Transparantie binnen tijdloze begrenzing

DE KLASSIEKE WERELD HERSTELD Transparantie binnen tijdloze begrenzing

Het leek lang een onmogelijke opdracht; het renoveren en vernieuwbouwen van het Johan van Oldenbarneveltgymnasium Amersfoort, met een in de tijd volgebouwd en rommelig middendeel. Totdat een schijnbaar eenvoudige, maar briljante ingreep het tegendeel bewees.

Het is een prachtig gezicht wanneer je vanaf de Van Hogendorplaan in Amersfoort richting het Thorbeckeplein loopt. De weg splitst zich bij het park op het punt waar prominent het borstbeeld van Johan van Oldenbarnevelt staat. Iets verder rijst de machtige transparante gevel van het gymnasium op, met aan weerszijden de monumentale zijvleugels. De stijging zet zich dan nog verder door tot de 30’er jaren huizenrij achter de school, waarbij op het perceel een hoogteverschil van elf meter wordt overbrugd. In 1376 werd in Amersfoort een Latijnse school gesticht, die in de 19 e eeuw een stedelijk gymnasium werd en vanaf 1933 de naam Johan van Oldenbarneveltgymnasium draagt. De staatsman volgde er rond 1559 onderwijs. Rector Cees van Lent: “In 1993 heeft de verhuizing plaatsgevonden naar dit prachtige pand. Het gymnasium kwam uit een slecht gebouw en dit gebouw was monumentaal, maar technisch slecht met smalle trappen en te weinig algemene ruimten voor het aantal leerlingen. Een onhoudbare situatie en samen met de gemeente hebben we verschillende

mogelijkheden onderzocht, vanaf volledige nieuwbouw tot aanbouw en vernieuwbouw. Alle pogingen liepen op niets uit, tot we op het spoor van Daan Josee van Kristinsson Architecten kwamen. Het was een ultieme poging.”

TRANSPARANT MIDDENDEEL Daan: “Ik werd door Jan Drogt van Lindhorst benaderd: kijk jij er eens naar; jij houdt van de problemen, zei hij. Als je om het gebouw heenloopt, zijn de zijbeuken het bepalende beeld voor de stedenbouwkundige cohesie en samenhang met de buurt. Het was een gebouw met twee verdiepingen met een zadeldak en een torentje met een klok. De kleedruimten voor de gymzaal lagen in de kelder en de gymzaal was voor de achterzijde gezet en verpestte het straatbeeld aan die kant. Het middendeel bestond uit een gang met lokalen waar nog een rij lokalen tegenaan was gebouwd, zodat de oorspronkelijke middenbeuk niet meer zichtbaar was. Het zag er niet uit. In mijn plan bleef het beeldbepalende van de zijvleugels, maar het hele middendeel met gymzaal moest eruit. Door een ontwerp drie lagen te maken creëerde ik in het middendeel bovendien vier keer zoveel meters dan daarvoor aanwezig was. Ik bedacht een compleet glazen gevel waardoor het licht heel diep het gebouw in kon komen. Zo ontstond het beeld van het gymnasium als een glazen kristal in de setting van klassieke baksteengevels. Het nieuwe compacte en aanpasbare middendeel tussen de bestaande vleugels is 43 meter breed en 32 meter diep en vervangt het bestaande middendeel en alle latere aanbouwen. Je zou kunnen zeggen dat ik de klassieke wereld op een conceptuele

wijze heb vertaald in een transparant ontwerp.”

Cees: “Het was een subliem plan maar ik vroeg me wel af of het realiseerbaar was. Het is een klassiek gebouw in een klassieke wijk en Daan wilde het middendeel helemaal slopen.” Daan lacht: “Het kostte zes vergaderingen om welstand te overtuigen. Het is wel slim, maar willen wij dit op ons geweten hebben, vonden ze. Ze zijn uiteindelijk akkoord gegaan met een enkele concessie, zoals in de aansluiting met de zijbeuken steenrode aluminium lamellen om een dakpannen rand te simuleren. De buurt was natuurlijk kritisch, maar omdat ik de gymzaal heb weggehaald en die verdiept heb gelegd ontstond een prachtige publieke ruimte, met verblijfsplekken die na schooltijd ook door de omwonenden gebruikt worden. Dat heeft me veel wisselgeld opgeleverd. Wat mijn ontwerp oplevert is

PROJECTINFORMATIE

Project Transformatie en vernieuwbouw Johan van

Oldenbarneveltgymnasium Amersfoort voor 900 leerlingen Opdrachtgever Gemeente Amersfoort in samenwerking met Onderwijsgroep Amersfoort Bouwmanagement Initiatief en programmeringsfase: Lindhorst Huisvestingsadviseurs Uitvoering Scope Bouwmanagement Architect

Kristinsson Architecten

Etienne Bouten van B+B interieurontwerp Aannemer

Klaassen Groep Arnhem BVO

Bestaand 3.975 m 2 bvo, nieuw 4.720 m 2 bvo: totaal: 8.695 m 2 bvo

€ 8.340.000,- excl. btw incl. installaties,

terrein en vaste inrichtingen Ingebruikname Oktober 2019 een prachtig zicht vanuit de laan, waarbij het aanzicht intact is gebleven. Je kunt het ook zien als twee boekensteunen met een glazen diamant ertussen. In dit ontwerp is bovendien een totaal nieuw ruimteprogramma gerealiseerd, met mooie plekken voor leerlingen en voor elk domein een eigen plek met een eigen inrichting. Met de uitbreiding creëerde ik een open speelveld waarin de school haar gewenste onderwijs kon organiseren. Door de diepte van de toevoeging was er ineens ruimte voor leerpleinen. De zijbeuken met prachtige hoge kappen zijn gerenoveerd en voldoen aan de huidige bouwnormen.”

VANUIT DOMEINEN DENKEN Cees knikt: “Doordat het zo lang duurde hadden onze docenten de tijd om steeds conceptueler over het gewenste onderwijs na te denken, waarbij ze zelfs de secties loslieten en vanuit domeinen gingen denken. Ook realiseerden ze zich dat de nieuwe leeromgeving er vooral voor de volgende generatie kinderen en medewerkers zou zijn; je bouwt niet voor jezelf, maar voor het onderwijs van morgen. Door in veel scholen rond te kijken wisten ze wat ze wel en niet wilden. Het nieuwe deel bestaat uit drie lagen, waarbij elke laag een combinatie is van transparante lokalen aan de buitenzijde en grote leerpleinen in het midden.” Daan: “Met dit ontwerp ontstond zoveel extra ruimte dat je niet vanuit het programma, maar vanuit de activiteit kon denken. De hoofdentree bereik je na de brede, maar lage trap. Daar zie je gelijk de tribune met aan weerszijden de trappen naar de verlaagde gymzaal en de kleedruimten. De wand kun je open zetten, waardoor een theateropstelling ontstaat. Boven de gymzaal ligt het kantinedeel, met daarnaast het uitgiftepunt. Elke verdieping komt uit op de beide zijvleugels, waar ook de trappen liggen. Op de eerste

verdieping liggen de lokalen voor de talen, met een groot middendeel met studiemogelijkheden voor leerlingen en een prachtige mediatheek. Ik merk dat leerlingen steeds minder van papieren boeken zijn en verwacht dat ze op den duur steeds meer digitaal leren. Primair is het een aangename plek om tussen en na de lessen te studeren. De tweede verdieping heeft dezelfde lay-out met een bèta plein.” Cees: “De interieurarchitect Etienne Bouten heeft met een doeltreffende ingreep van een eikenhouten latconstructie bovendien een extra verblijfsgebied tussen de rand van lokalen en het open gebied gemaakt. Het is een transitieplek, een soort drempelruimte met een graduele overgang naar het midden, die gebruikt kan worden voor differentiatie: leerlingen werken buiten het lokaal in het zicht van de docent. Aan de randen liggen de instructieruimten, dan deze tussenzones en dan de grote ruimten in het midden. Dat heeft enorm veel extra onderwijsmeters opgeleverd. Etienne ging met leerlingen en docenten in gesprek; wat wil je dat er voor activiteiten moeten plaatsvinden? Dat resulteerde in plekken voor lekker lezen in fijne zitjes en genoeg plekken om in groepen samen te werken. Over de inrichting, materialen en kleuren was iedereen het snel eens. De leerlingen wilden vooral rustige kleuren en natuurlijke materialen.” Daan ten slotte: “Het is een duurzame leeromgeving, maar ook een duurzaam gebouw met een compleet nieuwe installatie. In de schacht van de twee kernen met trappen en toiletgroepen hebben we de vloer gelaagd, waar de twee kolossale warmtepompen in zitten zodat je de installatie in het dak niet ziet. Het dak ligt vol met pv-panelen, waardoor het ook bijna een energieneutraal gebouw is geworden.”