Dikaiomata3

ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΝΕΑΣ ΧΑΛΚΗΔΟΝΑΣ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: ΠΡΟΤΖΕΚΤ Υπεύθυνος καθηγητής: Γιάννης Ευσταθίου

Τα δικαιώματα του παιδιού σε όλο τoν κόσμο και την Ελλάδα

Επιμέλεια εργασίας - Παρουσίαση:

Κωνσταντίνος Περγαντίνας

Γρηγόρης Σούμπασης

Γιώργος Στρακόσια

Περιεχόμενα Ιστορικά ................................................................................................................................................ 3 Διεθνής συμβάσεις-συνθήκες ..................................................................................................... 4 Τα δικαιώματα του παιδιού στον κόσμο..................................................................................

- Ασία . ..............................................................................................................................................

- Ευρώπη..........................................................................................................................................

- Αφρική...........................................................................................................................................

- Αμερική..........................................................................................................................................

- Λατινική Αμερική.......................................................................................................................

6 6 8 9 11 11

Τα δικαιώματα του παιδιού στην Ελλάδα . ............................................................................. 16 - Παιδική φτώχεια . ...................................................................................................................... 17 - Κακοποιημένα παιδιά............................................................................................................... 18 - Παιδική εργασία ........................................................................................................................ 19 - Πρόσφυγες .................................................................................................................................. 20 - Παιδιά και οικονομική κρίση ................................................................................................ 20 Βιβλιογραφία ...................................................................................................................................... 21

- -

Ιστορικά Η πρώτη καταγραφή δικαιωμάτων - εκτός από αυτούς που βρισκόντουσαν σε μια υψηλή κοινωνική τάξη - που αναφέρεται στην Ιστορία, γίνεται όταν ο Κύρος ο Μέγας όταν κατέκτησε τη Βαβυλώνα το 534π.Χ. Ανακοίνωσε ότι όλοι οι σκλάβοι ήταν ελεύθεροι να φύγουν. Επίσης είπε ότι οι άνθρωποι είχαν την ελευθερία να επιλέξουν τη θρησκεία τους, ανεξάρτητα από την ομάδα που ανήκαν (κατέγραφαν τα λόγια του σε πήλινο πινάκιο , γνωστό ως ο κύλινδρος του Κύρου και έτσι γεννήθηκαν τα ανθρώπινα δικαιώματα). Η ιδέα αυτή εξαπλώθηκε γρήγορα στην Ελλάδα, στην Ινδία (272 π.Χ) και τελικά στη Ρώμη (227 π.Χ) παρατηρήθηκε ότι οι άνθρωποι από τη φύση τους ακολουθούν ορισμένους νόμους χωρίς να τους επιβάλλει κάποιος, και αυτό ονομάστηκε φυσικό δίκαιο. Όσοι όμως είχαν την εξουσία το καταπατούσαν συνέχεα. Χίλια χρόνια μετά στην Αγγλία το 1215 μΧ. αποσπάστηκε από το βασιλιά συμφωνία ότι κανένας δε θα μπορούσε να ακυρώσει τα δικαιώματα των ανθρώπων ακόμα και ο ίδιος. Τελικά τα δικαιώματα των ανθρώπων αναγνωρίστηκαν και ήταν ασφαλή έναντι αυτών που ήταν στην εξουσία (1689 , Βρετανική διακήρυξη των ανθρώπινων δικαιωμάτων). Όταν ξέσπασαν δύο παγκόσμιοι πόλεμοι τα ανθρώπινα δικαιώματα έφτασαν σε επίπεδο εκμηδένισης. Τα κράτη της γης ενώθηκαν και δημιούργησαν τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ 1945). Το1946 συμφωνήθηκε μια σειρά από δικαιώματα που ισχύουν για τον καθένα ξεχωριστά κι έγινε γνωστή ως η Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων (1948). Συγκεκριμένα για την προαγωγή και προστασία των δικαιωμάτων του παιδιού, οι προσπάθειες χρονολογούνται από τα τέλη του 19ου αιώνα. Η πρώτη διεθνής πράξη γενικού χαρακτήρα, αφιερωμένη αποκλειστικά στην προστασία του παιδιού ήταν η Διακήρυξη των δικαιωμάτων που υιοθετήθηκε στη Γενεύη το 1924 στα πλαίσια της Κοινωνίας των Εθνών. Η Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΟΔΔΑ) από το 1948 κατέγραψε μια σειρά θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών του ανθρώπου. Αν και δεν είχε νομική δέσμευση, η Διακήρυξη αποτελεί το πρώτο διεθνές κείμενο το οποίο εισήγαγε βασικές αρχές για την προστασία του παιδιού στο διεθνή χώρο, προετοιμάζοντας το έδαφος για την «προοδευτική ανάπτυξη των διεθνών κανόνων και δεδομένων», έτσι όπως αργότερα ενσωματώθηκαν στη Διακήρυξη των δικαιωμάτων του παιδιού.

- -

Διεθνείς Συμβάσεις - Συνθήκες Κάποιες από τις σημαντικές συμβάσεις είναι η Σύμβαση κατά των διακρίσεων στην εκπαίδευση του 1960 και η σύμβαση για τη συναίνεση στο γάμο, στο ελάχιστο όριο ηλικίας για γάμο και την καταχώρηση του γάμου του 1962.

H προστασία του παιδιού περικλείεται σε δύο σημαντικές συμβάσεις, στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των θεμελιωδών ελευθεριών (ΕυρΣ ΔΑ) και στην Αμερικανική Σύμβαση δικαιωμάτων του ανθρώπου (Αμερικανική Σύμβαση). Δικαιώματα όπως της εκπαίδευσης, του σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής, απαγόρευση δυσμενούς διάκρισης κ.ο.κ. έχουν ενισχυθεί και από τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του ανθρώπου, έτσι ώστε να υποχρεώνουν τα κράτη - μέλη της ΕυρΣ ΔΑ σε πλήρη σεβασμό. Το 1981, η περιφερειακή προστασία συμπληρώθηκε με την υιοθέτηση του Αφρικανικού χάρτη δικαιωμάτων του ανθρώπου και των λαών. Οι ανωτέρω διεθνείς συμβάσεις να παρέχουν κάποια γενική προστασία στο άτομο, το παιδί όμως έχει ανάγκη από συγκεκριμένη προστασία λόγω των ειδικών αναγκών που παρουσιάζει.

Η διεθνής σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα του παιδιού

Η διεθνήςαυτή σύμβαση είναι μια συνθήκη που αναγνωρίζει τα ανθρώπινα δικαιώματα του παιδιού. Η σύμβαση ξεκίνησε με πρωτοβουλία της Πολωνικής Κυβέρνησης και της UNICEF, υιοθετήθηκε ομόφωνα από τη γενική συνέλευση του Ο.Η.Ε στις 20 Νοεμβρίου 1989, τέθηκε σε ισχύ το 1990 και επικυρώθηκε στην Ελλάδα το 1992. Η Σύμβαση χωρίζεται στις εξής κατηγορίες: - -

Ορισμός: “Παιδιά” θεωρούνται όλα τα κορίτσια και τα αγόρια από 0 έως 18 ετών. Δικαιώματα επιβίωσης: Καλύπτουν τα δικαιώματα στη ζωή. Για παράδειγμα το άρθρο 6 που αναφέρεται στο δικαίωμα για ζωή και το άρθρο 37 το οποίο είναι εναντίον των βασανιστηρίων και της στέρησης ελευθερίας των παιδιών. Δικαιώματα ποοστασίας: Απαιτούν να προφυλάσσονται τα παιδιά από κάθε είδους κακοποίηση ή εκμετάλλευση. Για παράδειγμα το άρθρο 19 το οποίο αναφέρεται στην προστασία από την κακοποίηση και την παραμέληση, καθώς επίσης και το άρθρο 20 το οποίο προστατεύει τα παιδιά που έχουν στερηθεί το οικογενειακό περιβάλλον. Δικαιώματα ανάπτυξης και εξέλιξης: Συμπεριλαμβάνουν όλα όσα χρειάζονται τα παιδιά με σκοπό να μπορούν να εκμεταλλευτούν όλες τις δυνατότητες τους. Το άρθρο 28 για παράδειγμα κατοχυρώνει το δικαίωμα του παιδιού στην εκπαίδευση αλλά και το άρθρο 18 προστατεύει την ανατροφή και την εξασφάλιση μιας υγιούς ανάπτυξης. Δικαιώκατα συμμετοχής: Επιτρέπουν στα παιδιά να έχουν ενεργό ρόλο στις κοινωνίες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το άρθρο 31 που διασφαλίζει στο παιδί ελεύθερο χρόνο, διασκέδαση και πολιτιστικές δραστηριότητες.

Συνολικά η διεθνής σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών περιλαμβάνει 45 άρθρα (Ξεχωριστή εργασία παρουσίασης σε power point)

- -

Τα δικαιώματα του Παιδιού στον κόσμο Σε ποιο βαθμό εφαρμόζονται τα δικαιώματα του παιδιού στον κόσμο; Η απάντηση είναι διαφορετική για κάθε χώρα και ήπειρο. Αναφέρουμε παρακάτω γενικά στοιχεία για τις ηπείρους - και σε μερικές περιπτώσεις ειδικά - για μερικές χώρες.

ΑΣΙΑ Στην Ασία η παιδική εργασία είναι μέρος της καθημερινότητας. Εκατομμύρια ανήλικα παιδιά εξαναγκάζονται να εργάζονται σε διάφορες, κατά κανόνα ανθυγιεινές εργασίες. Το θλιβερό αυτό κατάλογο συμπληρώνουν τα χιλιάδες παιδιά-θύματα, που προωθούνται στις «ανεπτυγμένες χώρες» αυτού του κόσμου, είτε για να χρησιμοποιηθούν σαν πειραματόζωα, είτε για εμπόριο οργάνων. Ορισμένοι γονείς εμπιστεύονται τα παιδιά τους σε μεσίτες και τα ανταλλάσουν με χρήματα. Αναπτύσσεται έτσι ένα δουλεμπόριο παιδιών με σκοπό την καταναγκαστική εργασία ή τη σεξουαλική εκμετάλλευση. Εκτιμάται ότι η εμπορία παιδιών είναι μια «επιχείρηση» με ετήσιο τζίρο 1 δισεκατομμύριο δολάρια και ότι τα θύματα φτάνουν το 1,2 εκατομμύρια παιδιά τον χρόνο. Πρόκειται για ένα πραγματικά οικουμενικό πρόβλημα που συνδέει όλες τις χώρες και περιοχές του κόσμου, δημιουργώντας ένα σύνθετο πλέγμα παρανόμων μετακινήσεων ανθρωπίνων υπάρξεων. Η παιδική εργασία στον τομέα της γεωργίας συμβαδίζει πολύ συχνά με μορφές δουλοπαροικίας. Οι πάμπτωχες οικογένειες των χωρικών, που είναι ακτήμονες ή έχουν ελάχιστη δική τους γη και δυσκολεύονται να επιβιώσουν, συχνά παγιδεύονται από τον γαιοκτήμονα της περιοχής ή κάποιον τρίτο, από τον οποίο δανείζονται κάποιο ποσό. Για να ξεπληρώσουν το χρέος τους υποχρεώνονται συνήθως να καταδικάσουν το παιδί τους να δουλεύει για λογαριασμό του πιστωτή/εργοδότη. Τα παιδιά συνήθως εργάζονται σε εξαιρετικά σκληρές συνθήκες - -

για μεγάλες περιόδους του χρόνου και πληρώνονται ελάχιστα έως καθόλου. Είναι κλειδωμένα σε δωμάτια για αρκετές ώρες και μερικές φορές αλυσοδεμένα. Μερικά από τα παιδιά απάγονται και πωλούνται αργότερα ως σκλάβοι. Οι εργοδότες μπορούν να χτυπήσουν τα παιδιά, να τα σημαδέψουν με πυρακτωμένα σίδερα, να τα κρεμάσουν ανάποδα από τα δέντρα ή ακόμα και να τα αφήσουν χωρίς φαγητό. Τα παιδιά βρίσκονται στο έλεος του εργοδότη. Και βέβαια από τις φοβερότερες μορφές «παιδικής εργασίας» είναι η καταναγκαστική επιστράτευση παιδιών, που εξαναγκάζονται να συμμετάσχουν σε πολεμικές συρράξεις. Σύμφωνα με υπολογισμούς στα ορυχεία εργάζονται περίπου 1 εκατομμύριο παιδιά και έφηβοι. Τα περισσότερα από αυτά εργάζονται σε μικρές βιομηχανίες που δεν έχουν άδεια και κατάλληλα μέτρα ασφαλείας.

- -

ΕΥΡΩΠΗ Στην Ευρώπη, παρόλο που αποτελείται από «ανεπτυγμένες χώρες», παρατηρείται ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό καταπάτησης των δικαιωμάτων του παιδιού. Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία, το 19% των παιδιών ζουν κάτω από τα όρια της φτώχειας. Παράλληλα, παιδεραστές από όλη την Ευρώπη, συρρέουν στα σύνορα ΓερμανίαςΤσεχίας, τον «επίγειο παράδεισο» της παιδικής πορνείας στην γηραιά ήπειρο. Προαγωγοί τις περισσότερες φορές είναι οι ίδιοι οι γονείς ή ακόμα και στενά συγγενικά πρόσωπα. Σε πολλές περιπτώσεις, οι μητέρες είναι και οι ίδιες πόρνες. Τα στοιχεία προέρχονται από την έκθεση της UNICEF που παρουσιάστηκε στο Βερολίνο στην οποία καταγράφονται μαρτυρίες 500 παιδιών, αγοριών και κοριτσιών, που έχουν καταλήξει στην πορνεία και ζουν στην περιοχή. Ορισμένα από τα παιδιά είναι λίγο μεγαλύτερα από βρέφη. Ο κύριος λόγος που ωθεί τα παιδιά αυτά στην πορνεία είναι η φτώχεια. Άλλα αναφέρουν ότι κατέληξαν σε αυτό το σημείο και άλλα πως εξαναγκάστηκαν. Τα παιδιά αυτά προέρχονται από τη δημοκρατία της Τσεχίας, τη Σλοβακία, τη Μολδαβία, τη Λευκορωσία και τη Λιθουανία και ο μέσος όρος αμοιβής τους είναι τα 25€. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης, από τα 900 παιδιά που κάθε χρόνο περνούν ασυνόδευτα τα σύνορα της Τσεχίας, περίπου τα 2/3 εξαφανίζονται χωρίς να αφήσουν ίχνη. Οι παιδεραστές και οι «οπαδοί» του σεξουαλικού τουρισμού προέρχονται από τα γειτονικά Γερμανικά κρατίδια της Σαξονίας και της Βαυαρίας, αλλά και από την υπόλοιπη Ευρώπη. Τέλος, από μια έρευνα της οργάνωσης «Save the Children» προκύπτει ότι οι ανήλικοι χρησιμοποιούνται κυρίως στους τομείς της εστίασης, των κατασκευών, της βιοτεχνίας καθώς και σε άλλες παράνομες δραστηριότητες εκμετάλλευσης, όπως η επαιτεία και η πορνεία. Στις περισσότερες περιπτώσεις (40 από τις 62) τα αγόρια και τα κορίτσια εργάζονται 6 έως 9 ώρες την ημέρα ή ακόμα και «απεριόριστα» σε περίπτωση δραστηριοτήτων εκμετάλλευσης.

- -

ΑΦΡΙΚΗ Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 20 ετών, οι έφηβοι έχουν επωφεληθεί από την πρόοδο στον τομέα της εκπαίδευσης και της δημόσιας υγείας. Ωστόσο, οι ανάγκες πολλών εφήβων παραμελούνται με πάνω από 1 εκατομμύριο να χάνουν τη ζωή τους κάθε χρόνο και δεκάδες εκατομμύρια ακόμα να στερούνται την εκπαίδευση.

Η υποσαχάρια Αφρική προσδιορίζεται ως το χειρότερο μέρος που θα μπορούσε να ζει ένας έφηβος. Ο εφηβικός πληθυσμός της περιοχής εξακολουθεί να αυξάνεται και προβλέπεται πως θα έχει το μεγαλύτερο αριθμό εφήβων στον κόσμο μέχρι το 2050. Αλλά μόνο τα μισά παιδιά στην υποσαχάρια Αφρική τελειώνουν το δημοτικό σχολείο και η απασχόληση των νέων είναι σε χαμηλά επίπεδα. Κάθε χρόνο 1,4 εκατομμύρια έφηβοι πεθαίνουν από τροχαία ατυχήματα, επιπλοκές του τοκετού, αυτοκτονίες, το AIDS, τη βία και άλλες αιτίες. Τα παιδιά που εισέρχονται στην εφηβεία είναι όλο και περισσότερο εκτεθειμένα στη βία - σε σχέση με την παιδική ηλικία, όπου οι ασθένειες και η διατροφή είναι οι σημαντικότερες απειλές. Τα κορίτσια στην εφηβεία είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στη βία στο γάμο. Οι έφηβοι, ιδιαίτερα τα κορίτσια, αναγκάζονται συχνά να εγκαταλείψουν την παιδική ηλικία και να αναλάβουν τους ρόλους των ενηλίκων πριν να είναι έτοιμα, περιορίζοντας τις ευκαιρίες τους να μάθουν και να αναπτυχθούν και θέτοντας την υγεία και την ασφάλειά τους σε κίνδυνο. Απαιτούνται σημαντικές προσπάθειες στα προγράμματα και τις πολιτικές που είναι - -

αναγκαίες για την πραγμάτωση των δικαιωμάτων όλων των εφήβων. Η εφηβεία είναι μια κρίσιμη φάση της παιδικής ηλικίας κατά την οποία οι κατάλληλες επενδύσεις μπορούν να σπάσουν τον κύκλο της φτώχειας και να αποφέρουν κοινωνικά, οικονομικά και πολιτικά οφέλη για τους εφήβους, τις κοινότητες και τα έθνη. Φτωχά παιδιά πηγαίνουν σε αποξηραμένους αγρούς και ψάχνουν να βρουν λίγα σπόρια που έτυχε να απομείνουν εκεί και έτσι να χορτάσουν την πείνα τους. Λείπουν απ’ αυτούς τα ρούχα, τα παπούτσια και ότι άλλο είναι απαραίτητο για την καθημερινή τους ζωή. Τα μέσα μεταφοράς, όπως τρένα ή αεροπλάνα είναι άγνωστα σ’ αυτές τις χώρες. Δεν υπάρχουν νοσοκομεία, σχολεία κλπ. Η παιδική θνησιμότητα είναι στα ύψη. Συγκεκριμένα, για παιδάκια κάτω του ενός έτους, η θνησιμότητα είναι τρομακτική: Κάθε 5 λεπτά πεθαίνει ένα παιδί, ή κάθε ημέρα πεθαίνουν γύρω στις 18 χιλιάδες παιδιά, ή κάθε χρόνο πεθαίνουν 6 εκατομμύρια παιδιά. Η εικόνα αυτή γίνεται χειρότερη όταν σκεφθεί κανείς ότι εμείς θάβουμε τα προϊόντα μας στις χωματερές (για να προστατεύσουμε τις τιμές τους), ενώ, αν τα έτρωγαν τα αποσκελετωμένα παιδάκια στις χώρες του τρίτου κόσμου, δεν θα πέθαιναν από ασιτία. Συγκεκριμένα στην Λουάντα (δυτική Αφρική) πολλά παιδιά χάνουν την ζωή τους από λύσσα κάτι που ανάγκασε τις αρχές να περισυλλέξουν τα αδέσποτα σκυλιά. Τα περισσότερα από τα θύματα είναι παιδιά ηλικίας μεταξύ 3 και 10 ετών και διαμένουν σε φτωχογειτονιές της Λουάντα όπου χιλιάδες αδέσποτοι σκύλοι κυκλοφορούν στους δρόμους. Τέλος, ας αναλογιστούμε ότι κάθε παιδί που γεννιέται στην Αφρική έχει προσδόκιμο ζωής μέχρι τα 40 χρόνια.

- 10 -

ΑΜΕΡΙΚΗ Το 20% των παιδιών με βάση την εθνικότητα και το κοινωνικό τους περιβάλλον αντιμετωπίζουν τη φτώχεια. Για παράδειγμα τα αφροαμερικάνικα παιδιά τα οποία δεν έχουν δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και δεν έχουν ευκαιρίες για υψηλή εκπαίδευση. Ακόμη, αντιμετωπίζουν την κακοποίηση και την σωματική βία. Το 10% αντιμετωπίζει και σεξουαλική βία. Για παράδειγμα, υπάρχει εκφοβισμός στα σχολεία μέσω βίαιων βίντεο που στέλνονται μέσω κινητών. Επίσης, υπάρχει και η παιδική εργασία. Τα παιδιά δουλεύουν 14 ώρες το 24ωρο, πράγμα που γίνεται για να αποκτήσουν τα απαραίτητα για τη ζωή τους. Η διατροφή παίζει επίσης πολύ σημαντικό ρόλο. Για παράδειγμα 12.000 οικογένειες τρέφουν με λάθος τρόπο τα παιδιά τους. Αυτό οδηγεί τα παιδιά σε ιδιαίτερα προβλήματα υγείας όπως η νευρική ανορεξία. Αυτό οδηγεί σε ελλιπή συγκέντρωση στο σχολείο. Άλλο ένα πρόβλημα διατροφής αποτελεί η παχυσαρκία με αποτέλεσμα το 45% των παιδιών να βιώνουν την κοινωνική περιθωριοποίηση.

ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΑΜΕΡΙΚΗ Το σκηνικό στη Λατινική Αμερική είναι εφιαλτικό. Στη Βραζιλία 7 εκατομμύρια παιδιά αναγκάζονται ή υποχρεώνονται να εργάζονται. Στη Βραζιλία, στην Κολομβία και το Εκουαδόρ ένα ποσοστό 20% των παιδιών ηλικίας 10 με 14 χρόνων, εργάζεται σε σπίτια. Περισσότερα από 2 εκατομμύρια παιδιά ηλικίας 5 με 15 χρόνων εργάζονται σε αγροτικές δουλειές στη Γουατεμάλα, στην Ονδούρα, στην Νικαράγουα και στον Παναμά.

- 11 -

Περού και Βολιβία Σε ορυχεία εργάζονται περίπου 500 χιλιάδες παιδιά στο Περού και 13.500 στη Βολιβία. Στο Εκουαδόρ περίπου 314 χιλιάδες παιδιά εργάζονται, σε έναν πληθυσμό 12 εκατομμυρίων κατοίκων. Αν και δεν υπάρχουν συγκεκριμένα στοιχεία, στις πιο φτωχές χώρες της Καραϊβικής όπως Μπελίσε, Γκουγιάνα και Σουρινάμ η παιδική εργασία είναι ένα πρόβλημα που οξύνεται.

Κολομβία Υπολογίζεται ότι 4 με 6 χιλιάδες παιδιά αποτελούν μέρος των παραστρατιωτικών οργανώσεων στην Κολομβία όπου έχουν μετατραπεί σε σκληρούς πολεμιστές. Η εκπαίδευση τους περιλαμβάνει πολλά βασανιστήρια και δοκιμασίες. Πολλά από αυτά τα παιδιά σκοτώνονται σε μάχες.

- 12 -

Αργεντινή Στην Αργεντινή η εταιρεία Nuestra Huella που εξάγει κοτόπουλα στην Γερμανία, στην Ιταλία, στη Γαλλία, στην Ισπανία και στην Κίνα, έχει κατηγορηθεί ότι απασχολεί χιλιάδες παιδιά στα εργοστάσια και φάρμες. Περίπου 57 χιλιάδες αγόρια και κορίτσια εργάζονται ως ρακοσυλλέκτες, μαζεύουν χαρτόνια από τους δρόμους. Η Βραζιλία, η Γουατεμάλα, το Μεξικό, το Περού και η Βολιβία είναι οι χώρες με τα μεγαλύτερα ποσοστά παιδικής εργασίας στη Λατινική Αμερική. Ο σεβασμός στα δικαιώματα των παιδιών σε όλες τις χώρες στον κόσμο φαίνεται στον παρακάτω χάρτη. Με τα διάφορα χρώματα φαίνεται αναλυτικά η κατάσταση που επικρατεί (Καλή, μέτρια, προβληματική, δύσκολη και πολύ σοβαρή).

Καλή Μέτρια Προβληματική Δύσκολη Πολύ σοβαρή

- 13 -

Μερικά ενδιαφέροντα στοιχεία για τα παιδιά σε όλο τον κόσμο, μέσα από συγκεντρωτικούς χάρτες

Παιδιά στρατιώτες

Παιδιά εργαζόμενα στην εξόρυξη - 14 -

Παιδική πορνεία και εμπορική σεξουαλική εκμετάλλευση

Παιδική εργασία 5 - 14 ετών - 15 -

Τα δικαιώματα του Παιδιού στην Ελλάδα Σύμφωνα με την έρευνα της Unicef η Ελλάδα κατατάσσεται στις αναπτυσσόμενες χώρες που εφαρμόζουν «ελλιπή και ανεπαρκή» μέτρα για την προστασία της μητρότητας και του παιδιού. Τα δικαιώματα του παιδιού αποτελούν σύγχρονη αντίληψη και απελευθέρωση των παιδιών και της προστασίας τους. Στην Ελλάδα ισχύει η σύμβαση του Ο.Η.Ε. για τα ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ που ψηφίστηκε το 1992. Το 2001 συστήθηκε το πρώτο Εθνικό Παρατηρητήριο για τα Δικαιώματα του Παιδιού, που έχει ως αρμοδιότητα να καταγράψει στατιστικές, νομοθετικές διεργασίες κ.α. Υπάρχουν μη κυβερνητικές οργανώσεις, που συνεισφέρουν στη λυση κοινωνικών προβλημάτων στη χώρα μας μαζί με τον Εθνικό Φορέα. Ειδικότερα, η μη κυβερνητική οργάνωση “Praxis”, μέσω του προγράμματος «Παιδιά της Διπλανής Πόρτας» κατάφερε να επιφέρει τη μείωση του φαινόμενου της παιδικής εργασίας στη Θεσσαλονίκη, την ένταξη των παιδίων στις εκπαιδευτικές διαδικασίες, αλλά και την ενδυνάμωση των οικογενειών, έχει θέσει σε εφαρμογή ακόμη την ‘Κοινωνική Κατοικία’ και το ‘Bay Center’. Ακόμη η κοινωνική οργάνωση ‘ΑΡΣΙΣ’ στηρίζει νέους από 15-24 ετών , οι οποίοι ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες (δηλαδή σε άστεγους, σε φτωχούς, σε πρόσφυγες κ.α.) Το έτος 2011 το ‘Χαμόγελο του Παιδιού’ κατάφερε να βοηθήσει παιδιά που αντιμετωπίζουν προβλήματα υγείας , να υποστηρίζει επιτυχώς τις έρευνες για αναζήτηση εξαφανισμένων παιδιών αλλά και να ανταποκριθεί στο αίτημα χιλιάδων οικογενειών για υποστήριξη. Στην Ελλάδα,  Το 1961 τα παιδιά αποτελούσαν το 1/3 του πληθυσμού ενώ σήμερα το 17%.O αριθμός της παιδικής εργασίας (15-18 χρονών) ξεπερνά τις 100.000.  Το ποσοστό της παιδικής φτώχειας είναι 23%.  Κάθε χρόνο 10.000 παιδιά εγκαταλείπουν το σχολείο.  Ευάλωτα στην παιδική εκμετάλλευση είναι παιδιά μεταναστών (45,4%), παιδιά διαλυμένων οικογενειών 31,1%) , παιδιά τσιγγάνων (14,8%).  Γενικά το ποσοστό σήμερα της παιδικής φτώχειας στην Ελλάδα είναι 23%.  Το 37,1% και το 18,4% των φτωχών παιδιών , διαβιούν σε νοικοκυριά που δηλώνουν αδυναμία θέρμανσης και έλλειψη βασικών ανέσεων.  Μερικές φορές την εβδομάδα πηγαίνει στο σχολείο το 71.88% των τσιγγανόπουλων , ενώ καθημερινά φοιτά στο σχολείο 34,62%.  Οι επτά σε κάθε εκατό Έλληνες , δήλωσαν ότι έχουν υπόψη τους κάποιο ή κάποια παιδιά που είχαν πέσει θύματα εκμετάλλευσης.

- 16 -

 Ε ξ όσων γνωρίζουν θύματα παιδικής εκμετάλλευσης οι μισοί (49,2) αναφέρθηκαν σε περιστατικά παιδικής εργασίας , το 33,8% αναφέρθηκε σε περιστατικά πορνείας και το 15,4% σε άλλες μορφές εκμετάλλευσης.  Ο εξαναγκασμός από τους γονείς θεωρείται ως η σημαντικότερη αιτία για το φαινόμενο παιδικής εργασίας (53,3%).  Ως δεύτερη σε σημαντικότητα αιτία παιδικής εργασίας αναφέρεται η ύπαρξη οργανωμένων παράνομων κυκλωμάτων (26,6%).  Oι 7 περίπου στους 10 Έλληνες κρίνουν τη νομοθεσία , που υπάρχει στη χώρα μας γύρω από το θέμα της παιδικής εκμετάλλευσης ως ανεπαρκή.

ΠΑΙΔΙΚΗ ΦΤΩΧΕΙΑ Στη χώρα μας ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα είναι η κρίση στις πιο ευάλωτες ηλικίες, τα παιδιά. Ειδικότερα, στην Ελλάδα η παιδική φτώχεια αγγίζει το 23%. Επίσης, η υγεία και η ασφάλεια των παιδιών στην Ελλάδα βρίσκεται σε δυσμενή θέση. Ο κύριος παράγοντας όμως, ο οποίος προκαλεί την αναπαραγωγή της φτώχειας και στην χώρα μας είναι το χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης. Το πρόβλημα της παιδικής φτώχειας έχει συνέπειες σε πολλούς τομείς. Διακρίνεται σε κατηγορίες: Α. Παιδί και φτώχεια Οι ανήλικοι κάτω από το όριο της φτώχειας στην Ελλάδα υπολογίζονται σε 439.000 Β. Υγεία και παιδική φτώχεια. Τα φτωχά παιδιά στην Ελλάδα έχουν περισσότερες πιθανότητες να υποσιτιστούν και να ταλαιπωρηθούν από την έλλειψη θέρμανσης ή την υγρασία στο σπίτι, αντίθετα με τα μη φτωχά. Γ. Παιδική φτώχεια και εκπαίδευση- απασχόληση Το χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης αποτελεί έναν παράγοντα που προκαλεί και αναπαράγει τη φτώχεια. Οι φτωχοί στην Ελλάδα εμφανίζουν ιδιαίτερα χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης συγκριτικά με τον υπόλοιπο πληθυσμό. Η Ελλάδα έχει το υψηλότερο ποσοστό των φτωχών εργαζομένων (13,8%) στην Ευρωζώνη (8,2%) και δεύτερο στην Ευρωπαϊκή Ένωση (8,5%), στοιχείο που υποδηλώνει, ότι το εισόδημα από την εργασία δεν εξασφαλίζει και την έξοδο από τη φτώχεια. Από όλα τα παραπάνω γίνεται αντιληπτό το γεγονός ότι τα παιδιά τα οποία ζουν σε οικογένειες που κατατάσσονται στην κατηγορία των φτωχών εμπίπτουν με τα παιδιά που βιώνουν την παιδική φτώχεια.

- 17 -

ΚΑΚΟΠΟΙΗΜΕΝΑ ΠΑΙΔΙΑ

Το πρόβλημα των κακοποιημένων παιδιών-θυμάτων, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα που χρειάζεται άμεση λύση για τη σημερινή κοινωνία. Κάθε χρόνο στην Ελλάδα εισέρχονται περίπου 1.000 ασυνόδευτοι ανήλικοι κυρίως από χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, οι οποίοι γίνονται θύματα εκμετάλλευσης για σεξουαλικούς σκοπούς, αναγκαστική εργασία, για επαιτεία και μικροκλοπές. Σε αυτή την κατηγορία εντάσσονται και τα παιδιά του δρόμου. Το σύστημα ποινικής δικαιοσύνης πρέπει να είναι διαφορετικό για τους ανηλίκους! Η πολιτεία πρέπει να καταστήσει ξέχωρο σύστημα δικαιοσύνης για ανηλίκους και να αντιμετωπίζει ήπια τις παραβάσεις τους.

- 18 -

ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Στην Ελλάδα εκτιμάται ότι κάθε χρόνο 10.000 παιδιά εγκαταλείπουν το σχολείο και εργάζονται υποχρεωτικά, παρόλο που η εργασία για ηλικίες κάτω από 15 ετών απαγορεύεται, ενώ για ηλικίες 15-18 ετών πρέπει να ελέγχεται από την Δ.Ο.Ε. Στην χώρα μας τα μέτρα που εφαρμόζονται είναι ελλιπή και αναποτελεσματικά. Σύμφωνα με την ΕΣΥΕ εργάζεται το 0,6% των 14χρονων παιδιών και το 9,8% τον 15-19 χρονών. Η πλειοψηφία των παιδιών εργάζεται στην αγροτική παραγωγή. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΣΥΕ, που παρουσιάζει αναλυτικά το περιοδικό «Εργασία» του ΟΑΕΔ, εργάζεται το 0,6% των 14χρονων παιδιών, το 9,8% των νέων 15-19 χρονών και το 36,1% των νέων 20-24 χρονών. Σε αυτά τα ποσοστά είναι προφανές ότι δεν αναφέρονται τα παιδιά που επικουρικά (;) εργάζονται στις οικογενειακές επιχειρήσεις, τα παιδιά των γεωργών και των κτηνοτρόφων, τα τσιγγανόπουλα και χιλιάδες άλλοι νέοι που προέρχονται από ομάδες που βρίσκονται στο οικονομικό και κοινωνικό περιθώριο. Κατηγορίες οικονομικής δραστηριότητας Γεωργία, κτηνοτροφία κλπ Αλιεία Βιομηχανία Ορυχεία, Λατομεία Παροχή ηλεκτρικού ρεύματος, φυσικού αερίου και νερού Κατασκευές Εμπόριο Ξενοδοχεία και εστιατόρια Μεταφορές κλπ Τράπεζες Άλλες δραστηριότητες Οικιακό προσωπικό ΣΥΝΟΛΟ Πηγή: ΕΣΥΕ, Έρευνα Εργατικού δυναμικού, 1996

- 19 -

Ηλικία 14 3053 30 556 273 664 199 41 4816

15-19 22.798 679 32 16740 58 8857 16373 8074 1766 448 3654 397 83989

ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ Πρόσφυγας θα μπορούσε να θεωρηθεί κάθε άνθρωπος που προσπαθεί να διαφύγει από καταστάσεις πολέμου. Τα παιδιά μόνο από την κατηγορία αυτή, υπολογίζεται ότι έχουν αυξήσει τον πληθυσμό της χωράς σε 1.000.000. Τα παιδιά αυτά αντιμετωπίζουν περιορισμούς, τόσο από τις ανάγκες της παιδικής ηλικίας όσο και από τις συνθήκες του πρόσφυγα. Ξεχωριστή κατηγορία αποτελούν τα παιδιά ρομά που είναι μια κοινωνική ομάδα που αδυνατεί να ενσωματωθεί στην ελληνική κοινωνία. Τα παιδιά αυτά έχουν πολλές πιθανότητες να γεννηθούν σε πολυπληθείς οικογένειες, να μεγαλώσουν σε ανθυγιεινό περιβάλλον, με έλλειψη σε στοιχειώδη αγαθά, να εγκαταλείψουν νωρίς το σχολείο και να ενταχθούν σε παραοικονομικές δραστηριότητες

ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ Η οικονομική κρίση έχει επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό την παιδική ηλικία. Πολλά παιδιά ηλικίας 0-17 ετών, απειλούνται από την φτώχεια (23,7%). Τα ποσοστά των παιδιών σε νοικοκυριά ανέργων είναι χαμηλά, αλλά καταγράφονται πολύ υψηλά ποσοστά φτωχών εργαζομένων στις οικογένειες. Οι βασικοί παράγοντες που συμβάλουν στο φαινόμενο των φτωχών εργαζομένων σε αυτές τις χώρες είναι η χαμηλή ένταση εργασίας σε συνδυασμό με τις χαμηλές αμοιβές. Τα παιδιά μονογονεικών ή πολυμελών οικογενειών τείνουν να απειλούνται περισσότερο από την φτώχεια. Λόγω της συνεχιζόμενης κρίσης, περισσότερα από 439.000 ανήλικα παιδιά, ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας.

- 20 -

Βιβλιογραφία  www.unicef.gr  www.unicef.com  www.ddp.org.gr  www.actionaid.gr  www.anthropos.gr  www.droitsenfant.com  www.el.wikipedia.org  www.fpg.gr www.statistics.gr  www.fisek.org  ΕΣΥΕ, Έρευνα Εργατικού δυναμικού, 1996

Επιμέλεια εργασίας - Παρουσίαση:

Κωνσταντίνος Περγαντίνας

Γρηγόρης Σούμπασης

Γιώργος Στρακόσια

- 21 -