Oscars voor filmdieren?

Steven Spielberg wil Oscar voor dieren

Films met dieren in de hoofdrol zijn geliefd bij het publiek. Denk aan Flipper, Babe en de sneeuwuil uit Harry Potter. Worden deze dieren gebruikt of misbruikt? Sterven er werkelijk zoveel paarden als we op het witte doek te zien krijgen? Zijn echte dieren nog wel noodzakelijk in deze tijd? Moet een hond een Oscar krijgen? En heeft de dieren-acteur wettelijke bescherming in Nederland?

Films met dieren zijn er al decennia. In 1939 werd bijvoorbeeld Jesse James gemaakt. Een film met daarin een ruiter en een paard, die van 70 meter over een klif doken. De stuntman maakte het prima, maar het paard overleed aan zijn verwondingen. Of Ben Hur uit 1959, een historisch drama met een legendarische paardenrace. Daarvoor lieten honderd paarden het leven. Een dierenarts was niet eens

aanwezig. Paarden die gewond waren, werden meteen doodgeschoten. In 1987 werd Hell Raiser gefilmd, waarin een levende rat aan een spijker werd getimmerd. Wanneer we aan dieren op het witte doek denken, komen al gauw Lassie, Flipper, Free Willy en Skippy naar boven. En niet te vergeten Babe, het varkentje dat miljoenen kinderharten veroverde en waarvoor 48 biggetjes nodig waren om het verhaal te verfilmen. Vroeger was het heel gewoon dat deze animal actors het leven lieten, of onder minimale omstandigheden werden gehouden. Tegenwoordig

doet men meer moeite om de dieren in leven te laten, en rekening te houden met hun behoeften. Maar ideaal is het nog lang niet.

Door: Marian Henderson

American Humane

In de VS is American Humane Association's Film en Television Unit actief. Deze AH controleert of dieren goed behandeld worden in films en geeft concrete aanwijzingen. Zo werd in Florida een film gemaakt met een hond die over een stoep liep. Niet zoveel mis mee, denk je dan, maar de stoep was kokend heet omdat de zon erop stond. De medewerker van AH zei: “Doe je schoenen eens uit en voel eens.” Een eyeopener. Het was gewoon onnadenkendheid. Vaak geven ze dus goede adviezen. De tussenkomst van AH is niet verplicht. In de VS zijn de rechten van

dieren in de filmindustrie niet gewaarborgd. Toch wordt er vaak een beroep op AH gedaan, omdat men prijs stelt op de No Harme

Bij de opnames voor de film film Ben Hur (1959) stierven honderd paarden. Een dierenarts was niet aanwezig. Paarden die gewond waren, werden meteen doodgeschoten.

Disclaimer, die aangeeft dat er voor de film geen dieren zijn gesneuveld of mishandeld. Er worden jaarlijks zo'n 900 producties beoordeeld, en daarvan worden er ongeveer 50 afgekeurd. De AH hanteert verschillende standaards. De film is aanvaardbaar, behoorlijk aanvaardbaar, twijfelachtig of onaanvaardbaar. Zo werd The Mummy Returns vanwege incidenten met paarden als twijfelachtig beoordeeld. Lawrence of Arabia was onaanvaardbaar vanwege de dode paarden en kamelen, en in Apocalypse Now werd een os door midden gehakt, en daar werden de toezichthouders ook niet vrolijk van. The Planet of the Apes was echter aanvaardbaar, omdat

er werkelijk rekening werd gehouden met de apen die er in mee deden. Ze hoefden maar heel eventjes in die rare nylon pakjes, en als het langer duurde werd een pop gebruikt.

Stroomstoten

Ook tegenwoordig gaat er nog steeds veel mis. Zo wordt bijvoorbeeld in Rock of Ages de hoofdrol gespeeld door een baviaan. De organisatie Wilde Dieren de Tent uit is fel anti en roept op om deze film te boycotten. Ook David van Gennep van Stichting Aap maakt zich zorgen. Hij vindt dat zo'n film een verkeerd beeld geeft van de natuurlijke behoeften van de aap en geen recht doet aan de intrinsieke waarde van het dier. Zijn welzijn wordt structureel geschaad door hem in een leren jasje bloot te stellen aan harde muziek. Soms lijkt het of er rekening wordt gehouden met dierenbelangen. De film Water for

Elephants schetst het droevige leven van circusdieren. Maar wat blijkt: de dieren-acteurs worden zelf buiten de set slecht behandeld. Er bestaat een heimelijke opname waarin de olifant Tai stroomstoten krijgt en wordt geslagen met een olifanthaak. In de periode die vooraf gaat aan het eigenlijke filmen worden dieren getraind om kunsten te vertonen en daarbij wordt wreedheid niet geschuwd.

Nederlandse situatie

In Nederland hebben filmdieren geen speciale rechten. “Ze mogen niet mishandeld worden”, zegt Dik Nagtegaal van de Dierenbescherming, “Maar dat is een rekbaar begrip.” De Dierenbescherming is dan ook tegen het gebruik van dieren in de media, op radio en tv, film en reclame, omdat dit in strijd is met de erkenning van de eigen waarde en het soorteigen gedrag van die-

ren. Ook tast het in veel gevallen de gezondheid en het welzijn van de dieren aan. Voor educatieve doeleinden zouden dieren ingezet kunnen worden, maar dan nog moeten integriteit, gezondheid en welzijn van de dieren behouden blijven.

Aan The Rise of the Planet of the Apes deed geen enkele levende aap mee.

Zelfmoord

Hoe liep het af met de sterren van weleer? De woest brullende leeuw die als logo optrad van Filmmaatschappij MGM stierf een weinig roemrijke dood op een autokerkhof. Skippy the Kangaroo kwam om bij een truc. Eén van de dolfijnen die de dolfijn Flipper speelde, Kathy, pleegde zelfmoord, omdat ze het leven in gevangenschap in een klein bassin niet langer aankon. Kan een dolfijn dan zelfmoord plegen? Ja, een dolfijn kan zijn adem inhouden en zich naar de bodem laten zakken. Dat deed Kathy toen ze door haar oude trainer werd opgezocht. Ze keek hem diep in de ogen en maakte een einde aan haar leven waar hij bij stond. Inmiddels is Rick O'Barr, de trainer, een voorvechter van dolfijnenbelangen geworden. Hij voelt zich schuldig omdat de film Flipper ervoor zorgde dat de dolfinaria een grote opmars konden maken. “Als je een dolfijn ziet lachen, lijkt er niets aan de hand. Maar de glimlach van de dolfijn is de grootste misleiding van de natuur.”

Oscar

Dan een succesverhaal. In War Horse van Steven Spielberg werd erg veel moeite gedaan om dierenleed te voorkomen. Er werden bijvoorbeeld verschillende paarden gebruikt om stress voor één enkel dier te vermijden. Het prikkeldraad was in werkelijkheid van plastic. Spielberg vraagt positieve aandacht voor de dieren die hun onmisbare rol in de film vervullen. Hij wil een Oscar voor dieren instellen. Je kunt je afvragen wat de beesten daar zelf mee opschieten, of het moest een eetbaar beeldje zijn, maar het geeft wel aan dat het belang van het dier meer wordt erkend. Het hondje Uggie uit The Artist kreeg onlangs al twee prijzen uitgereikt. The Golden Collar Award en de Palm Dog Award. Inmiddels is deze Jack Russel na een lange filmcarrière met pensioen.

Zijn dieren wel nodig?

In deze tijd van digitale bewerking zijn dieren steeds minder nodig. Beelden zijn te manipuleren en men kan grote aantallen dieren suggereren. Aan The Rise of the Planet of the Apes deed geen enkele levende aap mee. Men gebruikte uitsluitend computergegenereerde beelden. Deze film kreeg van dierenbeschermingsorganisatie PETA dan ook een Proggy Award, die wordt uitgereikt aan diervriendelijke projecten. We kunnen er van uitgaan dat er steeds minder dieren nodig zullen zijn in de filmindustrie en dat er meer oog komt voor hun belangen. De tv-serie Luck, waaraan David Milch en Dustin Hofmann verbonden zijn, stopte bijvoorbeeld toen er op de set drie paarden waren gestorven. Men wilde meer ongelukken voorkomen. Zoiets zou vroeger ondenkbaar zijn geweest.