ww
G wo woo a v o sch ordo rden or l oo efe puz euk lsu ni ze e pp ng ls or en en t.n n l/w aar eb lin k
w.
s
en de wereld van edelstenen
© 2012 Schoolsupport bv (Nederlandse uitgave) © 2008: Kinderleicht Wissen Verlag GmbH & Co. KG, Regensburg Auteur: Susanne Hansch | Vertaling en redactie: Schoolsupport Illustraties: Gregor Schöner, Christine Ott, Harald Ott Ontwerp en lay-out: Michael Wolf, Sabine Fürstenhöfer | DTP: Pollet & Van Eyck [Schoolsupport] Uitgever: Schoolsupport - www.schoolsupport.nl | ISBN: 978-90-8664-318-9 | Artikelcode: BEN01
Benny Blauw vindt een schat “Wie het eerst bij de rotsen is!”, roept Benny Blauw naar zijn vriend Mitch. Mitch loopt zo hard als hij kan. “Eerste!”, zegt hij. Maar Benny is niet in de buurt…
Mitch kijkt achterom. Benny zit op de grond en kijkt naar een steen. “Kom eens kijken”, roept hij. Nieuwsgierig loopt Mitch naar Benny en ze bekijken samen de steen. “Misschien kunnen we er nog meer vinden!”, zegt Mitch. Benny en Mitch gaan op zoek en kijken goed naar de grond. Ze vinden geen tweede steen. 2
Mitch vindt het jammer. Langzaam lopen ze verder. Benny houdt de steen vast. Hij let niet goed op de hobbelige weg. “Boem”, daar valt de steen op de grond. De steen breekt in tweeën.
Wat is dat? De binnenkant van de steen fonkelt in de prachtigste kleuren paars. “Een edelsteen!”, zegt Mitch. “Kom, die laten we aan mijn vader zien!” Heb jij weleens een edelsteen in het echt gezien? hobbelig - vol met hobbels (de weg is niet vlak) fonkelen - opvallend licht uitstralen
3
Diamanten
Diamanten slijpen.
Gloed en kleur De meeste diamanten zijn kleurloos. Sommige diamanten zijn geel, andere groen, oranje of bruin. Het fonkelen van een diamant noem je gloed. 6
Diamant is het hardste mineraal dat er bestaat. De naam diamant 足betekent: onoverwinnelijk. Alleen met een diamant kun je andere diamanten bewerken. En met diamantboren worden zelfs tunnels gegraven door rotsen.
Amethist Amethisten hebben een paarse kleur. Veel bisschoppen dragen ringen met een amethist erin.
Sierstenen Sommige mineralen worden sierstenen genoemd. Hier zijn er erg veel van en ze zien er erg mooi uit. Ze zijn zachter dan andere soorten edelstenen. Vaak maken mensen sieraden van sierstenen.
malachiet jasper tijgeroog turkoois
bisschop - een belangrijke man in de katholieke kerk sieraad - een voorwerp waarmee je jezelf mooi maakt (oorbellen, ketting, etc.)
9
Heb je weleens van druzen gehoord? Het is een moeilijk woord. Welke moeilijke woorden ben je nog meer tegengekomen? Schrijf ze op.
De bewegingen in de aardkost kunnen gesteente dichter naar het aardoppervlak duwen. Zo kunnen de mensen er bij!
Benny Blauw Quizvraag Hoe heet de fonkeling van een geslepen diamant? lichtflits straling gloed
12
aardoppervlak - de bovenkant van de aarde
Kristallen Bijna alle edelstenen en andere mineralen zijn kristallen. De groei ervan kun je vergelijken met een wespennest. Er ontstaan gelijke vormen. Zo groeien kristallen.
Benny Blauw Weetje Het woord kristal komt van kyros, dat is Grieks voor vorst. Vorst betekent dat het vriest. Brr... koud! IJsbloemen ontstaan uit ijskristallen. IJskristallen ontstaan uit water dat bevriest. 13
Edelstenen wereldwijd Op de wereldkaart zie je gebieden waar veel edelstenen gevonden worden. Op die plaatsen worden ze uit grote mijnen gehaald.
Azië
NoordAmerika Europa
, ZuidAmerika
Afrika Australië
Diamanten
Saffier
Smaragden
Robijnen
Amethisten
In welk werelddeel kun je het beste diamanten vinden? Wat vind je in Noord-Amerika? En wat vind je niet in Zuid-Amerika?
16
mijn - een gang diep onder de grond, waar kolen, goud, edelstenen worden gevonden gebied - deel van een land of werelddeel
Met Benny Blauw terug in de tijd Zo'n 250 jaar geleden speelden kinderen in ZuidAfrika met een glanzend steentje uit de rivier. Het was een diamant! Wat een geluksvogels! Toen kwamen duizenden mensen naar deze plek om naar diamanten te zoeken. Ze groeven met zijn allen een reusachtig gat. Zo is de diamantstad Kimberly ontstaan.
Big Hole in Kimberly, Zuid-Afrika
17
Lopende band Rรถntgenstralen sporen de diamanten in de kleine steentjes op. Een luchtstraal blaast de diamanten in een bak.
rรถntgenstralen
blazers
diamanten gesteente
Waar kom je nog meer rรถntgenstralen tegen? Waarvoor worden ze gebruikt?
Sorteren Machines sorteren de stenen. Deskundigen zoeken de mooiste stenen eruit. Daarvan worden sieraden gemaakt. De andere stenen worden voor apparaten gebruikt. rรถntgenstraal - een lichtstraal waarmee je de binnenkant van iets kan zien sorteren - de dingen die bij elkaar horen bij elkaar leggen
20
deskundigen - mensen die ergens verstand van hebben apparaat - een kleine machine waarmee je iets makkelijks kan doen
Goed geslepen Eerst krijgt de steen een grove vorm. Daarna wordt de steen geslepen en gepolijst. Een goed geslepen steen is erg waardevol.
Briljant
Trap
Druppel
Cabochon
Diamant
Smaragd
Robijn
Saffier
Er zijn verschillende soorten geslepen stenen. Hierboven zie je de briljantvorm, de trapvorm, de druppelvorm en de cabochonvorm. Welke vorm vind je het mooist?
grove / grof - niet zo fijn, ruw waardevol - heel veel waard
23
Namaak edelstenen Edelstenen zijn erg geliefd voor sieraden en voorwerpen. Al lange tijd proberen mensen ze dan ook na te maken. August Verneuil maakte in 1902 de eerste bruikbare namaak edelsteen. Het was een namaak-robijn. Die was bijna niet van echt te onderscheiden! Diamantfabriek Een bedrijf in Florida, in de Verenigde Staten maakt diamanten uit grafiet. In de machines wordt de kern van de aarde nagemaakt. De druk en de hitte zijn dan hetzelfde. 26
bedrijf - een plaats waar iets gemaakt wordt om het te verkopen grafiet - grijs-zwarte, zachte stof die ook in een potlood zit
Gebruiksvoorwerpen van edelsteen Scalpels zijn mesjes die voor operaties door dokters gebruikt worden. De diamantscalpels zijn zo dun als een haartje. Ze snijden heel precies. Harde boren Om aardolie te winnen moet je heel diep door de aarde en door rots boren. Op de boor wordt dan diamantjes gezet. Zo kun je de boor beter en langer gebruiken. Diamantboren gebruiken we ook voor het graven van tunnels.
Diamant is dus niet alleen mooi, maar ook heel handig. Waarom gebruiken ze het in scalpels? Waarom gebruiken En waarom in boren voor boormachines? ze het in scalpels?
winnen - (hier) uit de grond halen, delven
27
In de ruimte Ruimtesondes onderzoeken planeten. Ze hebben kleine raampjes van namaak saffier en namaak diamant. Deze ramen zijn heel sterk en gaan nooit kapot.
Een ster van diamant De grootste edelsteen heet Lucy. Onderzoekers ontdekten een ster in het heelal in 2004. Het binnenste van deze ster bestaat uit een gigantisch grote diamant. Deze is 4000 kilometer groot! 28
ruimtesonde - een onbemand toestel dat onderzoek doet in de ruimte
VAKWOORDEN Je hebt al een paar moeilijke woorden opgeschreven. En onderaan de bladzijdes heb je ook al uitleg gekregen over moeilijke woorden. Hieronder zie je een lijst met woorden bij het onderwerp edelstenen die belangrijk zijn om te onthouden. Ken je ze nog?
amethist
magma
apparaat
mijn
bouwstoffen
mineraal
chroom
polijsten
diamant
robijn
edelsteen
ruimtesonde
grafiet
saffier
graniet
siersteen
grof / grove
slijpen
karaat
smaragd
koolstof
titanium
kristal
vloeibaar
loep
29
WOORDENLIJST Je hebt al een paar moeilijke woorden opgeschreven. En onderaan de bladzijdes heb je ook al uitleg gekregen over moeilijke woorden. Hieronder zie je een lijst met algemene woorden die belangrijk zijn om te onthouden. aardkorst aardoppervlak arbeider bedrijf besprenkelen bisschop deskundigen doeleind hobbelig fonkelen gebieden gedaanteverandering gigantisch handelaren kleurloos kristalhelder mat
nauwkeurig porren rรถntgenstralen ruw scepter scalpel schitteren sieraad slijpen splijten sorteren turkoois vloeibaar volautomatisch waardevol (olie) winnen zeldzaam
Nu is het tijd voor het maken van leuke woordpuzzels en woordenoefeningen! Je vindt ze op www.schoolsupport.nl/weblinks. Succes!
30
elen zz
n d e r z oe
ten
O
Voor nieUWSGieriGe lezerS!
We
Pu
at!
n ke
n
Deze serie bestaat uit...
Benny Blauw en het
heelal
ou het heelal genlijk ontstaan?
experimenten
nderspel!
25/06/12 13:44
elen zz
n d e r z oe
ten
O
Pu
et jou
Voor nieUWSGieriGe lezerS!
We
at!
ISBN 9789086643196
n ke
n
Benny Blauw en het heelal Onvoorstelbaar groot! Benny Blauw gaat samen met jou het heelal ontdekken. Hoe is het heelal e 足 igenlijk ontstaan? Hoeveel sterren zijn er? Welke sterrenbeelden zijn er? En wat is een zwart gat?
Benny Blauw en de wereld van
ridders
leefd hebben. rd je een ridder? ers meer?
experimenten
nderspel!
ISBN 9789086643202
25/06/12 13:51
Benny Blauw en de wereld van ridders Benny Blauw verkent samen met jou de 足spannende riddertijd! Benny wil weten hoe r足 idders geleefd 足hebben. Wat moesten ze doen? Hoe werd je een ridder? En waarom zijn er nu geen ridders meer?
Deze serie bestaat uit...
Voor nieUWSGieriGe lezerS!
We
elen zz
n d e r z oe
ten
O
n ke
n
Hat!
Pu
Benny Blauw en de wereld van
paarden
e pony's
ar de manege.
aat rijden?
experimenten
nderspel!
Benny Blauw en de wereld van paarden Snelle paarden en makke pony's Benny Blauw neemt je mee naar de 足manege. Wat eten paarden eigenlijk? Hoe lang bestaan paarden al? Wat heb je nodig als je paard gaat rijden? En wat is voltigeren?
ISBN 9789086643219
25/06/12 13:55
Voor nieUWSGieriGe lezerS!
We
elen zz
n d e r z oe
ten
O
n ke
n
Hat!
Pu
Benny Blauw en de wereld van
nde wereld van stenen ontstaan? n kleur? enen zijn? elsteen ter wereld?
edelstenen
experimenten
nderspel!
ISBN 9789086643189
25/06/12 13:56
Benny Blauw en de wereld van edelstenen Benny Blauw laat je de fonkelende wereld van edelstenen zien. Hoe zijn edelstenen ontstaan? Hoe komen edelstenen aan hun kleur? Zouden er in de zee ook e 足 delstenen zijn? En hoe groot is de 足grootste edelsteen op de wereld?