Langzame dood van de wietpas

De langzame dood van de wietpas

Snapt iemand nog hoe het zit met de wietpas en het buitenlanderverbod? Wat is er nu afgeschaft en wat niet? En wat is de winst van het Tilburgse proefproces van coffeeshop Toermalijn? De hoofdrolspelers aan het woord.

Negen maanden na de invoering van de wietpas in Zuid-Nederland voelen de coffeeshops in Brabant, Limburg en Zeeland nog elke dag de fall-out van dit fiasco. De situatie is wat verbeterd, maar er is enorme schade aangericht. “Mensen in het Noorden kunnen zich niet voorstellen hoeveel ellende het Zuiden sinds 1 mei 2012 van de wietpas heeft gehad”, zegt Willem Vugs van coffeeshop Toermalijn in Tilburg. “In de eerste weken verdween hier tot negentig procent van de handel naar de straat.” Met Maastricht vormde Tilburg de frontlijn in de

juridische strijd tegen de wietpas. Toermalijn spande met de lokale coffeeshopvereniging De Achterdeur een proefproces aan tegen de pas en het verplicht weigeren van buitenlandse klanten.

Achtbaan

De periode sinds 1 mei was een emotionele, financiële en juridische achtbaan. Willem en zijn vrouw Marianne zouden er een boek over kunnen schrijven. Al jaren horen ze bij de bestuurlijk en politiek meest actieve coffeeshopondernemers van ons land. Door het proefproces raakte hun strijd voor beter beleid in een stroomversnelling. Op

1 mei 2012, de dag dat de wietpas van kracht werd, verkocht Toermalijn cannabis aan een aantal Belgen en niet ingeschreven Nederlanders. De politie zou optreden, zodat er een strafrechtproces gevoerd kon worden over de twee nieuwe criteria voor coffeeshops: het Ingezetenencriterium om buitenlanders te weren en het Besloten Club criterium om registratie en lidmaatschap te verplichten.

Tekst & fotografie: Derrick Bergman / G0NZ0 Media

Paniek

Vereniging de Achterdeur schakelde twee advocaten in: André Beckers uit Maastricht en Rob Milo uit Tilburg. De tegenpartij had zich minder goed voorbereid: op 1 mei bleek dat de gemeente Tilburg het coffeeshopbeleid nog niet had aangepast. Paniek op het

stadhuis. Zonder gepubliceerd beleid konden de overtredingen in de Toermalijn niet bestuurlijk worden vervolgd. De hele show

Mensen boven de rivieren kunnen zich niet voorstellen hoeveel ellende het Zuiden sinds 1 mei 2012 van de wietpas heeft gehad.

moest dus over. Dat gebeurde zes dagen later. Onder de Belgische overtreders was de 18-jarige zoon van cannabisactivist Joep Oomen. De agenten waren vriendelijk en correct. En het lokale beleid was ondertussen met een noodgang aangepast. “Ze kwamen de papieren per koerier bij de coffeeshops bezorgen”, herinnert Willem zich, “dat was wel grappig.”

Het vreemdste moest echter nog komen. Ondanks de uitdrukkelijke toezegging om strafrechtelijk te vervolgen, trok de officier van justitie zijn keutel plotsklaps in. Telefonisch liet hij advocaat Milo weten dat strafrechtelijke vervolging hem uitdrukkelijk was verboden door de Procureurs Generaal, de top van het openbaar ministerie. Op 2 juli bevestigde hoofdofficier Hillenaar per brief dat er geen procedure bij de strafrechter zou komen. Het verschil tussen strafrecht en bestuursrecht is cruciaal, legt Willem uit. “Bij de strafrechter wordt er veel diepgaander getoetst dan bij de bestuursrechter. Het OM was toen al bang dat het mis zou gaan in een strafrechtzaak.” Het weigeren van Belgen en andere “nietingezetenen” valt hen nog steeds zwaar. Vaak gaat het om mensen die al jaren vaste klant waren. Maar ook het feit dat de volksgezondheid nauwelijks een rol speelt in de discussie steekt. Willem: “Daar is het allemaal om begonnen: scheiding van soft en hard drugs, geen verkoop aan

minderjarigen, transparantie, veiligheid. Alles wat je in het illegale circuit niet hebt en in de coffeeshop wel.” De nachtmerrie van de wietpas is nog niet voorbij, maar in Tilburg heerst voorzichtig optimisme over

de toekomst. Nu burgemeester Bruls van Nijmegen, een CDA-er nota bene, de handhaving van het I-criterium per direct heeft gestopt, kan het Zuiden niet lang achter blijven.

Winst

Zo belandden Toermalijn en De Achterdeur bij de bestuursrechter in Breda. Het proces vond op 23 november 2012 plaats, onder massale publieke belangstelling. De uitspraak van 17 januari leek op het eerste

gezicht een nederlaag: het Ingezetenencriterium bleef overeind. De gemeente mag coffeeshops dus dwingen buitenlanders te weren. Toch is er wel degelijk winst, zegt Willem: “Ten eerste is het Besloten Club criterium heel duidelijk van tafel geveegd. De overheid mág dat niet invoeren. Nog belangrijker: nu staat vast dat gemeenten zelf mogen kiezen of ze het Ingezetenencriterium handhaven of niet. Op 1 mei was de situatie heel anders: de gemeente móest handhaven, of ze wilde of niet. Ook al was de raad tegen. De bestuursrechter heeft duidelijk gesteld dat gemeenten dat helemaal niet moeten."

De politie noteert de gegevens van een Belgische bezoeker in coffeeshop Toermalijn in 2012.

Uiteindelijk is het onhoudbaar dat je aan de oostgrens wel Duitsers mag toelaten, maar in het zuiden geen Belgen.

Voordeel

Met deze uitspraak kan elke coffeeshop in Nederland zijn voordeel doen. Voor iedere burgemeester is het een steun in de rug om het buitenlanderverbod niet te handhaven. Natuurlijk: Willem en Marianne hadden liever gezien dat het I-criterium, net als het Bcriterium, onrechtmatig zou zijn verklaard. Dan was de ellende echt voorbij geweest. Want ellende hebben ze gehad. Marianne: “Het is gigantisch mis gegaan in Tilburg, in heel Zuid-Nederland. De kracht van de sociale media is totaal onderschat. Ze geven een mobiel nummertje door, er wordt ge-

sms’t, geWapt, geWhat’sapp’t en weet ik wat allemaal. Heel veel mensen zijn naar het illegale circuit overgestapt. Het is goedkoper en ze komen het nog thuis brengen ook. En dan staat er in de officiële onderzoeken dat

de overlast door dealen binnen de perken blijft. Maar de onderzoekers geven wel toe dat er alleen rondom de coffeeshops is gekeken en niet in de wijken, de parken of andere plekken waar gedeald wordt.”

Illegale markt

Inmiddels heeft vereniging De Achterdeur vergaderd en besloten dat ze in hoger beroep gaat. Ook al is de strijdkas wel zo’n beetje leeg en zijn de omzetten in de Tilburgse coffeeshops dramatisch gedaald. Sinds de afschaffing van de registratie (B-criterium) is het weer drukker geworden, maar veel shops draaien nog steeds maar dertig tot veertig procent van hun normale omzet. Willem: “Een deel van de klanten heeft definitief voor de illegale markt gekozen; die zien we niet meer terug. Er zijn ook mensen die niet weten dat ze weer gewoon binnen kunnen en alleen hun ID hoeven te laten zien.”

Bom gaat barsten

Zo sterft de wietpas een langzame, maar onafwendbare dood. “De bom gaat barsten, ook in het Zuiden. Tilburg zal niet de eerste zijn, maar ook hier zal de burgemeester overstag gaan”, denkt Marianne. “De gemeenteraad is altijd tegen de wietpas geweest en de burgemeester kan nu niet meer zeggen dat hij dit móet uitvoeren. Nee, dat mág hij. En uiteindelijk is het onhoudbaar dat je aan de oostgrens wel Duitsers mag toelaten, maar in het zuiden geen Belgen. Dat zou een bietje van de zotte zijn, toch?”