Burlesque: Sexy met een knipoog

Sexy met een knipoog

Een prachtige, perfect opgemaakte jonge vrouw beweegt met panterachtige gratie over het podium, haar weelderige rondingen gehuld in een adembenemend corset. Op de achtergrond fluistert een jazzy cover van Brenda Lee's Fever. Tergend langzaam trekt ze een voor een haar kleren uit, tot ze alleen nog maar een g-string en twee tepeldopjes met kwastjes verwijderd is van totale naaktheid. De quasi-bedeesde blikken en knipogen waarmee het 'onschuldige' meisje haar naaktheid prijsgeeft zijn natuurlijk gespeeld. Welkom in de wereld van burlesque, het artistieke stiefzusje van de stripcultuur.

Door: Jan Sennema

Ondeugend entertainment is in Nederland nooit echt aangeslagen. Of het nu het gevolg is van onze calvinistische inslag of juist van ons ruimhartige prostitutiebeleid, als het om softerotisch vertier gaat heeft Nederland nooit veel meer te bieden gehad dan wat schimmige tenten op het Amsterdamse Rembrandtplein en de Wallen. Of misschien zijn Nederlandse mannen gewoon te zuinig om bankbiljetten in jarretelgordels te proppen. Dat is in van oudsher puriteinse landen als Engeland en de Verenigde Staten wel anders. Striptenten, besloten herenclubs en lapdancecafés zijn daar schering en inslag. Toch lijkt Nederland de laatste jaren heel voorzichtig overstag te gaan voor burlesque, al is dat dan nauwelijks te vergelijken met de traditionele striptenten zoals je die overal in de rosse buurten van grote steden in het buitenland vindt.

Retro

Burlesque staat voor retro, het ouderwetse oh-lala gevoel dat mannen een jaar of zestig geleden beving als ze alleen al een glimp van een ontbloot vrouwenbeen opvingen. Burlesque zoekt z'n inspiratie in lang vervlogen tijden, toen pin-up sterren als Betty Page aan een jarretelgordel en een robuuste bh genoeg hadden om de mannenfantasie oncontroleerbaar op hol te laten slaan. Seks, kortom, uit een tijd dat je niet met een paar muisklikken closeup beavershots in HD op je scherm kon toveren.

Beoefenaars van het burlesque genre vinden dat ze niets gemeen hebben met commerciële stripclubs, waar de grens met prostitutie en de onderwereld vaak nauwelijks is te trekken. Ze beschouwen burlesque vooral als een kunstvorm waarbij het draait om dans, mime en fraaie kostuums, en zeker niet om het opgeilen van een mannelijk publiek. Integendeel, burlesque zou juist emanciperend werken en vrouwen helpen meer zelfvertrouwen over hun uiterlijk te krijgen. Burlesque, zo heet het, is voor vrouwen met alle soorten maten – je hoeft niet dun te zijn, of aan het een of andere schoonheidsideaal te voldoen. Feit is dat burlesque shows waar ook ter wereld minstens net zoveel vrouwelijk publiek trekt als mannelijk.

Beatrix Von Bourbon

Even leek burlesque een doorbraak naar het grote publiek te maken, toen in 2010 de film Burlesque uitkwam, waarin Cher en Christina Aguilera een nogal brave interpretatie van het leven in een burlesque club geven. De film kreeg matige kritieken en werd niet bepaald een blockbuster. De volgende stap richting mainstream was het optreden van Beatrix Von Bourbon in de 2012 editie van Britains Got Talent. Haar act leidde tot felle protesten van kijkers die het schandalig vonden dat kinderen op prime time met deze – toch wel erg brave – vorm van strippen werden geconfronteerd.

Geen mainstream

Ondanks dit soort media-aandacht is burlesque zelfs in Engeland en Amerika nog lang geen mainstream, en het is niet waar-

schijnlijk dat het dat ooit zal worden. Dat heeft ongetwijfeld te maken met de satirische en esthetische inslag van burlesque amusement. Rechttoe-rechtaan ordinair wordt het nooit. Hoewel burlesque in de eerste plaats veelal wordt geassocieerd met voluptueuze dames die met een ondeugende knipoog uit de kleren gaan, heeft het genre meer te bieden. Wie alleen voor de 'bloemkoluh' komt, zal het al snel voor gezien houden; verder dan een g-string en tepeldopjes met kwastjes gaan de dames meer dan enkel een veredelde vorm van striptease voor lieden met de nodige culturele bagage. Te elitair, te oubollig en te freaky om de grote massa te kunnen bekoren. En zo blijft burlesque voorlopig waar het zich het beste thuisvoelt, in een relatieve undergroundsfeer.

Kippenvel

Burlesque neemt zichzelf niet zo vreselijk serieus – maar dat geldt niet voor de de heropleving van het bijna vergeten theatergenre. Zo schreef Maxie Szalwinska, theaterrecensente van de Engelse krant The Guardian, over een burlesque voorstelling die ze bezocht: “Van tevoren klonk het best aantrekkelijk; er was iets onweerstaanbaars en retro aan, en riep beelden op van vaudeville en circussen en rokerige cabarets in het decadente Berlijn van de jaren dertig. Het waren de tepelkwastjes die me de das omdeden. Daar waren ze, draaiend en glitterend, terwijl ik wezen-

Burlesque zoekt z'n inspiratie in lang vervlogen tijden, toen pin-up sterren als Betty Page aan een jarretelgordel en een robuuste bh genoeg hadden om de mannenfantasie oncontroleerbaar op hol te laten slaan.

niet, en bovendien kun je tussen de schaars geklede acts door goochelaars, komedianten, clowns en freaks van diverse pluimage verwachten. Daarmee is het genre veel voorspelbare feministische kritiek die in het buitenland op burlesque is losgebarsten. Ook de cabaret- en theaterwereld kijkt daar met gemengde gevoelens naar loos in mijn cocktailglas staarde, met alle macht proberend over te komen als iemand die zich totaal op haar gemak voelt als een vrouw op enkele centimeters van

haar gezicht rondkronkelt, met als enige kledingstukken een rode string en tepelkwastjes. Ze zag er geweldig uit, helderrode lippenstift, perfect gecoiffeerd haar – en ze was nog een goede danseres ook. Maar haar performance was uitermate pijnlijk. Ze maakte een gegeneerde indruk – ik kon haar kippenvel zien. En de meeste vrouwen in het publiek keken gegeneerd, terwijl de meeste mannen hun blikken beschaafd ergens anders op lieten rusten.”

Workshops

Maar toch, in handen van begaafde performers die met het publiek weten te spelen zoals een kat met een muis speelt, zo moet ook Maxie Szalwinska toegeven, is burlesque even intelligent als entertaining. Een geslaagde burlesque-act is geestig, creatief en vaardig uitgevoerd, en kan de toeschouwer op z'n best het gevoel geven dat hijzelf naakt is in plaats van de performer. “Helaas halen niet alle burlesque artiesten dat niveau,” oordeelt Szalwinska. “Sinds allerlei workshops vrouwen het idee geven dat iedere vrouw een burlesque act kan doen, of je daar nu het talent of het lichaam voor hebt of niet, komen er – net als bij paaldansen of amateurporno – nogal eens genante situaties voor in de burlesque clubs, waar het niet zelden juist amateurs zijn die dromen van een carrière in de showbizz.”

Verkleedpartij

Het lijken overpeinzingen die typisch zijn voor een puriteins land als Groot-Brittanië. In de Nederlandse burlesque scene draait het vooral om onschuldige fun en het bouwen van een feestje in een intieme, uitbundige en circusachtige sfeer. Daarbij is het publiek minstens zo belangrijk als de entertainers. Een burlesque avondje uit biedt ook de bezoekers een uitlaatklep voor hun creatieve behoeftes; de extravagante vintage outfits, bewerkelijke haarconstructies en dito make-up zijn onder het publiek van burlesque avondjes vaak minstens zo uitbundig als bij de performers.

Alternatieve gelegenheden

Zoals gebruikelijk loopt Amsterdam ook hier voorop. Het zijn de kleinere alternatieve gelegenheden als De Nieuwe Anita en Noorderlicht waar je uit je dak kunt gaan tijdens avondvullende programma's die worden georganiseerd onder namen als Burlesque Circus, Retrolicious, Wonder Salon, Dr. Sketchy en Midnight Burlesque. De digitale flyers waarmee de verschillende organisaties hun evenementen afficheren doen in hun vrolijke scheeuwerigheid denken aan ouderwetse circusposters. Midnight Burlesque afficheert een van haar avondjes met 'Een pikante revue met sin-sationale shows. Een internationale cast van entertainers brengen hun beste, grappigste, muzikaalste en meest krankzinnige acts'. De Wonder Salon 'bevindt zich op het snijvlak van het cliché en het absurde: excentriek, krankzinnig, briljant, dapper, hysterisch grappig en kitcherig. Stel je jezelf voor in een decor van een van Tim Burtons klassieke films, opgedoft en nippend van een cocktail terwijl je luistert naar de beste partytunes of wordt geamuseerd door waarlijk inspirerende en diverse artiesten'.

Creativiteit

Creativiteit en niet voor de hand liggende combinaties staan duidelijk hoog aangeschreven. Ook muzikaal gezien zijn de hoofdstedelijke burlesque avondjes grensverleggend: op de Wonder Salon verbindt dj Dionysius moeiteloos oude jazz met country en gypsyfolk, easy listening met vunzige rock 'n roll en meer recente popmuziek, en daar hobbelt zelfs een deuntje van Drs P voorbij. Met sympathieke entreeprijzen en een altijd verrassende line up is burlesque absoluut een aantrekkelijk alternatief voor het bezoeken van het zoveelste dance event, al wordt er wel iets meer creativiteit van je verwacht als bezoeker. Het motto van de Wonder Salon vat het prachtig samen: Be weird, be random, be who you are, because you never know who would like the person you hide.