school suppoost ENGELS
Editie excellentie!
De informatielijn voor IB-er, RT-er en nieuwsgierige directeuren en leerkrachten in basis- en speciaal onderwijs
voor groep 4–8 én pluskinderen
Sterrenwerk Rekenen: lastige reeksen en patronen Sterrenwerk
Sterrenwerk
Rekenen
Sterrenwerk
Rekenen
8 Bewegingspatronen
Sterrenwerk
Rekenen
9 Patronen op broeken
12345678
13 De tafel van 99
AC
7
Klap in je Stamp met handen je voeten
– =
a
Sla op je knieën
.................
• Zet een boek of een stuk karton rechtop tussen jou en een tegenspeler. • Zorg dat je elk tien clowns hebt. • Eén van jullie legt een patroon met de clowns. • Beschrijf het patroon voor je tegenspeler (Hij/zij mag het niet zien!) • Hij/zij legt het patroon neer. • Klaar? Neem het boek weg en kijk of de patronen gelijk zijn.
1 Maak de tafel van 99 af. 1 x 99 = 99
Gebruik je clowns om samen memory te spelen.
.................
c
.................
voor 7–8 jaar
d
..................
voor 7–8 jaar
reeksen en patronen 1
voor 9-10 jaar
reeksen en patronen 2
b
..
5 x 99 = .
..
6 x 99 = .
..
7 x 99 = .
..
8 x 99 = .
..
9 x 99 = .
..
10 x 99 =.
..
12 x 99 =.
Gebruik de sleutel hierboven om je beweegpatroon te tekenen Laat je beweegpatroon aan iemand anders zien. Oefen samen.
Maak samen met iemand anders een nieuw beweegpatroon. Teken het hieronder en oefen samen.
..
14 x 99 =.
..
15 x 99 =.
..
16 x 99 =
...
17 x 99 =
...
18 x 99 =
...
19 x 99 =
...
20 x 99 =
...
21 x 99 =
© Schoolsupport © Schoolsupport • www.schoolsupport.nl • www.schoolsupport.nl • Sterrenwerk • Sterrenwerk Rekenen Rekenen
A1 rekenpatronen.indd 10
A1 rekenpatronen.indd 11
.....
b
12 x 11 =.
.....
c
13 x 11 =.
.....
d
14 x 11 =.
.....
– =
.
+
.....
16 x 11 =.
.....
a
18 x 11 =.
.....
17 x 11 =.
.....
b
19 x 11 =.
.....
Reken nu uit en zet de antwoorden in de hokjes. Controleer je antwoorden.
0
a
51 x 11 =.
.....
b
27 x 11 =.
.....
c
31 x 11 =.
.....
d
34 x 11 =.
.....
e
43 x 11 =.
.....
f
72 x 11 =.
.....
reeksen en patronen 4
Dag
Wat gebeurt er als je bij 20 x 11 bent?
..................... .....................
voor 11-12 jaar reeksen en patronen 5
Om een twee-cijferig getal met elf vermenigvuldigen, moet je de twee cijfers van dat getal nemen, die vormen het eerste en het laatste getal van het antwoord. Bijvoorbeeld 42 x 11 geeft 4 . . . 2. Het middelste cijfer vind je door deze twee cijfers op te tellen, dus 4 + 2 = 6. Het antwoord wordt dan: 462
Bedrag in centen
1
1
2
2
Totaal bedrag in centen 1
Dag 17
4
7
18
8
15
19
Bedrag in centen
5
16
31
20
6
32
63
21
7
22
8
23
9
24
10
25
11
26
12
27
13
28
14
29
15
30
+4
+4
+4
+4
(1, 5), (2, 6), (3, 7), (4,
%
√
9 6
x –
3
= +
Tweetallen zijn meestal coördinaten die worden gebruikt in grafieken of (computer) spelletjes (bijv. Zeeslag).
8 ), ( 5 , 9), (20, 24 )
Patroon: steeds 4 erbij 1 Zoek de ontbrekende getallen. (20, 18), (19, 17), (18, 16), (17,
a
. .. . Patroon
Totaal bedrag in centen
Patroon ..
Patroon
), (36,
), (5,
Patroon
), (10,
)
), (20,
), (9,
)
)
............................................... ), (11,
), (75,
)
..............................................
(42, 39), (41, 38), (40, 37), (39,
g
), (6,
..............................................
(7, 23), (8, 24), (9, 25), (10,
f
... Patroon
)
)
..............................................
(1, 9), (2, 18), (3, 27), (4,
e
, 14), (10,
, 15), (22,
(1, 1), (2, 4), (3, 9), (4, 16), (5,
d
. .. Patroon
Hoeveel zou je verdienen als je kiest voor manier b? . . . . . . . . . . . . . .
), (
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . .
(40, 30), (39, 29), (38, 28), (37,
c
reeksen en patronen 6
), (
.....................................
(1, 3), (2, 6), (3, 9), (4,
b
Patroon . ..
voor 11-12 jaar
b
C
8 5 2 .
Een patroon kun je op verschillende manieren maken. Eén manier is het ordenen in tweetallen. Zoek de ontbrekende getallen van elke reeks geordende tweetallen. Beschrijf de regel (formule) die je hebt gebruikt om de ontbrekende getallen te vinden. Bijvoorbeeld:
16
3
3 4
12345 678 AC
7 4 1 0
+
................................................... ...................................................
), (38,
), (3,
)
................................................
3 Kleine beloningen? 2 Geordende tweetallen kun je gebruiken om een serie punten aan te geven in een grafiek.
12345 678
Het Schaak Spel
Volgens een legende, werd het schaakspel uitgevonden voor een Indiase koning. Die koning was er zo blij mee, dat hij de bedenker van het spel een beloning wilde geven. De man vroeg alleen maar wat graankorrels – tenminste… zo leek het! Hij wilde graag 1 graankorrel op het eerste vakje van het schaakbord, 2 korrels op het tweede vakje, 4 korrels op het derde vakje, 8 korrels op het vierde vakje en zo verder. De koning dacht dat het een simpele (goedkope) beloning was...
. . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Probeer nu deze sommen.
AC
C
7 4 1 0
%
8 5 2 .
√
9 6
x –
3
=
a
+
b
a
59 x 11 =.
.....
c
77 x 11 =.
.....
b
82 x 11 =.
.....
d
93 x 11 =.
.....
Zet de volgende punten in de grafiek: (0, 1), (1, 2), (2, 3), (3, 4), (4, 5), (5, 6) Wat valt je op?
........................... ........................... ........................... ...........................
c
Hoeveel vakjes heeft een schaakspel? Probeer deze beloning maar eens te berekenen op een apart blad. Een rekenmachine is handig (maar niet lang!).
Trek een lijn door de punten. Zet nog een paar volgende punten en trek de lijn verder door.
...........................
.............................................. _ Sterrenwerk _ Sterrenwerk © Schoolsupport © Schoolsupport • www.schoolsupport.nl • www.schoolsupport.nl Rekenen Rekenen
© Schoolsupport © Schoolsupport • www.schoolsupport.nl • www.schoolsupport.nl • Rekenen • Rekenen
20/04/09 13:46
.
√ x – =
2 Maak de tabel hieronder af, zo kun je manier b onderzoeken.
5 Hoe gaat dit bij 68 X 11? Let goed op!
B1 Rekenpatronen.indd 14
% 9 6 3
1 Moeilijke keuze? Vertel waarom je kiest voor a of b.
4 Probeer deze vermenigvuldigingen eens.
voor 9-10 jaar
C
8 5 2
Wat zou je liever hebben: a. in één keer 1 miljoen euro salaris voor 1 maand werken (30 dagen) of b. 1 eurocent voor de eerste dag van de maand, 2 cent voor de tweede dag, 4 cent voor de derde dag, 8 cent voor de vierde dag en zo verder...
3 Probeer nog een paar.
15 x 11 =.
c
14 Geordende Tweetallen
12345 678 AC
7 4 1
Nee
Ja
b
© Schoolsupport © Schoolsupport • www.schoolsupport.nl • www.schoolsupport.nl • Sterrenwerk • Sterrenwerk Rekenen Rekenen
20/04/09 15:05
x
9 6 3
2 Zal het patroon zo doorgaan?
c
3 Probeer een regel/formule te vinden, die beschrijft of een getal deelbaar is door 9 (zonder rest) en schrijf die in het vak hier onder. Praat er met iemand anders over.
Rekenen
13 Een miljoen euro per maand
÷
%
Ken je het patroon in de tafel van elf? 11, 22, 33, 44, 55, 66, 77, 88, 99...
a
...
© Schoolsupport © Schoolsupport • www.schoolsupport.nl • www.schoolsupport.nl • Sterrenwerk • Sterrenwerk Rekenen Rekenen
20/04/09 15:05
11 x 11 =.
8 5 2
Voorspel de volgende antwoorden.
..
13 x 99 =.
a
C
4 1 0
. . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
r e e k s e n e n p a t r o n e11 n x 399 =. . .
2 Nog meer bewegen! a
4 x 99 = .
7
1 Kijk wat er gebeurt als je doorgaat met de tafel:
Wat gebeurt er als je de cijfers in de antwoorden optelt?
b
2 x 99 = 198 3 x 99 = 297
b
12345678 AC
+
. . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2 Knip elke clown uit. Je kunt nu een ‘ontdek het’ spelen:
.
Wat valt je op bij de éénheden, tientallen en honderdtallen?
a
Knip met je vingers
x
9 6 3
2 Je hebt patronen ontdekt in de tafel van 9. Zie je ook patronen in de tafel van 99?
Kleur elke clown. Gebruik dezelfde kleur voor de clowns met dezelfde broeken.
Sleutel
8 5 2
Sterrenwerk
Rekenen
14 Keer elf
÷
%
C
4 1 0
1 Kijk goed naar de patronen op de broeken van de clowns.
1 Deze patronen maak je door te bewegen. Maak het patroon langer.
Sterrenwerk
Rekenen
B1 Rekenpatronen.indd 15
20/04/09 13:47
C2 Rekenpatronen.indd 14
Binnen Sterrenwerk Rekenen verschijnen meerdere series. De eerste serie is Reeksen en patronen. Inzichtelijk rekenen is voor veel kinderen een probleem, maar er is ook een groep kinderen voor wie dat juist een uitdaging is. Sterrenwerk Rekenen Reeksen en patronen omvat een zestal werkboekjes waarin plus en plusplus leerlingen aan de slag gaan met getallen in getallenreeksen. Het vraagt van kinderen analytisch denken en biedt alle pluskinderen de gelegenheid oplossingsstrategieën te ontwikkelen, te oefenen en te verfijnen om zo, al redenerend, tot een oplossing te komen.
maar zéér uitdagend voor plus- en ook plusplus leerlingen. Wie heeft het eerste de reeks gevonden? Er is een grote variatie in opgaven: tabellen afmaken, rekenreeksen en patronen afmaken, formules en regels ontdekken, verwoorden en toepassen, diagrammen en grafieken verklaren en gebruiken. Deze Sterrenwerk rekenwerkboeken zijn verdeeld over drie niveaus, voor onder-, midden- en bovenbouw. Om aan het begrip ‘patronen’ te kunnen wennen zijn de opdrachten in het eerste deel relatief eenvoudig van opzet. De moeilijkheidsgraad loopt in de serie flink, maar geleidelijk, op.
De kinderen oefenen het verzamelen van gegevens, leren deze te sorteren en classificeren om zo tot een ordening te komen, waardoor ze het patroon gaan ontdekken. Op die manier leren ze uiteindelijk systematisch naar oplossingen te zoeken en de gevonden patronen toe te passen op de rest van de reeks! Zelf het systeem ontdekken en conclusies trekken voor de rest van de reeks. Lastig vaak,
Enkele onderwerpen in de werkboeken: • Patronen op broeken • Kalenderpatronen • Patronen in tabellen • Diagonale problemen • Opvallende negens • Vermenigvuldigingsvierkanten • Barcodes
_ Rekenen _ Rekenen © Schoolsupport © Schoolsupport • www.schoolsupport.nl • www.schoolsupport.nl
22/04/09 21:24
C2 Rekenpatronen.indd 15
22/04/09 21:24
Verdeling van de werkboeken over de leeftijden en groepen: • werkboek 1 en 2 voor pluskinderen van 7/8 jaar (vanaf eind groep 3/begin groep 4). • werkboek 3 en 4 voor plus en plusplus kinderen van 9/10 jaar (vanaf eind groep 5). • werkboek 5 en 6 voor plusplus kinderen van 11/12 jaar (vanaf eind groep 6). Kies voor Sterrenwerk Rekenen: echte uitdaging op niveau, volledig in kleur, handige antwoordenboeken, en betaalbaar! 20-24 pag. per werkboekje * kleur * handleiding op schoolsupport.nl/service * uitbreiding van de serie met andere rekenonderwerpen: 2009 en 2010 SWR01 SWR02 SWR03 SWR04 SWR05 SWR06 SWR09 SWR50 SWR55 SWR56
1-Sterrenwerk Rek. - wb 1, set 5 st. e 12,50 1-Sterrenwerk Rek. - wb 2, set 5 st. e 12,50 1-Sterrenwerk Rek. - wb 3, set 5 st. e 12,50 1-Sterrenwerk Rek. - wb 4, set 5 st. e 12,50 1/2-Sterrenwerk Rek. - wb 5, set 5 st. e 12,50 1/2-Sterrenwerk Rek. - wb 6, set 5 st. e 12,50 Sterrenwerk Rek. - antw. A & B e 14,50 Sterrenwerk Rek. - Set 6 x 5 wb + ab A&B e 79,50 Sterrenwerk Rek. - kennismakingsset 1 groep 3 t/m 6 e 10,00 Sterrenwerk Rek. - kennismakingsset 2 groep 5 t/m 8 e 10,00
voor groep 4–8 én pluskinderen
Sterrenwerk Techniek daagt de meest begaafde leerlingen uit
Sterren
TS ! ROBO TETRIS_HEAD
STORM-BO T
werk
Techniek STORM-BOT
TETRIS_HEAD
Rech Te kenie nenk
OT
werk
n neek keni Tech Re
EGGMAN 1# T I-ROBERTBO
7 Versnelling
Afstand en omtrek meten.
De versnelling en de vertraging.
Neem een stukje dun touw. Trek dat éénmaal om een tandwiel. Knip het restant af. Leg het stukje touw nu op tafel en meet het op. We noemen deze lengte de omtrek. De omtrek is . . . . . cm. Zet op het tandwiel een streepje. Zet het tandwiel op tafel en laat het over de tafel rijden totdat het streepje weer op dezelfde plaats is. Meet de afstand op. Zijn de uitkomsten hetzelfde? ja / nee
Je hebt ontdekt dat een groot tandwiel langzamer draait dan een klein tandwiel.
Door LEO aan te
Maar hoe zit dat als het kleine tandwiel bij je trappers zit en het grote tandwiel bij je achterwiel? En als de tandwielen even groot zijn?
Mijn conclusie is: leveren. Foto van De afgelegde weg door het tandwiel is . . . . . . . . . . . . het . proefje. de omtrek van het tandwiel.
. Als het grote tandwiel bij je trappers zit en je trapt één keer rond, is je achterwiel met het kleine tandwiel al vaker rond geweest. In dit geval spreek je van een versnelling.
Zou er ook een verschil zijn in de moeite die je moet doen ? Stel je laat de ketting weg, en de tandwielen drijven elkaar aan, wat gebeurt er dan?
Meer rekenen. Je hebt bij het invullen van de tabel ontdekt dat er verschillende maten zijn voor fietswielen. Daar kunnen we nog wat mee rekenen!
Al deze vragen ga je onderzoeken bij de bouwopdrachten op de volgende bladzijden!
De maten van de wielen zijn in inches. Dit is een Engelse lengtemaat.. Eén inch is 2 centimeter en 54 millimeter, ofwel: 2,54 cm. Een 26” wiel heeft dan een omtrek van . . . . . . . . . cm . (gebruik een rekenmachine) Een 28” wiel heeft een omtrek van . . . . . . . . . cm. Als een 26” wiel éénmaal is rondgedraaid, is de afgelegde afstand van de fiets dus . . . . . . . . . centimeter. Bij een 20” wiel is dat . . . . . . . . . centimeter. Fietsen met wielen van 20” zijn voor kinderen. Fietsen met 28” wielen zijn voor volwassenen. Wie van de twee moet zijn wiel het meeste aantal keren ronddraaien om 5 meter af te leggen? Hoe komt dit? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zet je tanden hier eens in. Hoeveel tanden heb jij eigenlijk zelf? .................................... Schrijf hieronder zes woorden met het woord tand erin: ....................................
.................................
....................................
.................................
....................................
.................................
...........................................................................
Speciaal transport Deze fiets is ontworpen voor goederenvervoer in de stad. Er past een pallet op! Een pallet met dozen papier is nogal zwaar, daarom zit er in de naaf een elektromotor. Als deze fietsen meer gebruikt zouden worden, zijn er minder auto‛s nodig in de stad.
© Schoolsupport • www.schoolsupport.nl • Sterrenwerk Techniek
Speciaal transport Deze fiets is ooit ontworpen voor een ouder die graag met haar invalide kind ging fietsen. Ze ontdekten toen dat ze met dit gevaarte niet konden winkelen. De fiets is toen aangepast: je kunt met één hendel de fiets loskoppelen van de rolstoel. De fiets blijft buiten, de rolstoel gaat de winkel binnen.
© Schoolsupport • www.schoolsupport.nl • Sterrenwerk Techniek
Geheel in kleur * formaat A4 * 20-28 pagina’s per deel * materialensets van diverse leveranciers zijn te gebruiken * incl. handleiding SWT01 SWT02 SWT05 SWT06 SWT50
Sterrenwerk Techniek 8 - 10 jr, transport en beweging (set 5 st.) Sterrenwerk Techniek 8 - 10 jr, bouwen en constructies (set 5 st.) Sterrenwerk Techniek 10 - 12 jr, transport en beweging (set 5 st.) Sterrenwerk Techniek 10 - 12 jr, electriciteit en beweging (set 5 st.) Sterrenwerk Techniek Startset, 4 x 5 wb + antwb A & B
e 12,50 e 12,50 e 12,50 e 12,50 e 59,50
5
voor 7– voo r 10–812j ajaar ar rt en b ewegi
Sterren
EGGMAN 1#
I-ROBERTB
transpo
k
bogaert
erk
Techniek
Sterrenwer
Leo Vanden
Sterrenw
6 Proefje
5
Hulpkaarten en materialen van Fischer Technik School, Lego en anderen In de werkboeken staan geen uitgewerkte bouwtekeningen met bijvoorbeeld Fisher Techniek of LEGO. Deze keuze hebben wij bewust gemaakt, omdat het materiaal uitdagend dient te zijn en niet ROBOTS ! uit ‘nabouwen van modellen’ moet bestaan. De
bogaert
De serie is opgebouwd uit vier werkboeken, geheel in kleur en voorzien van veel foto’s en tekeningen. Zo zijn er twee werkboekjes voor de groepen 4, 5 en 6 en twee werkboekjes voor de groepen 6, 7, 8. In de werkboekjes wordt naast techniek ook aandacht besteed aan taal, rekenen en informatiezoekgedrag. Dit uiteraard binnen de context van het onderwerp.
opzet is daarom zo dat u zelf bepaalt met welke materialen leerlingen bouwen. Bij elk werkboek bestaat een hulpkaart om leerlingen te ondersteunen bij het experimenteren bij de opdrachten. Op een hulpkaart staan de belangrijkste bouwkenmerken uit een werkboek, zoals bepaalde overbrengingen (tandwielen, ketting, wormwiel,kroonwiel) en bepaalde constructies (boog, driehoek). Wij leveren zelf drie schooldozen van Fischer Technik School: speciale voor scholen samengestelde bouwdozen, met uitvoerige informatie over alle modellen die met deze dozen te bouwen zijn, desgewenst inclusief bouwtekeningen. Voor méér informatie hierover verwijs ik u naar de informatie en service pagina’s van schoolsupport.nl. Leo Vanden
In de Sterrenwerk serie worden werkboekjes aangeboden die plus- en pluspluskinderen uitdagen zich in een taal (Engels), wiskunde of, zoals hier, techniek te verdiepen. Beoordeel Sterrenwerk Techniek zelf!
a rr 7 – 812j ajaa o orr 10– v voo en riciteit
ng
ekt BIG_G e lUY
voor 7–8 ja voor 8–10 a r T_FAT_BLUE jaar
g ewegin SHINY b
EGGMAN 2#
EGGMAN 3#
16/03/10
16:42
SHOR
rbeoeukws e nn ee nn cpoantsrtor unc etni e 1 s
a arr 7 – 80 jjaa o orr 8–1 v voo n sport e tran
beweg
ing
5
Méér weten? Ga naar www.schoolsupport.nl voor meer informatie, bel (0594) 500145 of bezoek ons Informatiecentrum -Elektriciteit
5
BIG_GUY SHINY
EGGMAN 2#
opnieuw.indd
1
1