11 minute read
TWEEDE GENERATIE ONDERNEMERS
De ‘rebelse’ tweeling Siva en Shanti
Shiva, Sensi Smile Rotterdam ‘Ik maak onderdeel uit van een groter geheel’
Dit is het twaalfde en laatste artikel in een serie over tweede generatie eigenaars van coffeeshops. Zonen en dochters, erfgenamen en anderen die op een speciale manier zijn verbonden aan de eerste eigenaar van de coffeeshop. Hoe pakken zij het levenswerk van hun voorganger op?
Door: Nicole Maalsté en Michiel Panhuysen | Foto’s: Maria Cavali, Rob Tuinstra
Shiva (40 jaar) is een onderdeel in de machine van ondernemingen die is opgezet door pa Ben Dronkers, een bekende cannabispionier. ‘Mijn vader is een duizendpoot’, zegt Shiva. Ben begon in de jaren tachtig met de productie van zaden (Sensi Seeds) en de teelt van vezelhennep (Hempflax). Later opende hij coffeeshop Sensi Smile in Rotterdam, het Hash Marihuana & Hennep Museum in Amsterdam en in Barcelona. Op dit moment vormen alle projecten die pa Ben heeft opgezet samen een familiebedrijf. ‘We maken met zijn allen deel uit van een grote onderneming’, legt Shiva uit. Shiva’s achternaam is Spaarenberg, net als die van haar broer Ravi. Shiva, haar tweelingzus Shanti, Ravi, Gio, Alan en Ché zijn broers en zussen met verschillende moeders. De familieverhoudingen zijn complex maar warm. Alle broers en zussen zijn op de een of andere manier wel betrokken bij het familiebedrijf. Zij vonden al op jonge leeftijd hun plekje binnen het bedrijf.
Rebelse tweeling
Shiva herinnert zich dat ze als jong meisje halverwege de jaren tachtig haar eerste stappen in het bedrijf zette. ‘We reden met een bus van Amsterdam naar Nijmegen en ik zie het nog goed voor me dat ik daar tijdens een
show met een grote witte jas aan in heel gebrekkig Engels uitleg gaf over ‘female’ en ‘male’. Ik vond dat prachtig.’ Op haar zestiende werd ze al betrokken bij de administratie van het bedrijf: voorraden blikjes cola en Snickers bijhouden, factuurtjes invoeren, eenvoudige telefoontjes. Onderwijl vormden zij en haar zus Shanti een rebelse tweeling.
Tijdens haar studie Communicatie en Events loopt Shiva stage bij Hempflax, dat sinds 1993 industriële hennepvezels produceert. Sindsdien staat zij altijd naast haar vader. Ze werkt voor het museum, doet administratieve klussen, organiseert al vele jaren de Cannabis Culture Awards en is actief bij het Cannabiscollege. ‘Ik ben van de projectjes. Ik zette de organisatie van de museumcollectie op poten, bracht mensen samen voor de Awards en organiseerde de uitreikingsbijeenkomst met ons team. Verder sprong ik overal in het bedrijf bij waar dat nodig was. Mijn vader is altijd het overkoepelende brein geweest. Hij bedenkt iets en zet het dan in werking. Hij doet eigenlijk alles, hij is een multi-tasker op hoog niveau. Inmiddels doet hij het iets rustiger aan. Zelf ben ik meer een doener die je voor een project op pad kunt sturen. Een uitvoerder van een (omvangrijkere) sub-taak. Ik maak onderdeel uit van een groter geheel.’
Zeemeeuw
Binnen het dynamische familiebedrijf is er voor iedereen een plek. Er is immers zoveel te doen en te regelen en uit te voeren. Shiva heeft de neiging om de lossigheid binnen de familie meer samen te brengen. Aan de andere kant is ze ook erg direct en kan ze in een vergadering of meeting soms worden ervaren als een olifant in een porseleinkast, die heilige huisjes meedogenloos omver banjert. Haar broer noemt haar altijd ‘zeemeeuw’ vanwege haar robuuste manier van optreden binnen de meetings: ‘Ze komt binnenvliegen. Dan schijt ze de boel onder. Ze schreeuwt wat. En dan is ze weer weggevlogen.’ Shiva: ‘Ik zie mezelf eigenlijk meer als lijm. Waar mogelijk breng ik mensen samen.’
Andere richting
Shiva krijgt op haar 20e haar eerste dochter. Ze trouwt later met een man die uit een eerder huwelijk twee dochters heeft. Samen krijgen ze in 2010 hun jongste dochter. In die periode is zij volop aan het werk als organisator van de Cannabis Culture Awards. ‘We hebben met de Cannabis Culture Awards een aantal zeer bijzondere mensen erkenning gegeven voor hun verdiensten voor de cannabis.’ Het ging daarbij om mensen uit de cannabisindustrie, maar ook bijvoorbeeld om oud-premier Dries Van Agt, Frits Bolkestein en Richard Branson. In het laatste jaar dat de prijs werd georganiseerd ging deze naar Howard Marks, alias Mister Nice.’ Vaak ontstond er rondom het organiseren en uitreiken van de prijs ‘iets’. ‘Je werkt er met het hele team een tijd naar toe. En als je de prijs op zo’n moment dan ook echt uitreikt, dan ontlaadt zich een krachtige energie. Ik heb dat altijd erg intens en bijzonder gevonden.’
Shiva en haar vader Ben Dronkers tijdens de uitreiking van de Cannabis Culture Awards in 2012
Niet stilzitten
Na de uitreiking van de award aan Mister Nice in 2016 stopte Shiva met de organisatie van de prijs. Het werk werd allemaal wat te veel vanwege de druk op haar leven in verband met de gezondheidsproblemen van haar jongste dochter (2010). Het werd daarnaast ook tijd om iets heel anders te gaan doen. Ze ging een tijd met haar man en jongste dochter naar pa Dronkers die inmiddels naar Maleisië was verhuisd en begon later twee studies, kruidengeneeskunde en Chinese geneeskunde. De praktijk kruidengeneeskunde die zij inmiddels runt draait goed. Ook overweegt ze om een cursus acupunctuur te gaan volgen, maar helemaal zeker is ze daar nog niet van. Een telg van het Ben Dronkers ‘imperium’ zit nooit stil.
Derde generatie
Maar het familiebedrijf steunt ook nu nog voor een deel op Shiva. De energie van het familieverbond is nog steeds sterk. ‘Onlangs nam ik de taak op me om het boek Weed of Wonder onder de aandacht te brengen van een groter publiek. Het boek is gebaseerd op de collectie van het Hashmuseum, en legt uit wat de betekenis van cannabis voor de wereld is. Ik appte mijn dochters ‘Jullie moeten me nú echt komen helpen’. Het plan was om met de meiden en een paar van hun vriendinnen in Den Haag het boek uit te delen aan leden van de Eerste en Tweede Kamer. ‘De spanning was voelbaar vanaf het moment dat we de auto hadden geparkeerd en met de boeken naar de plek liepen waar we ze wilden overhandigen aan de politici. Mijn dochters vormden meteen een team en wisten gewoon goed wat ze moesten vertellen aan mensen die vragen stelden. Het was best een grote kick. We stonden daar als familie met zijn allen voor hetzelfde ideaal. De familietraditie werd voortgezet door de derde generatie. Ik had hier echt het gevoel dat we iets heel moois, iets heel belangrijks aan het doen waren. Ik word er nog steeds gelukkig van als ik eraan terugdenk.’
www.sensiseeds.com www.hempflax.com www.hashmuseum.com www.cannabiscultureawards.com
Geen duidelijke verschillen op basis van cannabinoïden tussen Sativa en Indica
Baanbrekend onderzoek over cannabissoorten
Kenners menen dat Sativa en Indica cannabisvariëteiten een andere werking hebben. Recent onderzoek laat zien dat het anders zit. Er zijn geen duidelijke verschillen tussen Sativa en Indica. Dat roept de vraag op hoe dit misverstand is ontstaan en hoe je dit de (cannabis)wereld uit kunt krijgen.
Om consumenten een idee te geven van de verschillen tussen cannabisproducten, wordt vaak gebruik gemaakt van de aanduiding Indica of Sativa. Deze labels worden op verschillende manieren geïnterpreteerd. Soms in relatie tot hun morfologie (Indica = klein met brede blaadjes; Sativa = hoog met smalle blaadjes). Soms in relatie tot hun genetische herkomst (dan wordt er bijvoorbeeld “75% Indica” vermeld). En soms in relatie tot hun roeseffect (Indica = ontspannend en verdovend; Sativa = activerend). Dat is niet alleen het geval in coffeeshops die hun producten op de illegale markt inkopen waardoor het niet altijd mogelijk is om betrouwbare informatie over de herkomst en samenstelling van het product te krijgen. Ook Bedrocan, de producent van medicinale cannabis, gebruikt deze aanduiding al vele jaren om patiënten te informeren over de verschillende soorten. Nature Plants
Twee onderzoekers die werkzaam zijn bij Bedrocan publiceerden onlangs samen met andere onderzoekers een artikel in Nature Plants (https://www.nature.com/articles/ s41477-021-01003-y) over de vermeende verschillen tussen Sativa en Indica. Genetisch gezien zijn de vele cannabisvariëteiten in twee hoofdstromen in te delen. De soorten die in eerste categorie vallen, de zogenaamde Cannabis sativa sativa, bevatten weinig psychoactieve stoffen. Deze soorten zijn oorspronkelijk afkomstig uit Noord-China, Rusland en Europa. Het zijn hoge, slanke planten (tot wel 5 meter hoog) die vooral worden geproduceerd voor de vezels. Deze soorten laat ik in dit artikel verder buiten beschouwing.
Indica en Afghanica
de roes of medicinale werking vallen onder de Cannabis sativa indica. Deze tweede categorie is weer onder te verdelen in twee variëteiten. De eerste variëteit, de indica is een opgaande plant met smalle blaadjes die afkomstig is uit Zuid-Azië. Daarnaast is er de afghanica, een meer gedrongen plant uit Centraal-Azië. Biologisch gezien zou je dus eigenlijk onderscheid moeten maken tussen de indica en de afghanica. Wanneer ‘cannabiskenners’ het over een sativa hebben, dan bedoelen ze eigenlijk de variëteit indica. En met de indica wordt eigenlijk de variëteit afghanica bedoeld. En om de verwarring compleet te maken is het ook nog eens zo dat er in de loop der jaren zoveel kruisingen zijn ontstaan dat het onderscheid tussen een indica of afghanica plant niet meer duidelijk is. De meeste soorten hebben kenmerken van beide variëteiten.
Onderzoek
De vraag is dan waar de verschillen in werking die cannabisconsumenten ervaren wel op berusten. Hoe kan het dat de ene soort als opwekkend wordt ervaren en de andere soort als meer ontspannend en verdovend? En waar komt de zoete kruidige geur vandaan die aan sativa soorten wordt toegeschreven en de zwaardere aardachtige geur die aan indica soorten wordt gekoppeld? Om hier beter zicht op te krijgen hebben de onderzoekers die het artikel voor Nature Plants schreven 297 cannabismonsters zowel chemisch als genetisch geanalyseerd. De samples zijn afkomstig van Bedrocan (N=37), HempFlax (N=205) en het Trimbos-instituut (N=55). Bij de analyse van
Een tabel over terpenen
deze cannabismonsters is allereerst gekeken naar veronderstelde werkzame bestanddelen zoals tetrahydrocannabinol (THC) en cannabidiol (CBD), maar ook naar tientallen andere cannabinoïden waarvan de werking nog niet duidelijk is. Daarnaast keken ze naar de aanwezigheid van terpenen. Dat zijn aromatische verbindingen die de geur- en smaakbeleving van de cannabis bepalen. Voor het onderzoek maakten zij onderscheid in 40 terpenen.
Resultaat
Uit de analyse van de 297 cannabismonsters blijkt dat je op basis van de cannabinoïden geen onderscheid kunt maken tussen soorten die als Sativa of Indica zijn gelabeled. Wetenschappelijk gezegd: er was geen correlatie tussen de gehaltes CBD, THC of andere cannabinoïden en de labels Sativa/Indica. Niet op chemisch vlak en niet op genetisch vlak. Interessant genoeg kun je zo’n onderscheid wel maken als je naar bepaalde terpenen kijkt. De soorten die gemiddeld meer bergamot en farneseen bevatten (die voor thee- en fruitachtige aroma’s zorgen) worden vaak als Sativa bestempeld, terwijl de soorten die relatief veel myrceen bevatten (die voor een zwaardere, aardachtige geur zorgt) als Indica worden gezien. Met andere woorden: De verschillende labels lijken dus vooral te maken te hebben met de aanwezigheid van bepaalde terpenen ofwel met de geur- en smaakbeleving.
Echt of placebo?
De vraag is nu of de terpenen daadwerkelijk voor een andere werking zorgen. Het kan zijn dat het om een placebo-effect gaat. Misschien ervaren gebruikers een verschil omdat ze verteld is dat het een Indica of Sativa is. Of misschien wordt het verschil in beleving veroorzaakt door de geur- en smaakbeleving. De onderzoekers sluiten niet uit dat het om échte verschillen in effecten gaat. Om precies te weten hoe dat zit, moet er meer onderzoek worden gedaan. Hoe het ook zij, je kunt nu al vaststellen dat deze bevinding niet alleen baanbrekend is voor wetenschappers die zich met cannabis bezighouden, maar ook voor de cannabiswereld zelf. Mede door de ontwikkelingen op het gebied van medicinale cannabis is het de laatste jaren natuurlijk al steeds meer duidelijk geworden dat de focus op THC (en CBD) te beperkt is om grip te krijgen op de psychoactieve werking van cannabis. Ervaringsdeskundigen voelden zich vaak niet begrepen wanneer zij dit aan wetenschappers of politici probeerden uit te leggen. Het is ook niet voor niets dat veel mensen die cannabis voor medicinale doeleinden gebruiken niets in een pilletje zien. Dat bevat immers maar een paar synthetische stoffen die enkele cannabinoïden nabootsen. Het ‘pure’ product heeft de voorkeur omdat dat nog andere stoffen bevat die het effect beïnvloeden.
Cannabis profiel
Bedrocan maakt het profiel van cannabinoïden en terpenen van hun medicinale cannabisproducten openbaar. Op die manier kunnen mensen zelf een keuze maken. Maar het blijft natuurlijk lastig. Er zijn enorm veel cannabinoïden en terpenen, waarvan maar een deel bekend is. Van nog een kleiner deel is bekend wat hun invloed is op de beleving. Je kunt dus niet zomaar nieuwe labels op cannabissoorten plakken. Mensen zijn gewend aan de onderverdeling tussen Sativa en Indica. Ondanks de wetenschap dat die labels onjuist zijn, houden ze er bij Bedrocan ook nog maar even aan vast totdat er meer duidelijkheid is over de effecten van de verschillende stoffen op de beleving.
Het Wietexperiment biedt natuurlijk ook de mogelijkheid om dit thema verder te onderzoeken en de cannabiswereld hierin te scholen. Tot nu toe moeten consumenten vertrouwen op de (mondelinge) informatie die zij van de verkoper over het product krijgen. De legale producenten die meedoen aan het experiment zijn echter verplicht om informatie over de herkomst en samenstelling van het product op de verpakking te zetten. Het zou goed zijn om vanaf de start te proberen de misvattingen die er over Sativa en Indica soorten bestaan recht te zetten en meer aandacht te besteden aan de ervaren werking van cannabinoïden én terpenen.
Het Nature artikel kun je downloaden via https://www.nature.com/articles/ s41477-021-01003-y. Of, om het iets eenvoudiger te maken; ga naar www.nature.com en zet in de zoeksectie de woorden ‘cannabis labelling’. De PDF van het wetenschappelijke artikel kun je dan gratis downloaden.
