ww
G wo woo a v o sch ordo rden or l oo efe puz euk lsu ni ze e pp ng ls or en en t.n n l/w aar eb lin k
w.
s
en de wereld van ridders
© 2012 Schoolsupport bv (Nederlandse uitgave) © 2008: Kinderleicht Wissen Verlag GmbH & Co. KG, Regensburg Auteur: Petra Stubenrauch | Vertaling en redactie: Schoolsupport Illustraties: Frithjof Spangenberg, Christine Ott, Harald Ott Ontwerp en lay-out: Michael Wolf, Sabine Fürstenhöfer | DTP: Pollet & Van Eyck [Schoolsupport] Uitgever: Schoolsupport - www.schoolsupport.nl | ISBN: 978-90-8664-320-2 | Artikelcode: BEN03
Ridders die redden Benny Blauw is met zijn klas op schoolreisje. Ze gaan een kasteel bekijken. “Wow, wat een dikke muren!” roept Benny verbaasd.
Ben jij weleens in een kasteel geweest?
“Natuurlijk zijn ze dik, anders kon iedereen het kasteel veroveren,” zegt Max. Benny knikt. “Je hebt gelijk. En de ridders beschermden het kasteel tegen vijanden.” 2
veroveren - iets door ervoor te vechten in bezit krijgen vijand - iemand die tegen je vecht
Plotseling horen ze Sara roepen: “Hé, dat is mijn lunchpakket!” Jeroen heeft Sara’s brood gepakt. Benny loopt naar hen toe. “Hé, laat Sara met rust!,” roept hij naar Jeroen.
Jeroen lacht: “Wat doe jij nou? Ik ben toch veel sterker dan jij!” Dan gaat Max naast Benny staan: “Ja, maar wij zijn met zijn tweeën. En alleen lafaards vechten met meisjes die minder sterk zijn.” plotseling - als iets plotseling gebeurt, dan verwacht je dat niet lafaard - iemand die niet dapper is en geen moed heeft
3
Benny Blauw weetje De keizer had in de middeleeuwen de meeste macht. Hij stond zelfs boven de koningen.
De drie standen De mensen waren in drie grote groepen verdeeld. Deze groepen werden standen genoemd. De adel Aan het hoofd stond de keizer of de koning. De edelmannen en de ridders hielpen hem. Ze streden om macht en bezit.
adel - de groep mensen met macht en bezit
6
bezit - dat is wat van jou is
Niet erg gezellig Het leven in een kasteel was vaak ongezellig. De wind kwam door de kieren in de muren en er waren maar weinig warme kamers.
Eenvoudig Meestal sliepen alleen de kasteelheer en zijn vrouw in een echt bed. Er was geen badkamer in het kasteel. De mensen wasten zich gewoon in een ton.
Lijkt het jou leuk om in een kasteel te wonen? Waarom wel? Waarom niet? Hoe kwamen de bewoners in de winter aan eten, drinken en warmte? kieren - smalle spleten kasteelheer - de eigenaar van het kasteel ton - een vat van hout
9
De kruistochten Veel ridders zetten zich voor hun geloof in. Zij wilden graag naar Jeruzalem en wilden daar het heilige land, dat nu IsraĂŤl heet, bevrijden. Parijs
Regensburg
Marseille Constantinopel Rome AntiochiĂŤ
Jeruzalem
Wat weet jij allemaal over de kruistochten?
Benny Blauw Weetje Het teken van de ridders was het kruis. Daarom worden de veroveringstochten kruistochten genoemd. 14
Ridder worden Je kon ridder worden als je een jongetje van adel was. Als je 7 jaar oud was, begon je opleiding tot ridder. Je ouders stuurden je naar een kasteelheer. Daar werd je eerst schildknaap en later een echte ridder. Weet jij al wat je later wilt worden?
Dienen en leren Als schildknaap moest je je kasteelheer dienen. Dat betekent dat je allerlei klusjes moest doen. Je kasteelheer leerde je lezen en schrijven. Ook vertelde hij hoe je land en bezit moest beheren. opleiding - de tijd dat je iets leert klusje - werk beheren - de baas van iets zijn
15
Oefenen met vechten De schildknaap oefende om op een paard te vechten. Hij moest goed met zijn zwaard om kunnen gaan. Ook kreeg hij les in boogschieten en worstelen.
Benny Blauw Weetje De schildknapen gingen ook met hun heer mee op kruistocht. Soms raakten ze daarbij gewond of werden ze zelfs gedood. 18
worstelen - een vechtsport
Eindelijk ridder! Na vele jaren van leren werd de schildknaap eindelijk tot ridder benoemd. Dit werd de ridderslag genoemd. De ridderslag was altijd een groot feest. Bidden De nacht voor de ridder足 slag zat de schildknaap de hele nacht in de kerk te bidden. Zo bereidde hij zich voor op deze grote dag.
De ridderslag De volgende morgen werd de schildknaap tot ridder geslagen. Zijn heer raakte daarbij met zijn zwaard de linkerschouder van zijn schildknaap aan. voorbereiden - ervoor zorgen dat alles in orde is
19
Eed van trouw Daarna kreeg de schildknaap zijn gordel, zijn zwaard en zijn gouden sporen. Hij legde een eed af. Zo beloofde hij trouw aan God en zijn heer. Ook beloofde hij de armen te beschermen. Daarna was hij ridder. Benny Blauw Puzzel Als je de dubbele letters wegdenkt, welk woord houd je dan over?
gordel - een riem
20
sporen - getande voorwerpjes aan een ruiterlaars om een paard mee te prikken of prikkelen
Een betere helm Later kwamen er helmen die het hele gezicht bedekten. Het nadeel hiervan was dat de ridders elkaar niet meer herkenden.
Een helm uit 1250
Gekleurde wapens De ridders moesten elkaar kunnen herkennen. Daarom hadden ze, gekleurde tekens op vlaggen en schilden. Die tekens werden ook wapens genoemd.
wapen - (hier) een herkenningsteken
23
De ijzeren uitrusting Er kwamen steeds betere wapens om mee te vechten. De ridders beschermden zich daartegen met een harnas dat uit ijzerplaten bestond.
De ijzeren uitrusting rond 1480 Helmen rond 1520
Vizierhelmen kon je openklappen. Het deel dat je open kon klappen heette het vizier. Daar kon je door kijken. Heb je weleens van vizier gehoord? Het is een moeilijk woord. Welke moeilijke woorden ben je nog meer tegengekomen. Schrijf ze op.
24
Het einde van de ridders Het zwaard en de lans waren alleen geschikt voor kleine gevechten. Daarom werden steeds betere wapens uitgevonden. Schietwapens Bogen die ver konden schieten, kruisbogen en kruid足wapens waren gevaarlijk. Daarmee kon je je vijand namelijk ook vanaf een grote afstand raken. Kansloos Met een schietwapen kon je door de uitrusting van een ridder heen schieten. Ook werd het zwaard足 gevecht minder belangrijk. Dat betekende het einde van de macht van de ridders! kansloos - als je geen kans meer hebt
27
Benny Blauw Uitdrukkingen Sommige uitdrukkingen komen uit de riddertijd. Ken jij ze? Iets in je schild voeren Op het schild van een ridder stond vaak een lijfspreuk. Zo kon je zien wat hij ‘in zijn schild voerde’. Iemand in de steek laten Vaak viel een ridder door een steek van de lans van zijn paard. Zijn schildknaap moest hem direct helpen. Deed hij dit niet, dan liet hij zijn heer in de steek van de tegenstander. ‘Onder de indruk’ zijn is ook een uitdrukking. Het betekent: iemand interessant of opmerkelijk vinden. Weet jij nog wat een vrouw aan de ridder gaf als ze onder de indruk van hem was?
28
lijfspreuk - een zin die bij iemand past en die hem aanspreekt tegenstander - de persoon met wie je vecht
VAKWOORDEN Je hebt al een paar moeilijke woorden opgeschreven. En onderaan de bladzijdes heb je ook uitleg gekregen over moeilijke woorden. Hieronder zie je een lijst met woorden bij het onderwerp ridders die belangrijk zijn om te onthouden. Ken je ze nog?
bal dienaar edelman eed geestelijkheid gordel
massagevecht middeleeuwen ros(sen) ridderslag schildknaap slachtveld
harnas
strijdpaard
kasteelheer
uitrusting
kruistocht lans leenstelsel
vizierhelm vrijkopen wapenmeester
29
WOORDENLIJST Je hebt al een paar moeilijke woorden opgeschreven. En onderaan de bladzijdes heb je ook al uitleg gekregen over moeilijke woorden. Hieronder zie je een lijst met algemene woorden die belangrijk zijn om te onthouden.
beheren
nadeel
bezit
opleiding
blozen borduren
plunderen
dienen
priester
eenvoudig
product
heerser
ruiter
kansloos
sporen
keizer
stand
klusje
tegenstander toeschouwer
kostbaar
ton
lafaard
trouw
kier
lijfspreuk
uitbreiden
macht
veroveren
misbruik
vijand
moedig monnik
30
plotseling
voorbereiden
worstelen
elen zz
n d e r z oe
ten
O
Voor nieUWSGieriGe lezerS!
We
Pu
at!
n ke
n
Deze serie bestaat uit...
Benny Blauw en het
heelal
ou het heelal genlijk ontstaan?
experimenten
nderspel!
25/06/12 13:44
elen zz
n d e r z oe
ten
O
Pu
et jou
Voor nieUWSGieriGe lezerS!
We
at!
ISBN 9789086643196
n ke
n
Benny Blauw en het heelal Onvoorstelbaar groot! Benny Blauw gaat samen met jou het heelal ontdekken. Hoe is het heelal e 足 igenlijk ontstaan? Hoeveel sterren zijn er? Welke sterrenbeelden zijn er? En wat is een zwart gat?
Benny Blauw en de wereld van
ridders
leefd hebben. rd je een ridder? ers meer?
experimenten
nderspel!
ISBN 9789086643202
25/06/12 13:51
Benny Blauw en de wereld van ridders Benny Blauw verkent samen met jou de 足spannende riddertijd! Benny wil weten hoe r足 idders geleefd 足hebben. Wat moesten ze doen? Hoe werd je een ridder? En waarom zijn er nu geen ridders meer?
Deze serie bestaat uit...
Voor nieUWSGieriGe lezerS!
We
elen zz
n d e r z oe
ten
O
n ke
n
Hat!
Pu
Benny Blauw en de wereld van
paarden
e pony's
ar de manege.
aat rijden?
experimenten
nderspel!
Benny Blauw en de wereld van paarden Snelle paarden en makke pony's Benny Blauw neemt je mee naar de 足manege. Wat eten paarden eigenlijk? Hoe lang bestaan paarden al? Wat heb je nodig als je paard gaat rijden? En wat is voltigeren?
ISBN 9789086643219
25/06/12 13:55
Voor nieUWSGieriGe lezerS!
We
elen zz
n d e r z oe
ten
O
n ke
n
Hat!
Pu
Benny Blauw en de wereld van
nde wereld van stenen ontstaan? n kleur? enen zijn? elsteen ter wereld?
edelstenen
experimenten
nderspel!
ISBN 9789086643189
25/06/12 13:56
Benny Blauw en de wereld van edelstenen Benny Blauw laat je de fonkelende wereld van edelstenen zien. Hoe zijn edelstenen ontstaan? Hoe komen edelstenen aan hun kleur? Zouden er in de zee ook e 足 delstenen zijn? En hoe groot is de 足grootste edelsteen op de wereld?