Het belangrijkste wat je leert op school in schema’s en tabellen
!
Leesstr ateg ieë n
n e k e i p S g a m
en helpt leerlingen, leerkrachten (en ouders!) 12
11
51
bellen op school in ta ’s en schema’s en tabellen schema hool in rt op sc t je lee ste wa ijk gr lan Het be Het belangrijkste wat je leert
Het belangrijkste wat je leert
Spiekboekjeje
k iekboe
en
9x 10 x In het Spiekboekje taal is alles te vinden wat kinderen op de basisschool (en daarna) leren voor taal, 2x over-x 7 zichtelijk bij elkaar.
REKEN
EN
7
20
Medeklinkers: w,, z m,, nn,, pp,, rr,, ss,, tt,, vv,, w m b, cc,, dd,, ff,, gg,, hh,, jj,, kk,, ll,,
en
makkelijk iets uit je hoofd 19 6 leren. 18 5 30 17 Het boek is ingedeeld3 in 4 29 16 schema’s, 28 en tabellen. lijsten 15 2 40 27 14 1 Als je iets zoekt, 39 26 13 kijk inhoudsopg 38ave of 12 je in de 25 50in de 37 24 11 woordenlijst. Daar 49 36 23het staat nummer 48 35 22 van 60 47 de bladzijde 34 waar je de uitleg 21 59 46 over32dat33onderwerp 45 vindt. 58 57
-n tussen
44
31
70
69 56 43 68 55 80 67 54 len 42 Getal 41 kingen Bewer en Breuk Maten (Dat is soms een andere dedan je ouders gewend zijn!) manier un tk Mee k n ke Ertrebestaat ook een Spiekboekje rekenen Spiekboekje G omrafie enz. met alles wat je op school r! 2 × 5 × leert over ee rekenen. en m Ook het Spiekboekje rekenen 20 is
en tabellen
REKENEN
op de basisschool in schema’s
en tabellen
Spiekboekje
Het belangrijkste wat je leert
op de basisschool in schema’s
en tabellen
Spiekboekje REKENEN
7x
10 x
Getallen Bewerkingen Breuken Maten Meetkunde Grafieken en meer! gele tegels blauwe tegels
2×
4 5
5× 8 10
2×
5×
enz. 20 25
40 50
80 100
enz.
9x
2x
manier dan je ouders gewend
en tabellen
TA A L
Als of
Spelling
dan?
deelwoord: +d voltooid ik-vorm +) (ge-
Je schrijft het woord anders dan wat je hoort.
Woordsoorten Zinsdelen Woordenschat Teksten en meer!
zijn!)
Er bestaat ook een Spiekboekje rekenen met alles wat je op de basisschool leert over rekenen. Ook het Spiekboekje rekenen is overzichtelijk ingedeeld in schema’s, lijsten en tabellen.
Le es
en tabellen
op de basisschool in schema’s
Medeklinkers: w,, z m,, nn,, pp,, rr,, ss,, tt,, vv,, w m b, cc,, dd,, ff,, gg,, hh,, jj,, kk,, ll,,
tussen-n
REKENEN
Het belangrijkste wat je leert
Spiekboekje
TA A L
In het Spiekboekje taal vind je alles wat je op de basisschool leert over taal en lezen overzichtelijk bij elkaar. Zo kun je makkelijk iets opzoeken en makkelijk iets uit je hoofd leren.
op de basisschool in schema’s
Spiekboekje
n ieë teg ra st
Artikelcode 1687
manier dan je ouders gewend
32
62
72
82
81
92
43
53
83
93
55
65
74
75
84
85
94
95
20
47
48
49
50
56
57
58
59
60
66
67
68
69
70
76
77
78
79
80
86
87
88
89
90
96
97
98
en meer!
30 10
2×
4 5
5× 8 10
2×
40
Artikelcode SPR01 9 789461 752529 >
5×
enz. 20 25
40 50
enz.
20 0
10 x
2x
overzichtelijk
99 100
omtrek Grafieken
50
18/09/14 11:47
spiekboekje rekenen voorstel
9x
40
39
46
Meetkunde
gele tegels blauwe tegels
1
Teksten en meer!
en tabellen
30
29
38
7x
10
9
19
28
37
36
45
64
18
27
26
35
54
8
7
17
16
25
44
63
73
6
5
15
34
33
52
61
Maten91
24
23
22
31
Breuken71
straal
14
13
12
21
diameter
4
3
2
1
11
Getallen 41 42
51 Bewerkingen
zijn!)
Er bestaat ook een Spiekboekje taal met het belangrijkste wat je op de basisschool leert over taal. Ook Spiekboekje taal is overzichtelijk ingedeeld in schema’s en tabellen.
9 789086 7 643196 > spiekboekje taal cover.indd
op de basisschool in schema’s
REKENEN
Op basisscholen worden verschillende methoden (boeken) gebruikt voor rekenen. Het ene boek gebruikt soms andere woorden dan het andere boek. In het Spiekboekje rekenen worden de woorden van allerlei verschillende methoden gebruikt, dus ook de woorden die jij gewend bent. Dit boekje geeft uitleg op de manier die jij kent.
(Dat is soms een andere Het belangrijkste wat je leert
Het boek is ingedeeld in schema’s, lijsten en tabellen. Als je iets zoekt, kijk je voorin de inhoudsopgave of achterin de woordenlijst. Daar staat het nummer van de bladzijde waar je de uitleg over dat onderwerp vindt. Op basisscholen worden verschillende methoden (boeken) gebruikt voor taal. Het ene boek gebruikt soms andere woorden dan het andere boek. In het Spiekboekje taal worden de woorden van alle methoden gebruikt, dus ook de woorden die jij gewend bent. Dit boekje legt alles ook uit op de manier die jij gewend bent. (Dat is soms een andere Het belangrijkste wat je leert
Het belangrijkste wat je leert
appel banaan perzik sinaasappel
cover.indd 1
80 100
n?
Zinsdelen Woordenschat
4ingedeeld8 in schema’s, 25 tegelsen tabellen. gele lijsten 10 5 s blauwe tegel enz. 2× 5×
40 50
Le es
op de basisschool in schema’s
Spiekboekje In het Spiekboekje rekenen vind je de belangrijkste dingen die je op de basisschool leert over rekenen overzichtelijk bij elkaar. Zo kun je makkelijk iets opzoeken en makkelijk iets uit je hoofd leren. Het boek is ingedeeld in schema’s en tabellen. Als je iets zoekt, kijk je voorin de inhoudsopgave of achterin de woordenlijst. Daar staat het nummer van de bladzijde waar je de uitleg over dat onderwerp vindt.
rd: elwoo oid de vorm + d volto +) ik(ge-
f da
Woordsoorten
79 Op scholen worden verschillend 66 53 78 65 52 e methoden 90 77 (boeken) 64 51 89 gebruikt voor taal. Het 76 63 ene 88 75 62 boek gebruikt soms 87 andere100 74 61 99 86 woorden dan het andere 73 98 85 boek. 72 97 84 71 eter 96 In het Spiekboekj 83 e taal worden 95 82 de94woorden diam van alle 93 methoden gebruikt, dus 81 ook de 92 woorden die jij gewend 91 bent. Dit boekje legt alles ook uit op de manier die jij al gewend bent. stra
Het belangrijkste wat je leert
Als o
Spelling
Je schrijft het woord anders dan wat je hoort.
r
ete
m dia
50 40
al
stra
01 de SBR Artikelco 461 9 789
752 529
1
20 10 0
appel
perzik banaan
1/10/14
63
62
72 82 92
04:27
l sinaasappe
>
1/10/14 04:26
40 30 20 0
83 93
84 94
77
76
75 85 95
87
86 96
sinaasappel aan perzik appel ban
ouders die graag hun kind helpen bij het huiswerk of de vrije inloop. www.schoolsupport.nl/spiekboekjes
97
60
59 69
68
79
78
89
88 98
70 80 90
99 100
f dan
?
Beknopte, visueel opgezette boekjes met alle basisschoolstof voor taal en rekenen gepresenteerd in schema’s, lijsten en tabellen en voorbeelden. De leerstof taal, spelling en rekenen worden met verschillende termen (uit 2× 5× verschillende methoden) aangeboden, dus het maakt niet uit welke methode u gele tegels 4 op school gebruikt. 8 blauwe tegels 5 Met Spiekboekjes helpt u leerkrachten, uw leerlingen én misschien ook de 10
50
10
73
74
67
66
65
64
Als o
n ieë teg ra st
Artikelcode SBT01 9 789461 752536 6 >
30 spiekboekje taal cover.indd
71
52
50
49
58
57
56
55
54
53
Spieken mag niet, maar onze 91 Spiekboekjes zijn wel heel handig om k tre even iets uitgelegd te krijgen. om
18/09/14 14:26
k
61
81
TA A L
10
Zo kun je makkelijk8 iets9 opzoeken
tabellen
Spiekboekje
TA A L
Sp
op school in schema’s en
44
43
42
41
40
39
48
47
46
45
30
29
38
37
36
35
34
33
32
31
24
23
22
21
20
19
28
27
26
25
10
9
18
17
16
15
Je schrijft het woord anders dan wat je hoort.
2×
5×
enz. 20 25 enz.
40 50
80 100
7x
10 x
9x
2x
Het belangrijkste wat je leert op school in schema’s en tabellen
D N I V N E K E O Z
Inhoud Afspraken p. NL B Symbolen ...........................................................................................4 gr. 5-8 lj. 3-6 Rekenmachine ...................................................................................5 gr. 7-8 lj. 5-6
E L L A
N E D E H ARDIG
Getallen Getallen schrijven en uitspreken ........................................................6 Plaatswaarde .....................................................................................7 Kommagetallen (decimale breuken) ..................................................7 Soorten getallen .................................................................................8 Romeinse cijfers .................................................................................9
N E N E EK
gr. 5-8 gr. 3-4 gr. 5-6 gr. 7-8 gr. 5-6
Optellen ............................................................................................10 Aftrekken ..........................................................................................12 Je kunt meer dan je denkt met + en – ..............................................14 Vermenigvuldigen ............................................................................15 Delen ................................................................................................19 Je kunt meer dan je denkt met × en : ...............................................23 Controleren ......................................................................................29 Voorrangsregels ...............................................................................30 Afronden en schatten .......................................................................31
gr. 3-4 gr. 3-4 gr. 3-4 gr. 5-6 gr. 5-6 gr. 5-6 gr. 5-6 gr. 7-8 gr. 7-8
Aanzichten ........................................................................................50 Transformaties en symmetrie ...........................................................51 Lijnen ................................................................................................52 Hoeken .............................................................................................53 Vlakke figuren (2D) ...........................................................................54 Ruimtefiguren (3D) ...........................................................................56
lj. 1-2 lj. 1-2 lj. 1-2 lj. 3-4 lj. 3-4 lj. 3-4 lj. 3-4 lj. 5-6 lj. 5-6
lj. 1-2 lj. 1-2 lj. 1-2 lj. 3-6 lj. 3-6 lj. 3-6 lj. 3-6 lj. 3-6 lj. 5-6 lj. 5-6
gr. 3-4 gr. 3-6 gr. 7-8 gr. 7-8 gr. 5-8 gr. 5-8
lj. 1-2 lj. 1-4 lj. 5-6 lj. 5-6 lj. 3-6 lj. 3-6
gr. 3-4 gr. 5-6 gr. 7-8 gr. 5-8 gr. 5-8
lj. 1-2 lj. 3-4 lj. 5-6 lj. 3-6 lj. 3-6
B
Grafieken, tabellen, plattegronden Turven ..............................................................................................58 Tabellen ...........................................................................................58 Coördinaten ......................................................................................58 Grafieken (diagrammen) ..................................................................59 Plattegronden ...................................................................................61
Breuken Verhoudingen ...................................................................................32 Wat zijn breuken? .............................................................................33 Breuken, procenten, kommagetallen ...............................................34 Breuken gelijknamig maken .............................................................35 Breuken optellen en aftrekken .........................................................36 Breuken vermenigvuldigen ..............................................................37 Breuken delen ..................................................................................38
gr. 7-8 gr. 5-8 gr. 7-8 gr. 7-8 gr. 7-8 gr. 7-8 gr. 7-8
lj. 5-6 lj. 3-6 lj. 5-6 lj. 5-6 lj. 5-6 lj. 5-6 lj. 5-6
Woordenlijst ..................................................................................62 In dit Spiekboekje rekenen staan alleen de belangrijkste rekenregels die je leert op de basisschool. Meer regels zijn te vinden op www.beterrekenen.nl en op www.goedrekenonderwijs.nl.
Spiekboekje rekenen
Spiekboekje rekenen
© Schoolsupport – Ars Scribendi Uitgeverij
3
© Schoolsupport – Ars Scribendi Uitgeverij
Noem een rekenvaardigheid en Spiekboekje Rekenen legt deze duidelijk uit. Spiekboekje rekenen 68.indd 2-3
11
2
3
4
5
6
7
3
3
4
5
6
7
8
8
9
10
11
12
9
10
11
12
13
4
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
5
5
6
7
8
6
6
7
8
9
9
10
11
12
13
14
15
10
11
12
13
14
15
16
7
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
8
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
9
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
10
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Getallenlijn 4×6=? +6
14
Spiekboekje rekenen
© Schoolsupport – Ars Scribendi Uitgeverij
1×6
Spiekboekje rekenen
+6
6
2×6
+6
12
3×6
+6
18
4×6
© Schoolsupport – Ars Scribendi Uitgeverij
...
15 21/11/14 14:02
10
hectometer hm
breedte
breedte Bij een vierkant zijn alle zijden even lang.
10
dam
Driehoek
10
decameter m
Cirkel
diameter
10
meter
10
decimeter dm
6×4=4×6 6 × 4 = 4 + 4 + 4 + 4 + 4 + 4 = 24 Bij vermenigvuldigen gebruik je de keertafels (maaltafels) tot en met 10 (zie p. 2328). Die moet je uit je hoofd kennen.
lengte
10
kilometer km
0
Spiekboekje rekenen 68.indd 14-15
AFSPRAKEN
10
10
GETALLEN
2
8
BEWERKINGEN
10
9
9
BREUKEN
GETALLEN BEWERKINGEN BREUKEN MATEN MEETKUNDE
9
8
8
centimeter cm
e
millimeter
d zij
straal
mm Lengtes uitrekenen in een andere maat: in kleinere maten: steeds 1 nul erbij of de komma 1 plaats naar rechts in grotere maten: steeds 1 nul eraf of de komma 1 plaats naar links Je kunt dezelfde lengte dus op verschillende manieren schrijven. 275 mm = 27,5 cm = 2,75 dm = 0,275 m Als je heel precies moet zijn, gebruik je de kleinste maten. Grotere lengtes en afstanden rond je af op (iets) grotere maten.
zijde omtrek = zijde + zijde + zijde = 3 cm + 4 cm + 5 cm = 12 cm
Een driehoek heeft drie zijden.
Je schrijft een lengte altijd op in één maat. Goed: 2,75 m NIET: 2 m, 7 dm, 5 cm
42
Spiekboekje rekenen
Spiekboekje rekenen 68.indd 42-43
© Schoolsupport – Ars Scribendi Uitgeverij
Spiekboekje rekenen
omtrek omtrek = π × diameter = 3,14 × 4 cm = 12,56 cm Voor het berekenen van de omtrek van een cirkel gebruik je het getal π (uitspraak: pi). Het getal π is geen gewoon getal. Het is iets groter dan 3,14. © Schoolsupport – Ars Scribendi Uitgeverij
GRAFIEKEN
GRAFIEKEN
7
MEETKUNDE
6
6
omtrek = l + b + l + b =2×l+2×b = 2 × (l + b) = 2 × (4 cm + 4 cm) = 16 cm
MATEN
6
5
5
omtrek = l + b + l + b =2×l+2×b = 2 × (l + b) = 2 × (6 cm + 3 cm) = 18 cm
BREUKEN
5
4
4
Voor kleinere lengtes gebruik je andere maten dan voor grotere lengtes. Maar al die maten hangen met elkaar samen. 10 millimeter is hetzelfde als 1 centimeter. 10 centimeter is hetzelfde als 1 decimeter. 10 decimeter is hetzelfde als 1 meter.
Vierkant
zijde
4
3
3
GRAFIEKEN
3
2
2
MEETKUNDE
2
1
1
MATEN
1
0
BREUKEN
0
0 1
Rechthoek
Een boortje voor de boormachine van 6 millimeter breed. Sascha is dit jaar 4 centimeter gegroeid. De plant moet in een kuiltje van 1 decimeter diep. De woonkamer is 3,5 meter breed. De afstand Brussel-Utrecht is 178 kilometer.
BEWERKINGEN
+
1 4 ×5 6 = ? Je maakt 4 keer een groepje van 6. 4×6=6+6+6+6 Je doet dus 4 keer 6 erbij. 6 + 6 + 6 + 6 = 24 4 × 6 = 24
Als je de omtrek van een figuur wilt weten, tel je alle zijden bij elkaar op.
GETALLEN
Hieronder staan alle optellingen en aftrekkingen tot
20: 7 7
3
Omtrek
Als je de lengte van iets of de afstand tussen twee plekken aangeeft, gebruik je maten die eindigen op -meter.
AFSPRAKEN
9–4=5
Lengte
BEWERKINGEN
dan weet je ook ... 5+4=9 9–5=4
Vermenigvuldigen Steeds opnieuw optellen
GETALLEN
Voorbeeld: Als je uit je hoofd kent ... 4+5=9
Spiekboekje rekenen, illustraties p. 14 en p. 23 5 9 4
AFSPRAKEN
AFSPRAKEN
Als je één som kent, weet je andere opgaven ook.
21/11/14 14:04
lengte
2
Overzichtelijke layout met tabellen, beelden en schema’s
www.schoolsupport.nl/spiekboekjes
gr. 3-4 gr. 3-4 gr. 3-4 gr. 5-8 gr. 5-8 gr. 5-8 gr. 5-8 gr. 5-8 gr. 7-8 gr. 7-8
Meetkunde
Bewerkingen
Je kunt meer dan je denkt met + en –
Optellen wordt bijvoorbeeld gepresenteerd met een getallenlijn, een honderdveld, splitsen en kolomrekenen. De leerlingen herkennen de uitleg die ze gewend zijn van de methode waarmee ze op school werken. Maar bij onderwerpen waar ze moeite mee hebben, vinden ze soms ook steun in juist een ander soort uitleg.
lj. 3-6 lj. 1-4 lj. 3-4 lj. 5-6 lj. 3-4
MATEN
Beknopte, visueel opgezette opzoekboekjes met de basisschoolstof voor taal en rekenen, voorzien van veel voorbeelden. De leerstof wordt met verschillende termen (synoniemen) en volgens verschillende methodieken aangeboden, ook voor scholen in Vlaanderen.
Tijd ....................................................................................................39 Kloktijden ..........................................................................................40 Geld ..................................................................................................41 Lengte ..............................................................................................42 Omtrek ..............................................................................................43 Oppervlakte ......................................................................................44 Inhoud ..............................................................................................46 Gewicht ............................................................................................48 Snelheid ...........................................................................................48 Temperatuur .....................................................................................49
MEETKUNDE
R
Maten
GRAFIEKEN
A V S I S A B
Inhoud
43 19/11/14 15:01
Het belangrijkste wat je leert op school in schema’s en tabellen
ALLE
BASISVAARD
Inhoud
Inhoud
Spelling p. Letters en klanken .............................................................................. 4 Lettergrepen, klemtoon ...................................................................... 5 Luisterwoorden ................................................................................... 6 Regelwoorden .................................................................................... 7 Net-alswoorden .................................................................................. 8 Weetwoorden ..................................................................................... 9 Tussen-n .......................................................................................... 11 Tussen-s ........................................................................................... 12 Vast, los, koppelteken of trema? ...................................................... 13 Hoofdletter of kleine letter? .............................................................. 14 Lees-, woord- en accenttekens ........................................................ 15 Werkwoordspelling: tijden, voltooid deelwoord ............................... 17 Werkwoordspelling: ik-vorm (stam), o.t.t. ......................................... 19 Werkwoordspelling: o.v.t. en voltooid deelwoord ............................ 20 Onregelmatige werkwoorden: o.t.t. .................................................. 24 Onregelmatige werkwoorden: lijst .................................................... 25
IGHEDEN
TA A L
HELDER UITG ELEGD
NL gr. 3-4 gr. 3-4 gr. 3-4 gr. 3-4 gr. 3-8 gr. 3-8 gr. 7-8 gr. 7-8 gr. 7-8 gr. 3-8 gr. 3-8 gr. 5-6 gr. 5-6 gr. 5-6 gr. 5-6 gr. 5-6
Zinsdelen
B lj. 1-2 lj. 1-2 lj. 1-2 lj. 1-2 lj. 1-6 lj. 1-6 lj. 5-6 lj. 5-6 lj. 5-6 lj. 1-6 lj. 1-6 lj. 3-4 lj. 3-4 lj. 3-4 lj. 3-4 lj. 3-4
Zinsdelen .......................................................................................... 44 De belangrijkste zinsdelen ............................................................... 45 Speciale zinsdelen ........................................................................... 47 Hoofdzin en bijzin ............................................................................. 48 Bedrijvende vorm en lijdende vorm .................................................. 48
Inhoud van Taal. Tekst erbij:
gr. 5-8 gr. 5-8 gr. 7-8 gr. 7-8 gr. 7-8
lj. 3-6 lj. 3-6 lj. 5-6 lj. 5-6 lj. 5-6
gr. 5-6 gr. 5-6 gr. 7-8 gr. 5-6 gr. 7-8 gr. 5-8
lj. 3-4 lj. 3-4 lj. 5-6 lj. 3-4 lj. 5-6 lj. 3-6
gr. 5-8 gr. 5-8 gr. 5-8 gr. 5-8
lj. 3-6 lj. 3-6 lj. 3-6 lj. 3-6
Woordenschat
Samenstellingen en afleidingen ....................................................... 49 Kop- en staartstukken: belangrijke kop- en staartstukken ............... 50 Kop- en staartstukken: in moeilijke woorden ................................... 51 Tegenstellingen ................................................................................ 53 Synoniemen ..................................................................................... 54 Afkortingen ....................................................................................... 56
Teksten Tekstopbouw .................................................................................... 60 Waar of niet waar? ........................................................................... 61 Tekstsoorten ..................................................................................... 61 Leesstrategieën ................................................................................ 62
Woordsoorten Woordsoorten ................................................................................... 30 Werkwoorden ................................................................................... 31 Zelfstandige naamwoorden: meervouden ....................................... 32 Zelfstandige naamwoorden: verkleinwoorden ................................. 34 Bijvoeglijke naamwoorden ............................................................... 35 Meer en meest .................................................................................. 36 Als of dan? ....................................................................................... 36 Lidwoorden ....................................................................................... 37 Telwoorden ...................................................................................... 37 Voornaamwoorden ........................................................................... 38 De of het? ......................................................................................... 39 De èn het .......................................................................................... 40 Dat of wat? ....................................................................................... 41 Jou of jouw? ..................................................................................... 41 U of uw? ........................................................................................... 41 Hun of hen? ...................................................................................... 42 Me of m’n? ........................................................................................ 42 Ze of z’n? .......................................................................................... 42 Voorzetsels ...................................................................................... 43 Voegwoorden ................................................................................... 43
Beknopte, visueel opgezette opzoekboekjes met de basisschoolstof voor taal en rekenen, voorzien van veel voorbeelden. De leerstof wordt met verschillende termen (synoniemen) en volgens verschillende methodieken aangeboden.
2
Spiekboekje taal
gr. 5-6 gr. 5-6 gr. 5-6 gr. 5-6 gr. 5-6 gr. 5-8 gr. 5-8 gr. 5-6 gr. 7-8 gr. 7-8 gr. 5-8 gr. 5-8 gr. 5-8 gr. 5-8 gr. 5-8 gr. 5-8 gr. 5-8 gr. 5-8 gr. 7-8 gr. 7-8
lj. 3-4 lj. 3-4 lj. 3-4 lj. 3-4 lj. 3-4 lj. 3-6 lj. 3-6 lj. 3-4 lj. 5-6 lj. 5-6 lj. 3-6 lj. 3-6 lj. 3-6 lj. 3-6 lj. 3-6 lj. 3-6 lj. 3-6 lj. 3-6 lj. 5-6 lj. 5-6
Woordenlijst .................................................................................. 63
In dit Spiekboekje taal staan alleen de belangrijkste taalregels die je leert op de basisschool. Meer regels voor spelling zijn te vinden op http://www.beterspellen.nl. En nog meer taalregels (voor volwassenen) vind je op http://taaladvies.net.
Spiekboekje taal
© Schoolsupport – Ars Scribendi Uitgeverij
© Schoolsupport – Ars Scribendi Uitgeverij
De spelling-, taal en schrijfvaardigheden die uitgelegd worden. Spiekboekje Taal 72 2-3
Werkwoordspelling
TEKSTEN
Spiekboekje taal
jij/je zucht
u antwoordt
u zucht
hij voelt zij/ze voelt het voelt Inge voelt
hij antwoordt zij/ze antwoordt het antwoordt Jan antwoordt
hij zucht zij/ze zucht het zucht Jill zucht
wij/we voelen
wij/we antwoorden
wij/we zuchten
jullie voelen
jullie antwoorden
jullie zuchten
zij/ze voelen Jos en Els voelen
zij/ze antwoorden Jos en Jip antwoorden
zij/ze zuchten Cor en Els zuchten
© Schoolsupport – Ars Scribendi Uitgeverij
19 19/11/14 15:04
Overzichtelijke layout met tabellen, beelden en schema’s
www.schoolsupport.nl/spiekboekjes
SPELLING WOORDSOORTEN
jij/je antwoordt
u voelt
ZINSDELEN
jij/je voelt
geliefd verbeten
geliefder verbetener
meest geliefd meest verbeten
woorden op -st, -sd, -sch
vast verbaasd komisch
vaster verbaasder komischer
meest vast meest verbaasd meest komisch
goed veel weinig (bestaat niet)
beter meer minder eerder
best meest minst eerst
onregelmatig
Lidwoorden vóór zelfstandig naamwoord bepaald lidwoord als je weet welke je bedoelt
de vrouw, het dier
onbepaald lidwoord als je niet precies weet welke je bedoelt
een vrouw, een dier
Telwoorden vóór in plaats van persoon / personen zelfstandig naamwoord of zelfstandig naamwoord hoofdtelwoord om een aantal aan te geven
één zusje, 12 jaar
rangtelwoord om de volgorde aan te het tweede elftal geven
Als of dan? Merel is even oud als Aisha. Merel is net zo oud als Aisha. Maar Merel is niet zo groot als Aisha.
nummer 358
vrijdag de dertiende
Merel is iets kleiner dan Aisha. Ja, Aisha is iets groter dan Merel. Maar ze zijn allebei veel groter dan Frits en Ronald. Merel is even groot als ik. (maak de zin langer: als ik ben) Merel is net zo groot als jij. (= als jij bent) Merel is niet zo groot als hij. (= als hij is)
NIET: even groot als mij NIET: net zo groot als jou NIET: zo groot als hem
Merel is iets kleiner dan zij. (= dan zij is) Aisha is iets groter dan wij. (= dan wij zijn) Aisha en Merel zijn allebei iets groter dan zij. (= dan zij zijn)
NIET: kleiner dan haar NIET: groter dan ons NIET: groter dan hun
36
Spiekboekje taal
Spiekboekje Taal 72 36-37
© Schoolsupport – Ars Scribendi Uitgeverij
TEKSTEN
Spiekboekje Taal 72 18-19
© Schoolsupport – Ars Scribendi Uitgeverij
ik zucht
TEKSTEN
Spiekboekje taal
zucht -en
zucht jij/je?
voltooid deelwoord
WOORDENSCHAT
hele werkwoord
O die heb ik net gedeletet!
maar niet -tt
ik antwoord antwoord jij/je?
WOORDENSCHAT
WOORDENSCHAT
ik-vorm + t
antwoord -en
ik voel voel jij/je?
WOORDENSCHAT
ook -dt voel -en
ik-vorm Nee, want ik heb mijn settings nog niet gesaved.
TEKSTEN
SPELLING WOORDSOORTEN
Werkwoordspelling: o.t.t.
overtreffende trap oudst liefst boost
ZINSDELEN
ZINSDELEN
barbecueën – ik barbecue, ik heb gebarbecued hanggliden – ik hangglide, ik heb gehangglided saven – ik save, ik heb gesaved upgraden – ik upgrade, ik heb geüpgraded
vergrotende trap ouder liever bozer
WOORDSOORTEN
Voltooid deelwoord op -d als de laatste letter van het hele werkwoord (infinitief) min -en een andere letter is (dus niet voorkomt in ‘t ex-fokschaapje):
stellende trap de meeste woorden oud lief boos
Lidwoorden, telwoorden en voornaamwoorden zijn korte woorden die van zichzelf weinig betekenen. Ze staan altijd • vóór een zelfstandig naamwoord • of in plaats van een of meer personen of een zelfstandig naamwoord.
SPELLING
Maar soms moet je nog iets meer doen dan alleen -en weglaten. Dubbele medeklinker wordt enkele medeklinker. leggen – leg (dus niet legg) Lange klank wordt dubbele klinker. maken – maak (dus niet mak) V wordt f en z wordt s. durven – durf, niezen – nies (dus niet durv en niet niez) Bij vier werkwoorden moet je -an of -n weglaten om de ik-vorm te vinden. gaan – ga, staan – sta, doen – doe, zien – zie
ZINSDELEN
De ik-vorm (stam) van een werkwoord is het hele werkwoord (infinitief) min -en. voelen – voel, antwoorden – antwoord, gebruiken – gebruik, zuchten – zucht
Voltooid deelwoord op -t als de laatste letter van het hele werkwoord (infinitief) min -en een letter van ’t ex-fokschaapje is (zie p. 20):
deleten – ik delete, ik heb gedeletet racen – ik race, ik heb geracet skaten – ik skate, ik heb geskatet updaten – ik update, ik heb geüpdatet
Meer en meest (trappen van vergelijking)
WOORDSOORTEN
Werkwoorden die uit het Engels komen met de ik-vorm op -e krijgen een voltooid deelwoord met aan het begin ge- en aan het eind -t of -d volgens de gewone regels.
18
Lidwoorden, telwoorden
ik-vorm (stam), o.t.t. Werkwoordspelling: ik-vorm (stam)
Heb jij de update al gedownload?
21/11/14 14:04
Meer en meest, als of dan?
Werkwoordspelling
tijden, voltooid deelwoord (vervolg) Werkwoordspelling: voltooid deelwoord Engelse werkwoorden
SPELLING
Alle basiskennis spelling, woordsoorten, zinsdelen, woordenschat en schrijven van teksten wordt overzichtelijk en beknopt aangeboden in een handzaam A5 boekje in kleur. Om snel even iets zelf op te zoeken, als hulp voor begeleiders en ouders: het kan allemaal en het werkt!
3
Spiekboekje taal
© Schoolsupport – Ars Scribendi Uitgeverij
37 19/11/14 15:04
Het belangrijkste wat je leert op school in schema’s en tabellen
t je rijkste wa Het belang
Spiekbekje SpiekboT oek10je9x
tabellen hema’s en hool in sc leert op sc
je Spiekboek
A Lx REKENEA N
In het
REKENEN
t vinden wa is alles te voor rekenen a) leren iekboekje (en daarn ol In het Sp s ho iet sc lijk sis kke op de ba kun je ma kinderen elkaar. Zo leren. ichtelijk bij je hoofd uit taal, overz s iet lijk ellen. en makke ma’s en tab opzoeken de ld in sche ve of in is ingedee oudsopga Het boek ijde in de inh t, kijk je de bladz n ek va zo s Als je iet t nummer he at sta dt. lijst. Daar rwerp vin woorden dat onde uitleg over waar je de oeken) thoden (b me de len soms n verschil gebruikt len worde e boek en t t Op scho He en. . In he re boek voor reken gebruikt het ande erlei n all da n va woorden woorden de n andere en worde k de woord je rekenen ikt, dus oo Spiekboek den gebru de metho verschillen nt. nt. ke be jij nd nier die die jij gewe op de ma zijn !) gewend geeft uitleg je ouders Dit boekje nier dan
Volwassenen die op school of thuis een kind helpen zijn niet altijd op de hoogte van de manier van uitleggen of twijfelen ook zelf vaak over de schrijfwijze of een rekenoplossing. Spiekboekjes zijn daarom ook handig voor ouders, stagaires en onderwijsassistenten.
(Dat is som
wat je leert
Het belangrijkste
op school
in schema’s
Het belangrijkste
en tabellen
een andere
(Dat is soms
in schema’s
Het belangrijkste
en tabellen
, Medeklinkers: h, j, k , f, g, b, c, d
op de basisschool
en meer!
Artikelcode
7 9 789086
, s, t, v
w, z
Als of dan?
Woordenschat Teksten
Lee ss tra
rekenen Spiekboekje ook een leert Er bestaat de basisschool wat je op Spiekboekje met alles Ook het in over rekenen. ingedeeld is overzichtelijk rekenen tabellen. lijsten en schema’s,
, p, r, l, m, n
Spelling
Woordsoorten Zinsdelen
een andere
Spiekboekje REKENEN
wat je leert
in schema’s
en tabellen
Spiekboekje TA A L tussen-n
(Dat is soms
n eë gi te
+ deelwoord: ik-vorm voltooid +) (ge-
d
Je schrijft het woord anders dan wat je hoort.
Het belangrijkste
en tabellen
cover.indd
op de basisschool
21
31
22
63
64
in schema’s
rekenen ook een Spiekboekjeleert over Er bestaat school wat je op rekenen met alles Ook het Spiekboekjeschema’s, in rekenen. ingedeeld is overzichtelijk tabellen. lijsten en
en tabellen
40
67
77
50
60
59
58
57
68
91
Maten
70
69
78
80
79
diameter
straal
9x 10 x 2x
30
49
48
47
76
20
39
38
37
66
7x
10
29
28
27
56
65
19
18
17
55
9
8
7
46
45
54
53
36
35
44
43
26
25
34
33
62
16
15
24
23
32
51
6
5
14
13
12
11
4
3
2
1
42 41 Getallen 52
Bewerkingen6171 72 73 74 7585 86 87 88 98 84 97 Breuken81 82 8393 94 95 96
89
99
90
100
92
Meetkunde
omtrek Grafieken en meer!
gele tegels blauwe tegels
2×
5×
8 10
4 5
2×
50
5×
enz. 20 25
40 50
80 100
20
10
>
0
perzik sinaasappel appel banaan
Je schrijft het woord anders dan wat je hoort.
en meer!
Artikelcode
n eë gi te
SBT01
1/10/14
18/09/14
14:26
1
spiekboekje
taal cover.indd
7
je leert
op de
basissch ool in schema’ s en tabellen
REKEN ekje EN
Het belangrijkste
wat je
leert op
de basisschool
Spiekboekje
wat je
leert op
de basisschool
in schema’s
je ouders
Het belangrijkste
wat je
leert op
de basisschool
Spiekboekje 2
3
12
81
23 33 43
52
61
62
Breuken71
72
4
13
22
51
diameter
straal
53 63 73
5
14
83
84
93
94
6
15
24
26
35
36
45 55 65 75
7
16
25
34 44 54 64 74
82 92
46 56 66 76
85
86
95
96
8
17 27
9
18 28
37
38
47
48
57
58
67
68
77
78
19 29 39 49 59 69 79
10 20 30 40 50 60 70 80
87
88
89
97
98
99 100
90
Grafieken omtrek en meer!
gele tegels blauwe tegels Artikelcode 9 789086 7
in schema’s
en tabellen
REKENEN 1 11 21
31 32 Getallen Bewerkingen41 42
Maten91 Meetkunde
gewend
taal het in schema’s is overzichtelijk en tabellen.
50
1687
40 30
643196
>
20
4 5 2×
2×
5×
8 10 5×
10
enz. 20 25 enz.
0
spiekboekje
dan je
en tabellen
REKENEN
zijn!) Er bestaat ook een met het belangrijksteSpiekboekje basisschool taal wat je Spiekboekje leert over op de taal. Ook
ingedeeld
taal cover.indd
40 50
80 100
7x
10 9x x 2x
ouders
in schema’s
en tabellen
Het belangrijkste
lijsten
wat je
leert op
de basisschool
Spiekboek Medeklinkers: b, cc,, dd,, ff,, gg,, hh, , jj,, kk,, ll,, m m,, nn,,
in schema’s
TA A L
pp,, rr,, ss,, tt,, vv,, w w,, z
Als of Spelling dan? Woordsoorten
voltooid deelwoord: +d (ge- +) ik-vorm
je ouders
en tabellen
je
Je schrijft het woord dan wat anders je hoort.
Zinsdelen Woordenschat
gewend
Er bestaat zijn!) ook een met alles Spiekboekje wat je rekenen op de over rekenen. basisschool Ook rekenen leert het Spiekboekje is overzichtelijk
schema’s,
Teksten en meer!
ingedeeld en tabellen. in
Artikelcode 1
9 789086 7
n gieë ate str es Le
1687
643196
>
18/09/14
spiekboekje
rekenen
voorstel
11:47
1
3
12 22
4
5
6
7
14
15
16
17
24
25
26
27
straal
basissch ool in schema’ s en tabellen
9
18
10
7x
4 5
50
SPR01
40 20
>
76
19
20
28
77
78
79
80
83
84
85
86
87
88
89
90
93
94
95
96
97
98
99 100
5×
8 10
2×
30
752529
5×
10 banaan
perzik
met a lle
enz.
20 25
enz.
40 50
lijsten
80 100
0 appel
x 2x
n Spie kb
s wat oekje je op8 20rekene 40 re schoo n gele tegels kenen. O4ok l le het Sp10 is ove 25ert over 50 iekbo 5 rzichte blauwe tegels ekje lij
82 92
sinaasappel
18/09/14
14:26
50
80 100
k inge rekene deeld n en tab in scenz. elle2 hema n. × 5 × ’s,
40 30 20
SBR01 Artikelcode
spiekbo
10
ekje taa
>
l cove
r.indd
1
0
sinaasappel an perzik appel bana
Artikelc ode SB T01 9 78 94 61
k, ll,, m k, m,, nn,, pp,, rr,,
Als
Spellin g Woor dsoor ten Zinsd elen Woor densc hat Tekst en en me er !
n Gomrafieke ier dan je oude rs gew end zij enz. Er beser! 2 × 5 × n!) ta en me at ook ee 8
13
23
75
81
Maten91 Meetkund e Grafi omtrek eken en meer ! 2×
gele tegels blauwe tegels
9 789461
2
11 21
diameter
gewend
1
op de
29 30 31 32 33 34 Getallen 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 Bewe rkingen51 52 53 54 55 56 57 5848 5949 50 60 61 62 63 Breuken71 72 73 7464 65 66 67 68 69 70
zijn!) Er bestaat ook een met het belangrij Spiekboe kje taal basisscho kste wat je ol leert Ook op de Spiekboe over taal. kje taal ingedeel d in schema’s is overzichte en tabellen. lijk
Artikelcode cover.indd
je leert
oekje REKENE N 10 9x
1
spiekboekje
Medeklinkers: b, cc,, dd,, ff,, gg,, hh, , jj,,
Spiekb
In het Spiekboe dingen kje rekenen die vind overzichte je op de je de basisscho belangrij lijk en makkelijk bij elkaar. ol leert kste Zo kun je makkelijk over rekenen iets uit Het boek je iets opzoeken is ingedeel hoofd leren. Als je d in schema’s iets zoekt, achterin kijk en tabellen. de woorden je voorin bladzijde lijst. Daar de inhoudso waar pgave staat je de het nummer of uitleg over dat van de Op basisscho onderwe rp vindt. len worden (boeken) gebruikt verschille soms voor rekenen. nde andere methode woorden Spiekboe Het ene n boek kje rekenen dan het gebruikt verschille andere nde methode worden boek. de In het die jij gewend n gebruikt, woorden van bent. allerlei Dit boekje dus ook de woorden geeft (Dat is uitleg soms op de een andere manier die jij manier kent. dan
TA A L
In het Spiekboekje basisschool taal vind leert je alles elkaar. over taal Zo kun wat je je makkelijk en lezen op iets uit overzichtelijk de je hoofd iets opzoeken leren. Het boek bij en makkelijk is ingedeeld Als je in schema’s, iets zoekt, achterin kijk je lijsten voorin en tabellen. de woordenlijst. de inhoudsopgave bladzijde Daar waar staat je de het nummer of uitleg over dat Op basisscholen onderwerp van de vindt. (boeken) worden gebruikt verschillende soms voor andere taal. methoden woorden Het ene In het Spiekboekje dan het boek gebruikt andere methoden taal worden boek. gebruikt, bent. de woorden dus ook Dit boekje van alle gewend legt alles de woorden die jij bent. ook uit gewend op de soms manier een andere die jij manier
(Dat is Het belangrijkste
Spiekboekje In het Spiekboekje dingen rekenen die vind overzichtelijk je op de basisschool je de belangrijkste en makkelijk bij elkaar. leert Zo kun iets uit je makkelijk over rekenen Het boek je iets opzoeken is ingedeeld hoofd leren. Als je in schema’s iets zoekt, achterin kijk je en tabellen. de woordenlijst. voorin de inhoudsopgave bladzijde Daar waar staat je de het nummer of uitleg over dat Op basisscholen onderwerp van de vindt. (boeken) worden gebruikt verschillende soms voor rekenen. andere methoden Spiekboekje woorden Het ene dan het boek gebruikt verschillende rekenen andere worden methoden de woordenboek. In het die jij gewend gebruikt, van allerlei bent. Dit boekje dus ook de woorden geeft uitleg soms op de een andere manier die jij manier kent. dan
(Dat is
Het belangri jkste wat
Het be langri jkste w at
je leert
op sch ool in schem a’s en tabelle n
Spiekb
2x
M
Het belangri jkste wat
Spiekbo
752 529 9 789 461
04:26
6 > 752536 9 789461
30
SPR01
752529
oord: d + id deelw rm voltoo +) ik-vo (ge-
enz.
40
Artikelcode
9 789461
rekenen voorstel
wat je leert
Spiekboekje REKENEN
taal
>
Lee ss tra
in schema’s
Spiekboekje ook een de Er bestaat wat je op belangrijkste met het taal. leert over basisschool taal is overzichtelijk Ook Spiekboekje en tabellen. in schema’s ingedeeld
1687
643196
spiekboekje
en-n tuss
op de basisschool
belangrijkste vind je de rekenen rekenen leert over In het Spiekboekjede basisschool iets opzoeken je op makkelijk dingen die Zo kun je bij elkaar. overzichtelijk hoofd leren. iets uit je en tabellen. en makkelijk of in schema’s is ingedeeld de inhoudsopgave de Het boek je voorin van zoekt, kijk het nummer Als je iets Daar staat vindt. de woordenlijst. dat onderwerp achterin uitleg over waar je de bladzijde methoden verschillende worden gebruikt Het ene boek Op basisscholen In het voor rekenen. gebruikt andere boek. (boeken) dan het van allerlei woorden woorden soms andere worden de woorden rekenen dus ook de Spiekboekje gebruikt, methoden verschillende bent. die jij kent. die jij gewend op de manier zijn!) gewend geeft uitleg je ouders Dit boekje manier dan
op de basisschool
de wat je op je alles bij taal vind lezen overzichtelijk In het Spiekboekje taal en en makkelijk leert over iets opzoeken basisschool kun je makkelijk elkaar. Zo tabellen. hoofd leren. lijsten en iets uit je of in schema’s, is ingedeeld de inhoudsopgave de Het boek je voorin van zoekt, kijk het nummer Als je iets Daar staat vindt. de woordenlijst. dat onderwerp achterin uitleg over waar je de bladzijde methoden verschillende gebruikt worden ene boek Op basisscholen voor taal. Het boek. gebruikt (boeken) dan het andere van alle woorden de woorden soms andere taal worden die jij gewend jij In het Spiekboekje dus ook de woorden manier die gebruikt, uit op de methoden alles ook boekje legt bent. Dit zijn!) gewend bent. je ouders gewend manier dan
w,, z t, vv,, w t,
Als of dan?
Spelling orten Woordso n Zinsdele schat Woorden Teksten
een andere
(Dat is soms
wat je leert
Spiekboekje REKENEN
wat je leert
Spiekboekje TA A L
Spiekboekje
in schema’s
e
, pp,, rr,, ss, kers: m,, nn,, ll,, m Medeklinff,, gg,, hh,, jj,, kk,, , b, cc,, dd,
wat kinderen te vinden overtaal is alles voor taal, In het Spiekboekje (en daarna) leren en iets opzoeken op de basisschool Zo kun je makkelijk bij elkaar. zichtelijk hoofd leren. tabellen. iets uit je lijsten en makkelijk in schema’s, e of in de is ingedeeld inhoudsopgav Het boek je in de van de bladzijde zoekt, kijk Als je iets het nummer Daar staat vindt. woordenlijst. dat onderwerp uitleg over waar je de (boeken) methoden worden verschillendegebruikt soms andere Op scholen Het ene boek voor taal. gebruikt boek. van alle dan het andere de woorden woorden worden taal die jij gewend In het Spiekboekje dus ook de woorden jij manier die gebruikt, uit op de methoden alles ook boekje legt bent. Dit zijn!) gewend bent. je ouders gewend manier dan
Het belangrijkste
op school
en tabellen
Spiekb oekje op de taal is 9 10 basiss a 8 lles choo te 20 7 zichte vinde l (e 6n lijk bij n wat daa18 elk4aa 5 rna19 kinde ) lere makk 17 3 r. ren Zo 30n vo 16 kun je e 2 or taa 1 lijk iets m28akk29 ui 14 15 l, ove Het bo elijk40ie 13 t je hoo 26 27 r12 ek fd ts leren.38 39 opzoek 11 is ing e 24 25 Als je e n 23 deeld in 36 37 en 50 ie21 22 ts zo 49 ekt, ki 34 35 schema48 woord 47 ’s, lijste 60 33 jk je 46 enl31 n 32 in de ijst. Da 45 in 58 59 en tabellen. a43 waar r st44 aat he 56 57houdsopg70 je de 42 69 ave 55 t num uitle 41 of in g o53 m 68 ver 54 de dat o 66 67 er va79 n d80 52 e bla 65nde 51 78 rwe 64 dzijde Op sc 77rp vind 63 holen 76 62 t. 90 89 75 wo 61rd 88 74 gebru e n 87 73 ve ikt voo rschill 100 86 72 ter 99 r ta71 nde m me 98 al. Het 83 84 e85 diawoorde 97ho et n dan den (b 82 ene bo 95 96 ek ge het81and oeken) In het bruikt ere93bo94 Spiekb soms 92 ek o 91 . ande ekje metho re taal w l den g orden ebruik aa bent str d e t, dus o woord . Dit b ok de oekje en va woord gewe n alle legt a e nd be lle n die jij s ook nt. gewe uit op (Dat is nd de m soms ee anier k n ande die jij re man tre
Maten eetkunde
dere ma
je taal Spiekboek ook een school Er bestaat wat je op te jks gri belan met het l. taa er ichtelijk ov leert l is overz boekje taa Ook Spiek tabellen. hema’s en sc in ld ingedee
ekj Spiekbo TA A L
je
SpiekbTAoek AL
Het belangrijkste
wat je leert
s een an
x
Getallen gen Bewerkin Breuken
tussen-n
O
S R E D U
n en tabelle Het be lang hool in schema’s leert op scrijkste wat je te wat je ks le rij e ng rt la op sch Het be ool in schem a’s en tabelle n
tussen-n
S E J K E O B K E I P S N E P L E H
1/10/14
04:27
oe
T A A Lkje
s, tt,, vv,, w s, w,, z
of d
an?
Je het w schrijft dan oord and wat je ho ers ort.
lwoord: voltooid dee m + d vor (ge- +) ik-
ieën teg tra ss e Le
75 25 36 6 >
d 1
stel cover.ind
rekenen voor
Informeer ouders bijvoorbeeld via de oudernieuwsbrief. Een standaardtekstje hiervoor vindt u op www.schoolsupport.nl/spiekboekjes.
€ 9,50
SBT01
978-94-6175-253-6
Spiekboekje taal, 1 ex.
SBT02
978-90-8664-611-1
Spiekboekje taal, 2 ex.
€ 15,50
SBT05
978-90-8664-612-8
Spiekboekje taal, 5 ex.
€ 29,50
SBT30
Spiekboekje taal, 30 ex.
€ 295,00
SBR01 978-94-6175-252-9
Spiekboekje rekenen, 1 ex.
€ 9,50
SBR02 978-90-8664-609-8
Spiekboekje rekenen, 2 ex.
€ 15,50
SBR05 978-90-8664-610-4
Spiekboekje rekenen, 5 ex.
€ 29,50
SBR30
Spiekboekje rekenen, 30 ex.
€ 295,00
1/10/1
4 04:26
De Spiekboekjes zijn te bestellen per 30, 5, 2 of 1 stuk. Attendeer ouders er eventueel op in uw nieuwsbrief. Voorbeeldpagina’s en een voorbeeldtekstje vindt u in de bijlagen op de webpagina.
T +31(0)30-2090810 E info@schoolsupport.nl
FOL66B
www.schoolsupport.nl/spiekboekjes