Raften op de Colorado

Zin in een potje stevig roeien? Ga dan voor de 26 stroomversnellingen van de Colorado-rivier in de vermaarde Cataract Canyon in de Amerikaanse staat Utah. Highlife-verslaggever Mike de Leede trad zes dagen en 160 kilometer lang in het spoor van ontdekkingsreiziger John Wesley Powell, de eenarmige majoor die in juli 1869 als eerste dit ruigste gedeelte van de Colorado bedwong.

Dag 5 van onze expeditie. 07.50 uur. Een eerste streep zonlicht laat de kam van de massief gelaagde steenmuur tegenover ons opgloeien. De boten worden aan een laatste inspectie onderworpen. Hangen de emmers klaar om te hozen? Is alle bagage en de peddels gezekerd? Zijn de waterdichte zakken en kisten strak aangesnoerd? Weten we alle commando’s nog? En heeft iedereen zijn zwemvest strak om?

Cataract Canyon

Naarmate we verder van het kamp weg roeien horen we stroomversnelling nummer 6 in Cataract Canyon langzaam aanzwellen. Het sonore, dreigende geluid weerkaatst steeds harder tussen de rode wanden. De boten versnellen. Het water kabbelt niet meer. Recht voor ons is iets dat op een stormachtige oceaan lijkt. Met golven die ongecontroleerd over elkaar heenslaan. De Colorado lijkt hier vaalbruin water op te boeren. En dat in draaikolken weg te slurpen; met bruut geweld over de rotsen weg te drukken. We worden erin meegesleurd, onvermijdelijk. De hartslag gaat omhoog, terwijl zenuwen en adrenaline kat en muis spelen. Spieren spannen zich. De blik vernauwd. Na vier dagen betrekkelijke rust is het dan eindelijk zover! “Hoe gevaarlijk het ook lijkt, probeer er zoveel mogelijk van te genieten,” roept de roodbebaarde bootsman Gregor (26) boven het geraas uit, vlak voor hij onze raft het briesende water laat induiken.

ontdekkingsreiziger die als eerste deze rivier afzakte, doorstond op deze plek andere emoties, getuige zijn dagboekaantekeningen van 21 juli 1869. ‘De rivier is ruw. Hij brult. Gromt. Verwoestende watervallen en stroomversnellingen wisselen elkaar in hoog tempo af,’ noteerde hij, na zijn desastreuze aanvaring met wat nu Rapid 6 heet. ‘Mijn Emma Dean is vol water gelopen en omgeslagen. Mijn boot is door de mannen leeg geschept. De is door de mannen leeg geschept. De

anderen twee zijn op de rotsen beland. We zullen de boten om de gevaarlijke stroomversnelling heen moeten dragen. Dit zal de hele middag in beslag nemen.’

Ruigste rivierdeel

Powell wist niet wat er komen ging. Het water van de Colorado was ook veel woester dan tegenwoordig, de stroomversnellingen talrijker. De rivier werd onbevaarbaar geacht. Het bloedhete en onherbergzame gebied eromheen was (op wat vijandige Indianenstammen na) onbewoonbaar verklaard. De regering had dan ook geen dollar in zijn expeditie willen stoppen. De norse ex-militair (hij verloor zijn rechterarm op 6 april 1862 tijdens de burgeroorlog) moest zichzelf maar zien te bedruipen. Desondanks was hij op 24 mei 1869 met negen veteranen, deserteurs en vagebonds in vier zelfontworpen boten te water gegaan bij Green River Station in Wyoming, met 1.050 onbekend riviermijlen voor de boeg; zo’n 1.690 kilometer. Hij was nu bijna twee maanden onder-

weg; had er 538 mijl opzitten. Meer dan de helft! De sfeer was slecht. Een groot gedeelte van de proviand (en alle whisky) had de expeditieleider op de rivier verspeeld. Net als veel meetapparatuur en gereedschap. Een van de boten, de No Name, was op 9 juni in tweeën gebroken. De rest stootte regelmatig lek op de rotsen. Tot vervelens toe moesten zijn helpers nieuwe roeispanen uit schaars wrakhout maken, die vervolgens weer afbraken of werden meegesleurd. Dit was het ruigste riviergedeelte dat de majoor en zijn mannen op hun reis door het onbekende zouden tegenkomen: een woest kolkende brei met maar liefst 52, vlak achter elkaar liggende watervallen en stroomversnellingen, met een verval van ruim 23 meter. Powell gaf het op 23 juli 1969 zijn naam: Cataract (Waterval) Canyon. Het kostte hem acht dagen om dit stuk van 24 kilometer te bedwingen. ‘De rivier dreigt hier steeds verder weg te zakken g tussen de bijna verticale zand- en kalksteHij was nu bijna twee maanden onder- nen wanden. Die tot wel 460 meter hoog nen wanden. Die tot wel 460 meter hoog zijn,’ berekende Powell destijds. zijn,’ berekende Powell destijds.

Big Drops

Tegenwoordig zijn er door de werking van de Glen Canyon-stuwdam en het daarachter ontstane Lake Powell nog slechts over, waarvan er drie (Rapid 21, 22 en 23) met ontzag The Big Drops worden genoemd. Deze worden in de maanden mei en juni, mede door het extra smeltwater, soms ingeschaald tot klasse 5: de hoogste moeilijkheidsgraad voor wit water. De Colorado wordt er dan met een kracht van ruim 12.000 kubieke meter per seconde doorheen gedrukt. Liefhebbers hebben er dan een paar duizend dollar en een lange reis voor over om ze met een raft, kano of dory (een ijzeren roeiboot) te mogen bedwingen.

Een van de aanbieders van dit exclusieve wildwateravontuur is OARS, dat vanuit het funsportsplaatsje Moab in de staat Utah tochten over dit indrukwekkende gedeelte van de Colorado organiseert, dwars door g de diep uitgesleten ravijnen van het 300 de diep uitgesleten ravijnen van het 300 miljoen jaren oude Canyonlands National miljoen j n aren oude Canyonlands National Park. En uiteraard door het woeste water Park. En uiteraard door het woeste water van Powell’s Cataract Canyon. Wij zijn te van Powell’s Cataract Canyon. Wij zijn te gast tijdens hun langste, zesdaagse exgast tijdens hun langste, zesdaagse expeditie (kosten: 1.564 dollar per persoon, peditie (kosten: 1.564 dollar per persoon,

exclusief vliegreis naar de VS), waarin 100 riviermijlen (160 kilometer) worden afgelegd). We eten en slapen op fraaie plekken langs de oevers. Meestal onder een heldere sterrenhemel. Overdag wordt regelmatig tijd vrijgemaakt voor verkenningshikes. Daarmee treden we ook letterlijk in de voetsporen van de eerste ontdekkingsreiziger, van wie we onderweg de dagboekaantekeningen vergelijken met onze ervaringen en avonturen.

Levensgevaarlijke Rapids

Dag 3 van onze expeditie. 11.35 uur. We peddelen nu al ruim 75 kilometer langs in de elementen gebeeldhouwde canyons, die via ongekend veel natuurgeweld moeten zijn ontstaan. De rivier is ons tot nu toe goedgezind geweest, met hier en daar een versnelling. Onder een gemeen brandende zon zijn we langs honderden meters hoge kalksteenformaties gekronkeld die de majoor destijds Pyramid Butte heeft gedoopt, Meander Canyon en Salt Creek. We hebben eeuwenoude uitkijkposten bezocht van Anasazi-Indianen, die eeuwen terug ten onder gingen aan voedselschaarste en kannibalisme. Naarmate de dag vordert verschieten de rood-grijze steenklompen om ons heen door het zon- en schaduwspel van kleur. Als nabij Elephant Canyon de Colorado samenvloeit met de Green River stijgt de spanning in de boten. Op borden wordt gewaarschuwd dat er over 2,5 kilometer levensgevaarlijke rapids aanstaande zijn: we naderen Cataract Canyon! Op de oever worden nogmaals alle veiligheidsvoorschriften en raftregels met ons doorgesproken: hoe werkt de veiligheidslijn, wat te doen als iemand te water raakt of de boot omslaat, hoostechnieken en (heel belangrijk) de gewichtsverdeling bij een acute wit water aanval. Voor de trip hebben we reeds een lange lijst met eigen risico’s moeten paraferen en ondertekenen. We zijn immers in het land van de onbegrensde schadeclaims. “Blijf in de boot, hou goed vast, blijf alert en don’t screw up, volstaat hier allang niet meer,” glimlacht expeditieleider David Lyle (48), die 26 jaar ervaring als riviergids meetorst en de rapids in een metalen roeiboot aandurft.

John Wesley Powell sloeg hier op 17 juli 1869 voor alle zekerheid een meerdaags kamp op. Hij nam de verliezen op, repareerde de boten, klauterde 250 meter om noemde), verrichte metingen, schatte het verloop van de rivier in en beschreef het uitzicht over deze woestenij: ‘Eindeloze kloven en kliffen, zover het oog reikt.’

Bruisende kermisattractie

Onze expeditie gaat halverwege stroomversnelling 5 voor twee nachten aan wal. Op de vierde expeditiedag volgen we negen uur lang een smalle en soms zeer steile Anasazi-trail door het groene, maar verder kurkdroge Surprise Valley. We klimmen verder tot we bovenop The Dollhouse staan, een hoge zandsteenformatie met opeengestapelde ronde vormen en overhellende plateaus. Als we dit hoogste punt van Utah bereiken, cirkelt er een Amerikaanse adelaar rond de zon. De koperen ploert stuwt de tempratuur op tot boven de veertig graden. De weg terug snellen we van schaduwplek naar schaduwplek, terwijl onze watervoorraad slinkt. Vijfhonderd meter lager wacht de verkwikkende rivier.

‘De bergen dragen hier uniformen van groen, grijs en zilver,’ noteerde de majoor toen hij eenmaal boven stond. Hij noemde de glinsterende formatie waarop hij uitkeek Island in the Sky en het spitsvormig massief rechts The Needles.

“Hozen!” Bootsman Gregor drukt zijn peddels krom in de stroming. Water gutst aan alle kanten over de boot. Golven breken op de rubber boeg. Zo nu en dan klinkt ook het commando “high-side”. Het is dan de bedoeling dat wij passagiers ons volle gewicht tegen de stroming ingooien, zodat de raft niet omslaat. De waterbestendige kaart van Cataract Canyon geeft na rapid 6 stroomversnellingen aan met veelbelovende namen als North Seas, Mile Long, Capsize, Buttonhole, Ben Hurt en Upper Big Drop (Rapid 21). Ze nemen met het opklimmen der nummers in kracht en grootte toe. De rit er overheen is opwindend, lokt oerkreten uit en lijkt simpel. Toch is deze bruisende kermisattractie niet zonder gevaar. Eén inschattingsfoutje kan fatale gevolgen hebben, leren ongelukken uit het verleden. Zo staan in de linker rots bij Capsize Rapid (nummer 15) de namen gekerfd van mannen en boten die hier hun Waterloo vonden…

Na Big Drop 1 met succes bevaren te hebben, klauteren we de linkeroever op om, net als majoor Powell, de volgende twee geweldenaars te scouten. Ze liggen vlak achter elkaar. “In het midden omgekeerd inroeien lijkt ons de beste optie,” roepen de gidsen boven het lawaai uit. Wij mogen eerst. Onze raft wordt bijna rechtstandig getorpedeerd, botst vervolgens frontaal op diverse aanzwellende boeggolven en belandt daarna bijna in een uiterst beruchte draaikolk. Gregor roeit echter voor ons leven. Het water staat tot onze knieën. Met emmers tegelijk wordt het terug aan de rivier geschonken. Nog drie rapids te gaan…

Majoor Powell besloot het er op 24 juli 1969 niet op te wagen. Hij kon zich geen verliezen meer veroorloven. ‘Er worden doorgangen gemaakt, de houten boten langszij getrokken,’ schreef hij die avond, gezeten op de klif boven Big Drop 2. Waar wij 30 seconden over doen, nam toen anderhalve dag in beslag. De dag erna verspeelde Powell bijna zijn Emma Dean in dezelfde Powell bi b jna zijn j Emma D Dean in dezelfde draaikolk waaraan wij maar net konden draaik kolk o waaraan wij maar net e konde d n ontsnappen. Zijn mannen konden de rondontsna n ppen. Zijn mannen konden de d rondtollende boot met moeite bevrijdden. tollende e boot met e moeite be bevri ri ijdden.

Ondergelopen monument

Als wij dertien kilometer na de laatste stroomversnelling aanleggen bij het schitterende, maar bijna drooggevallen Clearwater Canyon, zakt de zon net weg achter de hoge rotsenpieken. Toen de majoor hier op 27 juli 1969 aanmeerde, was hij zo onder de indruk van het natuurschoon dat hij het Eden Canyon doopte. Zijn mannen vonden er voldoende fruit, vingen katvis en schoten twee bergschapen, met karakteristieke ronde horens. En ook nu grazen er een paar bergschapen, die zich niet lijken te storen aan de kamperende indringers. Na een hike door de vallei moeten we inderdaad bekennen dat dit wel wat weg heeft van het paradijs.

Mede door Powell’s geldingsdrang slaagde hij destijds in het onmogelijke. Hoewel de kranten berichtten dat hij verdronken was, bereikte John Wesley Powell op 30 augustus 1869 (na 95 dagen van ontberingen in volledig isolement) met vijf man zijn einddoel: een mormonennederzetting achter de Grand Ganyon. Drie van zijn helpers die hem twee dagen voor het einde van de barre tocht gedesillusioneerd bij Seperation Falls verlieten, werden daags erna door Shewits op de North Rim vermoord. Per abuis: de Indianen konden domweg niet geloven dat deze blanken van de rivier afkwamen.

Onder trompetgeschal

Majoor Powell ging desondanks onder trompetgeschal de geschiedenisboeken in als de eerste man die de Colorado bedwong en het woeste gebied eromheen (in de staten Utah en Arizona) verkende, in kaart bracht en de canyons hun naam gaf. Daarmee vulde hij de allerlaatste witte plek op in de kaart van het Wilde Westen van Amerika. Hij documenteerde zijn reizen nauwgezet in dagboeken, die in 1875 voor het eerst in boekvorm werden uitgegeven. Ze zijn nog steeds te koop. En laten zich lezen als geschiedkundige en geologische avonturenromans.

Jarenlang ging Powell vervolgens door het leven als een gefortuneerd man, de dapperste van de negentiende eeuw. Hij deed in 1871 zijn expeditie nog eens dunnetjes over en werd daarna directeur van het Amerikaans Bureau voor Geologisch Onderzoek en het Bureau voor Etnologie. In 1894 leidde de koppige majoor uiteindelijk politiek schipbreuk. Hij stierf op 23 september 1902, op 68-jarige leeftijd; vadsig, berooid en vergruisd. Als een gebroken man. Ver na zijn dood zou hij in de VS pas uitgroeien tot een mystieke held. Zo is er een fout stuwmeer naar hem vernoemd en zijn vele boeken over hem volgeschreven. En wordt hij in het plaatsje Green River vereerd met een eigen museum. Gelegen aan de rivier die hij, zittend op zijn leunstoel, ooit met één roeispaan bedwong…

www.oars.com/utah/cataractcanyon.html/