Opzeggen kan alleen per 31 december. Er geldt een opzegtermijn van zes maanden. Zie voor verdere informatie de statuten, artikel 7, lid 4 en de VEMW-website: www. vemw.nl/OverVEMW/ Lidmaatschap
3
September 2015
VEMW is hét kenniscentrum en dé belangenbehartiger voor zakelijke energie- en watergebruikers.
VEMW Journaal ‘Onderweg naar 2050’ met Miklas Dronkers, CEO Papierfabriek Crown Van Gelder pagina 8
“Rechtspositie onder druk”
In dit nummer o.a.
Het speelveld van VEMW-leden verandert regelmatig. Uitdagende milieudoelstellingen, (geo)politieke besluiten en verregaande internationalisering vragen om een continu bewustzijn van de eigen positie als zakelijke consument in het krachtenveld. Een sterke rechtspositie van de zakelijke gebruiker is hierin essentieel om te kunnen blijven ondernemen. VEMW zet zich hier voor in. Al honderd jaar. In dit VEMW-Journaal geeft prof. dr. Saskia Lavrijssen inzicht in de huidige staat, én de uitdagingen, van de rechtspositie van de zakelijke gebruiker. Lees verder op pag 6
En verder in dit nummer
2 • Resultaten ‘VEMW Benchmark Inkoop Energie’ • Waterhergebruik 3 Opinie: Uitbreidingsplannen GTS
Concrete handvatten voor Zeer Zorgwekkende Stoffen Rijkswaterstaat en zakelijke watergebruikers werken gezamenlijk aan een werkbare methode om deze stoffen nog verder uit het milieu te weren. Pag 4-5
“Energiebesparing is de groenste energie” Nieuwkomer Trinseo hanteerde bestaande technieken om haar energieverbruik met maar liefst vijftien procent te reduceren. Adrie Overdulve deelt zijn ervaringen en heeft een boodschap voor beleidsmakers. Pag 10
4-5 Concrete handvatten Zeer Zorgwekkende Stoffen
8-9 ‘Onderweg naar 2050’ met Miklas Dronkers, CEO Crown Van Gelder
11 • Afscheid Antoine van Hoorn • Column Spoor
6-7 Interview Saskia Lavrijssen:“Rechtspositie onder druk”
10 Interview Adrie Overdulve Trinseo: “Energiebesparing is de groenste energie”
12 • VEMW bestuur • Ledenvergadering • Agenda
Actualiteit
Opzeggen kan alleen per 31 december. Er geldt een opzegtermijn van zes maanden. Zie voor verdere informatie de statuten, artikel 7, lid 4 en de VEMW-website: www.vemw.nl/OverVEMW/Lidmaatschap
Wederom grote verschillen in inkoopprestaties VEMW-leden Deelnemers aan de ‘VEMW-Benchmark Inkoop Energie’ ontvingen het afgelopen kwartaal hun geïndividualiseerde VEMWrapportage. Opvallend blijven de grote verschillen in inkoopprestaties. Zelfs bij dalende marktprijzen kan dit verschil aanzienlijk oplopen. Het actief volgen van de marktontwikkelingen blijkt een buitengewoon belangrijke factor, maar ook de wijze van inkoop is alleszins bepalend voor het resultaat. Enkele conclusies zijn: - Organisaties die zelf inkopen zijn succesvoller dan degene die deelnemen aan een collectief - Het kopen van ‘jaarproducten’ blijft favoriet ondanks de hoge prijs hiervan - Leveranciers hanteren zeer uiteenlopende opslagkosten De benchmark is voor het zesde achtereenvolgende jaar gehouden (120 deelnemers, 33 TWh gas, 6 TWh elektriciteit). De rapportage is dit jaar verder uitgebreid met de daadwerkelijke noteringen voor hoog- en laagtarief op het aankoopmoment. Meer informatie? Neem contact op met uw VEMW-adviseur Eric Picard: 0348 48 43 51 of ep@vemw.nl
De ‘VEMW-Benchmark Inkoop Energie’ • Uniek in Nederland voor de zakelijke elektriciteits-en gasafnemer • Hogere transparantie in uw échte inkoopprestaties • Overzichtelijke en geïndividualiseerde VEMW-rapportage ter onderbouwing van uw jaarrapportage aan uw (internationale)
Scan de QR-code voor meer informatie over dit onderwerp
Geen barrières voor waterhergebruik Bindende voorwaarden voor een minimaal te hergebruiken hoeveelheid water zijn niet nodig. Evenmin zit de zakelijke watergebruiker te wachten op aparte kwaliteitsstandaarden voor water dat hergebruikt gaat worden. Dat zijn volgens VEMW lastig te implementeren beleidsopties die de Europese Commissie (EC) voorstelt om hergebruik van water te optimaliseren. VEMW heeft haar visie ingebracht tijdens de consultatieronde hierover. Het kabinet deelt de mening van VEMW dat bindende voorwaarden geen soelaas bieden. Standaarden zouden exportbarrières kunnen opwerpen en regelgeving staat innovatieve oplossingen voor hergebruik van water door de landbouw en de industrie in de weg. Cijfers inzake het gebruik van grondwater en leidingwater laten zien dat de waterafhankelijke bedrijven in Nederland hun verantwoordelijkheid nemen om water zo efficiënt mogelijk te (her)gebruiken. Nederland steunt wel de initiatieven van de EC om de bekendheid van de mogelijkheden voor hergebruik van water te vergroten.
directie • Waardevolle ondersteuning voor de evaluatie van uw inkoop- of prijsstrategie • Effectief controlemiddel voor de inkoopprestaties van uw extern
De resultaten van de consultatie over waterhergebruik gebruikt de EC bij de beleidsvorming. Deze moet eind 2015 uitmonden in een voorstel voor instrumenten op Europees niveau .
inkoopbureau of adviseur
2
• Betrouwbare prestatie-indicator voor uw ‘Inkoopprestatiemeting’
Neem voor meer informatie over dit onderwerp contact op met
• Gratis onderdeel van het VEMW-lidmaatschap
VEMW directeur water Roy Tummers: rt@vemw.nl of 0348 48 43 52.
VEMW Journaal | September 2015
Opinie
Uitbreiding gasmarktgebied GTS vereist grondig onderzoek de handelsplaatsen nu al convergeren door goede interconnectie en handel in één commodity. Belangrijkste voordeel is ongetwijfeld de vergroting van de liquiditeit. Als er op één hub veel méér commodity wordt verhandeld, komt dat de prijsvorming (niveau en volatiliteit) ten goede. Harmonisatie van de balanceringsregimes laat GTS nadrukkelijk buiten de integratie, omdat zij dit als complex en – financieel - problematisch ervaart. Het lijkt echter geen belemmering te vormen voor marktintegratie.
“De gevolgen van deze plannen zijn voor de zakelijke gasafnemer nu niet te overzien”
Landelijk gasnetbeheerder Gasunie Transportservices (GTS) presenteerde onlangs haar plannen voor verdere integratie van de Noordwest-Europese gasmarkt. VEMW ziet voordelen in het plan. In potentie. Want een aantal essentiële zaken is onduidelijk en vraagt gedegen onderzoek.
G
asunie investeerde afgelopen jaren fors in de gasrotonde. De gasrotonde bevordert de import- en doorvoermogelijkheden, de gasopslag en maakt nieuwe aansluitingen van gasbronnen mogelijk. Door die investeringen en de socialisatie van de kwaliteitsconversie ontwikkelde het TTF zich als dé handelsplaats voor de belangrijkste gashub op het Europese vasteland. Een functie die in waarde toeneemt als gevolg van de reductie van de gaswinning uit Groningen. GTS streeft naar een verdere integratie van de Nederlandse gasmarkt met die van omringende landen, die momenteel elk nog hun eigen handelsplaats(en) hebben. GTS benoemt
VEMW Journaal | September 2015
vooralsnog geen concrete marktgebieden. Wel is het integratiemodel duidelijk. Het behelst vergroting van de marktgebieden, waarbij binnen een groter marktgebied handel en transport zijn ontkoppeld: grenspunten worden ‘opgeheven’ en er ontstaat één geïntegreerd entry-exitsysteem waar erkend-programmaverantwoordelijken per punt onafhankelijk transport boeken. Een geïntegreerd marktgebied met één virtuele handelsplaats en zonder fysieke knelpunten op tussenliggende grenzen kan één gasprijs voor dat grotere gebied opleveren. Op zich is dát voordeel in de NW-Europese regio niet zo groot, omdat de gasprijzen op de verschillen-
De plannen van GTS roepen veel vragen op: • Hoe groot wordt het beoogde marktgebied • Waar komt de nieuwe hub • Hoe worden de kosten van interconnectoren verrekend. De grenspunten worden immers als entry-exit ‘opgeheven’, maar de netbeheerders willen de investeringen uiteraard terugverdienen. • Welke consequenties heeft een mogelijk grotere afstand tot de hub voor de tarieven, zoals het exittarief • Wat zijn de consequenties voor de wettelijke bandbreedtes voor de gaskwaliteit Dit zijn wezenlijke vragen. De gevolgen van deze plannen zijn voor de zakelijke gasafnemer nu niet te overzien. Voordat GTS verdere stappen onderneemt, wil VEMW dat GTS eerst een grondige Impact Assessment uitvoert. Pas dan kunnen potentiële voor- en nadelen tegen elkaar worden afgewogen.
3
Beleid
Concrete handvatten voor Zeer Zorgwekkende Stoffen Kankerverwekkende stoffen, hormoonverstorende stoffen of andere stoffen die een gevaar vormen voor onze leefomgeving worden zo veel mogelijk geweerd uit het milieu. De zakelijke watergebruiker wordt reeds geconfronteerd met diverse criteria voor stoffen die ze maar beter niet kunnen gebruiken in hun processen, laat staan lozen. Een actuele lijst van deze Zeer Zorgwekkende Stoffen (ZZS) in combinatie met duidelijke gereedschappen moet het gebruik van deze stoffen verder terugdringen. In opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Milieu werkt een projectgroep van Rijkswaterstaat deze ‘ZZS-aanpak’ verder uit voor emissies naar water. Projectleider Eric Nelisse van Rijkswaterstaat vertelt hier meer over. Cees van Houwelingen van DOW, tevens voorzitter van de VEMW Taakgroep Waterkwaliteit, geeft aan wat dit in de praktijk betekent voor de zakelijke watergebruiker.
Eric Nelisse Senior Adviseur Omgevingswet & Waterwet, Rijkswaterstaat
Kaderrichtlijn Water en OSPAR. De verscheidenheid aan deze lijsten geeft veel onduidelijkheid. De ZZS-aanpak moet hier een eind aan maken.”
“De verscheidenheid aan deze lijsten geeft veel onduidelijkheid. De ZZSaanpak moet hier een eind aan maken”
Waarom de ZZS-aanpak? “Er bestaan momenteel diverse lijsten van stoffen die een ernstig risico voor de volksgezondheid vormen wanneer zij in het milieu terecht komen. Emissies van ZZS naar het milieu willen we voorkomen of minimaliseren. Deze verschillende lijsten vloeien voort uit Europese verplichtingen en internationale afspraken, zoals EUGHS, POP, REACH, de
4
Wat betekent dit concreet? “We bundelen bestaand beleid en implementeren dit in bestaande gereedschappen. Zo blijft bijvoorbeeld het ‘Handboek Water’ een belangrijke rol spelen. Dat is dé online vraagbaak voor vergunningverleners, handhavers en bedrijfsleven met betrekking tot lozingen. Nu vermeldt deze website bijvoorbeeld nog de ‘Zwarte Lijst Stoffen’ uit de jaren negentig. We actualiseren het handboek met deze ZZS en gebruiken de actuele terminologie. Het wordt overzichtelijker en duidelijker. Alle betrokkenen krijgen zo concrete handvatten en weten beter waar ze aan toe zijn.”
Verandert de vergunningsprocedure? “De nieuwe werkwijze sluit aan op de bestaande systematiek. Procedures voor vergunningen en algemene regels worden alleen veel explicieter beschreven. We hanteren hierbij de Europese Beste Beschikbare Technieken (BBT) conform de drie stappen: bronaanpak, minimalisatie en continue verbetering. Dit laat ruimte voor innovatieve alternatieven als die haalbaar en betaalbaar zijn. Dus er zit een hele duidelijke realiteitsfactor in.” Wanneer wordt dit van kracht? “Momenteel verwerken we ZZS in de toetsingsdocumenten, de ‘Algemene Beoordelingsmethodiek Stoffen en Preparaten’ (ABM) en de ‘Immissietoets’. Dat doen we in nauw overleg met diverse stakeholders, waaronder VEMW. Deze betrokkenheid resulteert in toetsingsdocumenten die kwalitatief goed én praktisch toepasbaar zijn. Na de technische invulling en het juridisch vaststellen van alle documenten verwacht ik dat de nieuwe gereedschappen de tweede helft van 2016 beschikbaar zijn. Dit alles krijgt vervolgens tevens zijn beslag in de nieuwe Omgevingswet. Daar sorteren we met dit traject nu al op voor.”
VEMW Journaal | September 2015
Beleid
VEMW Standpunt met betrekking tot Zeer Zorgwekkende Stoffen VEMW wil dat lozingseisen worden gebaseerd op regels die binnen de gehele Europese Unie gelden. Een gelijk speelveld is essentieel voor
Cees van Houwelingen
de concurrentiepositie van zakelijke watergebruikers.
DOW Terneuzen en voorzitter VEMW Taakgroep Waterkwaliteit. Is 2016 haalbaar? “Jawel. Wij zijn met de VEMW Taakgroep Waterkwaliteit vroeg genoeg door RWS bij dit traject betrokken. Momenteel werken we aan het verbeteren van de Algemene Beoordelings Methodiek. Door de inbreng van praktijkervaring van ervaren gebruikers heb ik vertrouwen in een werkbaar eindresultaat.”
Wat betekent de ZZS-aanpak voor DOW? “Chemicaliën die op de ZZS-lijst staan, komen meestal al voor op bestaande lijsten. Er is dan al extra aandacht voor beheersing en beperking van lozingen naar het oppervlaktewater. Bij introductie van nieuwe stoffen in onze processen kiezen we, waar mogelijk, voor het alternatief met de laagste schadelijkheid. Dat is al bredere praktijk in de Nederlandse industrie.”
“De Nederlandse ZZS-lijst moet niet uitgebreider zijn en de consequenties van gevaarsclassificaties moeten hier niet zwaarder zijn dan elders”
VEMW Journaal | September 2015
Zijn er nog bezwaren aan de ZZSaanpak? “Bezwaren niet. Een zorg blijft een ongelijk Europees speelveld. De Nederlandse ZZS-lijst moet niet uitgebreider zijn en de consequenties van gevaarsclassificaties moeten hier niet zwaarder zijn dan elders. Een andere zorg bij stoffenlijsten is de werkbaarheid in de tijd. De informatie omtrent de schadelijkheid van chemicaliën verbetert continu. Als een lijst te frequent wordt aangepast, kan dat tot praktische problemen leiden. Bij het aanpassen van industriële processen ga je niet over één nacht ijs. Dat vergt langere aanpassingstijden.”
Duurzaam ondernemen “Dit is een positieve ontwikkeling. De complexiteit van het systeem wordt gereduceerd. Betere schadelijkheids informatie en werkbare systemen helpen om de juiste keuzes te maken in onze inspanningen om schadelijke effecten naar de omgeving te reduceren. Daarmee ondersteunt dit ons duurzaam ondernemen.” Neem voor meer informatie over dit onderwerp contact op met VEMW directeur water Roy Tummers: rt@vemw.nl of 0348 48 43 52.
Het ‘Handboek Water’ vindt u onder www.infomil.nl/onderwerpen/klimaat-lucht/ handboek-water/
5
Maatschappij
Vervolg van pagina 1
“Rechtspositie onder druk” Hoe is de rechtspositie van de zakelijke consument momenteel geregeld? Lavrijssen: “Zakelijke gebruikers hebben inspraakmogelijkheden bij nieuwe Europese en nationale besluiten over tarieven, voorwaarden en technische codes. Daarnaast zijn er beroepsmogelijkheden waarbij besluiten door een onafhankelijke rechter kunnen worden getoetst. Deze rechtspositie is onder andere geregeld in de Algemene Wet Bestuursrecht en de Elektriciteits- en Gaswet. De zakelijke consument heeft bovendien recht op rechtsbescherming zoals vastgelegd in het Europees recht. De regeling van de rechtspositie in de wetgeving is mede afhankelijk van de politieke wind die er waait. Soms verbetert deze. Momenteel zie ik weer een inperking van de rechtspositie.” Waarom is een sterke rechtspositie belangrijk? “De rechtspositie heeft direct, en in grote mate, invloed op de bedrijfsvoering van de zakelijke consument. Bij eerlijke procedures en een goede rechtsbescherming heeft de consument meer kans op de levering van energie tegen betaalbare en redelijke voorwaarden. Tarieven zouden ongelimiteerd kunnen stijgen als procedures en besluiten hierover niet aan de kaak kunnen worden gesteld bij de rechter. Een sterke rechtspositie is dus essentieel.” Is de rechtspositie van de zakelijke consument veranderd? “Aanvankelijk was de rechtspositie van de zakelijk consument lastig. De Elektriciteitswet en de Gaswet boden bij aanvang van de liberalisering van de sector in 1998 geen extra waarborgen voor deze specifieke groep. Pas in 2004 is de positie van representatieve organisaties in de energiesector, waaronder VEMW, als belanghebbende bij besluiten op grond van de Elektriciteitswet en de Gaswet in de wet opgenomen. Dat is een heel belangrijke bepaling, omdat de rechter het belang van deze organisaties niet meer apart hoeft te toetsen.”
6
Door welke ontwikkelingen staat de rechtspositie onder druk? “De geprivilegieerde positie van de representatieve organisaties is door recent ingevoerde wetgeving (deels) teruggedraaid. De beroepsmogelijkheden voor representatieve organisaties zijn ingeperkt. Daarnaast voorziet het wetsvoorstel inzake STROOM niet in een verbetering van inspraakmogelijkheden vooraf door de invoering van een initiatiefrecht.
Verder is de Europese Commissie voornemens meer bevoegdheden aan de Europese toezichthouder ACER over te dragen. Ik wil niet zeggen dat deze verschuiving van bevoegdheden perse slecht is, maar de rechtsbescherming kan wel onder druk komen te staan. Op dit moment zijn de mogelijkheden voor zakelijke gebruikers en hun representatieve organisaties om in beroep te gaan tegen Europese besluiten namelijk zeer
VEMW Journaal | September 2015
Maatschappij
beperkt. Er wordt in Europa aangenomen dat representatieve organisaties voldoende rechtsbescherming hebben op nationaal niveau, maar die is in Nederland juist teruggedraaid. Dit is een zorgwekkende ontwikkeling. Het is belangrijk om dit goed te volgen.”
“Er wordt in Europa aangenomen dat representatieve organisaties voldoende rechtsbescherming hebben op nationaal niveau, maar die is in Nederland juist teruggedraaid” Hoe kan de rechtspositie worden versterkt? “Daarbij onderscheid ik de inspraakmogelijkheden voorafgaand aan een besluit, de beroepsmogelijkheden na aanname van het besluit en de wijze van toetsing van het besluit door de rechter en de mogelijke rechtsmiddelen. De inspraakmogelijkheden zouden bijvoorbeeld kunnen worden verbeterd door representatieve organisaties meer mogelijkheden te bieden om zelf met voorstellen te komen, ten aanzien waarvan de ACM een gemotiveerd standpunt moet innemen. Ook een meer inhoudelijke toetsing door de rechter draagt bij aan een verbetering van de rechtspositie.” Heeft u een concreet voorbeeld? “Wij onderzochten zo’n tachtig uitspraken tussen 2002 en 2013 van de hoogste rechter, het College van Beroep van het bedrijfsleven (CBb). Hieruit blijkt dat de rechter in die periode de besluiten van de Nederlandse toezichthouder (ACM) inhoudelijk marginaal toetste. Gebruikers, zoals vertegenwoordigd door VEMW, die in beroep gingen tegen een uitspraak, vingen daardoor vaak bot bij de rechter. De rechter ging zeer terughoudend om met de beleidsvrijheid die de toezichthouder volgens wet- en regelgeving heeft. Daar hebben we onlangs over gepubliceerd. Er lijkt echter sprake van een kentering. In een paar
VEMW Journaal | September 2015
Nationale wetgeving
Toezichthouder ACM Bezwaar ACM
Inspraakmogelijkheden (vooraf )
Rechtspositie consument
Toezichthouder ACER
Beroepsmogelijkheden (achteraf ) Beroep CBb
Europese wetgeving Schematische weergave van de rechtspositie van de zakelijke energiegebruiker. De rechtspositie wordt zowel bepaald door nationale als Europese wetgeving. De mate van inspraakprocedures vooraf en beroepsmogelijkheden achteraf zijn hierbij aan verandering onderhevig. Soms als gevolg van de wet- en regelgeving, maar ook door de wijze waarop actoren (toezichthouders en rechters) hun bewegingsruimte interpreteren.
recentere zaken is de rechter juist meer inhoudelijk op de zaak ingegaan.” Per 1 september start u als hoogleraar Economic Regulation and Market Governance of Network Industries aan het Tilburg Law and Economics Centre (TILEC) van Tilburg University. Waarom is deze leerstoel belangrijk? “Wij onderzoeken of de positie van de zakelijke en huishoudelijke consument in de energiesector voldoende is gewaarborgd in nationale en Europese wet- en regelgeving. Wij analyseren niet alleen de procedures en de wetgeving, maar toetsen deze ook aan de praktijk. Er zijn zoveel veranderingen gaande in de energiesector. Zo komt de Europese
Commissie binnenkort met voorstellen voor een nieuw marktmodel. Dat zal niet alleen invloed hebben op de regulering, maar ook op de rechtsbescherming. Het is belangrijk om een vinger aan de pols te houden bij de nieuwe rollen van verschillende spelers en hun rechtsbescherming. Het is essentieel om een actieve bijdrage te kunnen leveren aan dit debat. Deze leerstoel helpt daarbij door argumenten inhoudelijk te onderbouwen met onderzoeksresultaten die worden gepubliceerd in artikelen die door vakgenoten op onafhankelijke wijze worden beoordeeld op wetenschappelijke kwaliteit.”
Leerstoel Economic Regulation and Market Governance of Network Industries Deze leerstoel van het Tilburg Law and Economics Centre (TILEC) van Tilburg University richt zich op de rol en de positie van de (huishoudelijke en zakelijke) consumenten in de energie- en watersector en de vraag of hun rechten voldoende gewaarborgd zijn. Zij onderzoekt daartoe welke Europese en nationale reguleringsinstrumenten, procedures en vormen van rechtsbescherming nodig zijn voor de consument in de transitie naar een betrouwbaar, duurzaam en betaalbaar energie- en watersysteem. De leerstoel wordt mede mogelijk gemaakt door VEMW.
7
Strategie
Onderweg naar 2050 In de aanloop naar de publicatie van het ‘Energierapport 2015’ (zie kader) heeft VEMW haar visie kunnen geven in de consultatieronde. De vraag die centraal staat in dit rapport is hoe we komen tot een betaalbare, betrouwbare en duurzame energievoorziening in 2050. Ook enkele individuele VEMW-leden zijn geconsulteerd, waaronder Miklas Dronkers, CEO van papierfabriek Crown Van Gelder en VEMW-bestuurslid: “Dit is meer dan een energietransitie, dit is een revolutie.”
Hoe ziet uw ideale papierfabriek er uit in 2050? “Ik wil een fabriek die nog meer innovatieve producten maakt. Nog meer klantspecifiek. Producten die energieneutraal zijn gemaakt vanuit de gedachte van de circulaire economie. Een fabriek die draait op eigen warmtebronnen, biomassa en restwarmte. Volledig weg van fossiel.” En gaat dat lukken? “Vijfendertig jaar vooruit kijken, zoals in het Energierapport gebeurt, is moeilijk in de industrie. Zo’n termijn komt overeen met één, hooguit twee, investeringscycli voor apparaten die in 2050 moeten functioneren. Het ontbreekt de huidige machines nog aan de juiste innovatieve technologie om volledig CO2neutraal te draaien.“ Hoe gaat u hiermee om? “Duurzaamheid wordt in onze bedrijfstak heel belangrijk gevonden. Crown Van Gelder loopt hierin voorop. Honderd procent van onze papiervezels is afkomstig van duurzaam beheerde bossen. Onze producten zijn volledig recyclebaar. Ons energie- en watergebruik is verantwoord. Wij werken al twintig jaar aan energiebesparing. Veel laaghangend fruit is nu wel geplukt. Energiebesparing door verdere aanpassing van bestaande processen is altijd relatief duur. Benodigde investeringen hebben een terugverdientijd van meer dan vijf jaar. Dat is voor de industrie niet op te brengen.”
8
Wat is de huidige energiebehoefte van Crown Van Gelder? “Papier maken vergt voornamelijk warmte. De warmtevraag bedraagt zo’n tachtig procent van ons energiegebruik. Daarnaast gebruiken we elektriciteit bij het malen van de papiervezels. Onze eigen warmtekrachtcentrale (WKC) heeft een 21 MW gasturbine met zeer lage NOx- en CO-emissies. Het energetisch rendement van een WKC ligt aanzienlijk hoger dan de modernste elektriciteitscentrales van het openbare net en de WKC levert een belangrij-
ke bijdrage aan de flexibilisering van het elektriciteitsnet. Verder is de focus op continue verbeteren met betrekking tot energiebesparing van groot belang: onze energiekosten bedragen zo’n twaalf procent van de productiekosten.” Wat zou u hierin willen veranderen? “In plaats van aardgas zouden we biomassa kunnen stoken. Die technologie is al beschikbaar. Andere beschikbare technieken zijn het gebruik van restwarmte, dieptegeothermie en
Miklas Dronkers
VEMW Journaal | September 2015
Strategie
rol kan - en wil - spelen binnen de transitie naar een koolstofarme economie. Het grootste obstakel is dat de technologie nog niet beschikbaar is om de industrie CO2-neutraal te laten draaien. Er moet dan ook enorm gestuurd worden op innovatie. Er moeten meer mogelijkheden zijn om te kunnen investeren in nieuwe technologie. Ik pleit ervoor de ETS-gelden te gebruiken om deze transitie, beter gezegd deze revolutie, mogelijk te maken. Het onderzoek naar Deep Eutectic Solvents wordt bijvoorbeeld uit Europese fondsen betaald. Het zou toch prachtig zijn als we een eerste fabriek met deze techniek in Nederland kunnen realiseren.”
grootschalige mestvergisting. Maar voor verduurzaming op langere termijn zijn technologische doorbraken nodig. Momenteel onderzoekt de papierindustrie in samenwerking met de TU Eindhoven een veelbelovende techniek om vezels te ontsluiten uit hout, Deep Eutectic Solvents. Dat zou een energiebesparing opleveren van 40-50%.” Welke obstakels zijn er? “Transport van restwarmte tussen stadsgebieden en productiefaciliteiten vereist aanleg van
Energierapport 2015
warmtenetten. Voor onderzoek naar geothermie zijn testboringen nodig. En de publieke perceptie werkt de vergunningsverlening voor grootschalige mestvergisting tegen. Het zijn alle ingrijpende infrastructurele trajecten met afschrijftermijnen van dertig jaar. We willen met z’n allen wel een bepaalde kant op, maar dat gaat niet vanzelf. Het vereist coördinatie om partijen bij elkaar te brengen. De overheid zou hier een rol in kunnen spelen. Ook moet de overheid een enabler zijn door fiscale constructies aan te bieden om de lange-termijnfinanciering te verwezenlijken.” Welke punten wilt u terugzien in het Energierapport 2015? “Ik heb benadrukt dat de industrie een sleutel-
“De overheid overweegt de overgang naar een duurzame energievoorziening te versnellen door de energiebelasting te verhogen. Maar met deze ‘fiscale vergroening’ creëer je alleen maar lastenverzwaringen. Dit werkt averechts. Het ontneemt partijen juist de mogelijkheid te investeren in innovaties voor verdere energieen waterbesparing. Bovendien betekent het een lastenverzwaring die onze concurrentiepositie onder druk zet. Er moet een gelijk speelveld zijn met de ons omringende landen. Alleen dan heeft de industrie bestaansrecht in Nederland.”
Oktober 2014 kondigde minster Kamp van Economische Zaken aan een lange-termijnvisie over het energiebeleid te ontwikkelen, het ‘Energierapport 2015’. Met hierin aandacht voor de optimale benutting van onze bodemschatten, energievoorzieningszekerheid en -leveringszekerheid, de toekomst van de samenwerking binnen het Gasgebouw en de voltooiing van de Europese energiemarkt. Hierbij wordt een volledig duurzame energievoorziening in 2050 nagestreefd conform het ‘Energieakkoord voor Duurzame Groei’. Het ‘Energierapport 2015’ verschijnt in het vierde kwartaal van 2015. Papier maken vergt voornamelijk warmte
VEMW Journaal | September 2015
9
Praktijk
‘Energiebesparing is de groenste energie’ Het nog maar vijf jaar oude bedrijf Trinseo heeft nu al de ‘VNCI Responsible Care Prijs’ binnen. Door slim gebruik te maken van bestaande technieken reduceert Trinseo haar energieverbruik met maar liefst vijftien procent. Adrie Overdulve, Styrene Technology Center Leader, deelt zijn ervaringen met dit project in de productiefaciliteit in Terneuzen: “Denk buiten de gebaande paden!” Wat doet Trinseo?
proces door twee niet mengbare stoffen in een
rinseo produceert kunststoffen gebaseerd op het styreen monomeermolecuul, zoals polystyreen, latex en rubber. Ik ben verantwoordelijk voor langere-termijn-projecten die de productie van styreen monomeer nog veiliger en efficiënter maken. Energie is onze grootste kostenpost. Energiebesparing is dan ook essentieel. Duurzaamheid is uiteraard ook belangrijk, maar er is duidelijk een economische koppeling. Investeringen moeten zich binnen drie jaar terugverdienen.”
zeer nauwkeurige verhouding bij elkaar te voegen.
“T
Anderzijds brengen wij hogedruk- en lagedrukreststoom bij elkaar in een thermocompressor zodat de ideale stoomdruk ontstaat om dit mengsel te laten verdampen. Het investeringsbedrag voor dit specifieke project bedraagt € 800.000 euro. Hiernaast hebben we nog vijf andere projecten uitgevoerd met een totale investering van € 15 miljoen.” Adrie Overdulve, Styrene Technology Center Leader
Lessons learned? “Blijf kritisch naar je processen kijken. Hou eens
geen technischer hoogstandje van dan strikt
een brainstormsessie met je hele team en breng
noodzakelijk en laat het passen binnen andere
Wat behelst het project waarvoor jullie de Responsible Care Prijs hebben ontvangen?
de verschillende disciplines bij elkaar, los van de
projecten. En hou vol! Een goed idee is snel gebo-
dagelijkse hectiek. Denk buiten de gebaande
ren maar de uitvoering vergt heel veel bloed zweet
paden. Bij Trinseo worden beslissingen over
en tranen.”
“Er zijn twee basisprincipes die wij hebben toege-
investeringen genomen in de VS. Een goede
past. Enerzijds verlagen wij het kookpunt van een
onderbouwing van het project is cruciaal. Maak er
“Hou eens een brainstormsessie met je hele team en breng de verschillende disciplines bij elkaar” Tot slot “Wij zien best nog wel mogelijkheden voor energiebesparing, maar de energieprijs is momenteel te laag om energiebesparingsprojecten binnen drie jaar terug te verdienen. Wij ervaren ook ongelijkheid ten opzichte van de subsidies voor de opwek van duurzame energie. Energieverbruik dring je met windparken niet terug. Energiebesparing is in onze ogen groener dan het opwekken van groene stroom.”
10
VEMW Journaal | September 2015
Vereniging
Afscheid Antoine van Hoorn De Taakgroep Technologie van de VEMW-afdeling Water neemt afscheid van Antoine van Hoorn, lid van het eerste uur. Hij gaat met pensioen. Van Hoorn blikt terug op bijna 40 jaar als waterdeskundige bij Tata Steel: “Kennisuitwisseling is cruciaal om watertechnologie te blijven verbeteren.” Wat was uw functie bij Tata?
mijn mening vooral moeten uitgaan naar herge-
“Ik was als ‘Sr. Consultant Water and Waste
bruik van water.”
water’ medeverantwoordelijk voor alles wat maar op het gebied van water bij Tata Steel
Waarom VEMW?
speelt. Van de technische inbreng bij het aan-
“VEMW faciliteert onder meer kennisuitwisse-
vragen van vergunningen, tot het opstellen van
ling. Door kennisoverdracht hoef je niet steeds
de aangifte verontreinigingsheffing en het ont-
zelf het wiel uit te vinden. Met VEMW spreekt de
wikkelen van nieuwe installaties. Dat betrof
waterafhankelijke zakelijke consument met één
zowel afvalwater, proceswater als koelwater.”
mond naar bijvoorbeeld de overheid. Je wordt zo niet tegen elkaar uitgespeeld. En samen sta
Hoe ontwikkelt de industriële watervoorziening zich?
je gewoon sterker!”
“De eerste regulering voor industriële lozingen
Antoine van Hoorn blijft actief als adviseur. Zijn
en waterinname was in de jaren zeventig met de
opvolger bij Tata Steel en de VEMW Taakgroep
Wet Verontreiniging Oppervlaktewater (WVO),
Technologie is Miklos Szabo.
de huidige Waterwet. Tata bouwde als gevolg hiervan tussen 1975 en 1985 een aantal waterzuiveringsinstallaties. De oppervlaktewaterkwaliteit is daardoor zodanig verbeterd dat er nu mosselen in onze koelwatersystemen groeien! Voor de komende jaren zal de aandacht naar
Spoor Column
Klimaat Ja; Straffen Nee
Ton Spoor, voorzitter VEMW
Het doel en de noodzaak om te komen tot een koolstofarme economie in 2050 wordt breed onderschreven. VEMW is dan ook een van de ondertekenaars van het EnergieAkkoord. De doelen kunnen worden bereikt via maatregelen die lokaal worden ingevoerd, maar Nederland heeft een open economie en is dus sterk afhankelijk van internationale afspraken. De nieuwe voorstellen voor het emissiehandelssysteem (ETS) van de Europese Commissie (2021-2030) zijn daarom van cruciaal belang voor veel VEMW-leden. Helaas moeten we vaststellen dat er sprake is van een slecht voorstel dat duurzame groei in Europa niet stimuleert, maar ondermijnt. Voorstanders van het voorstel zullen moed en leiderschap van de industrie vragen om bij te dragen aan duurzame groei. We weten echter allemaal dat investe-
VEMW Journaal | September Augustus 2011 2015
ringen alleen worden gedaan onder de juiste voorwaarden. Voorwaarden die wereldwijd de beste zijn en een gelijk speelveld garanderen. In het nieuwe ETS-voorstel wordt geen rekening meer gehouden met de internationale concurrentiepositie van een belangrijk deel van de Europese industrie. De Europese industrie wordt zo, mondiaal gezien, gestraft. Resultaat is dat de Europese industrie niet meer zal investeren in ‘Best Beschikbare Technieken’ om verdere verduurzaming te realiseren. De Europese industrie veroudert dan snel waardoor het nog moeilijker wordt om de ambitieuze doelstellingen voor 2050 te halen. Dit pleidooi is niet nieuw, maar VEMW zal het nog vele malen moeten herhalen om de EU-voorstellen aangepast te krijgen. Alleen dan kan Europa wereldwijd leidend worden op het gebied van duurzame groei.
11
Vereniging
Agenda Introductie VEMW-bestuurslid Marcel Galjee
25 september en 2 oktober 2015 VEMW Basiscursus Elektriciteit en Gas VEMW, Woerden 13 oktober 2015 Grensoverschrijdend Seminar Febeliec en VEMW BASF, Antwerpen
Wat worden uw aandachtspunten? “De industrie kan een cruciale rol spelen bij de flexibilisering van de energiemarkt. Het energieverbruik van AkzoNobel komt bijvoorbeeld overeen met circa
16 oktober 2015 Energielunch “Verplichte Energie-audit nietconvenant-deelnemers” VEMW, Woerden
1 miljoen huishoudens. Als wij flexibel kunnen inspringen op de variabele energievraag, is maar een fractie nodig van de investeringen die netbeheerders momenteel doen voor de aanleg van slimme netten. Zo kan de industrie op een kostenefficiënte wijze bijdragen bij aan een duurzame samenleving.”
13 november 2015 Energielunch “Het vergroenen van de gasinkoop” VEMW, Woerden
“Denk in ketens” “De kracht van Nederland ligt in clusters en ketens, zoals we die zien rondom Rotterdam, Delfzijl en Chemelot. Energievraag, -aanbod en flexibiliteit komen
Kijk voor meer informatie en aanmelding op de website www.vemw.nl onder ‘activiteiten’.
hier op een efficiënte wijze samen. Maar dat gaat niet vanzelf. Hiervoor zijn de juiste prikkels en voorwaarden nodig. Deze ketenbenadering biedt enorme mogelijkheden in de flexibilisering van de energiemarkt en is volgens mij ongelooflijk belangrijk om de energie-intensieve industrie ook in de toekomst competitief te houden.” Marcel Galjee trad dit jaar toe tot het VEMWbestuur. Galjee werkt sinds 2014 als Director Energy bij AkzoNobel Industrial Chemicals BV.
Resultaten Algemene Ledenvergadering 2015
Daarvoor was hij energieconsultant bij PWC en bekleedde hij diverse functies bij het Zweedse
Op 18 juni jl. zijn de volgende besluiten genomen tijdens de jaarlijkse Algemene
energiebedrijf Vattenfall. Een korte kennismaking
Ledenvergadering van VEMW:
met deze energie-expert. • De jaarrekening over 2014 is goedgekeurd door de leden en aan het bestuur is dechar-
Waarom bent u toegetreden tot het VEMWbestuur?
• De contributie wordt in 2016 niet verhoogd.
“Ik maak me zorgen over de positie van de energie-
• WGS Accountants uit Woerden zijn evenals in voorgaande jaren aangewezen om de
intensieve industrie in Nederland. Met name de relatief hoge energiekosten in Nederland maken het lastig ver vooruit te denken. De toename van duurzame energie verandert bovendien de energiemarkt. Dat alles vergt een robuuste strategie voor meerdere scenario’s. Ik wil
ge verleend over het gevoerde beleid.
jaarstukken over 2015 voor te bereiden. • Drs. Marcel Galjee van AkzoNobel is in het bestuur benoemd voor een periode van vier jaar. • Ir. Jaap. Hoogcarspel van Air Liquide is voor een periode van vier jaar herbenoemd. Jaap is reeds sinds 2002 lid van het VEMW bestuur.
graag actief bijdragen aan deze discussie.”
VEMW
Colofon
Aan de totstandkoming van deze uitgave is de uiterste zorg besteed. Voor informatie die onvolledig of onjuist is opgenomen, alsmede voor de gevolgen van activiteiten die ondernomen worden op basis van deze informatie aanvaarden wij geen aansprakelijkheid.
AL 100 JAAR Hét kenniscentrum en dé belangenbehartiger voor zakelijke energie- en watergebruikers.
‘VEMW Journaal’ is een uitgave van de Verenig-
Reacties
VEMW:
Houttuinlaan 12
ing voor Energie, Milieu en Water (VEMW).
Als u wilt reageren op artikelen
3447 GM Woerden
‘VEMW Journaal’ wordt verspreid in een oplage
of zelf interessant nieuws te
Tel 0348 48 43 50
van ca. 2.000 exemplaren onder VEMW-leden en
melden heeft, kunt u zich wenden
desk@vemw.nl / www.vemw.nl
relaties en verschijnt ieder kwartaal.
tot VEMW, Thessa de Ridder,
Druk:
JP Offset
tel 0348 48 43 57.
Opmaak: SD Communicatie, Rotterdam
ISSN 1389-7691
Volg ons op
@vemwnieuws