Seks, hoe voelt dat?

Wat gebeurt er nu weer?

Waarom veranderen mensen?

streeks in ons bloed afscheiden. Zo regelen ze allerlei dingen in ons lichaam. De hypofyseklier in onze hersenen bijvoorbeeld zorgt voor onze groei, de alvleesklier voor het suikerniveau, en de klieren in zaadballen of eierstokken maken geslachtshormonen die sperma of eitjes produceren. Bij het begin van de puberteit wordt er bij jongens testosteron en bij meisjes oestrogeen aangemaakt, en zo groeien ze uit tot ‘geslachtsrijpe’ mannen en vrouwen, met alles erop en eraan.

Ons leven lang blijven onze hormonen van alles en nog wat regelen.

Maarten, 12 jaar

Alles wat leeft, groeit en verandert.

Vanaf de geboorte leert een mens heel veel bij. Ons lichaam zit zo in elkaar dat we groeien vanaf onze babytijd tot we volwassen zijn. We worden groter en zwaarder en handiger: we leren lopen, praten, schrijven en misschien zelfs autorijden.

Uiteindelijk worden we volwassen en kunnen we zelf kinderen krijgen. En ook daarna blijf je ouder worden en veranderen.

Er zijn in het leven van een mens periodes waarin hij meer verandert dan gewoonlijk. In zijn eerste levensjaar bijvoorbeeld groeit en ontwikkelt een baby zich Jordi, 11 jaar Op in een indrukwekkend tempo. Dat doet hij tijdens Shana, 10 jaar welke leeftijd krijg je haar rond je zijn leven slechts één keer over: in de groeispurt die piemel? voorafgaat aan de puberteit. Voor de rest gaat De puberteit speelt Rond het allemaal wat geleidelijker. Meestal zijn zich af ongeveer tussen welke leeftijd kinderen blij als ze gegroeid zijn en nieuwe je elfde en je zestiende. Een algekrijgt een meisje dingen kunnen. Alleen als het erg snel gaat, mene lijn is daar niet in te trekken. schaamhaar? is het wel een beetje eng. In de puberteit Wanneer het bij jou precies begint, krijg je soms in korte tijd veel langere armen hangt af van erfelijke factoren, van het en benen, waarmee je overal in de weg lijkt te lopen. land waarin je woont, van je voeding enzovoort. Bij Dat kan weleens lastig zijn. Maar een mens kan nooit jongens begint dat gemiddeld rond een jaar of derophouden met veranderen, behalve als hij dood is. tien, bij meisjes rond een jaar of elf.

Het eerste teken van de puberteit bij een jongen B o , 9 j a a r is meestal het snellere groeien van zijn zaadballen Wat zijn en zijn balzak. De huid van zijn balzak wordt roder hormonen?

Op verschillende plekjes in ons en rimpeliger dan voorheen. Tegelijkertijd of ietsje lichaam zitten klieren. Dat zijn orgaanlater krijgt hij stilaan haren in zijn schaamstreek, tjes die allerlei vloeistoffen, de hormonen, rechtdus rondom zijn piemel. Zowat een jaar later begint

38

39

hormonen hij verschrikkelijk hard te groeien, en wordt ook zijn piemel een stuk groter. Tegen het einde van de puberteit begint er ook haar te groeien op andere plaatsen: in zijn okselholtes, op zijn gezicht en misschien zelfs op zijn borst en de rest van zijn lichaam.

Bij een meisje kondigt de puberteit zich aan door het groter worden van de tepels, en daarna het groeien van de borstjes. Dan krijgt ze schaamhaar en begint ze sneller te groeien. Het klinkt misschien vreemd, maar bij meisjes zijn het mannelijke hormonen (een kleiner voorraadje dan bij jongens, natuurlijk) die voor de haargroei in de schaamstreek en later in de okselholtes zorgen.

Vanaf welke leeftijd krijgen meisjes bloedingen?

Fleur, 10 jaar Hannelore, 13 jaar

Regels, maandstonden, menstruatie, bloedingen, de Op rode vlag, Marie… welke leeftijd Zoveel namen voor krijg je gemiddeld hetzelfde: de maanje regels? delijkse grote schoonmaak van de baarmoeder. Het is voor meisjes een heel duidelijk herkenbaar tijdstip; vanaf dan zijn ze echt geen kinderen meer. De puberteit is dan al een tijdje bezig, met groter wordende borsten en schaamhaar, maar dat gaat allemaal veel geleidelijker. De eerste keer dat je ongesteld wordt, is weer

iets nieuws en veel vrouwen herinneren zich nog precies wanneer dat was, en wat ze toen gedacht en gevoeld hebben.

Je eerste menstruatie heet menarche; een meisje krijgt ze meestal ergens tussen elf en dertien jaar.

Maar er zijn ook meisjes die al met negen of pas met zeventien voor het eerst menstrueren. Dat maakt helemaal niets uit. In het begin is je menstruatie vaak nog onregelmatig, omdat je hormonen nog moeten leren gelijkmatig stoffen af te scheiden zodat je met een vaste regelmaat een eisprong krijgt en dus ook menstrueert. Maar na maximum een paar jaar krijgt elke vrouw een eigen typische cyclus.

Een meisje is vaak al een paar keer ongesteld geworden voordat er echt een rijpe eicel vrijkomt.

Ze kan dus niet altijd vanaf de eerste menstruatie zwanger worden. Maar het duurt dan meestal niet lang meer. De meeste meisjes en vrouwen hebben niet veel last van hun menstruatie, maar sommigen hebben buikpijn of voelen zich niet lekker. Een ideale tijd om het eventjes rustig aan te doen.

?reew un re truebeg taW

40

Wist je dat vrouwen die in een groep dicht bij elkaar leven op de duur allemaal tegelijk menstrueren? Ze scheiden onderling stoffen af die dit beïnvloeden. In vrouwenkloosters bijvoorbeeld is dat vaak het geval.

In veel primitieve culturen hangen er allerlei taboes

rond menstruerende vrouwen: ze zouden gevaarlijk zijn voor de anderen. Daarom moeten ze apart slapen, bij iedereen uit de buurt blijven en niets waardevols aanraken. In onze tijd en cultuur blijft van dat oude bijgeloof niet veel meer over, al zeggen oude

vrouwen bij ons ook nog weleens dat een menstruerende vrouw het deeg voor het brood doet inzakken!

Op welke leeftijd krijgt een jongen sperma?

deren krijgen beter en meer te eten dan vroeger, en ze moeten minder hard werken. Als je kijkt naar de leeftijd waarop meisjes voor het eerst menstrueren, zie je dat die heel erg gedaald is in vergelijking met het begin van de twintigste eeuw, toen dat rond de vijftien jaar schommelde.

Maar in tegenstelling tot vroeger duurt het heel wat langer voor kinderen in onze tijd echt zelfstandig en financieel onafhankelijk zijn van hun ouders: ze gaan langer naar school, doen er een hele tijd over om een partner te kiezen enzovoort. De leeftijd waarop ze geslachtsrijp worden klopt helemaal niet met de leeftijd waarop ze een vaste relatie willen of kinderen willen krijgen. Die menstruatie moet je er dus een aantal jaren bijnemen!

Kobe, 11 jaar

Gemiddeld is dat ergens tussen dertien en vijftien jaar, maar er zijn grote onderlinge verschillen. Het hangt af van hoe vroeg je puberteit begint en wanneer je piemel is beginnen te groeien. Ongeveer een jaar daarna krijgen jongens hun eerste zaadlozing.

Dat gebeurt vaak ’s nachts terwijl ze slapen en over iets opwindends dromen. Daarom wordt het vaak een ‘natte droom’ genoemd. Het is een teken dat de mannelijke geslachtsorganen vanaf dan sperma produceren. Jongens zijn dus vanaf dan vruchtHoe komt het dat je baar. als je veertien jaar bent, nog V e e r l e , 1 0 j a a r Als jongens masturberen – dat wil zeggen niet jongvolwassen bent?

Heel wat meisjes de voorhuid van hun piemel heen en weer bewegen over de eikel (het topje) zodat hij stijf zijn lichamelijk al bijna wordt en ze na een poosje een hoogtepunt bereiuitgegroeid als ze veertien zijn, al wordt hun lichaam ken – komt er ook sperma uit hun piemel. nog wel wat vrouwelijker in de loop van de volgende jaren. Bij jongens duurt het nog wat langer voordat ze Mira, 12 jaar lichamelijk volwassen zijn. Maar voor allebei geldt: er Hoe zijn naast je lichaam nog een heleboel andere gebiekomt het dat meisjes zo vroeg menstrueren? Het is Door de goede den waarop je volwassen moet worden, en dat gaat toch niet normaal om op derlevensomstanmeestal wat langzamer. tien, veertien te beginnen digheden van Je interesses kunnen veranderen. Je neemt afstand vrijen? kinderen in onze wesvan je ouders; je bent het niet meer altijd met hen terse wereld ontwikkelt hun eens. Je zoekt aansluiting bij vrienden en vriendinlichaam zich steeds vroeger tot volwassenheid. Kinnen. Je wordt verliefd en zoekt manieren om een

41

Wat gebeurt er nu weer? liefdesrelati­e met iemand aan te knopen. Je krijgt een eigen mening over hoe de wereld in elkaar zit: politiek, sociale verhoudingen, problemen van oorlog en migratie. Je leert je mogelijkheden en beperkingen kennen en zoekt je eigen weg in studie- en beroepsleven. Daar ben je meestal nog lang niet mee klaar als je veertien bent. Pas op het einde van de middelbare school, als je zo’n jaar of achttien bent, word je een jongvolwassene genoemd. Omdat je vanaf dan stilaan zelf je leven kunt en wilt bepalen.

Krijg je puisten als je in de puberteit zit?

naar puberfoto’s van je ouders), van het klimaat (zon is prima!) en van stress (schaf examens af). In bijna alle gevallen verdwijnt de acne na een paar jaar, in elk geval rond je twintigste (!). Maar als je daar niet op wilt wachten, bestaan er wel een aantal remedies om de ergste pukkels de kop in te drukken. Daarvoor kan je het best naar de dokter gaan. Die beslist dan of in jouw geval zalfjes, antibiotica of een hormonenkuur het meest aangewezen zijn. Soms nemen meisjes de pil om hun acne te bestrijden en dat helpt, maar je mag het alleen onder dokterstoezicht doen.

Aïda, 11 jaar

Waarom zijn oudere broers zo prikkelbaar?

Net als je het fijn begint te vinden om er goed uit te zien en als je een spetterende indruk wilt maken op het andere geslacht, krijg je die vervelende en lelijke jeugdpuistjes of acne. Toch is dat geen toeval. Het zijn juist je hormonen – die in de puberteit extra actief zijn geworden – die ervoor zorgen dat de talgkliertjes in je huid soms te veel vet gaan afscheiden. Dan raken de poriën verstopt en is er meer kans op infectie. Als je er bovendien nog een beetje aan gaat pulken en krabben, wordt het helemaal fraai. Je krijgt dan een maanlandschap van puistjes, mee-eters en soms cysten en bultjes op je gezicht, je hals, je schouders en borst en rug.

Gelukkig heeft niet iedereen er evenveel last van.

Een heleboel jongeren zelfs helemaal niet. Dat is afhankelijk van erfelijke eigenschappen (ga op zoek

Céline, 12 jaar

Broers zijn sowieso onmogelijke wezens, en oudere broers al helemaal. Voor zussen geldt natuurlijk hetzelfde. Broers of zussen die in de puberteit zitten, moet je een beetje ontzien. Ze hebben het namelijk niet altijd gemakkelijk. Ze veranderen vaak zo snel dat ze er zelf een beetje van schrikken en er onzeker van worden. En wie onzeker is, reageert weleens kortaf op anderen. Als je nog niet weet wat je nieuwe plaats in de wereld is, krijg je het weleens op je zenuwen van het gekwebbel van jongere broers of zusjes die daar nog helemaal geen problemen mee hebben. Pubers kunnen het ene ogenblik overlopen van geluk en een minuut later helemaal in de put zitten. Als je ze dus op het verkeerde moment tegenkomt, kunnen ze heel prikkelbaar zijn. Even uit de buurt blijven is

42

43

dan de boodschap. Vaak behandelen ze jou ook alsof je nog een baby bent, terwijl dat echt niet het geval is. Dat komt omdat ze zichzelf een beetje willen opvijzelen door de afstand met hun jongere broers of zussen te vergroten.

Maar op hun goede momenten kunnen puberbroers en –zussen ook heel lief zijn. Wat je nooit mag doen is opmerkingen maken over hun puistjes, hun kleren of hun lief. Dan gaat het gegarandeerd fout.

Waarom heeft mijn broer soms zo’n rare stem?

Hannelore, 13 jaar

In de puberteit krijgt je hele lichaam volwassen afmetingen, en dat geldt ook voor je strottenhoofd en je stembanden. Aan de telefoon hoor je meestal meteen of de persoon die je aan de lijn hebt een kind of een volwassene is. De stem van een volwassene klinkt anders: lager, voller en zwaarder. Dat geldt voor vrouwen en voor mannen, maar bij meisjes is het verschil met een vrouwen­ stem minder groot en gaat de overgang dus veel geleidelijker.

Bij jongens, vooral wanneer ze als kind een fijn en hoog stemmetje hadden, kan de overgang heel plots komen. De lage en zware mannenstem komt dan soms dwars door het hoge jongensstemmetje heen en dat geeft een raar effect. Zijn stem kan doorschieten of juist heel schor klinken. Na een paar maanden heeft de jongen zijn stembanden weer netjes onder controle, maar in het begin is het voor

hem echt wennen en komen er soms geluiden uit zijn keel waar hij zelf van schrikt. Als je lief wilt zijn, moet je hem daar dus vooral niet mee pesten.

Het breken van de stem – zo heet dit verschijnsel officieel – gebeurt meestal eerder tegen het einde van de puberteit. Maar de precieze leeftijd waarop het gebeurt, kan erg verschillen van jongen tot jongen.

Kun je al op je negende jaar een kind krijgen?

Jens, 12 jaar

Normaal gezien zeker niet, maar honderd procent zeker is dat niet. Misschien is er toch ergens op de wereld een meisje dat abnormaal vroeg ongesteld werd en zwanger werd, of een jongen die uitzonderlijk vroeg sperma had. Ook al komt de puberteit in het westen vroeger, dat betekent helemaal niet dat de gemiddelde leeftijd waarop mensen kinderen hebben ook zou dalen. Integendeel: die leeftijd is de laatste jaren juist gestegen. Dat heeft namelijk met nog veel meer dingen te maken: hebben de ouders een goede relatie, verdienen ze genoeg geld om voor een baby te kunnen zorgen enzovoort. Op je negende is dat zeker nog niet het geval.

Tienerzwangerschappen komen wel voor, maar dan gaat het over meisjes die toch minstens twaalf en vaak vijftien of zestien zijn. Ook dan is een zwangerschap een groot probleem, zowel voor de gezondheid (hun lichaam is er nog niet helemaal klaar voor) als voor de rest van hun leven: hoe moet dat

groeien

44

met hun studies, hoe sterk is hun relatie, kunnen ze rekenen op steun van hun ouders enzovoort. Veel tienermeisjes beslissen om abortus te laten plegen omdat ze echt nog niet in staat zijn om voor een baby te zorgen. Sommige meisjes staan hun baby af voor adoptie.

Wanneer is men rijp?

Adriaan, 13 jaar

Geslachtsrijp ben je als je volwaardig sperma (jongens) of vruchtbare eicellen (meisjes) produceert, ergens in het begin van je puberteit dus. Vanaf dan kun je lichamelijk kinderen voortbrengen. Maar dat betekent niet dat je er ook voor kunt zorgen, dus kun je het het best nog een poosje uitstellen.

Vaak zeggen volwassenen dat een jongere rijp is als ze vinden dat hij een nieuw evenwicht heeft gevonden na zijn puberteit. Als hij niet meer om alles ruzie maakt, maar rustig zijn eigen standpunt verdedigt met zijn eigen argumenten.

Als hij compromissen kan sluiten en rekening kan houden met anderen. Als hij weet wat hij waard is en daarvan geniet. Als hij verstandig kan praten en handelen. Kortom, als hij genietbaar is geworden.

Een precieze leeftijd is daar niet op te plakken. De ene jongere heeft daar meer tijd voor nodig dan de andere. Maar rond een

jaar of zeventien, achttien gaat het meestal een heel eind in de goede richting.

In veel culturen zijn er speciale gebruiken om te vieren dat iemand ‘rijp’ is. Bij ons mochten jongens vroeger pas rond die tijd een lange broek gaan dragen. Nu ligt dat niet meer zo vast. In Jemen krijgen jongens dan een echte dolk voor aan hun riem in plaats van de speelgoeddolk die ze als kind droegen.

En jonge meisjes krijgen vanaf dan een sluier voor hun gezicht.