Design, maar toen ze me hier op een open dag vertelden wat je allemaal kunt doen met Voedingsmiddelentechnologie was ik meteen verkocht. Zelf producten bedenken die dan later in de winkel liggen, dat leek me fantastisch. Nou ja, inmiddels weet ik door die taart hoe dat voelt. Inderdaad, te gek. M’n volgende stage? Vier maanden buitenland, het liefst zo ver mogelijk weg. Ook weer in een bakkerij. Eens kijken of ze daar ook ‘mijn’ appelkruimeltaart kennen…” Een kijkje nemen bij de stage van Eva? Scan de QR-code of ga naar: hasdenbosch.nl/eva

Zelf producten bedenken die dan later in de winkel liggen, dat leek me fantastisch. 94

VOEDINGSMIDDELENTECHNOLOGIE

n e g n i g a uitd

oeg zijn n e g t e i n ijn leven m n i r e n kunne

Voedingsmiddelentechnologie Facts & Figures Ooit dieper na gedacht over vruchtenyoghurt? Je afgevraagd hoe de smaak, kleur en dikte werden bepaald? Wel eens willen weten hoe ze de kwaliteit, veiligheid, houdbaarheid kunnen garanderen? En wat al die vermeldingen op het etiket betekenen? Dan is Voedingsmiddelentechnologie je op het lijf geschreven. Tijdens deze veelzijdige studie leer je alles over het ontwikkelen en bereiden van nieuwe, betere en gezondere voedingsmiddelen of het aanpassen van bestaande. Je leert de ingrediënten bedenken, de veiligheid en gezondheid bewaken. En je leert de bereidingsprocessen te ontwikkelen. Voedingsmiddelentechnologie kent twee specialisaties: Food Technology en Food & Health. Bij Food Technology leer je alles over productiemethoden, kwaliteit, veiligheid en beheersbaarheid van voedingsmiddelen. Maar ook over de relatie tussen grondstoffen en bewerkingsprocessen. En het bewaken van kwaliteit. Food & Health leidt je op tot voeding en gezondheidsspecialist: jij controleert of de samenstelling van voeding verantwoord en gezond is. Bovendien ga je op zoek naar betere producten en denk je na over nieuwe ingrediënten. Voor welke richting je ook kiest: als voedingsmiddelentechnoloog kun op veel plaatsen aan de slag. Een baan in de sales bijvoorbeeld, productie, kwaliteit, productontwikkeling, research of management – zowel bij multinationals als in het Midden en Kleinbedrijf. Je kunt bedrijven gaan adviseren die voedings- (en genots)middelen maken of verpakken, maar ook machinebouwers en toeleveranciers van grond- en hulpstoffen. Het overgrote deel van de afgestudeerden komt bij voedingsmiddelenproductiebedrijven terecht, maar onderzoeksinstituten, adviesbureaus of de Voedsel en Waren Autoriteit zijn ook mogelijk. Bijna 10% van de afgestudeerden vindt een baan in het buitenland en een nog groter deel heeft een internationaal georiënteerde baan.

Studieadviseur: Ron de Veld E-mail: r.dveld@hasdb.nl Telefoon: 073 - 692 37 11

Oriëntatiedagen woensdag 14 december 2011 donderdag 29 maart 2012

Taal

Nederlands

Studieduur

4 jaar (incl. stages) Studenten die een verwante vooropleiding hebben gehad, kunnen eventueel in het tweede jaar starten. Vraag het na bij de studieadviseur.

Stageduur

1 jaar (in totaal) in binnen- en buitenland

Leermethoden

Projecten, praktijkopdrachten, vaardigheidstrainingen, workshops, (gast-)lezingen, hoorcolleges, practica, excursies, werkcolleges, (internationale) stages, afstudeeropdracht

Modulen

Voeding en gezondheid, Consumentengedrag, Productontwikkeling, Conserveren, Veilig voedsel, Productkennis Wil je het volledige leerplan zien, scan de QR code of ga naar: hasdenbosch.nl/voedingsmiddelentechnologie

Specialisaties

Food Technology Food & Health Voor je afstudeerjaar maak je een keuze uit één van de vier (industriële) sectoren: bakkerij, dranken, vlees of zuivel. Bovendien kies je één van de functiespecialisaties: productontwikkelaar, procestechnoloog, kwaliteitskundige, voedingskundige, commercieel technoloog, verpakkingstechnoloog.

Faciliteiten

Voedingsmiddelentechnolgiehal, Food Design Centre, laboratoria, practicaruimten, studiepaleis, laptopstations, computerlokalen, boekhandel, catering, printshop

Stages

Meewerken aan de ontwikkeling van nieuwe toetjes (b.v. Friesland Campina), testen van nieuwe verpakkingen voor ketchup (b.v. Heinz), kostenverlaging van de bierproductie (b.v. Heineken), plan voor het beheersen van veiligheid van producten maken (b.v. Oil & Vinegar), :onderzoek naar het aan brengen van nieuwe smaakjes bij chips (b.v. Lays)

Beroepen

Hoofd kwaliteitsdienst, KAM-coördinator (kwaliteit, Arbo en Milieu), productiemanager, productontwikkelaar, controleur bij Keuringsdienst van Waren, eigen bedrijf op gebied van gezonde voeding of adviesbureau

Topklas Ondernemen Ondernemer in de dop? Kleine zelfstandige of grootindustrieel? Met de afstudeervariant Topklas Ondernemen krijgt jouw ondernemingsgeest de ruimte en zet je een eigen bedrijf op. Ongeacht de opleiding die je aan hogeschool HAS Den Bosch volgt, zet je met medestudenten je eerste stappen in het ondernemerschap. Vanzelfsprekend komt in het Topklas-jaar het theoretisch kader aan bod. Maar nog belangrijker is de – vaak weerbarstige – praktijk: je rolt je mouwen op en onderzoekt hoe levensvatbaar jouw idee is en hoe je een win-win-situatie creëert. Zit de wereld te wachten op jouw vondst? Wat zijn de valkuilen? De antwoorden op die essentiële vragen ontdek je tijdens het ontwikkelen van je visie en het planmatig uitwerken van je strategie. Zo leer je denken daadkracht met elkaar te combineren – een absolute voorwaarde voor een succesvolle business. Bij Topklas Ondernemen word je ondersteund door zowel ondernemers uit de praktijk als docenten en coaches. Of je jonge onderneming uiteindelijk een succes wordt, bepaal jij. En je klanten natuurlijk. Topklas Ondernemen is een geweldige kans om zonder compromissen je eigen zakelijke passie te volgen, inclusief hbo-diploma en je eigen bedrijf!

MEER MOGELIJK NA JE MBO

Van alle studenten die

zich voor hogeschool HAS Den Bosch inschrijven, is ruim 30% afkomstig van een mbo-opleiding. Heb jij een mbo-diploma? Lees dan verder en ontdek welke mogelijkheden hogeschool HAS Den Bosch jou te bieden heeft!

Wat zeggen mbo’ers zelf? We hebben enkele mbo’ers gevraagd naar hun overwegingen om zich voor HAS Den Bosch in te schrijven. Hun reacties: “Van ondernemers met een HAS-diploma heb ik gehoord dat het een uitstekende uitbreiding is op je mbo-diploma.” “Ik heb voor de HAS gekozen, omdat ik denk dat bedrijven steeds meer op zoek zijn naar hoger opgeleid personeel.” “Met alleen een mbo-diploma kun je (vind ik) minder goed een bedrijf runnen. De HAS gaat veel dieper in op management en het bedrijfsleven” “Toen ik tijdens een Open Dag het verschil zag tussen het gemiddelde maandsalaris van een afgestudeerde mbo-student en dat van een afgestudeerde hbo’er was de keuze snel gemaakt.” “Ik ben naar de HAS gegaan omdat ik mezelf nog te jong vond om fulltime te gaan werken. Daarnaast heb je met een HAS-diploma betere kansen op de arbeidsmarkt." “Het mbo gaf me niet voldoende kennis om die leuke en een goed betaalde baan te krijgen waar ik aan denk. Ook voelde ik er weinig voor om mijn hele leven uitvoerend werk op een kwekerij te doen.” 98

De meeste mbo’ers die zich bij HAS Den Bosch inschrijven, hebben een agrarische, economische of communicatieopleiding achter de rug. Maar er zijn ook eerstejaars HAS-studenten die een heel andere mbo-opleiding hebben gevolgd. Kortom: op HAS Den Bosch kom je de meest uiteenlopende mensen tegen. En dat merk je. Aan de levendige sfeer bijvoorbeeld. Veel mbo-studenten zoeken extra diepgang, zo blijkt uit gesprekken. Bovendien zoeken velen een vervolgopleiding die hun kansen op de arbeidsmarkt vergroot. Dat biedt HAS Den Bosch. Speciaal voor mbo’ers met een verwante opleiding hebben we driejarige en drieënhalfjarige studietrajecten ontwikkeld. Verhelderend gesprek Heb je vragen over de toelatingseisen van HAS Den Bosch? In een gesprek met een studieadviseur over de HAS-opleiding van jouw keuze, wordt helder of dit de studie is die het beste past bij jouw wensen en toekomstplannen: Hogeschool HAS Den Bosch biedt immers 14 opleidingen en tientallen afstudeerrichtingen. Bovendien wordt snel duidelijk welke vakken je eventueel moet bijspijkeren. Ook daarin biedt HAS Den Bosch je de helpende hand. Toelatingseisen Op HAS Den Bosch krijg je meer theorie dan op het mbo, maar het accent ligt sterk op kennis en vaardigheden – die je ook daadwerkelijk leert toepassen. Om die praktijkgerichte kennis onder de knie te krijgen, dien je je mbo-opleiding op niveau-4 met succes te hebben afgerond. Verder is het voor alle opleidingen aan de HAS Den Bosch (met uitzondering van Food Design & Innovation) belangrijk dat je kunt instromen met wiskunde C1 of C2 en/of scheikunde C1 of C2. De reden is simpel: anders red je het niet. Wiskunde heb je nodig voor Bedrijfskunde en agribusiness, Tuin- en landschapsmanagement, Stad en streekontwikkeling en Geo Media & Design. Wis- en scheikunde zijn nodig voor Tuinbouw en akkerbouw, Dier- en veehouderij, Milieukunde, Voedingsmiddelentechnologie, Toegepaste Biologie en International Food & Agribusiness. Bijspijkeren Om je op weg te helpen, heeft HAS Den Bosch een programma voor mbo’ers opgezet. Als je je kennis wilt opvijzelen, kun je tussen februari en juli op HAS Den Bosch les krijgen in wiskunde, scheikunde, Nederlands en Engels. In dat half jaar maak je drie toetsen per vak. Na de tweede toets beoordelen de betrokken docenten voor jou het beste studie-advies. Uiteraard krijg je daar een gesprek over. Als je gemiddeld een 5,5 of meer voor de toetsen behaalt, kun je bij hogeschool HAS Den Bosch aan de slag.

Slotadvies Ons slotadvies is kort en bondig. Drie woorden: kom eens praten! We maken graag tijd voor je vrij om je pluspunten en eventuele struikelblokken op een rij te zetten. Eén zekerheid: er is meer mogelijk dan je denkt!

TOELATINGSEISEN2012 2013 -

Bedrijfskunde en agribusiness 34866 VWO met profiel: - Natuur en techniek - Natuur en gezondheid - Economie en maatschappij - Cultuur en maatschappij HAVO met profiel: - Natuur en techniek - Natuur en gezondheid - Economie en maatschappij - Cultuur en maatschappij met wiskunde A of B Dier- en veehouderij 34869 VWO met profiel: - Natuur en techniek - Natuur en gezondheid - Economie en maatschappij met scheikunde HAVO met profiel: - Natuur en techniek - Natuur en gezondheid - Economie en maatschappij met scheikunde Food Design and Innovation 34122 Food Design en Creative Food Marketing VWO met profiel: - Natuur en techniek - Natuur en gezondheid - Economie en maatschappij - Cultuur en maatschappij

International Food & Agribusiness * VWO met profiel: - Natuur en techniek - Natuur en gezondheid - Economie en maatschappij - Cultuur en maatschappij met wiskunde A of B HAVO met profiel: - Natuur en techniek - Natuur en gezondheid - Economie en maatschappij - Cultuur en maatschappij met wiskunde A of B Milieukunde 34284 VWO met profiel: - Natuur en techniek - Natuur en gezondheid - Economie en maatschappij met scheikunde HAVO met profiel: - Natuur en techniek - Natuur en gezondheid - Economie en maatschappij met scheikunde

HAVO met profiel: - Natuur en techniek - Natuur en gezondheid - Economie en maatschappij - Cultuur en maatschappij

Plattelandsvernieuwing 34859 Tuin- en landschapsmanagement (aanmelden bij Plattelandsvernieuwing) Stad en streekontwikkeling (aanmelden bij Plattelandsvernieuwing) Landcape Design (aanmelden bij Plattelandsvernieuwing) VWO met profiel: - Natuur en techniek - Natuur en gezondheid - Economie en maatschappij - Cultuur en maatschappij

Geo Media & Design* VWO met profiel: - Natuur en techniek - Natuur en gezondheid - Economie en maatschappij - Cultuur en maatschappij

HAVO met profiel: - Natuur en techniek - Natuur en gezondheid - Economie en maatschappij - Cultuur en maatschappij met wiskunde A of B

HAVO met profiel: - Natuur en techniek - Natuur en gezondheid - Economie en maatschappij - Cultuur en maatschappij met wiskunde A of B 100

Toegepaste Biologie 30009 VWO met profiel: - Natuur en techniek - Natuur en gezondheid - Economie en maatschappij met scheikunde HAVO met profiel: - Natuur en techniek - Natuur en gezondheid - Economie en maatschappij met scheikunde Tuinbouw en akkerbouw 34868 Tuinbouw en akkerbouw Horticulture & Business Management (aanmelden bij Tuinbouw en akkerbouw) Floral Design & Business Management (aanmelden bij Tuinbouw en akkerbouw) VWO met profiel: - Natuur en techniek - Natuur en gezondheid - Economie en maatschappij met scheikunde HAVO met profiel: - Natuur en techniek - Natuur en gezondheid - Economie en maatschappij met scheikunde Voedingsmiddelentechnologie 34856 Food Technology en Food & Health VWO met profiel: - Natuur en techniek - Natuur en gezondheid - Economie en maatschappij met scheikunde HAVO met profiel: - Natuur en techniek - Natuur en gezondheid - Economie en maatschappij met scheikunde

Instroomeisen *Geo, Media & Design Deze opleiding start naar verwachting september 2012. Om op de hoogte gehouden te worden van de ontwikkelingen of voor meer informatie over instroomeisen en inschrijven, neem contact op met de studieadviseur.

Verkeerd profiel? Als jouw profiel geen toelating biedt tot de opleiding van je keuze, neem dan contact op met de studieadviseur van die studie. Zij geeft je advies over het studietraject dat je kunt volgen. Zo kan het soms slim zijn om bijvoorbeeld eerst een mboopleiding niveau 4 te gaan volgen. Ouder dan 21 jaar? Ook als je 21 jaar of ouder bent en niet aan de toelatingseisen voldoet, kun je contact opnemen met de studieadviseur van de opleiding. Samen bekijken we dan je mogelijkheden.

Studieadviseurs: Talitha van Son E-mail: T.vSon@hasdb.nl Telefoon: 073 – 692 38 21 *International Food & Agribusiness Deze opleiding start naar verwachting september 2012. Om op de hoogte gehouden te worden van de ontwikkelingen of voor meer informatie over instroomeisen en inschrijven, neem contact op met de studieadviseur.

MBO

Studieadviseur: Monique Huberts E-mail: Info-ifa@hasdb.nl Telefoon: 073 – 692 36 00

Voor de studies: * Bedrijfskunde en agribusiness * Stad en streekontwikkeling * Tuin- en landschapsmanagement * Landscape Design * Geo Media & Design * International Food & Agribusiness moet je examen afgelegd hebben voor het vak wiskunde.

Certificaatstudie Floral Design Geen instroomeisen, alleen Engelse taaltoets is een vereiste. Inschrijven rechtstreeks via HAS Den Bosch. Voor de Engelstalige opleidingen geldt de volgende aanvullende instroomeis: Engelse taaltoets (IELTS of TOEFL) - Heb je als vooropleiding vwo of havo en je je diploma behaald met een positief resultaat voor Engels als examenvak (6 of hoger), dan hoef je geen taaltoets af te leggen. - Heb je een relevante MBO-opleiding op niveau 4? Dan hoef je geen taaltoets af te leggen. - Heb je jouw vooropleiding gevolgd in een land waar Engels de voeren onderwijstaal is dan hoef je geen taaltoets af te leggen. Het intakegesprek wordt (gedeeltelijk) in het Engels gevoerd om te toetsen of je Engels voldoende is. In alle andere gevallen moet je een Engelse taaltoets af leggen om toe gelaten te worden voor de Engelstalige opleidingen. Heb je aanvullende vragen of wil je meer informatie? Neem dan contact op met de studieadviseurs.

HAVO/VWO Voldoe je niet aan de instroomprofielen? Voldoe je niet aan de gestelde toelatingseisen? Dan kun je voor scheikunde of wiskunde een “deficiëntiecursus” volgen. Deficiënt betekent ‘tekort’ of ‘ontoereikend’. De cursus wordt gegeven van begin juni tot half juli. Je komt twee dagdelen per week (bijv. dinsdag- en donderdagochtend) naar HAS Den Bosch. De docent legt de leerstof uit en je krijgt opdrachten die je zelf moet uitwerken. Na vijf weken les krijg je een toets. De toets moet je met minimaal een 5,5 afronden om aan de toelatingseisen te voldoen. Voor meer informatie kun je contact opnemen met Bureau Studentzaken: 073 - 69 23 603 101

Om toegelaten te worden voor een studie bij HAS Den Bosch, moet je in het bezit zijn van een mbo-diploma niveau 4. Daarnaast gelden de volgende toelatingseisen:

Voor de studies: * Toegepaste Biologie * Dier- en veehouderij * Tuinbouw en akkerbouw * Horticulture & Business Management * Floral Design & Business Management * Milieukunde * Voedingsmiddelentechnologie moet je examen afgelegd hebben voor de vakken wiskunde en scheikunde. Voor de studie: Food Design & Innovation vindt toelating alleen plaats via een adviesgesprek.

MBO/HAS traject Wil je je kennis van een aantal vakken verbeteren of voldoe je niet aan de toelatingseisen (m.b.t. wiskunde en/of scheikunde)? Dan is het mbo/HAS traject iets voor jou. Afhankelijk van de studie die je wilt gaan volgen, word je kennis bijgespijkerd voor de vakken Nederlands, Engels, wiskunde en/of scheikunde. Tijdens dit programma krijg je les van onze docenten. Je proeft iets van de sfeer van HAS Den Bosch en de manier van lesgeven. De lessen worden gegeven op twintig vrijdagen, van begin februari tot eind juni. Er zijn drie toetsmomenten. Op grond van de behaalde resultaten en je studiehouding, krijg je een advies om wel of niet een studie aan HAS Den Bosch te beginnen. Om alsnog aan de toelatingseisen te voldoen, moet je, afhankelijk van de studie die je wilt gaan volgen, het vak wiskunde en/of scheikunde met minimaal een 5,5 afronden!

wie, wat, waar en wanneer? 102

Agenda open dagen, oriëntatiedagen, beurzen en evenementen 2011-2012 Data Beurzen en evenementen

Data open dagen 2011 - 2012 • Zaterdag 12 november 2011 (10.00 – 14.00 uur) • Zaterdag 17 maart 2012 (10.00 – 14.00 uur) • Donderdagavond 24 mei 2012 (18.00 – 21.30 uur) Data oriëntatiedagen 2011 - 2012 • Woensdag 30 november 2011 Milieukunde Food Design & Innovation Landscape Design International Food & Agribusiness •

•

Woensdag 7 december 2011 Dier- en veehouderij Tuinbouw en akkerbouw/ Horticulture & Business Management Tuin- en landschapsmanagement Geo Media & Design Woensdag 14 december 2011 Bedrijfskunde en agribusiness Voedingsmiddelentechnologie Toegepaste Biologie Stad en streekontwikkeling Floral Design & Business Management Dinsdag 27 maart 2012 Milieukunde Food Design & Innovation Landscape Design International Food & Agribusiness Woensdag 28 maart 2012 Dier- en veehouderij Tuinbouw en akkerbouw/ Horticulture & Business Management Tuin- en landschapsmanagement Geo Media & Design Donderdag 29 maart 2012 Bedrijfskunde en agribusiness Voedingsmiddelentechnologie Toegepaste Biologie Stad en streekontwikkeling Floral Design & Business Management

103

•

HBO-introfestival 8 september 2011 Grote markt ’s-Hertogenbosch

•

Horse Event 9, 10 en 11 september 2011 NHB Deurne

•

Onderwijsbeurs Zuid-Nederland 30 sept. en 1 oktober 2011 Beursgebouw Eindhoven

•

Landbouw vakbeurs 12, 13 en 14 oktober 2011 Brabanthallen ’s-Hertogenbosch

•

Hortifair 1 t/m 4 november 2011 Rai Amsterdam

•

Careerday 21 en 22 november 2011 TU Eindhoven.

•

IPM Essen (Tuinbouw vakbeurs) 24 t/m 27 januari 2012

•

Animal Event april 2012 Beekse Bergen Hilvarenbeek

•

Floriade 5 april tot 7 oktober 2012 Venlo

Waar moet je aan denken Aanmelden, studiefinanciering, kosten, op kamers Aanmelden De inschrijvingsprocedure voor een studie aan HAS Den Bosch verloopt via Studielink. Ga naar de website www.hasdenbosch.nl, klik op ‘studiemogelijkheden’ en dan op ‘direct aanmelden’. Je wordt nu doorgelinkt naar de website van Studielink. Je vraagt eerst een wachtwoord aan en daarna kun je jouw gegevens gaan invoeren: naam, adres, vooropleiding en welke opleiding je bij HAS Den Bosch wilt gaan volgen. Jouw gegevens worden in het studentensysteem verwerkt en je ontvangt hierover bericht in je Studielink inbox/account. In juni ontvang je informatie over de start van het studiejaar en de kennismakingsweek met de studentenvereniging Gremio Unio (in de week voor de start van het studiejaar). Ook ontvang je informatie over het bestellen van boeken en dictaten. De inschrijving wordt definitief als je aan de toelatingsvoorwaarden voldoet en het collegegeld betaald is. Kosten van de studie Elke jaar stelt de minister van OC&W de hoogte van het wettelijk collegegeld vast. Voor het studiejaar 2011-2012 was dit ¤ 1713,--. De jaarlijkse kosten voor boeken, dictaten en andere leermiddelen bedragen in totaal ¤ 550,-- (afhankelijk van de gekozen studie). Verder zijn er nog bijkomende kosten voor o.a. excursies en praktijkscholen, die ook per studie kunnen verschillen. Voor studenten die al een bacheloropleiding hebben afgerond of waarvan de studie om een andere reden niet door de overheid bekostigd wordt, bedraagt het instellingscollegegeld ¤ 6250,--. Op kamers? Woningcoöperatie Brabant Wonen beheert twee studentenflats in ‘s-Hertogenbosch. Ze staan aan de Wethouder Schuurmanslaan (Noord) en de Onderwijsboulevard (West). Om voor een kamer in aanmerking te komen, moet je ingeschreven staan bij Woonservice. De actuele woningadvertenties kun je via internet bekijken. Je moet zelf reageren als er een kamer is waarvoor je belangstelling hebt. Dit kan via internet, telefonisch of schriftelijk. Er wordt gecontroleerd of je aan alle voorwaarden voldoet (bijv. leeftijd, inkomen) en daarna wordt gekeken wie het langst ingeschreven staat en die krijgt als eerste de kamer aangeboden. Kamers zoeken kun je vanuit je luie stoel doen, maar je moet wel snel reageren! Meer informatie over inschrijven voor kamers kun je vinden op www.woonservicedenbosch.nl en op www.brabantwonen.nl

104

Wie, wat, waar adressen, studieadviseurs en overige informatie Bezoekadres Hogeschool HAS Den Bosch Onderwijsboulevard 221, 5223 DE ’s-Hertogenbosch Correspondentieadres Hogeschool HAS Den Bosch Postbus 90108, 5200 MA ’s-Hertogenbosch Telefoon 073 – 692 36 00

Fax 073 – 692 36 99

Website en e-mailadres Internet: www.hasdenbosch.nl

E-mail: hasdb@hasdb.nl

College van Bestuur Drs. D.J. Pouwels (voorzitter) Mr. S.C.M. Valk Opleidingsdirecteuren Ir. J. C.A.M. Denissen Dier- en veehouderij, Milieukunde, Toegepaste Biologie, International Food & Agribusiness Ir. A.A.S. Hattink Tuinbouw en akkerbouw, Stad en streekontwikkeling, Tuin- en landschapsmanagement, Landscape Design, Geo Media & Design, Horticulture & Business Management, Floral Design & Business Management Ir. E.J. Ulrich Voedingsmiddelentechnologie, Food Design & Innovation, Bedrijfskunde en agribusiness Studieadviseurs Bedrijfskunde en agribusiness Sandra Aslan, S.Aslan@hasdb.nl • T:073-692 36 75 Dier- en veehouderij Annemarie Kerkhof, A.Kerkhof@hasdb.nl• T: 073 – 692 36 59 Food Design & Innovation Caroline Kesselaer, c.kesselaer@hasdb.nl • T: 073 – 692 37 20 International Food & Agribusiness Monique Huberts, Info-ifa@hasdb.nl • T: 073 – 692 36 00 Milieukunde, Toegepaste Biologie Pauline Spitters, P.Spitters@hasdb.nl • T: 073 – 692 36 30 Tuinbouw en akkerbouw, Floral Design & Business Management, Geo Media & Design, Horticulture & Business Management Talitha van Son, T.vSon@hasdb.nl • T: 073 – 692 38 21 Tuin- en landschapsmanagement, Stad en streekontwikkeling, Landscape Design Monique Huberts, M.Huberts@hasdb.nl • T: 073 – 692 38 22 Voedingsmiddelentechnologie Ron de Veld, R.dVeld@hasdb.nl • T: 073 – 692 37 11

Colofon Tekst: Marc van Doornewaard, Helen Potters ‘s-Hertogenbosch Vormgeving: Studio Jean Philipse, Sint-Michielsgestel Illustraties: Edith Buenen Fotografie studenten: Karin Jonkers, Sint-Michielsgestel Visagie: Mirella Feekes Productie en redactie: Afdeling Communicatie & Internationalisering HAS Den Bosch Druk: Proost NV, Turnhout Met dank aan alle studenten die hebben meegewerkt aan de fotoshoot.

14OPLEIDINGEN (echt uitstekende)

DUIZEND+mogelijkheden Down to earth. Enthousiast. Steady. Jong. Tolerant. Stoutmoedig. Groen. Zwart. Wit. Rood. Ondernemend. Passievol. Bevlogen. Persoonlijk. Internationaal. Up-to-date. Productief. Harmonieus. Economisch. Kleurrijk. Ongedwongen. Wetenschappelijk. Vitaal. Onderzoekend. Stimulerend. Bijzonder. To the point. Individueel. Innovatief. Temperamentvol. Something else. Bezield. Zakelijk. Veelzijdig. Betrouwbaar. Optimistisch. Praktisch. Betrokken. Puur. No-nonsense. Onafhankelijk. Effectief. Objectief. Gezellig. Oprecht. Inspirerend. Kleurrijk. Ambitieus. Easy-going. Ondernemend. Rood. Avontuurlijk. Levendig. Recht door zee. Eigenwijs. In beweging. Down to earth. Enthousiast. Steady. Jong. Tolerant. Stoutmoedig. Groen. Zwart. Wit. Ondernemend. Passievol. Persoonlijk. Kleurrijk. Internationaal. Up-to-date. Productief. Harmonieus. Economisch. Puur. Ongedwongen. Wetenschappelijk. Onderzoekend. Vitaal. Stimulerend. Bijzonder. To the point. Individueel. Innovatief. Temperamentvol. Something else. Bezield. Zakelijk. Betrouwbaar. Optimistisch. Praktisch. Betrokken. No-nonsense. Onafhankelijk. Effectief. Objectief. Gezellig. Oprecht. Inspirerend. Kleurrijk. Ambitieus. Easy-going. Ondernemend. Avontuurlijk. Levendig. Recht door zee. Eigenwijs. In beweging. Bevlogen. Enthousiast. Steady. Jong. Tolerant. Stoutmoedig. Groen. Zwart. Wit. Rood. Ondernemend. Passievol. Bevlogen. Persoonlijk. Internationaal. Up-to-date. Productief. Harmonieus. Economisch. Onderzoekend.

r future u o y e Creat

NOW

Create your future

NOW