Opzeggen kan alleen per 31 december. Er geldt een opzegtermijn van zes maanden. Zie voor verdere informatie de statuten, artikel 7, lid 4 en de VEMW-website: www. vemw.nl/OverVEMW/ Lidmaatschap
3
September 2014
VEMW is hét kenniscentrum en dé belangenbehartiger voor zakelijke energie- en watergebruikers.
VEMW Journaal
Tom Schurmans: ‘Ik gruwel van de lobby in sommige landen om terug te keren naar een gereguleerde energiemarkt.’ pagina 8
“De waterafhankelijke industrie is kopschuw geworden” De schrik zit er goed in bij de waterafhankelijke industrie. Ineens was daar de Belasting op Leidingwater. Een plotselinge substantiële lastenverzwaring voor gebruikers van leidingwater doordat het maximumverbruik waarover belasting moet worden betaald werd geschrapt. VEMW heeft zich, samen met andere belangenorganisaties, fors tegen de plannen verzet. Een bijeenkomst met een aantal VEMW-leden op het ministerie van Financiën bleek essentieel om het beoogde doel te halen: het van tafel krijgen van deze ondoordachte belastingmaatregel. Een peiling van de sentimenten ‘the day after’. Lees verder op pag 6
En verder in dit nummer
2 Doe mee aan ZON! STROOM mist doel
4-5 Op weg naar één Europese energiemarkt
3 Opinie: Brussel geeft lidstaten teveel vrijheidsgraden bij vaststellen tarieven
6-7 Afschaffing Belasting op Leidingwater
In dit nummer o.a. Op weg naar één Europese energiemarkt In 2017 moet één Europese Interne Energiemarkt voor gas en elektriciteit een feit zijn: van Bulgarije tot Engeland en Finland tot Spanje. Verslag van een intensief traject met grote belangen voor VEMW-leden. Pag 4, 5
‘Gebruik voorspelbaarheid van afnemer’ Bedrijven met veel aansluitingen die tot één netwerk behoren zijn voor de wet herkenbaar. Marga Blom van KPN vertelt over haar praktijkervaring met netbeheerders en energieleveranciers die deze groep afnemers niet als dusdanig behandelen. Pag 10
8-9 VEMW 10-punten plan voor toekomstbestendig marktmodel
11 Vereniging: VEMW op Twitter en LinkedIn Column Spoor
10 Marga Blom (KPN) over ‘Artikel 1, Lid 2 en 3’-afnemers
12 Vereniging: Agenda Programma Waterdag Twitter-accounts
Actualiteit
STROOM mist doel VEMW: Doe mee aan ZON! VEMW roept haar leden in de Regio Oost (Provincies Overijssel, Drenthe en Gelderland en de waterschappen Groot Salland, Reest & Wieden, Rijn & IJssel, Vallei & Veluwe en Vechtstromen) op mee te werken aan het project “Zoetwatervoorziening Oost-Nederland” (ZON). Deze hoger gelegen regio met zandgronden is extra kwetsbaar voor de gevolgen van klimaatverandering waarbij extreme neerslag en perioden van langdurige droogte elkaar afwisselen. Het project ZON werkt momenteel aan een regionaal programma voor de komende zes jaar, dat moet leiden tot een robuuste en toekomstvaste zoetwatervoorziening in regio Oost. Overheden en waterbeheerders in deze regio willen dit programma –gevuld met concrete maatregelen en projecten- vorm geven samen met alle stakeholders, waaronder de zakelijke watergebruikers. Projectleider ZON, Jan Kreling: ”Wij zijn op zoek naar bedrijven die zich voor deze zaak willen inzetten. Bedrijven hebben een enorme kennis en ervaring op het gebied van duurzaam watergebruik. Ik nodig hen uit actief in te stappen in het werkprogramma en met voorstellen te komen. De overheid wil voor bedrijven die afhankelijk zijn van water goede voorwaarden creëren om te ondernemen. Bedrijven kunnen op hun beurt een bijdrage leveren aan de veiligstelling van de toekomstige zoetwatervoorziening, onder andere door waterbesparing, hergebruik van water en het beschikbaar stellen van hun kennis.”
Het ministerie van Economische Zaken heeft in augustus een Wetsvoorstel STROOM ter consultatie aan belanghebbenden voorgelegd. Het Wetsvoorstel beoogt de Elektriciteitswet 1998 en de Gaswet te STROomlijnen, Optimaliseren en Moderniseren (STROOM). Het wetsvoorstel gaat voorbij aan belangrijke verschillen tussen de elektriciteits- en gasvoorzieningen (het is niet voor niets dat het Europees recht hier verschil in maakt). Door het geforceerd definiëren van eenduidige begrippen, taken en voorwaarden ontstaan ongewenste, nee zelfs onwerkbare situaties. Een ronduit gemiste kans voor modernisering is het niet meenemen van de Warmtewet. STROOM moet de Nederlandse energiewet- en regelgeving beter laten aansluiten op de Europese regulering. Belangrijke Europese doelstellingen als onafhankelijk toezicht, derdentoegang tot de markt en keuzevrijheid krijgen echter onvoldoende aandacht in het voorstel. De vele beleidsmatige wijzigingen die STROOM wil doorvoeren zijn ingrijpend, met een grote impact op gebruikers van gas- en elektriciteitsnetten. VEMW staat zéér kritisch tegenover dit voorstel en zal er alles aan doen de doelstellingen wél op een verantwoorde wijze in te laten vullen.
De realisatie van het werkprogramma ZON wordt voor een belangrijk deel gefinancierd door de regionale partijen. Verwacht wordt dat ook co-financiering vanuit het Deltafonds beschikbaar komt.
VEMW onderschrijft de doelstellingen van dit project en roept haar leden op hun interesse hiervoor aan te geven. Voor meer informatie neemt u contact op met: Jan Kreling, projectleider Zoetwatervoorziening OostNederland (j.kreling@overijssel.nl en 038 4997862) of kijkt u op: www.zoetwatervoorzieningoostnederland.nl U kunt ook contact opnemen met Roy Tummers, directeur Water bij VEMW (rt@vemw.nl en 0348 484352).
2
VEMW Journaal | September 2014
Opinie
Brussel geeft lidstaten teveel vrijheidsgraden bij vaststellen tarieven
D
e Europese Commissie harmoniseert momenteel de grondslag voor de tariefvaststelling voor gastransport in de Europese Unie. VEMW vindt de vrijheidsgraden die de lidstaat en de nationale toezichthouder daarbij krijgt veel te ruim. Mogelijk gevolg: politieke keuzes in plaats van een objectieve afweging van belangen van netbeheerders en netgebruikers, grote tariefverschillen tussen lidstaten en doorschuiven van de rekening naar de eindgebruiker, de ‘last in line’. Harmonisatie van de tariefgrondslag en tarieven moet knelpunten weg nemen die een integratie van de – vaak nationale – gas- en elektriciteitsmarkten in de weg staan. Doel: een vrij verkeer van goederen en diensten. VEMW concludeert dat het Brusselse resultaat (vastgelegd in de ‘Framework Guidelines on Tariffs’, verder uitgewerkt in ‘Network Codes on Tariff Structures’) niet onderbouwd is met een visie, maar veeleer een uitvloeisel is van een politiek proces om lidstaten te laten instemmen met die codes. Door niet de efficiënte kosten als uitgangspunt voor de tariefvaststelling te nemen ontbreekt een prikkel om tot doelmatige kosten te komen. Resultaat: de eindgebruiker gaat meer betalen voor transport, aansluiting en systeemdiensten dan strikt noodzakelijk is.
VEMW Journaal | September 2014
De Netcodes gaan slechts over een kostenverdeling: wie gaat wat betalen? Door ruimte te geven aan het maken van politieke keuzes kunnen bepaalde groepen van netgebruikers (leveranciers, shippers, handelaren, eindgebruikers) bevoordeeld worden ten opzichte van andere. Zo leidde een korting op de transporttarieven voor gasopslag van 25 procent tot een tariefstijging van 5 procent voor de eindgebruiker. Grondslag: politieke willekeur. Het goede nieuws is dat we een systeem kennen waarbij per lidstaat een aangewezen onafhankelijke toezichthouder de tariefgrondslag invult en de tarieven vaststelt. In Nederland is dat de Autoriteit Consument en Markt (ACM). De ACM kan echter tot een andere invulling van de tariefgrondslag komen dan de Bundesnetzagentur in Duitsland en Ofgem in het Verenigd Koninkrijk. De beoogde harmonisatie om knelpunten, zoals verschillende hoogten van transporttarieven, en van gasopslagtarieven, weg te nemen wordt zo niet gerealiseerd. Daarnaast zien we in Nederland een ontwikkeling waarbij de minister van Economische Zaken op politieke keuzes gebaseerde regels opstelt die de tarieven beïnvloeden. De ACM heeft die maar uit te voeren. Het gaat hierbij vaak om zeer technische en complexe zaken. Het controlerende Parlement ontbeert de tijd en expertise om de door de minister voorgelegde keuzes te toetsen en ter discussie te stellen. Dat alles is niet in het belang van de rechtspositie van de afnemer. Het verzwakt de economische infrastructuur en het investeringsklimaat. VEMW zal er alles aan doen om dit serieuze probleem aan te pakken.
3
Beleid
Op weg naar één Europese energiemarkt Om de concurrentiekracht van de Europese economieën te versterken is ruim 50 jaar geleden afgesproken om een Europa te realiseren zonder binnengrenzen, met vrij verkeer van goederen, diensten, kapitaal en personen. Ook elektriciteit en gas worden hiertoe gerekend. De concurrentiekracht is echter nog niet verbeterd, de gasprijs in Noordwest-Europa is 2-4 maal hoger dan in de Verenigde Staten en de afhankelijkheid van gasimport uit bijvoorbeeld Rusland is té groot. Harmonisatie van de – veelal nationale - marktstructuren moet soelaas bieden. Verslag van een intensief traject waar de belangen voor VEMW-leden zeer groot zijn. ‘Framework Guidelines’. ENTSOG moet deze gebruiken om ‘Network Codes’ op te stellen met regels voor onder meer capaciteitsverdeling, congestie, balancering, gaskwaliteit, uniformering van eenheden en een grondslag voor (transport)tarieven [zie kader]. Als nationale toezichthouders op een grenspunt een knelpunt niet kunnen oplossen, dan is ACER de aangewezen instantie om het pleit te beslechten.
Van Monopolie naar Markt an een monopolistische nationale gasvoorziening met vaak één geïntegreerde aanbieder per lidstaat bestaat de Europese gasmarkt anno 2014 in de Europese Unie van 28 lidstaten uit zo’n 36 transportnetbeheerders en ruim 2000 regionale netbeheerders en wordt op zo’n 10 handelsplaatsen (hubs) gehandeld door honderden leveranciers, handelaren en brokers. Elk lidstaat heeft echter nog zijn eigen voorwaarden en systeem. Knelpunten op grenspunten belemmeren vrije verhandeling van gas of maken dit zelfs onmogelijk.
V
Knelpunten De initiële regulering voor de gasmarkt die in 2000 van kracht wordt blijkt op een aantal punten tekort te schieten. Zo is de ontkoppeling van transport en levering, onafhankelijk toezicht en de tariefstelling voor transport(gerelateerde) diensten van een netbeheerder niet goed geregeld. De kosten voor transport zijn verre van doelmatig wat de afnemer terug ziet in zijn
4
rekening. Gasopslag en flexibiliteit is in verschillende lidstaten anders geprijsd. Waar in Nederland de gasprijs sinds 2004 tot stand komt op het TTF geldt in veel Centraal- en Oost-Europese landen nog een – hogere – prijs die grotendeels door oliekoppeling tot stand komt. Daarnaast is de leveringszekerheid alles behalve veilig gesteld. De eigen gasproductie binnen de EU neemt af waardoor de importafhankelijkheid toeneemt. Harmonisatie Harmonisatie van de versnipperde Europese gasmarkten moet hier verandering in brengen overeenkomstig het zogenoemde ‘3e reguleringspakket’. Harmonisatie van de regels moet marktbelemmerende grenzen weg nemen en handel stimuleren. Europese netbeheerders verenigen zich in ENTSO-E (elektriciteit) en ENTSOG (gas). en een onafhankelijke Europese toezichthouder, ACER wordt opgericht. ACER geeft het kader voor de pan-Europese marktstructuur, de zogeheten
Toekomst In 2017 moet de nieuwe marktstructuur in alle EU-lidstaten zijn ingevoerd in nationale wet- en regelgeving. Dan moet de harmonisatie en één Interne Energiemarkt (gas en elektriciteit) een feit zijn: van Bulgarije tot Engeland en Finland tot Spanje. Voor afnemers in de EU zouden de gaskosten door deze harmonisatie én integratie met 30 miljard per jaar kunnen worden gereduceerd. Dat is een mooi vooruitzicht, maar nog niet gerealiseerd als gevolg van politieke processen tussen de EU-lidstaten (zie Opiniestuk op pag 3). Daarnaast moet voor 10 miljard euro in de transportinfrastructuur worden geïnvesteerd om de harmonisatie verder vorm te geven. Dan zijn er ook belangrijke internationale ontwikkelingen, zoals bijvoorbeeld de geopolitieke ontwikkelingen rond Rusland en de vraag wanneer de VS (schalie)gas gaat exporteren. Deze zijn van invloed op de voorzieningszekerheid en de prijsvorming van gas. VEMW zal zich actief blijven inzetten in Brussel om het beoogde doel van een competitieve Europese markt te bereiken.
VEMW Journaal | September 2014
Beleid
Belangrijke veranderingen in de Network Codes als gevolg van de harmonisatie; veranderingen die VEMW met succes heeft gesteund, ingebracht en verdedigd.
Fysiek grenscapaciteit
Kruissubsidie
De fysieke grenscapaciteit was tot 2012 in handen van één grote gasleverancier
Een huishouden is geen industriële gasafnemer. De industrie heeft vaak een vlak
die alle gascapaciteit vastlegde op basis van lange termijn contracten van 20 jaar.
afnameprofiel over de dag en over het jaar. Huishoudens hebben een ‘badkuipprofiel’ en twee significante dagpieken. Toch wilde Europa dat de industrie zou
Oude situatie
meebetalen aan de systeemonbalans veroorzaakt door de huishoudens. VEMW is sterk tegenstander van deze zogenoemde ‘kruissubsidie’. Deze regel
EU Lidstaat 1
EU Lidstaat 2
• Beperkte fysieke grenscapaciteit contractueel beschikbaar • (bijna) 100% gascapaciteit in handen van één grote leverancier • Alle gascapaciteit vastgelegd o.b.v. lange termijncontracten (20 jaar)
is gelukkig niet toegepast in de Europese en daarmee nationale code. Gaskwaliteit Het Europese voorstel was om overal in Europa dezelfde gaskwaliteit te hanteren. VEMW is hier tegenstander van. Uniformering zou miljarden euro’s kosten. Voordeel zou maar enkele honderden miljoenen zijn. De voordelen wegen daar-
Inmiddels is 20% van de grenscapaciteit vrijgegeven voor kleinere gashandelaren
mee niet op tegen de kosten. VEMW heeft deze regel voorlopig weten te voor-
via korte termijn contracten. Afnemers hebben dus meer keuzevrijheid hetgeen
komen. Er komt wél op enigerlei wijze harmonisatie, maar die moet nog inge-
de marktwerking bevordert. Dit kan een lagere prijs tot gevolg hebben.
vuld worden door de Nederlandse toezichthouder ACM op basis van normeringsvoorstellen van Europese instituties (CEN, EASEE Gas).
Nieuwe situatie per 2012 Bevorderen interoperability EU Lidstaat 1
EU Lidstaat 2
Verschillende EU-lidstaten hebben verschillende eenheden. Om de efficiëntie voor grensoverschrijdende gashandel te verbeteren worden (vermoedelijk) in
• Beschikbaarheid fysieke grenscapaciteit is vergroot (einde contractuele congestie) • 80% gascapaciteit beschikbaar voor grote gasleverancier(s) (lange termijn contracten) • 20% gascapaciteit beschikbaar voor kleinere gashandelaren via korte termijncontracten
2015 alle eenheden geharmoniseerd. Ook dit reduceert de kosten. Volume en units hebben dan overal dezelfde eenheid (m3/h respectievelijk MWh). Uitzondering hierop is het Verenigd Koninkrijk.
Huidige situatie Destination closure De zogeheten ‘destination closure’ wordt verboden. Een grote leverancier zoals Gazprom, Statkraft of Gasterra kan niet eisen dat het gas dat het heeft geleverd
EU Lidstaat 1 volume-eenheid: m3/h units: MWh software: X
EU Lidstaat 2 volume-eenheid: £/therm units: therm software: Y
aan een Europees land niet mag worden doorverkocht naar een ander land.
Nieuwe situatie per 2015
Oude situatie EU Lidstaat 2
EU Lidstaat 1
Non EU Lidstaat
EU Lidstaat 1 volume-eenheid: m3/h units: MWh software: XY
EU Lidstaat 2 volume-eenheid: m3/h units: MWh software: XY
EU-Lidstaat 1 kan gas blijven leveren aan EU-Lidstaat 2 wat een verbetering betekent voor de leveringszekerheid voor de gasafnemer in EU-Lidstaat 2.
Nieuwe situatie per 2012 EU Lidstaat 2
EU Lidstaat 1
Non EU Lidstaat
Dagbalancering Vanaf juni 2014 geldt zogenoemde ‘dagbalancering’. Na elke 24 uur moet iedere netgebruiker in balans zijn. Indien dit niet het geval is volgt een verrekening van de onbalans (settlement). Afrekening vindt pas plaats wanneer de netbeheerder daadwerkelijk kosten maakt. Daarmee is het Nederlandse systeem van ‘continu marktconform systeem’ in belangrijke mate overeind gebleven. Dit was een belangrijk punt voor VEMW: het betekent een kostenreductie van circa 50 tot 80 procent voor de zakelijke gasgebruikers!
VEMW Journaal | September 2014
5
Strategie
Vervolg van pagina 1
“De waterafhankelijke industrie is kopschuw geworden” Walter Hulshof van Industriewater Eerbeek kan er nog niet over uit. De frustratie zit duidelijk hoog. “Juist tijdens ons onderzoek naar investeringen voor verder hergebruik van water werd deze maatregel ineens aangekondigd. Zomaar. Hiermee zouden wij deze investering nooit terugverdienen.” Industriewater Eerbeek
“W
ij zijn maar een klein bedrijf. Wij zuiveren het afvalwater van drie papierfabrieken hier in Eerbeek. Wij verwerken jaarlijks circa 4 miljoen m³ water en een vuilvracht die te vergelijken is met het afvalwater van een stad zo groot als Utrecht. Wij zijn continu op zoek naar efficiëntieverbeteringen. Water van goede kwaliteit is een schaars goed. Daar moeten we met gezond verstand mee omgaan.”
Lange termijn visie “Grootste probleem blijft het ontbreken van een lange termijn visie van de overheid over duurzaamheid. De kennis ontbreekt hiervoor bij het parlement. Dit resulteert in niet doordachte korte termijn maatregelen en contraproductieve subsidies.” Nederland vestigingsplaats “In Nederland hebben we op zich heel veel water. Laten we ons natuurlijk voordeel koesteren en ruimte bieden aan bedrijven dit water
slim te gebruiken. Als dat niet gebeurt wordt het voor een bedrijf lastig.” VEMW-kennis “Ik heb bijgedragen aan de VEMW-activiteiten om deze maatregel van tafel te krijgen. Alleen met vereende krachten kun je dingen voor elkaar krijgen. Ikzelf zit immers niet bij de minister aan tafel. Industriewater Eerbeek heeft onder andere als casus gefungeerd. Ik heb daarnaast zelf met parlementariërs gesproken en aangegeven dat deze maatregel écht een misser is. Maar ook met onze regionale VNO-NCW en de branchevereniging Koninklijke Vereniging van Nederlandse Papier- en kartonfabrieken is gezamenlijk opgetrokken. De VEMW-kennis op het gebied van water is hierin een onderscheidende en cruciale factor gebleken.”
Haalbaarheidsstudie “Ik was net een haalbaarheidsstudie aan het af ronden naar de financiële en technische mogelijkheden van het terug leveren van 1,7 miljoen m3/jaar van ons gezuiverd water naar de papierfabrieken. Met behulp van subsidies op technologie-ontwikkeling zouden we het nét rond krijgen. De BOL doorkruiste echter onze plannen. De investering zou niet opwegen tegen het voordeel van terug leveren.” Garanties “De papierfabrieken zijn kopschuw geworden. Zij vragen zich af hoe betrouwbaar de overheid is en willen zwart op wit garanties hebben dat de overheid geen gekke dingen meer doet. Dit soort investeringen die toch al een lange terugverdientijd hebben, vormen een extra risico. Daarom moet ik nu nóg uitgebreider alle risico’s in kaart te brengen. Inmiddels heb ik toestemming om onderdelen van ons duurzaamheidsplan uit te voeren. Maar de definitieve investeringsbeslissing voor hergebruik van water, die mede in het buitenland genomen wordt, is er nog niet.”
6
Walter Hulshof
VEMW Journaal | September 2014
Strategie
Overzicht van de gezamenlijke inspanningen van VEMW en haar leden om de Belasting op Leidingwater van tafel te krijgen. VEMW: • Signaleert de BOL-plannen in het Herfstakkoord (2013) en mobiliseert achterban • Entameert overleg met ministerie van Financiën • Genereert media-aandacht (waaronder: interviews op Radio 1 en BNR en een opiniërend stuk in het FD) • Beantwoordt vele vragen (telefonisch en mail) van leden over de gevolgen • Stemt af met andere belangenorganisaties (vooral VNO-NCW, Vewin en VNCI) • Brengt ministeries van I&M en EZ in stelling • Informeert parlement: kamervragen resulteren in toezegging door staatssecretaris van Financiën dat de effecten van de maatregel worden onderzocht • Fungeert als aanjager voor onderzoek: - Pleit voor uitgebreid in plaats van
Bert Kuijpers
BASF Ook Bert Kuijpers, Manager Environment & Health van BASF Maastricht, heeft bijgedragen aan de VEMW-activiteiten om de BOL van tafel te krijgen. Grondwateronttrekking “BASF Nederland B.V., locatie Maastricht, gebruikt water om te koelen, als proceswater en om te reinigen. Drie andere bedrijven op onze site maken gebruik van onze vergunningen. Dat is historisch zo gegroeid. Niet alleen BASF, maar al deze bedrijven, zouden op hoge kosten worden gejaagd als de BOL door zou gaan. Wij hebben nog steeds een geldige provinciale vergunning voor grondwateronttrekking. Vanwege milieu-aspecten zijn we nou juist tien jaar geleden gestopt met oppompen van grondwater. Door de BOL kwam dit alternatief weer in zicht. De pompinstallaties staan er nog.” VEMW-lobby “Ter onderbouwing van de VEMW-argumentatie rond BOL hebben wij cijfermateriaal aangedra-
VEMW Journaal | September 2014
beperkt onderzoek, zoals oorspronkelijk door ministerie van Financiën
gen van onze situatie. Ons systeem is een compleet gesloten systeem. Het is één buis, niet eens een leidingnet. Je hebt het niet over een paar honderd liter, maar duizenden liters water. Reken maar uit. Dat zijn tienduizenden euro’s. Dat heeft gevolgen voor de kostprijs. Onze producten zouden een stuk duurder worden om te fabriceren wat onze concurrentiepositie ten opzichte van het buitenland ondermijnt.”
voorgesteld - Brengt leden in stelling die input voor onderzoek leveren - Coördineert onderzoek en analyseert input - Een tiental VEMW-leden neemt deel aan de bijeenkomst op het ministerie van Financiën - Deze bijeenkomst resulteert in een doorbraak
Grensstreek extra kwetsbaar “Hier in Maastricht waar de internationale concurrentie in België en Duitsland letterlijk binnen een straal van een paar kilometer zit zijn wij extra kwetsbaar. De bedrijven op ons terrein zijn Canadees respectievelijk Duits/Zwitsers. Die kijken makkelijker naar alternatieven als een onbetrouwbare overheid hun activiteiten ondermijnt. Vergelijk het maar met de extra belasting op benzine die de Nederlandse consument over de grens brengt voor goedkopere benzine. Datzelfde gebeurt hier. Hoe jaag ik m’n industrie weg? Als dit nou een Europese verordening was, dan heb je een gelijk speelveld, maar dat was hier helemaal niet. De BOL is nu van de baan, maar we blijven alert.”
• De Staatssecretaris meldt in zijn brief van 4 juni 2014 aan de Tweede Kamer dat hij de plannen intrekt
7
Kennis
“We willen een markt met een gezond investeringsklimaat” Een vrije handelsplaats waarin vraag en aanbod elkaar vinden en een overheid die hiervoor de voorwaarden schept. Dat is het ideaalbeeld van een goed functionerende energiemarkt. Nog voordat dit idee volledig is uitgewerkt begint het al in zijn voegen te kraken. Dit heeft consequenties voor de (zakelijke) consument. Tom Schurmans, Energy Supply Chain Lead– EMEA bij Cargill en VEMW-bestuurslid, werkte mee aan de totstandkoming van het ‘VEMW-10-puntenplan voor een toekomstbestendig marktmodel’. De overheid wordt speler limaatverandering beinvloedt direct en indirect onze energiemarkt. Nationale overheden bedenken elk eigen maatregelen om hun CO2uitstoot te verminderen. Dat is ongetwijfeld met de beste bedoelingen, maar het heeft een averechts effect. Er bestaan geen simpele oplossingen. Alles is met alles verweven. Door politieke korte-termijn beslissingen zijn nationale overheden niet meer voorwaardenscheppend, maar zelf speler geworden. Zij bepalen zo het investeringsbeleid. Voor marktpartijen betekent dat veel onduidelijkheid en onzekerheid, want het beleid verandert elke paar jaar na verkiezingen. Triest gevolg is dat de CO2uitstoot is toegenomen en investeringen plaatsvinden waar de overheid het meest voor biedt. Of dit nu op langere termijn economisch/ecologisch de beste optie is, is van ondergeschikt belang.”
“K
Wat is eigenlijk een ideale markt? “Een ideale markt heeft veel spelers, zowel kopers als verkopers, die allemaal tot doel hebben zo economisch mogelijk te handelen. Hierbij is niemand leidend. Geen enkele speler heeft ‘markt-macht’ en geen enkele speler kan de markt ‘sturen’. Er bestaat dus geen prijsmanipulatie en kosten zijn transparant. Het ideale marktmodel heeft een gelijk Europees speelveld voor alle spelers en draagt daardoor bij aan een kostenefficiënte elektriciteitsvoorziening voor alle spelers. Daarnaast moet een markt tot op zekere hoogte voorspelbaar en robuust zijn, zodat duidelijkheid bestaat over het investeringsklimaat.”
8
Het ideale marktmodel heeft een gelijk Europees speelveld voor alle spelers en draagt daardoor bij aan een kostenefficiënte elektriciteitsvoorziening voor alle spelers Maar hoe vul je dat verder in? “Een zeer gemêleerde groep VEMW-leden boog zich begin dit jaar over deze vraag. Afnemers met vele ‘kleine’ aansluitingen, afnemers met een hele grote aansluiting tot aan afnemers met een eigen productie-eenheid gaven hun visie over een toekomstbestendig marktmodel. Door het delen van al hun kennis en ervaring werd nog eens duidelijk hoe alles invloed heeft op elkaar. Eindresultaat is een zeer gedegen 10-punten plan (zie figuur pag 9) dat als basis moet dienen voor de verdere strategie van VEMW.” Geef eens een voorbeeld van één actiepunt? “Mijn collega in Italië opperde het idee om zonnepanelen in te zetten om de CO2-uitstoot te verminderen. Italië is daar geschikt voor. Nederland minder. In Nederland is gas juist weer een goede optie om te gebruiken, omdat het hier in voldoende mate beschikbaar is en een zeer milieuvriendelijke ‘traditionele’ brand-
stof is. In de ideale situatie zouden wij, de markt dus, vrij moeten zijn onze eigen ideale brandstofmix te ontwikkelen om enerzijds de totale energiekosten te optimaliseren en anderzijds de CO2-uitstoot te verminderen. Wij willen daar best in investeren, maar overheidsbeleid verstoort dit met subsidies aan specifieke vormen duurzame elektriciteit op specifieke locaties. Zo zetten wij zonnepanelen in Nederland, omdat we er hier subsidies voor krijgen. Dat is absoluut niet efficiënt. Als dit zo verder gaat bepaalt de overheid uiteindelijk de prijs en zijn we in principe weer bij de oude monopolistische situatie. De overheid kan zich beter beperken tot het stellen van randvoorwaarden: onder andere zorgen dat er voldoende grens-overschrijdende capaciteit beschikbaar is, zorgen dat iedereen gelijke rechten en plichten heeft op een net. Alleen dán heb je een functionerende markt, een efficiënte markt en dring je de CO2-uitstoot daadwerkelijk terug. Daarmee heb je niet één actiepunt, maar meerdere, te pakken. Zo complex is de materie.” En nu? “Dit 10-puntenplan is een goede eerste aanzet. Ik hoop dat alle stakeholders, overheden, afnemers en producenten dit marktmodel onderschrijven. Het marktmodel gaat iedereen aan. VEMW draagt dit uit op Nederlands niveau. Ik hoop dat Ifiec zich hiervoor op Europees niveau hard wil maken. En ook multinationals zouden hun verantwoordelijkheid hierin moeten nemen. Misschien ben ik te idealistisch, maar ik gruwel van de lobby van enkelen in de industrie in een aantal ZuidEuropese landen om weer terug te keren naar een gereguleerde markt. We moeten dit op Europese schaal aanpakken. Alle landen zijn immers aan elkaar gekoppeld, als een ecosysteem. Iedereen moet beseffen dat, welke keuze je waar ook in een land maakt, het uiteindelijk ergens anders een consequentie heeft. Niet meteen, maar op termijn, en zoals we nu ervaren vaak ongewenst.”
VEMW Journaal | September 2014
Kennis
Verstoringen op elektriciteitsmarkt Oorzaken
Gevolgen Toename investeringsrisico ¢ tekort backup vermogen ¢ risico op uitval
Subsidies Marktmodel
Toename niet regelbare capaciteit
Regulering Overheidsingrijpen
Capaciteitsvergoedingen
Beperkte bijdrage systeemstabiliteit niet-regelbare capaciteit
Vraag
Markt
Belemmeringen interne markt: ¢ Prijsverschillen tussen lidstaten
Criteria: - Efficiëntie - Capaciteit
Verminderd aanbod systeemdiensten: ¢ Toename risico netinstabiliteit
Aanbod
Resultaat: - Efficiënte marktprijs - Optimale kwaliteit
Toetredingsdrempels elektriciteitsmarkt ¢ Rem innovatie ¢ Beperking concurrentie Kostenverhoging systeem: ¢ verslechtering concurrentiepositie zakelijke energiegebruikers
Divergentie nationaal energiebeleid buurlanden
Criteria voor toekomstbestendig marktmodel
Kostenreflectief: Iedere gebruiker van de elektriciteitsvoorziening betaalt hiervoor.
Marktmodel Regulering
Vraag Kostentransparant: De kosten voor de totale elektriciteitsvoorziening zijn inzichtelijk en herleidbaar.
Gelijk speelveld: Spelregels op de elektriciteitsmarkt zijn voor alle Europese marktpartijen dezelfde.
Markt
Aanbod
Concurrentie bevorderend: Eén Europese energiemarkt leidt tot efficiënte marktuitkomsten en concurrerende energieprijzen.
Resultaat: - Efficiënte marktprijs - Optimale kwaliteit
Kostenefficiënt: Investeringen in de elektriciteitsvoorziening zijn efficiënt.
VEMW Journaal | September 2014
Beheersbare risico’s: De markt is voorspelbaar en robuust en biedt investeerders beheersbare risico’s.
VEMW 10-puntenplan voor realisatie toekomstbestendig marktmodel:
1. Maak CO2-reductie leidend in klimaatbeleid Elkaar tegenwerkende doelstellingen en subsidies in de strijd tegen klimaatverandering leiden tot suboptimale resultaten en verstoren de prijsvorming op de markt. CO2-reductie als enige en leidende beleidskeuze geeft een betrouwbaar en realistisch prijssignaal voor gewenste investeringen. 2. Laat prijzen op de markt tot stand komen Vraag en aanbod op een handelsplaats bepalen de prijs voor een product. Marktprijzen bieden adequate prikkels voor voldoende opwekkingscapaciteit en systeemdiensten. 3. Bevorder concurrentie op de (Europese) Energiemarkt Concurrentie zorgt voor efficiënte marktprijzen. Zo ontstaan de juiste prijsprikkels voor een passend aanbod van back-up voor intermitterend vermogen. 4. Maak niet-regelbaar vermogen integraal onderdeel van de markt Ook niet-regelbare opwekkingscapaciteit moet worden blootgesteld aan vraag en aanbod. Niet marktconforme subsidies verstoren de markt. 5. Geef partijen gelijke rechten en plichten Geef alle partijen gelijke ‘balanceringsverplichtingen’. Dit zal leiden tot lagere kosten door betere voorspellingen en zorgt bovendien voor een eerlijke kostenverdeling. 6. Optimaliseer grenscapaciteit Optimaliseer import en exportmogelijkheden tot een economisch efficiënt niveau om maximaal schaal- en comparatieve voordelen te benutten. 7. Voorkom kruissubsidies Door elke gebruiker te laten betalen voor de kosten die gemaakt worden om het systeem in balans te houden ontstaan de juiste investeringsprikkels. 8. Creëer maximale mogelijkheden om energiekosten te beïnvloeden Alle marktpartijen moeten in dezelfde mate in de gelegenheid worden gesteld om zijn eigen energiekosten te beïnvloeden door een bijdrage te leveren aan het in balans houden van het elektriciteitsnet. 9. Zorg voor efficiënte investeringen in het net Efficiënte investeringen in het net voorkomen dat verkeerde signalen worden afgeven aan investeerders. 10. Laat markt brandstofmix bepalen De primaire brandstoffen- en CO2-prijs bepalen de optimale brandstofmix. Overheden moeten hier geen speler in zijn.
9
Praktijk
“Gebruik voorspelbaarheid van afnemer” Telecombedrijf KPN heeft veel aansluitingen met een voorspelbaar gedrag. Al onze locaties, zoals zendmasten staan immers continu aan en kennen een praktisch continue afname. Toch schat de netbeheerder de energie-afname van KPN standaard verkeerd in. Marga Blom, Manager Energy Management KPN:”Met de huidige 13.000 aansluitingen en een groei naar 19.000 elektriciteitsaansluitingen is het tijd dat hier verandering in komt.” Continue afname
“G
rootverbruikers krijgen een eindafrekening gebaseerd op het daadwerkelijke gemeten verbruik per uur. Bij ons gaat dat anders. Omdat wij zo veel aansluitingen hebben, maar relatief weinig vermogen pér aansluiting afnemen, wordt ons energiegebruik ingeschat op basis van een zogenoemd gebruikersprofiel. Er bestaan verschillende profielen. Zo heeft een winkel een gebruikerspiek tussen 9 en 17.00. Huishoudens hebben juist weer een profiel met een piek in de avond als iedereen gaat koken en TV kijken. 13.000 van onze aansluitingen bestaan uit zendmasten, wijkcentrales en straatkasten die continu aan staan. Daarmee maakt KPN telefonie beschikbaar. Dit betekent niet dat mensen ook daadwerkelijk al die tijd bellen. De afname is daardoor continu vlak met een enkele rimpeling.”
Ad random indeling
VEMW Sectorteam A123
“Er bestaan momenteel 9 profielen waar je aansluiting in kan worden ingedeeld. Dit gebeurt mijns inziens ad random. Wij zien dat verschillende netbeheerders in Nederland onze aansluitingen in verschillende profielen plaatsen bij een gelijkwaardige aansluiting. Inmiddels is het verschil tussen geschat en werkelijk vermogen opgelopen tot 30%! Onze dochterondernemingen in Duitsland kennen dit probleem helemaal niet. Daar bestaan gewoon profielen passend bij bedrijven met een vlak profiel. In Nederland niet.”
“Wij hebben dit probleem jaren geleden al eens aangekaart bij energiebedrijven, maar wij vinden geen luisterend oor. De Elektriciteitswet kent de zogenaamde ‘Artikel 1, Lid 2 en 3’ afnemers. Daar vallen wij onder, samen met andere afnemers die veel kleine aansluitingen hebben die fysiek geïntegreerd worden aangestuurd. Samen met een aantal andere VEMW-leden die ook onder deze bepaling vallen hebben we ons georganiseerd in het ‘VEMW Sectorteam A123’. Ik hoop dat we met dit Sectorteam deze problematiek eindelijk eens goed kunnen aanpakken. Als afnemersgroep zijn “bedrijven met veel aansluitingen die tot één netwerk behoren” voor de wet in ieder geval herkenbaar. Nu moeten netbeheerders en energieleveranciers ons nog als dusdanig behandelen. Ons voorspelbare afnamepatroon zou een win/winsituatie kunnen zijn voor alle partijen.”
Onbalans terugdringen “Als het ingeschatte vermogen teveel afwijkt van het werkelijke vermogen, treedt er onbalans op in het elektriciteitsnet. Als het nu om een paar aansluitingen gaat, dan is het allemaal niet zo erg. Maar het aantal zal in de komende jaren nog sterk stijgen. Door betere indeling in passende profielen is onbalans terug te dringen en kunnen kosten voor zowel de afnemer als de netbeheerder naar beneden.” Marga Blom, Manager Energy Management KPN
10
VEMW Journaal | September 2014
Vereniging
LINKed met VEMW VEMW heeft een eigen company profile op LinkedIn, het online sociaal netwerk voor de zakelijke markt. VEMW beschouwt LinkedIn als een belangrijk middel om te communiceren met haar leden als ook met andere stakeholders. Via LinkedIn kunnen leden én niet-leden kennis maken met de vereni-
ging en haar doelstelling. Bezoekers kunnen VEMW ‘volgen’ en krijgen zo de
VEMW maakt al langere tijd intensief gebruik van
laatste nieuwtjes op het gebied van energie en water voor zakelijke gebrui-
Twitter. De Algemeen Directeur en de Directeur
kers. Ook maakt VEMW via LinkedIn melding van haar activiteiten, zoals bij-
water, alsmede alle VEMW-adviseurs zijn fervente
eenkomsten voor leden.
twitteraars. Twitter maakt onlosmakelijk deel uit van de belangenbehartiging van onze leden: veel promi-
In LinkedIn bestaat de mogelijkheid tot het invoeren van (open en gesloten)
nente actoren in de energie- en waterwereld, bege-
discussiegroepen. VEMW onderzoekt momenteel de behoefte hiernaar
ven zich actief op dit medium. Het biedt VEMW
onder haar leden. Indien u hier interesse in heeft of ideeën over heeft, laat het
daarmee de mogelijkheid direct haar opinie over
ons weten.
actuele ontwikkelingen rechtstreeks kenbaar te maken. Iedereen die de actualiteit op energie- en
Het VEMW-LinkedIn-account vindt u door ‘VEMW’ in te typen in de zoek-
watergebied tot op de minuut wil volgen moet zeker
functie of ga direct naar: www.linkedin.com/company/vemw
onze twitteraccounts volgen. Daarnaast kunt u zich zélf mengen in de discussie of de VEMW-opinie verder helpen verkondigen, eenvoudig door te re-tweeten. De VEMW-accounts staan vermeld op de achterzijde van dit VEMW Journaal.
Column
Spoor Wat is nu duurzaam?
Er is inmiddels een jaar verstreken sinds de ondertekening van het Nationaal Energie akkoord. Partijen richten zich nu op de uitvoering van het akkoord. In het VEMW Journaal van juni 2014 stond een toelichting op de ETS afspraken van dit akkoord en de rol van VEMW hierin.
Ton Spoor, voorzitter VEMW
In het dagelijks contact met onze leden komen steeds vaker vragen naar voren over de inkoop van duurzame energie. Een paar voorbeelden van zulke vragen zijn: - Als ik windenergie inkoop en ik neem stroom af op het moment dat het niet waait, is dat dan 100% duurzame energie?
- Als ik waterkracht inkoop uit Noorwegen, waarbij de Noren ’s nachts goedkope Europese kolenstroom gebruiken om het waterniveau op peil te brengen, is dat dan 100% duurzame energie?
VEMW Journaal | September Augustus 2011 2014
- Als ik biogas inkoop van een installatie die voor een deel gebruik maakt van aardgas voor de productie van biogas, is dat dan 100% duurzaam gas?
Zo zijn er meer. Voor de gebruiker is het belangrijk een heldere definitie te hebben van het product dat men afneemt. Een goede definitie van duurzame energie draagt bij aan de geloofwaardigheid van de afnemer en de leverancier.
VEMW probeert ook hier een bijdrage te leveren aan een goede oplossing. VEMW organiseert dit najaar daarom een informatiebijeenkomst voor haar leden over dit onderwerp. Daarnaast breidt VEMW haar website uit met informatie over duurzame energie en water. We zullen echt moeten werken aan heldere definities voor de inkoop van duurzame energie, voor onze leden en hun stakeholders.
11
Vereniging
Agenda VEMW Waterdag op 30 oktober:
19 en 26 september 2014 VEMW Basiscursus Elektriciteit en Gas VEMW, Woerden
Industriële waterhuishouding klaar voor de toekomst? Nederland Waterland staat voor een belangrijke periode. De politiek neemt in het kader van het Deltaprogramma omvangrijke maatregelen om ons te wapenen tegen het water en ons te verzekeren van voldoende zoet water in de toekomst. Deze overheidsmaatregelen hebben verregaande consequenties voor iedereen, ook voor u, de zakelijke watergebruiker. Op de VEMW Waterdag licht Bart Parmet, stafdirecteur van de Deltacommissaris, de maatregelen zoals gepresenteerd op Prinsjesdag toe. Daarnaast ligt de focus de komende periode voor Nederland Waterland onherroepelijk op duurzaamheid. Steeds meer bedrijven en instellingen in Nederland nemen maatregelen om waterkringlopen te sluiten en hergebruik nog verder te bevorderen. VEMW heeft een aantal deskundige en inspirerende sprekers bereid bevonden om in te gaan op innovatief en duurzaam gebruik van water en grondstoffen. Pepsico, winnaar van de Stockholm Industry Water
11.45 Ontvangst met een broodjeslunch 12.30 Opening en introductie Roy Tummers, Directeur Water VEMW 12.45 Het Nationale Deltaprogramma en de gevolgen voor de zakelijke watergebruiker Bart Parmet, directeur, Staf Deltacommissaris Maatschappelijk verantwoord ondernemen met water PepsiCo International
VEMW
Colofon
30 oktober 2014 VEMW Waterdag Nederlands Watermuseum, Arnhem
Award 2012, deelt hun ervaring met het verduurzamen van hun watergebruik. Huub Rijnaarts, hoogleraar Milieutechnologie van de Wageningen Universiteit geeft een update van de technologische innovaties die kunnen bijdragen aan uw duurzaamheidsdoelstellingen. Danny Zwakhals van Croda, vertelt over de recente ingebruikname van een ultramoderne membraanfiltratie installatie.
Kijk voor meer informatie en aanmelding op de website www.vemw.nl onder ‘activiteiten’.
Daarnaast biedt het programma ruimschoots de gelegenheid om te netwerken en kennis en ervaring met collega’s en deskundigen te delen. De VEMW Waterdag vindt dit keer plaats op een bijzondere locatie: het Nederlands Watermuseum, gelegen in het schitterende park Sonsbeek in Arnhem aan de rand van de Veluwe. Wij ontmoeten u daar graag op 30 oktober. Indien u zich wilt opgeven, dient u het inschrijvingsformulier in te vullen. Dit vindt u op de VEMW site. U kunt zich ook opgeven door een mail sturen naar tr@vemw.nl.
Volg VEMW via Twitter voor de laatste ontwikkelingen op energieen watergebied.
VEMW-account: @vemwnieuws Hans Grünfeld: @Hans_Gruenfeld Algemeen directeur VEMW
rends in duurzaam zakelijk watergebruik. T De waarde van water in de circulaire economie Huub Rijnaarts, Hoogleraar, Hoofd sectie Milieutechnologie, Wageningen UR Waterinnovaties in de praktijk Danny Zwakhals, Chief Engineer, Croda Nederland BV
Roy Tummers: @RoyTummersVEMW Directeur Water
Jacques van de Worp: @FrecherJacques Senior Beleidsadviseur
Frits van der Velde: @Frits_E
15.30 Sociaal programma met netwerkgelegenheid Rondleiding Nederlands Watermuseum Borrel met hapjes
Beleidsadviseur Energie
Eric Picard: @InPetto Adviseur
17.30 Afsluiting
Aan de totstandkoming van deze uitgave is de uiterste zorg besteed. Voor informatie die onvolledig of onjuist is opgenomen, alsmede voor de gevolgen van activiteiten die ondernomen worden op basis van deze informatie aanvaarden wij geen aansprakelijkheid.
Hét kenniscentrum en dé belangenbehartiger voor zakelijke energie- en watergebruikers.
‘VEMW Journaal’ is een uitgave van de Verenig-
Reacties
VEMW:
Houttuinlaan 12
ing voor Energie, Milieu en Water (VEMW).
Als u wilt reageren op artikelen
3447 GM Woerden
‘VEMW Journaal’ wordt verspreid in een oplage
of zelf interessant nieuws te
Tel 0348 48 43 50
van ca. 2.000 exemplaren onder VEMW-leden en
melden heeft, kunt u zich wenden
desk@vemw.nl / www.vemw.nl
relaties en verschijnt ieder kwartaal.
tot VEMW, Thessa de Ridder,
Druk:
JP Offset
tel 0348 48 43 57.
Opmaak: SD Communicatie, Rotterdam
ISSN 1389-7691
Volg ons op
@vemwnieuws