OVER DE GRENS LEERKRACHTENHANDLEIDING EEN DIDACTISCH PAKKET OVER 300 JAAR GRENS VOOR LEERLINGEN VAN DE 3DE GRAAD BASISONDERWIJS UIT WEST-VLAAMSE SCHOLEN AAN DE FRANS-BELGISCHE GRENS
Een initiatief van de Provincie West-Vlaanderen, gerealiseerd door Ryckevelde vzw, beweging voor Europees burgerschap
Woord vooraf Beste leerkracht, Dit jaar vieren we de verjaardag van 300 jaar Frans-Belgische grens, waarbij we vooral de steeds nauwere samenwerking tussen beide kanten van de grens in de verf willen zetten. 300 jaar geleden kwamen de toenmalige Europese leiders samen in Utrecht om er een verdrag voor duurzame vrede te ondertekenen. Ondanks het belang van de Vrede van Utrecht is het verdrag bij het grote publiek zo goed als onbekend. Ter gelegenheid van het 300-jarig jubileum van de Vrede van Utrecht willen we er opnieuw de gepaste aandacht aan gegeven. Daarom staan er talloze evenementen en activiteiten op het programma, van De Panne tot Menen. En ook voor scholen is er een aanbod. Hierbij vindt u de lesbrief ‘Over de grens’. In deze lesbrief verdiepen we ons in de Vrede van Utrecht die 300 jaar geleden ondertekend werd. We gaan na hoe het vredesverdrag er kwam en wat het belang van het verdrag vandaag nog steeds is. In een tweede deel bespreken we de Europese samenwerking. We bekijken de parallellen met de Vrede van Utrecht en ontdekken hoe de Europese Unie de grenzen beetje bij beetje probeert uit te wissen. In een derde deel gaan we na wat de impact van de grens is op de mensen die wonen en leven aan de grens. De lesbrief sluit af met een lied voor ‘300 jaar grens’. De lesbrief is initieel bedoeld voor leerlingen van de derde graad van West-Vlaamse basisscholen van De Panne tot Menen. Het didactisch pakket is opgebouwd aan de hand van vragen en opdrachten die de kinderen inzicht bieden in verschillende facetten van 300 jaar grens. Als leerkracht kies je zelf welke opdrachten aangepast zijn voor je leerlingen. Omwille van didactische redenen werd de inhoud op een vereenvoudigde manier weergegeven. Een figuurtje, Pol de grenspaal, leidt de kinderen door de opdrachten. Het pakket bestaat uit werkblaadjes die kunnen gekopieerd en verspreid worden naar de leerlingen. Daarnaast wordt in de leerkrachtenhandleiding achtergrondinformatie, oplossingen en een overzicht gegeven van de eindtermen die bereikt worden met de lesbrief. Ten slotte wil ik nog Mevr. Ann Leys (Sint-Franciscus Poperinge) van harte bedanken voor haar medewerking aan het pakket. Ik wens jullie alvast een boeiende verkenning van ‘Over de grens’!
Guido Decorte Gedeputeerde voor Gebiedsgerichte werking
‘Over de grens’ I Educatief pakket n.a.v. 300 jaar grens I 2013 © Ryckevelde vzw
-1-
Link met de eindtermen Met het didactisch pakket ‘Over de grens’ worden onderstaande eindtermen bereikt.
Wereldoriëntatie 4.2 4.15 4.16
5.5 5.8
5.9 6.1 6.2
6.8 6.9 6.11 7
De leerlingen kunnen met een zelf gekozen voorbeeld illustreren hoe de prijs van een product tot stand komt. De leerlingen kunnen illustreren op welke wijze internationale organisaties ernaar streven om het welzijn en/of de vrede in de wereld te bevorderen. De leerlingen weten dat Vlaanderen één van de gemeenschappen is van het federale België en dat België deel uitmaakt van de Europese Unie. Ze weten daarbij dat elk een eigen bestuur heeft waar beslissingen worden genomen. De leerlingen kunnen belangrijke gebeurtenissen of ervaringen uit eigen leven chronologisch ordenen en indelen in periodes. Ze kunnen daarvoor eigen indelingscriteria vinden. De leerlingen kunnen aan de hand van een voorbeeld illustreren dat een actuele toestand, die voor kinderen herkenbaar is, en die door de geschiedenis beïnvloed werd, vroeger anders was en in de loop der tijden evolueert. De leerlingen tonen belangstelling voor het verleden, heden en de toekomst, hier en elders. De leerlingen kunnen aan elkaar een te volgen weg tussen twee plaatsen in de eigen gemeente of stad beschrijven. Ze kunnen deze reisweg ook aanduiden op een plattegrond. De leerlingen kunnen in een praktische toepassingssituatie op een gepaste kaart en op de globe evenaar, de polen, de oceanen , de landen van de Europese Unie en de werelddelen opzoeken en aanwijzen. De leerlingen kunnen hun eigen streek en twee andere streken in België situeren op een kaart en de relatie beschrijven tussen de omgeving en aspecten van het dagelijks leven van de mensen. De leerlingen kunnen aspecten van het dagelijks leven in een land van een ander cultuurgebied vergelijken met het eigen leven. De leerlingen kunnen een atlas raadplegen en kunnen enkele soorten kaarten hanteren gebruik makend van de legende, windrichting en schaal. De leerlingen kunnen op hun niveau verschillende informatiebronnen raadplegen.
Muzische vorming 2.2
De leerlingen kunnen improviseren en experimenteren, klankbronnen en muziekinstrumenten uittesten op hun klankwaarde en in een muzikaal (samen)spel daarvan gebruik maken.
‘Over de grens’ I Educatief pakket n.a.v. 300 jaar grens I 2013 © Ryckevelde vzw
-2-
Achtergrondinformatie en oplossingen DEEL 1 – HOE ALLES BEGON… Achtergrondinformatie De Vrede van Utrecht zette een punt achter de Spaanse Successieoorlog en bracht een nieuw machtsevenwicht in Europa. Dit resulteerde in een jarenlange vrede. Spaanse Successieoorlog (1702-1713) In 1700 stierf de Spaanse koning, Karel II. Hij stierf kinderloos en dus werd al voor zijn dood druk gespeculeerd over wie hem zou opvolgen. Dit zou immers het machtsevenwicht in Europa grondig kunnen verstoren. Tot ieders grote verbazing bleek dat Karel II Spanje in zijn testament toewees aan Filips van Anjou, de kleinzoon van de Franse koning Lodewijk XIV. Meteen werd duidelijk dat Frankrijk op die manier een overwicht zou krijgen in Europa. De Duitse keizer Leopold I wou dit niet laten gebeuren en eiste de Spaanse troon op. Hij geloofde dat zijn familie er evenveel recht op had als Filips van Anjou. Vooral de Spaanse Nederlanden (onze regio) stonden daarbij ter discussie. Met Filips van Anjou op de troon zou de buffer tussen het Franse en Duitse rijk immers verdwijnen. Ook de omringende landen werden erg zenuwachtig van het idee dat de Fransen er met de Spaanse erfenis vandoor zouden gaan, wat hen enorm machtig zou maken. Willem III, koning van Engeland en stadhouder van de Republiek der Verenigde Provinciën*, smeedde een ruime coalitie die de kant van de Duitse keizer koos. De Grote Alliantie bestond uit: Engeland, de Republiek der Verenigde Provinciën en Duitsland. Daar tegenover stonden Frankrijk en Spanje. De provocaties van Lodewijk XIV leidden ertoe dat de Alliantie hem de oorlog verklaarde. Zo was de Spaanse Successieoorlog een feit: een grote, dure en wereldwijd gevoerde oorlog. Na verloop van tijd breidde de oorlog zich uit en werd ze op meerdere fronten uitgevochten. De strijd werd vooral gevoerd in de Zuidelijke Nederlanden (onze regio), Spanje, Noord-Italië en Zuid-Duitsland, maar ook op zee en in de koloniale gebieden in Amerika, Afrika en Azië. Vandaar dat nu gesproken wordt over Wereldoorlog 0. Al van bij de start van de oorlog onderhandelden de strijdende partijen, helaas zonder resultaten. Daar kwam verandering in omwille van diverse redenen. Zo kwamen een aantal nieuwe leiders aan de macht in Europa. Bovendien nam de onvrede bij de bevolking erg toe, zeker omdat de belastingen bleven stijgen om de oorlog te betalen. Niet alleen bij de bevolking trad er oorlogsmoeheid op. Ook voor de strijdende partijen werd de oorlog meer en meer uitzichtloos en een zware financiële dobber. * De Noordelijke Nederlanden waren vanaf 1648 internationaal erkend als een onafhankelijke staat: de Republiek der Verenigde Provinciën, ook de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden genoemd. De Zuidelijke/Spaanse Nederlanden waren onderdeel van het Spaanse rijk. Dit kwam ongeveer overeen met het huidige België.
Vrede van Utrecht (11 april 1713) In 1711 startte Engeland in het geheim vredesonderhandelingen met Frankrijk. Toen er een principeovereenkomst was tussen Frankrijk en Engeland, besloot men officiële vredesgesprekken te starten met alle betrokken partijen. Waarom voor Utrecht gekozen werd om het vredesverdrag uit te werken is niet duidelijk. Maar de Republiek (Nederland) was aanvaardbaar voor alle partijen. En Utrecht was centraal gelegen, voor alle partijen goed bereikbaar en had brede, koetsvriendelijke straten. Bovendien had het stadhuis, waar de onderhandelingen plaats vonden, twee even grote toegangspoorten. De Fransen en Engelsen konden zo tegelijkertijd binnengaan. ‘Over de grens’ I Educatief pakket n.a.v. 300 jaar grens I 2013 © Ryckevelde vzw
-3-
De gesprekken werden gevoerd door beroepsdiplomaten, in het Frans. Na maanden onderhandelen kwamen ze tot een akkoord. Enkele afspraken: - Het testament van Karel II werd bevestigd, maar de Franse en Spaanse troon mochten nooit dezelfde koning hebben. De andere Spaanse gebieden, zoals de Spaanse Nederlanden, werden verdeeld over de andere mogendheden. - De Spaanse Nederlanden kwamen onder Oostenrijks bestuur en werden vanaf dan de Oostenrijkse Nederlanden gedoopt. - Engeland kreeg Gibraltar en Menorca, en zo de controle over de Middellandse Zee. Het vredesverdrag dat de kaart van Europa hertekende, de Vrede van Utrecht, werd op 11 april 1713 ondertekend. Het luidde een periode van vrede en machtsevenwicht in Europa in. Belang van de Vrede van Utrecht In 2013 is het 300 jaar geleden dat de Spaanse Successieoorlog afgesloten werd met de Vrede van Utrecht. Het belang van deze vrede is enorm geweest: 1. Het verdrag zette de toon voor toekomstige vredesonderhandelingen, waarbij diplomatie en internationale afspraken een belangrijke rol spelen. Het waren diplomaten uit heel Europa die na anderhalf jaar onderhandelen een vredesverdrag bereikten, dat grote gevolgen had voor de betrokken landen en hun bezittingen overzee. Met de Vrede van Utrecht kwam er een nieuw systeem van internationale betrekkingen, gebaseerd op machtsevenwicht tussen Europese landen. Dit moest voorkomen dat een staat overwicht zou krijgen over alle andere, wat tot nieuwe conflicten kon leiden. De succesvolle aanpak van de Vrede van Utrecht was bovendien een voorbeeld voor het oplossen van latere conflicten. Zowel het Congres van Wenen (1815) als het Congres van Berlijn (1878) bouwden hierop voort. Ook onze tegenwoordige EU-top heeft dit model. Alle partijen komen in goede sfeer bijeen, geen vernedering en dus rancune van de ‘verliezer’ en toewerken naar een nieuw evenwicht. 2. De Vrede van Utrecht maakte, in tegenstelling tot de Vrede van Münster (1648), effectief een einde aan twee eeuwen van godsdienstoorlogen en zeer bloedige oorlogen in Europa. Godsdienst was na 1713 voor het eerst geen reden meer om ten strijde te trekken. 3. Deze vrede bewerkstelligde een oorlogsvrije periode van 25 jaar in Europa. Een schril contrast met de 16e eeuw, die slechts 4 oorlogsvrije jaren heeft gekend. Meer informatie over de Vrede van Utrecht: www.vredevanutrecht2013.nl/over/vrede-van-utrecht-in-1713.
Kernboodschap
De Vrede van Utrecht kwam er na lang oorlog voeren en iedereen oorlogsmoe was en het geld op was. Met de Vrede van Utrecht bakenden de Europese landen duidelijke hun grenzen af op de kaart en spraken af om die te respecteren. Met de Vrede van Utrecht in 1713 kwam er een tijdlang vrede tussen de Europese landen.
Oplossingen Opdracht 1 7 – 2 – 6 – 5 – 8 – 3 – 9 – 1 – 4. De afbeeldingen zijn afkomstig uit het stripverhaal ‘Vrede van Utrecht 1713-2013’, Stichting Vrede van Utrecht.
‘Over de grens’ I Educatief pakket n.a.v. 300 jaar grens I 2013 © Ryckevelde vzw
-4-
Opdracht 2 1. (1) Iedereen was oorlogsmoe; (2) Het geld was op. 2. In 1713, 300 jaar geleden. 3. De Europese leiders legden de grenzen tussen de landen in Europa vast. Bovendien moest iedereen beloven die te respecteren. 4. Er kwam een tijdlang vrede in Europa. Opdracht 3 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.
waar niet waar: de oorlog kwam er na het overlijden van Karel II. waar niet waar: Wereldoorlog 0 waar niet waar: 1713. niet waar: de Vrede van Utrecht werd ondertekend in de Nederlandse stad Utrecht. niet waar: de Europese leiders legden de grenzen tussen de Europese landen vast. waar waar
Opdracht 4 Men koos voor Nederland omdat het land voor alle partijen aanvaardbaar was. Op de kaart staan de provincie en de stad Utrecht aangeduid.
Opdracht 5 1. 2.
S
3.
L
E
O
P
O
P
A
N
J
E
L
O
D
E
W
G
E
L
D
O
O
R
L
4. 5.
L
D
IJ
K
O
G
S
M
O
A
A
R
6.
U
T
R
E
C
H
T
7.
A
A
N
V
A
A
R
D
B
G
R
E
N
Z
E
N
E
H
O
N
D
E
R
D
10.
R
E
S
P
E
C
T
E
R
E
N
11.
T
W
A
A
L
F
V
R
E
D
E
R
E
N
S
P
A
L
E
N
8. 9.
D
R
I
12. 13.
G
‘Over de grens’ I Educatief pakket n.a.v. 300 jaar grens I 2013 © Ryckevelde vzw
E
-5-
DEEL 2 – HOE DE GRENS VERVAAGT… Achtergrondinformatie De Europese Unie is ontstaan na de Tweede Wereldoorlog. Alleen vrede kon zorgen voor stabiliteit en welvaart in Europa. Daarom besloten de landen om samen te werken. Doorheen de jaren groeide de EU uit tot een project van 27 en binnenkort 28 lidstaten. Na de Tweede Wereldoorlog waren de Europese landen het over één ding eens: nooit meer oorlog! Volgens de Fransman Jean Monnet was dit mogelijk door samen te werken. Onder leiding van de Franse minister van Buitenlandse Zaken Robert Schuman leidde dit tot de ‘Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal’ (EGKS 1951). Dit was een samenwerking tussen 6 landen (België, Duitsland, Frankrijk, Italië, Luxemburg, Nederland) op vlak van ‘kolen’ en ‘staal’. Voortaan zouden beslissingen over kolen en staal genomen worden op Europees vlak. Zo werd oorlog onmogelijk. Voor velen was deze ‘Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal’ het begin van de Europese samenwerking. Het begon dus als een economische samenwerking, maar in de volgende jaren gingen de Europese landen op meer vlakken samenwerken. Je kan spreken van een sneeuwbaleffect. Samenwerking op 1 beleidsdomein, leidt al snel tot samenwerking op andere vlakken. Na WO II wilde Europa ook het voedseltekort oplossen en meer welvaart creëren. Het duurde dan ook niet lang voordat de Europese landen ook gingen samenwerken rond landbouw, visserij, transport, enz. Dit moest ondermeer het voedseltekort oplossen en voor meer welvaart zorgen. Met succes. De economische samenwerking werd daarom ook bij elke stap hechter. Het leidde zelfs tot het wegvallen van de binnengrenzen en het ontstaan van één gemeenschappelijke Europese markt. De invoering van de euro in 1999-2002 sloot hierbij aan. Want handel drijven over de grens werd goedkoper en ook de Europese burger profiteerde hier van (bv. wegvallen wisselkosten). Het verhogen van de welvaart is dan ook vaak een argument voor landen om toe te treden tot de EU. De Europese Unie zou niet alleen op steeds meer vlakken samenwerken. Er waren ook steeds meer landen die zich wilden aansluiten bij het project ‘Europa’. We begonnen in 1951 met 6 landen, zijn nu met 27 lidstaten en vanaf 1 juli 2013 met 28. Daarnaast staan er nog heel wat landen in de wachtrij, zoals IJsland en Turkije. Ieder land heeft z’n eigen reden om toe te treden tot de Europese Unie. In 1973 beslisten Denemarken, het Verenigd Koninkrijk en Ierland dat ze graag ook een graantje wilden meepikken van de economische groei. Ze sloten zich dus aan bij de eerste 6 landen (België, Nederland, Luxemburg, Frankrijk, Duitsland en Italië). In de jaren 80 wierpen Griekenland, Portugal en Spanje het juk van de dictatuur van zich af en zagen lidmaatschap van de ‘Europese club’ als een middel om hun democratie te beschermen. De volgende uitbreiding gebeurde in 1995 met Finland, Oostenrijk en Zweden die ook lid werden omwille van economische redenen. Na de val van de Berlijnse Muur (en het communisme) werden Duitsland en Europa terug ‘herenigd’. Hierdoor wilden heel wat landen uit Oost-Europa zich bij de EU voegen. Estland, Letland, Litouwen, Polen, Tsjechië, Slowakije, Hongarije, Cyprus, Malta en Slovenië traden in 2004 toe. De voorlopig laatste uitbreiding gebeurde in 2007, met Bulgarije en Roemenië. Op 1 juli 2013 wordt Kroatië het achtentwintigste lid.
Bron: Europa.eu (de EU in slides)
‘Over de grens’ I Educatief pakket n.a.v. 300 jaar grens I 2013 © Ryckevelde vzw
-6-
Kernboodschap
De Europese samenwerking kwam er na Wereldoorlog I en II, dus na een lange periode van oorlog voeren. De Europese samenwerking werd ondertekend door zes Europese landen. Door de Europese samenwerking is er al meer dan 60 jaar vrede in Europa. Door de steeds nauwere samenwerking worden de grenzen beetje bij beetje afgebroken (ontgrenzing). Om ervoor te zorgen dat de neuzen van alle Europese landen in dezelfde richting staan, werd een Europese president aangesteld: Herman van Rompuy.
Oplossingen Opdracht 1 Oorlog: hongersnood, angst, vernieling en onderdrukking. Andere voorbeelden: dood, terreur, verdriet, menselijk leed, enz. Vrede: verkiezingen, vakantie, volle winkelrekken en shoppen. Opdracht 2
⑤
Jaren 90
②⑦③
⑥ ④
Jaren 00
Jaren 2010
2002
Jaren 80
1993
Jaren 70
1989
Jaren 60
1950 1951 1957
Jaren 50 1948
Jaren 40
①
Opdracht 3 De Vrede van Utrecht en de Europese Unie hebben het volgende gemeen: Het verdrag kwam er na een lange tijd van oorlog voeren. Het verdrag kwam er om vrede te creëren in Europa. De Europese leiders kwamen tot een akkoord door te praten in plaats van te vechten. Met de samenwerking kwam er een tijdlang vrede in Europa. Opdracht 4 Voor de open grenzen Ik rijd vandaag met pralines van Aalsmeer (NL) naar Napels (IT). Ik zie alweer op tegen de lange files aan de grens voor de douanecontrole. Ik heb alvast de 35 formulieren ingevuld. We komen net terug van een vakantie bij onze familie in Bordeaux. Als afscheid kregen we er vijf dozen wijn. Hopelijk worden we niet gecontroleerd aan de grens anders moeten we belastingen betalen.
Na de open grenzen Ik rijd vandaag terug naar Italië. Ik hoop er in 20u te staan. Vroeger deed ik er 2 volle dagen over, door al die controles aan de grens. Net een weekendje in de Champagnestreek achter de rug. We kochten er 160 flessen champagne, dus kunnen we weer een tijdje voort.
Voor bedrijven betekenen de open grenzen: geen douaneformaliteiten meer aan de grens en ze bereiken sneller hun bestemming.
‘Over de grens’ I Educatief pakket n.a.v. 300 jaar grens I 2013 © Ryckevelde vzw
-7-
Voor burgers betekenen de open grenzen dat er geen controles meer zijn aan de grens en dat er geen belastingen (bv. accijnzen) meer moeten betaald worden aan de grens. Opdracht 5 Juist – juist – fout – juist – fout – fout – fout – juist. Opdracht 6 1. Nederland – 2. Duitsland – 3. Griekenland – 4. Slowakije – 5. Oostenrijk – 6. Estland – 7. België – 8. Finland – 9. Slovenië – 10. Frankrijk – 11. Luxemburg – 12. Cyprus – 13. Italië – 14. Portugal – 15. Spanje – 16. Malta en 17. Ierland. Meer info over de nationale zijden van de 2 euromuntstukken: www.nbb.be/pub/02_00_00_00_00/02_01_00_00_00/02_01_03_00_00/02_01_03_02_00.htm?l=nl. Meer info over de Nederlandse herdenkingsmunt ‘300 jaar Vrede van Utrecht’: www.isgeschiedenis.nl/nieuws/herdenkingsmunt-vrede-van-utrecht Opdracht 7 1. d – 2. g – 3. e – 4. b – 5. h – 6. f – 7. a – 8. c. Opdracht 8
Vervuiling stopt niet aan de grens: samenwerking rond milieu Criminelen kennen geen grenzen: politiesamenwerking Sommige regio’s in Europa hebben het minder goed dan andere: regionale samenwerking Grenzen zijn vaak ook taalgrenzen: mensen aanmoedigen om meerdere talen te leren
Opdracht 9
Kris Peeters – Vlaanderen – Vlaams minister-president Elio di Rupo – België – Premier van België Herman Van Rompuy – Europese Unie – Voorzitter van de Europese Raad
Opdracht 10 Nobelprijs voor de Vrede Herman Van Rompuy Meer info: http://europa.eu/about-eu/basic-information/eu-nobel/index_nl.htm. Opdracht 11 1. België – 2. Nederland – 3. Luxemburg – 4. Frankrijk – 5. Duitsland – 6. Italië – 7. Verenigd Koninkrijk – 8. Ierland – 9. Denemarken – 10. Griekenland – 11. Spanje – 12. Portugal – 13. Zweden – 14. Finland – 15. Oostenrijk – 16. Estland – 17. Letland – 18. Litouwen – 19. Polen – 20. Tsjechië – 21. Slowakije – 22. Hongarije – 23. Slovenië – 24. Malta – 25. Cyprus – 26. Roemenië – 27. Bulgarije – 28. Kroatië.
‘Over de grens’ I Educatief pakket n.a.v. 300 jaar grens I 2013 © Ryckevelde vzw
-8-
DEEL 3 – HET LEVEN ZOALS HET IS … AAN DE GRENS Achtergrondinformatie De Europese Unie heeft de afgelopen zestig jaar heel wat ondernomen om de grenzen tussen de Europese landen te doen vervagen. Toch zijn grenzen nog steeds een realiteit in wetten, in de hoofden en in het dagelijks leven. Dat is ook het geval voor de grensstreek tussen Vlaanderen en Frankrijk. Zo heeft de grens er een impact op de economie: in de regio is het heel wat grensarbeid, de (transport)infrastructuur is vaak niet op elkaar afgestemd, de streek trekt minder multinationals aan, enz. De verschillen in fiscaliteit aan beide kanten van de grens zorgt er ook voor dat mensen over de grens inkopen gaan doen. Door de perifere ligging is de streek weinig verstedelijkt en is er nog heel wat ruimte voor natuur. Dat heeft een invloed op het toerisme. Niet alleen de economie wordt beïnvloed door de grens, maar ook de veiligheid. Door de beperkte samenwerking tussen politiediensten over de grenzen heen is het voor criminelen vaak nog interessant om allerlei misdaden te plegen aan de andere kant van de grens. De grens tussen Frankrijk en België is doorheen de eeuwen vaak van plaats verschoven. Daardoor vinden we aan elke kant van de grens taal- en culturele invloeden van de andere kant van de grens. Ten slotte heeft het verschuiven van de grens de kaart ook effectief ‘getekend’. Met andere woorden: de grens bepaalt nog steeds de identiteit van de streek en de mensen die er wonen en leven.
Kernboodschap
De grens heeft een positieve impact: er is nog heel wat groene ruimte, wat een positieve invloed heeft op het toerisme; de prijsverschillen aan beide kanten van de grens zijn voordelig voor de mensen aan de grens; de culturele verschillen aan beide kanten kunnen verrijkend zijn, enz. De grens heeft soms een minder positieve impact: er is heel wat grensoverschrijdende criminaliteit in de grensstreek, de transportinfrastructuur is er vaak minder sterk uitgebouwd (bv. trein en fietspaden stoppen aan de grens); mensen hebben een beperkte kennis over de ‘andere kant’ van de grens, enz.
Oplossingen Opdracht 1 1. b – 2. a – 3. a – 4. b – 5. a – 6. b – 7. b – 8. b – 9. a – 10. a. Opdracht 2 Positief: 1 – 4 – 5. Minder positief: 2 – 3. Opdracht 3 1. Je vindt er veel kleine en middelgrote ondernemingen. 2. De regio is dun bevolkt. 3. Je hebt er meer grensarbeiders dan gemiddeld in Vlaanderen. 4. Toeristen komen er vooral voor de rustige omgeving. ‘Over de grens’ I Educatief pakket n.a.v. 300 jaar grens I 2013 © Ryckevelde vzw
-9-
5. 6. 7. 8.
Je vindt er meer landbouwbedrijven dan gemiddeld in Vlaanderen. Jonge mensen trekken er weg. Je vindt er vooral prachtige natuur. Het wegen en spoornet is er minder sterk uitgebouwd.
Opdracht 4
De producten die meest gekocht worden in Frankrijk zijn: water, vis, fruit, wijn en champagne. De producten die Fransen in België kopen zijn: sterke drank en tabak. Omwille van de lagere prijzen gaan mensen ze over de grens kopen. Die prijsverschillen zijn vaak het gevolg van verschillen in btw (bv. op oesters) en accijnzen (bv. op sigaretten en alcohol).
Opdracht 5 1. Smokkel betekent illegaal goederen over de grens brengen. 2. Smokkel wordt ook nog ‘blauwen’ genoemd. 3. Men smokkelde omdat deze goederen aan de ene kant goedkoper zijn dan aan de andere kant van de grens. Men deed dit om winst te maken. 4. Men smokkelde vooral tabak en alcohol, maar ook dieren, producten die je niet makkelijk vond in België, enz. 5. De douaniers traden op tegen deze illegale handel. 6. De douaniers worden ook commiezen genoemd. Meer info over grenssmokkel: www.sip.be/fv/fv03/Blauwers_blauwen_wat.htm. Opdracht 6 1. Haspengouw – 2. Vlaamse Ardennen – 3. Westhoek.
Opdracht 7
Enkele voorbeelden van grensoverschrijdende criminaliteit zijn: ramkraken, drugshandel, cybercrime en mensenhandel. Andere voorbeelden zijn: terrorisme, illegale orgaan- of wapenhandel, sigarettensmokkel, enz. Sinds 18 maart 2013 is er een grensoverschrijdend akkoord tussen Frankrijk en België over de aanpak van de grenscriminaliteit. Daarin werden volgende afspraken gemaakt: Het gebied waar de gemengde Frans-Belgische patrouilles actief zijn, wordt uitgebreid. Belgische politieagenten mogen voortaan ook arrestaties uitvoeren in Frankrijk. Op de wegen aan de grens komen er ook slimme camera’s, die op elkaar afgestemd zijn. De Belgische minister, Joëlle Milquet, mocht het akkoord ondertekenen. De handelaars in de grensstreek zijn tevreden met het akkoord. Opmerking: voor de opdracht kan je het filmpje stopzetten aan 02:02.
‘Over de grens’ I Educatief pakket n.a.v. 300 jaar grens I 2013 © Ryckevelde vzw
- 10 -
Opdracht 8 Enkele voorbeelden: http://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_Franse_woorden_en_uitdrukkingen_in_de_Nederlandse_taal Woordenraster: N E R E S S A M M A R I K
N E R E I T N O R F F S R
P A G R E Z G H O M V J O
O Z N L R Z L V P W E W O
C R A O I A E T O C L P I
H E M O L E I R M H F E Z
E V R B L E Z F P I D R E
T E E N O H P J I C Y S B
T I E A K O C K E O T E A
E L H W Q L F D R N I N H
X D O V A L I E S S T S V
R E M N E J L C S K O I B
C O M P A S S I E P L E E
Vertaling: 1. de brandweer – 2. witloof – 3. portemonnee – 4. grens – 5. woede – 6. medelijden – 7. moed – 8. verwaarlozing – 9. geduld – 10. verzamelen – 11. wekker – 12. reiskoffer. Opdracht 9 De triomfboog hoort niet in het rijtje. Opdracht 10 1. f – 2. e – 3. a – 4. b – 5. h – 6. d – 7. g – 8. c. Opdracht 11 Frankrijk: Bergues, Godewaersvelde, Herzeele, Steene, Steenvoorde. België: Adinkerke, Houthem, Kruiseke, Proven, Steenkerke. Opdracht 12
‘Over de grens’ I Educatief pakket n.a.v. 300 jaar grens I 2013 © Ryckevelde vzw
- 11 -
DEEL 4 – EEN VERJAARDAGSLIED Achtergrondinformatie In 1713, toen de Vrede van Utrecht ondertekend werd, besefte men al dat het akkoord een doorbraak in denken en doen betekende. Het vredesverdrag werd dan ook op verschillende manieren gevierd. Zo schreef Georg Friedrich Händel een ‘Te Deum’ (lofzang) als blijvende herinnering aan het moment dat de Vrede van Utrecht de wereldgeschiedenis een andere richting gaf. Het Te Deum werd gespeeld tijdens de feestelijke kerkdienst in de Saint Paul's Cathedral in Londen n.a.v. de ondertekening. Ook andere componisten lieten zich inspireren door de Vrede. Sinds 2005 wordt het Te Deum van Händel jaarlijks gespeeld in Utrecht om dit historische feit te herdenken. Beluister het Te Deum van Händel via www.youtube.com/watch?v=eCeecSnVuWY. 300 jaar later willen we Vrede van Utrecht opnieuw herdenken met een lied. Het lied ‘300 jaar grens’ werd gerealiseerd door geschreven door Willem Vermandere, Tine Reymer, Nathalie Delcroix, Riet Muylaert en Thijs Delrue op de tonen van de Europese hymne. De Europese hymne is, net zoals de Europese vlag of het Europese motto ‘In verscheidenheid verenigd’, één van de symbolen van de Europese Unie. In 1985 besloten de Europese leiders om een volkslied voor de Europese samenwerking in te voeren. Zo wilden ze de ‘eenheid in verscheidenheid’ en onze gemeenschappelijke waarden, zoals vrede en solidariteit, beklemtonen. De melodie van de Europese hymne komt uit de negende symfonie van Ludwig van Beethoven. Het volkslied heeft geen tekst, maar is geschreven in de universele taal van de muziek. Meer informatie over de Europese hymne of ze beluisteren kan via http://europa.eu/about-eu/basicinformation/symbols/anthem/index_nl.htm. Ter gelegenheid van de viering van ‘300 jaar grens’ kreeg de Europese hymne volgende tekst: 1. Alle mensen worden broeders
2. Tous les garçons, toutes les filles
Geen verschil in rang of stand Zingen mee met ’t melodietje
Chantent ensemble ce refrain Riches et pauvres, grands, petits
Wiegen zachtjes hand in hand En zo zal dat lied maar groeien
Mais tous égaux, main dans la main La chanson f’rait un voyage
Langs de straten overal Over alle grenzen heen dat
Au-delà de nos frontières En volant dans l’air elle sera
iedereen het horen zal
vite connue sur toute la Terre
3. Dromen van een wereld waarin Alle mensen hand in hand Elkaar alle aandacht schenken Wandelend door het hele land
4. Pourquoi pas rêver d’un monde Où les gens se tiennent la main Malgré toutes nos différences On est tous des êtres humains
Over bergen over dalen Door de storm en tegenwind Mensen komen hier tesamen Omdat liefde overwint
Pas le vent, la pluie, l’orage Ni les nuages qui nous entourent Vont nous arrêter de chanter que l’amour vaincra toujours
‘Over de grens’ I Educatief pakket n.a.v. 300 jaar grens I 2013 © Ryckevelde vzw
- 12 -
Kernboodschap
Vrede is geen evidentie en moet gekoesterd worden. Samenwerking is voordelig: we worden er allemaal beter van.
Didactische tip Wil je de kinderen op een ludieke manier warm maken voor het Europese volkslied, dan kan je deze ludieke interpretatie van het volkslied als introductie tonen www.youtube.com/watch?v=xpcUxwpOQ_A.
‘Over de grens’ I Educatief pakket n.a.v. 300 jaar grens I 2013 © Ryckevelde vzw
- 13 -
Het didactisch pakket ‘Over de grens’ is een initiatief van de Provincie West-Vlaanderen, gerealiseerd door Ryckevelde vzw, beweging voor Europees burgerschap, in het kader van het project ‘300 jaar grens’.
Het project ‘300 jaar grens’ is een samenwerkingsverband tussen volgende partners:
Het Interregproject ‘300 jaar grens’ wordt gerealiseerd met financiële steun van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling van de Europese Unie.
‘Over de grens’ I Educatief pakket n.a.v. 300 jaar grens I 2013 © Ryckevelde vzw
- 14 -