4
December 2013
Opzeggen kan alleen per 31 december. Er geldt een opzegtermijn van zes maanden. Zie voor verdere informatie de statuten, artikel 7, lid 4 en het ledendeel van de website.
VEMW is hét kenniscentrum en dé belangenbehartiger voor zakelijke energie- en watergebruikers.
VEMW Journaal
René Kerkmeester, directeur APX over Europese marktintegratie pagina 6
‘Marktregulering’
Verzilting onderbelicht
Op de energiemarkt dreigt regulering de overhand te krijgen op marktwerking. Remco Frenken, managing partner, UMS Group onderzocht, in opdracht van TenneT, de situatie in Duitsland: “Eerst subsidiëren we wind, dan zon. Als we ook nog eens de centrales gaan subsidiëren om standby te staan, nationaliseren we de facto het elektriciteitssysteem. We moeten toe naar een nieuw model voor de energiemarkt.” Lees verder op pag 8
En verder in dit nummer
In dit nummer o.a. In het ‘Deltaprogramma 2014’ geeft de overheid haar visie op het klimaatbestendig houden van onze waterhuishouding. Waterveiligheid is hierin het belangrijkste onderwerp. Maar voor het eerst is er ook aandacht voor de economische betekenis van water. Jaap Oldenziel van Air Liquide vindt de aandacht nog te gering. Hun belangrijkste zoetwaterbron, het Brielse Meer, verzilt. pag 2
Anti-afhaakregeling verlengd Verlenging van de ´anti-afhaakregeling´ geeft waterschappen en marktpartijen de gelegenheid na te denken over de toegevoegde waarde van afvalwater. Jan Lourens van het Waterschap Rijn en IJssel geeft zijn visie. pag 4
2 Deltaprogramma 2014
4-5 Paradigmashift voor afvalwaterzuivering
8-9 ’Marktregulering’
3 Opinie: Methodebesluit
6-7 Nieuwe stappen in Europese marktintegratie
10 Nog veel vraagtekens over transportkosten
11 Nieuwe VEMW-website Clicken op Endex Column Spoor 12 Verenigingsnieuws
Beleid
“Verzilting onderbelicht in Deltaprogramma 2014” In 2014 moet het allemaal gaan gebeuren. De plannen voor onze delta zoals beschreven in het ‘Deltaprogramma 2014’ worden dan aan de politiek voorgelegd. Het is een lijvig rapport met aanbevelingen voor het klimaatbestendig houden van onze waterhuishouding. Daarin is veel aandacht voor ‘waterveiligheid’. Voor het eerst is er ook aandacht voor de economische betekenis van water. Zoetwater wel te verstaan. Jaap Oldenziel van Air Liquide vindt de aandacht nog te beperkt. Air Liquide n Rotterdam produceert Air Liquide warmte in de vorm van stoom. Daarnaast maken wij synthesegas (een mengsel van koolmonoxide en waterstof) en pure waterstof. Elektriciteit is een bijproduct. Zoetwater is voor ons essentieel. Zoetwater is, naast aardgas, de belangrijkste grondstof voor onze producten. Zonder zoetwater kunnen we niet functioneren.”
“I
Brielse Meer “De primaire reden van onze huidige vestigingskeuze is de nabijheid van onze klanten. Onze klanten hebben, net als wij, oppervlaktewater nodig. In de regio Rotterdam zitten we dan ook allemaal dicht bij elkaar aan het Brielse Meer. Dit is dé zoetwaterbron voor ons. Maar om het waterniveau in hete zomers op peil te houden laat men zout water in het Brielse Meer lopen. Daarnaast is er het Grevelingenmeer en het Hollands Diep. Daarvan wil men de toegang naar de zee weer open maken, net zoals bij de Oosterschelde. Dus ook voor deze grote plas zoetwater dreigt verzilting. Dat zijn voor ons geen goede ontwikkelingen.”
2
Kettingreactie “Wij hebben heel zuiver, gedemineraliseerd, water nodig voor onze processen. Oppervlaktewater leent zich daar, gek genoeg, beter voor dan drinkwater. Drinkwater wordt immers meer geconditioneerd om de kwaliteit te garanderen. Als het oppervlaktewater teveel verzilt kunnen we dat op een gegeven moment niet meer gebruiken. Dan is het een ‘binaire beslissing’ en moeten we overgaan op leidingwater. Maar dat is natuurlijk ook niet oneindig beschikbaar. Niet alleen Air Liquide heeft dan een probleem, maar ook onze klanten. Wij leveren direct warmte aan onze klanten, in de vorm van stoom. Als dat wegvalt, dreigt de hele keten onderbroken te worden. De beschikbaarheid van zoetwater voor de industrie moet daarom worden gewaarborgd.” Terugbrengen van de natuur “De kern van het ‘Deltaprogramma 2014’ is rampenbestrijding, onszelf beschermen tegen het water en het ‘terugbrengen van de natuur’. Dat is goed. Ik vind het ook goed dat men nu aandacht heeft voor het bevorderen van de concurrentiepositie van de waterafhankelijke industrie. Het is zelfs één van de hoofddoelen van de nieuwe zoetwaterstrategie. Daar ben ik blij mee. Maar ik mis maatregelen die de verzilting aanpakken. Verzilting is echt een bedreiging voor de industrie. We hebben nauwelijks serieuze alternatieven voor zoetwater en zijn dus afhankelijk van het zoetwaterbeheer van de overheid. Ik hoop dat we daar als industrie goed in worden gehoord, want dit is wel de dagelijkse problematiek waar wij tegenaan lopen.”
VEMW Journaal | December 2013
Opinie
Methodebesluit: balans in miljardenstrijd
D
e kogel is door de kerk. Toezichthouder ACM publiceerde 2 oktober de ‘Methodebesluiten’. Deze vormen de basis voor de tarieven die u betaalt voor de diensten van uw landelijke en regionale netbeheerder. Volgens ACM bespaart de netgebruiker in de periode 2014-2016 ruim € 2.1 miljard door deze nieuwe Methodebesluiten. VEMW is tevreden met het resultaat van de geleverde inspanningen, dat ook nog eens bereikt is zonder langdurige gerechtelijke procedures. Daling De Methodebesluiten 2014-2016 leggen de gereguleerde, toegestane omzet per netbeheerder vast voor elk jaar van de periode. De methode bepaalt dat de netbeheerder alleen de doelmatige kosten vergoed krijgt, rekening houdend met een redelijk rendement op de gerealiseerde investeringen, en gecorrigeerd voor inflatie (cpi). Daarbovenop krijgen netbeheerders als prikkel om efficiënter te werken een doelmatigheidskorting (de zogenoemde x-factor) opgelegd. GTS krijgt een doelmatigheidskorting van 5 procent opgelegd, TenneT 7 procent en de regionale netbeheerders gemiddeld 8 procent. Dit is een duidelijke trendbreuk met de vorige reguleringsperiode. Toen stegen als gevolg van een ‘negatieve korting’ de tarieven cumulatief met ruim 20-25 procent (met uitzondering van GTS) en maakten netbeheerders daardoor flinke overwinsten. Stijging Leidt deze trendbreuk met ‘doelmatigheidskortingen’ ook tot lagere tarieven? Het antwoord is helaas: niet altijd! Er zijn twee belangrijke uitzonderingen. Het transporttarief en het systeemdienstentarief van landelijk elektriciteitsnetbeheerder TenneT stijgen met 15 respectievelijk 35 procent. Dit komt door nacalculaties, vergoedingen voor bijzondere uitbreidingsinvesteringen en de verrekening van de terugbetaling van systeemdiensten
VEMW Journaal | December 2013
als gevolg van een uitspraak van de rechter in de DOW-zaak over particuliere netten. De tweede uitzondering geldt de tarieven van landelijk gasnetbeheerder GTS, door het wegvallen van de door VEMW in 2010 juridisch afgedwongen teruggave-regeling over 2012 en 2013 (€ 400 miljoen teruggave inzake te hoge tarieven 2006-2009). VEMW inspanning sorteert effect! VEMW heeft tijdens de totstandkoming van de ACM Methodebeslui-ten, een proces van ruim een jaar, namens de zakelijke elektriciteits- en gasverbruikers een aanzienlijke inspanning geleverd om te komen tot redelijke, doelmatiger tarieven. Dat is gelukt: de tarieven dalen over de hele linie. De uitzonderingen daarop zijn geen gevolg van het toestaan van overwinsten, maar van significante investeringen die terugverdiend mogen worden (TenneT) respectievelijk het aflopen van een teruggave (GTS). VEMW is tevreden dat de namens haar leden gedane inspanningen een significant effect sorteren en dat ook nog eens zonder tussenkomst van de rechter, door goed overleg vooraf op basis van steekhoudende argumenten en onderbouwingen.
Marginale toetsing Van VEMW mogen de kosten voor het gebruik van de gas- en elektriciteitsnetten nog verder dalen. De ontwikkelingen op de kapitaalmarkt rechtvaardigen dit ook, zo blijkt uit onderzoek dat VEMW heeft laten uitvoeren. De kans dat de rechter de ACMbesluiten vernietigt op grond van de efficiënte kosten (GAW, WACC, productieverbetering) is echter klein door de marginale toetsing van de rechter. In eerder gevoerde rechtszaken heeft het CBb aangegeven dat toezichthouder ACM nogal wat beleidsruimte heeft op dit punt. Geconcludeerd mag worden dat de ACM ditmaal goed gebruik gemaakt heeft van deze ruimte door de netbeheerders forse efficiëntieverplichtingen op te leggen. Alle tarieven voor alle elektriciteitsnetbeheerders en gasnetbeheerders in 2014, alsmede de verschillen met de tarieven voor 2013 vindt u op het ledengedeelte van www.vemw.nl.
3
Actualiteit
Paradigmashift voor afvalwaterzuivering Zelf afvalwater zuiveren of het toch door de waterschappen laten doen? Dat is de vraag waar veel bedrijven voor staan. De kosten voor het zuiveren van het eigen afvalwater stijgen fors, al jaren. Veel bedrijven maken de financieel gemotiveerde keus te investeren in een eigen afvalwaterzuiveringsinstallatie. Zij haken af van bestaande voorzieningen. De regeling die dit moet voorkomen, de zogenoemde ‘anti-afhaakregeling’, is sinds medio oktober 2013 weer van kracht. Tijdelijk tot 1 januari 2023. Jan Lourens, Directeur Planvorming en Middelen van Waterschap Rijn en IJssel ziet dat verandering nodig is. Aan- en afhaakregeling e Europese Commissie besloot 16 oktober 2013 de anti- afhaakregeling toch weer goed te keuren. Deze regeling liep al sinds 2002, maar door het bereiken van de maximum termijn stopte deze na tien jaar op 17 juli 2012. Deze regeling moet voorkomen dat bedrijven hun afvalwater zelf gaan zuiveren en daarmee afhaken van de infrastructuur van het waterschap. Door zelf te zuiveren zijn
“D
4
bedrijven vaak goedkoper uit, maar het betekent wel een investering in een eigen zuivering. Tegelijkertijd blijven investeringen van waterschappen gewoon staan. Die moeten worden opgebracht door diegenen die achter blijven. Per saldo is er maatschappelijk dan meer uitgegeven terwijl dezelfde hoeveelheid afvalwater gezuiverd wordt. Die aan- en afhaakregeling biedt nu weer wat ruimte om bedrijven tegemoet te kunnen komen. Bedrijven krijgen korting onder bepaalde
voorwaarden, en betalen zo een lagere heffing, als zij hun afvalwater door de waterschappen laten zuiveren.” Overgangssituatie “We zagen de eindigheid van de regeling en startten daarom zo’n 3 jaar geleden een onderzoek naar alternatieven. Dit om de discussie over al dan niet vermeende staatssteun voor te zijn. Daar zijn we niet tijdig uitgekomen. Dat is de reden geweest om verlenging van
VEMW Journaal | December 2013
Actualiteit
deze regeling aan te vragen. Zolang we niks anders hebben is dit toch wel het middel om de industrie aan boord te houden. Maar we moeten toe naar een ander systeem.” Afvalwater waarderen “We moeten anders denken. Diegene die nu afvalwater levert moet een fiscaal tarief betalen op basis van te zuiveren elementen in dat water. Zo staat het ook in de wet: de vervuiler betaalt. Maar in dat afvalwater zitten vaak nog hele waardevolle stoffen, zoals fosfaten. Of het heeft een temperatuur die bijdraagt aan het optimaliseren van het zuiveringsproces. De zuiveringsheffing mag best wel een component gaan bevatten die ook waarde toekent aan dit afvalwater, zodat beter aangesloten kan worden op het kostenveroorzakingsprincipe.” Stappen maken “Het ministerie van Infrastructuur en Milieu onderzoekt momenteel, samen met de waterschappen en VEMW, de mogelijkheden voor aanpassing van het huidige systeem in het project ‘Modernisering Zuiveringsheffing’. Welke positieve en negatieve kostenelemen-
VEMW Journaal | December 2013
ten treden op als je afvalwater ineens als grondstof gaat beschouwen? Hoe vinden wij de juiste technieken om deze grondstoffen eruit te halen? Wat zijn de elementen die goed te meten zijn zonder een extreme meetverplichting. En dan heb ik het nog niet eens over de fiscale, juridische en bestuurlijke vragen die optreden. De eerste belangrijke stap daarbij is wel dat het afvalwater dan op één bepaalde plek samenkomt, daar begint het hele ketendenken. Er zijn echt nog wel hobbels te nemen. Niet alle waterschappen staan positief tegenover deze benadering. Die vinden dit iets voor marktpartijen. Vraag daarbij is of dat ook maatschappelijk de meest rendabele manier is. De zes waterschappen, die samen optrokken om alternatieven voor de
anti-afhaakregeling te ontwikkelen, zijn de afgelopen jaren al 1,8 miljoen vervuilingseenheden kwijt geraakt door afhakers. Dat is veel en staat de ontwikkeling van energie- en grondstoffenterugwinning in de weg. We moeten hier met alle partijen, bedrijven en universiteiten, mee aan de slag. Dan zijn we maatschappelijk beter bezig. De gezamenlijke kosten vallen veel lager uit als we dit samen doen. Alles dat je opknipt kost per saldo meer geld.”
5
Innovatie
Nieuwe stappen in Europese marktintegratie Een eerlijke marktprijs krijg je als vraag en aanbod bij elkaar komen. Maar wat nou als fysieke barrières dit beperken? René Kerkmeester, directeur van de energiebeurs APX, licht de huidige ontwikkelingen van het optimaliseren van de Europese elektriciteitsmarkt toe.
systeemveiligheid vermindert. De markt wordt meer liquide. Nederland is doorgaans een importland. Met flow-based marktkoppeling kan Nederland dus meer goedkope stroom importeren. Simulaties tonen een neerwaarts effect op de gemiddelde groothandelsprijs voor elektriciteit in Nederland, en een dalend verschil met de gemiddelde elektriciteitsprijs in Duitsland, ten opzichte van de ATC-allocatie.
Marktkoppeling e Europese lidstaten willen één Europese markt creëren waarbij de elektriciteitsprijs convergeert. In het verleden was de elektriciteitsprijs in Nederland een stuk hoger dan in de ons omringende landen, met name Duitsland. Dat is natuurlijk niet fair. Je wilt een gelijk Europees speelveld. Naast de fysieke koppeling, waar de elektriciteit over en weer wordt getransporteerd, werken de energiebeurzen met elkaar samen om vraag en aanbod bij elkaar te brengen binnen de beschikbare capaciteit tussen die landen. Dat heeft goed gewerkt.“
“D
Optimalisatie “De afgelopen twee jaar plaatst Duitsland veel gesubsidieerde windenergie op het net wat de elektriciteitsprijs in Duitsland enorm heeft verlaagd. Wij willen heel graag al die goedkope Duitse stroom importeren, maar de grenscapaciteit is niet voldoende. Omdat je niet alles kunt importeren ontstaan prijsverschillen. We kunnen dan meer fysieke grenscapaciteit aanleggen, maar daar gaan jaren overheen en het
6
vergt enorme investeringen. Een andere optie is het model van de huidige marktkoppeling te optimaliseren.” ATC vs FB “Het huidige Available Transmission Capacitymodel (ATC) bepaalt pér grens, pér richting en pér uur de beschikbare capaciteit van een grensoverschrijdende transmissielijn. Dit rekenmodel blijkt echter niet optimaal. De netbeheerders ontwikkelden daarom een model waarbij de fysieke werkelijkheid nauwkeuriger wordt meegenomen in de capaciteitsbepaling: het flow-based model. Flow-based marktkoppeling is dus niet het fysiek verhogen van de capaciteit, maar het optimaliseren van het huidige model waardoor de bestaande fysieke capaciteit beter wordt benut.” Liquide handel “Door flow-based marktkoppeling komt meer capaciteit beschikbaar voor de handel op de markt tussen de Centraal West Europese (CWE)-landen (Nederland, België, Frankrijk, Duitsland, Luxemburg), zonder dat de
Grotere prijsschommelingen “Het flow-based marktmodel volgt de fysieke werkelijkheid. Deze varieert continu, in tegenstelling tot het huidige ATC-model. Met de toenemende prijsconvergentie importeren we ook de grotere prijsvolatiliteit die onze buurlanden kenmerkt. Van dag tot dag en vooral van uur tot uur zullen er grotere schommelingen in de prijs voorkomen. Het flow-based marktmodel is complexer. Meer factoren bepalen de capaciteit. Deze factoren kunnen uiteindelijk invloed hebben op de orderboeken en daarmee samenhangend de uiteindelijke prijsvorming op de day-ahead.” Testfase “Dit traject loopt al vanaf 2007. Momenteel wordt er proefgedraaid met prototypes van het flow-based marktmodel. We laten het parallel lopen met het ATC-model. Prijsvergelijkingen zijn daardoor al mogelijk. De netbeheerders ontwikkelen zo hun kennis en zorgen voor verdere operationele verbeteringen.” Transparantie en eerlijkheid “Marktpartijen binnen de CWE-regio staan vooralsnog kritisch tegen de aanstaande flowbased marktkoppeling. Heikel punt is de mate van transparantie van dit model. Ook zijn marktpartijen kritisch over de “eerlijkheid” van dit systeem. De impact op kleine landen (België en Nederland) is anders dan de impact op grote landen (Duitsland en Frankrijk). Samen met ministeries, Nationale toezichthouders, Energiebeurzen, landelijke
VEMW Journaal | December 2013
FB Impact Invloed flow-based marktkoppeling op de gemiddelde wekelijkse baseload-prijs in Nederland Average weekly baseload price (NL)
Innovatie
90 80 70
MCP (€)
60 50
netbeheerders en verenigingen uit de energiesector verenigd in het Market Parties Platform (EnergieNederland voor Nederland) proberen we deze punten op te lossen.”
40 30 ATC
20
FB
10
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 32 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42
0 week ATC: average = €51.45
FB: average = €49.55
FB Impact
FBI: average = €49.57
Invloed flow-based marktkoppeling op de gemiddelde wekelijkse peakload-prijs in Nederland Average weekly baseload price (NL) 90 80 70
MCP (€)
60 50 40 30 ATC
20
Pilot “Dit CWE flow-based project is een gedoodverfd pilot-project voor andere regio´s. Het is het dichtst bij realisatie en er wordt steeds meer gepredikt dat dit de wijze is waarop heel Europa het moet doen. Ook buiten de CWEregio is er dan ook veel interesse voor. Centraal-Oost-Europa en Scandinavië kijken nu mee. Volgens de huidige planning kan flow-based marktkoppeling aan het einde van het tweede kwartaal 2014 technisch klaar zijn om ingevoerd te worden. Toezichthouders van de betrokken landen moeten nog wel hun goedkeuring geven.”
FB
10
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 32 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42
0 week ATC: average = €56.96
FB: average = €55.89
FBI: average = €55.91
Resultaten van de testperiode 1 januari tot en met 22 oktober 2013. Gemiddeld daalt de APX prijs bij flow-based marktkoppeling met 1.90 €/MWh over alle uren van de dag en met 1.39 €/MWh voor de piekuren in vergelijking tot de huidige ATC-koppeling. Op een gemiddelde prijs van circa € 40-50 is dat een significante daling.
Making Making markets markets workwork
FBCWE Impact CWE DAM DAM Prices Prices (Year (Year Average) Average) Making markets work CWE Day Ahead Market Price (jaargemiddelden) CWE DAM Prices (Year Average)
Average weekly baseload price (NL)
90 €80.000 €80.000 80 €80.000 €70.000 €70.000 70 €70.000 €60.000 €60.000 MCP (€)
60 €60.000 €50.000 €50.000 50 €50.000 €40.000 €40.000 40
DE DE
€40.000 €30.000 €30.000 30
FR FR DE ATCBE BE FR FB NL NL BE
€30.000 €20.000 €20.000 20 €20.000 €10.000 €10.000 10 20052005
NL
20062006
20072007
20082008
20092009
20102010
20112011
20122012 20132013 YTD YTD
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 32 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42
0 €10.000 €.000 €.000 €.000
2005
2006
2007
2008
week 2009
2010
2011
2012
2013 YTD
average = €56.96 FB: average = €55.89 FBI: average = €55.91 De prijsontwikkeling vanATC: gekoppeld Centraal-West Europa (CWE) volgens het ATC systeem. Sinds de CWE-marktkoppeling in 2005 convergeert de marktprijs. Sinds de Energiewende in Duitsland in 2012, waarbij enorme hoeveelheden goedkope duurzaam opgewekte elektriciteit op het net komen, divergeren de prijzen weer sterk.
Standpunt VEMW over flow-based marktmodel Hans Grünfeld, Algemeen Directeur VEMW:“ Het flow-based marktmodel lijkt de welvaart in de gehele
Rol APX “APX wil altijd frontrunner zijn. Wij waren een van de eerste handelshuizen met trilaterale marktkoppeling met België en Frankrijk. Ook met deze CWE-flow-based-marktkoppeling lopen we voorop. Wij willen een robuuste, liquide en transparante Europese energiemarkt. Een correcte implementatie van flowbased marktkoppeling, indien die het vertrouwen geniet van marktpartijen, past dan ook in onze strategische doelstellingen. APX is partner in dit project. Wij bewaken hierin de belangen van marktpartijen en vervullen daarnaast een operationele rol. Einddoel? “De energiewereld is enorm in ontwikkeling. Flow-based marktkoppeling heeft betrekking op de zogenoemde ‘day-ahead’-markt. Daarnaast kennen we nog de intraday-, balancing- en forwardmarkt en voor intraday en balancing is er nog heel veel werk aan de winkel. De intraday markten zijn al deels gekoppeld, en uitbreidingsprojecten zijn gestart. Daarnaast zouden ook balancingmarkten gekoppeld kunnen worden. Naast day-ahead flow-based marktkoppeling staat nog een hele day-ahead marktintegratie op het programma met dertien netbeheerders. Dus flowbased is ook maar weer één project binnen een scala van producten om onze strategische doelstelling van Europese marktintegratie te bereiken.”
regio te optimaliseren. Door het beter benutten van de grenscapaciteit neemt de prijsconvergentie flink toe. Hoe sneller de invoering van dit model, hoe beter. Juni 2014 vind ik vrij laat.”
VEMW Journaal | December 2013
7
Maatschappij
‘Marktregulering’
Subsidies op duurzame energie opgewekt door wind en zon verstoren de Europese elektriciteitsmarkt ernstig. Duurzame energie krijgt voorrang op het net, terwijl gas- en steenkool-centrales standby moeten staan om bij te springen als dat nodig is. De grote energiebedrijven eisen steun om die reservecapaciteit in de lucht te houden. Remco Frenken onderzocht de effecten op het huidige marktmodel: “We hadden een markt met wat regulering. Als we niks doen krijgt regulering de overhand op de markt. Niemand is daar bij gebaat.”
8
VEMW Journaal | December 2013
Maatschappij
vervolg van pagina 1. Energiewende enneT wil, als grote netbeheerder in Duitsland, de houdbaarheid van de Energiewende, de transitie naar duurzame energie, in kaart krijgen: waar loopt het systeem vast en hoe kan TenneT haar positie daarin bepalen? Mijn onderzoek richt zich op de Duitse markt. In Duitsland staat de markt veel meer onder invloed van duurzame energie dan in omliggende landen. Zij zijn rijk genoeg om er zoveel in te investeren. Wat wel effectief is, maar niet efficiënt. De daaruit ontstane trend zie je overal ontstaan: stijging van het aandeel duurzame energie, maar ook hoge kosten, minder markt en meer regulering.”
“T
Het perpetuum mobile van zon en wind “Eén van de effecten van het bevorderen van zonne- en windenergie is dat de stroomprijs, bij groot aanbod, onderuit gaat. Dat inzicht is toch wel nieuw bij heel veel mensen. De zon schijnt niet altijd en de wind waait niet altijd. Maar als de zon dan ineens schijnt of de wind ineens waait, is het aanbod op het net ineens groot. Gevolg is dat de prijs daalt. Ik heb meegemaakt dat er een negatieve elektriciteitsprijs ontstond: je wordt dus eigenlijk betaald om elektriciteit af te nemen. Ogenschijnlijk een walhalla voor de VEMW-leden, maar een ramp voor de producenten. Windmolens en zonnecellen leveren dus minder geld op voor producenten dan gedacht, omdat de marktwaarde van de stroom die ze opwekken zeer laag is. De subsidies voor zonnecellen en windmolens moeten dan weer omhoog om daarvoor te compenseren.” Centrales subsidiëren “Producenten schakelen kolencentrales niet af bij toenemend aanbod van duurzame energie. Zij moeten weer produceren als de energievraag weer groter is dan het duurzame energie-aanbod. Voor producenten is dit puur overleven. Zij willen nu een subsidie om hun centrales draaiende te houden. Maar dan zijn we wel heel fout bezig. Je wilt een marktsysteem dat verstoord is door subsidies niet met nog meer subsidies compenseren.” Ongelijk speelveld “Ieder land bedenkt afzonderlijk oplossingen voor de problemen. Het ene land verleent
VEMW Journaal | December 2013
subsidie, het andere land niet. Dat leidt tot marktverstoring binnen Europa. De energieprijs ligt, in het land waar gesubsidieerd wordt, lager dan in een land waarin dit niet gebeurt. Uit de studie blijkt dat de Nederlandse en Duitse stroomprijs tot 2011 convergeerde. Door de Energiewende is dat verschil weer significant gegroeid. Dat wil je niet. Je wilt een level playing field. Minimaal Europees, liefst wereldwijd.” Freeriders: geen energiebelasting……. “Een ander effect van het bevorderen van duurzame energie is het ontstaan van freeriders. Ik heb zelf zonnepanelen op mijn huis. Subsidie krijg je daar nauwelijks meer voor, maar ik bespaar wel op energiebelasting. De zonnestroom die ik zelf opwek hoef ik immers niet van een energiebedrijf te kopen. De buren moeten echter meer energiebelasting betalen, omdat de Nederlandse overheid met een bepaalde opbrengst van deze energiebelasting rekent. In Duitsland gebeurt hetzelfde op grote schaal. Grote energieafnemers betalen geen energiebelasting (EEG). De kleinere wel. Die proberen daar met alle macht onderuit te komen. De totale kosten moeten worden gedekt door minder spelers. Die energiebelasting stijgt daardoor jaarlijks met €10/MWh. Dat is substantieel. Dit systeem loopt vast. Dat wordt in Duitsland door steeds meer mensen erkend.” ….en nog gratis backup ook! “Als houder van zonnepanelen krijg ik daarnaast gratis backup van het net. Ik lever op een zonnige zondagochtend aan het net terug als de stroomprijs, door de geringe vraag, een waarde nul heeft. Dat mag ik salderen met mijn afname op een regenachtige maandagochtend als de stroomprijs, door de grote energievraag, veel hoger ligt. Mijn energieleverancier regelt dat allemaal gratis. Ik hoef niet bang te zijn dat ik zonder stroom zit als mijn zonnepanelen niet genoeg leveren. Ik heb leveringszekerheid. Ik betaal daar nu niks extra voor.” Merkel’s adviseur “Het huidige marktmodel is gebaseerd op fossiele opwekking, een elektriciteitsmarkt, gereguleerde netten en subsidies voor duurzaam opgewekte stroom. Dat was tien jaar geleden ook de juiste keus. Duurzaam
opgewekte stroom besloeg maar een paar procent van de markt, straks zo’n 25-50 procent. Waarom sluiten we dat uit van het marktmechanisme? Daar moeten we iets voor bedenken. Wat? Als ik dat wist stond ik nu bij Merkel voor de deur. Maar ik denk dat er veel meer mogelijkheden zijn met de huidige technieken, zoals bijvoorbeeld smart grids. Je kan ook denken aan keuzemogelijkheden in leveringszekerheid met een daarbij passende premie, net als het eigen risico van je ziektekostenverzekering.”
“Hoe krijgen we weer meer markt in plaats van regulering? Niemand weet hoe het moet” Nederland gidsland “Hoe krijgen we weer meer markt in plaats van regulering? Niemand weet hoe het moet. Duitsland heeft naar mijn mening bewezen het niet te kunnen. Van Brussel verwacht ik ook geen ideeën. Nederland moet leren van de Duitse lessen. Nederland kan een voortrekkersrol vervullen. We hebben de infrastructuur. Met een knooppunt voor zowel gas als elektriciteit. Wij hebben een sterke naam in Europa als pragmatisch handelaar bij het implementeren van nieuwe richtingen. In 2020 houdt de huidige CO2-regeling op. Laat dat het moment zijn waarop wij de contouren van dit pad helder hebben. Daarvoor moeten we nu al met elkaar in discussie. Nederland moet nu haar positie bepalen.”
Frenken helpt VEMW bij het ontwikkelen van een visie op een nieuw marktmodel. Het rapport van Frenken “Towards a Sustainable Market Model” is te downloaden vanaf: www.umsgroup.com/documents/viewpoints/EndReportMarketModel_final14052013.pdf.
9
Onderzoek
Nog veel vraagtekens over transportkosten Alex Crespo, student van de Universiteit van Amsterdam, onderzocht, als stagiair bij de leerstoel ‘Consument en Energie’ van de Faculteit der Rechtsgeleerdheid, de achtergrond van de verdeling tussen producenten en consumenten van de transportkosten over het Nederlandse elektriciteitsnet. Nu betaalt alleen de Nederlandse (zakelijke) consument die. De producenten zijn hiervan gevrijwaard. Gebruikers van een-en-hetzelfde-net owel consumenten als producenten van elektriciteit gebruiken hetzelfde elektriciteitsnetwerk. Producenten om de door hen geproduceerde elektriciteit te transporteren naar de consumenten. Consumenten om hun elektriciteit af te nemen. Het is dan ook raar dat in Nederland alleen consumenten betalen voor de transportkosten van elektriciteit op datzelfde netwerk.”
“Z
Historisch gegroeid “Producenten op distributienetwerken (de laag- en middenspanningsnetwerken) zijn altijd al vrijgesteld van het betalen van kosten voor transport. De overheid wil invoeding op dat niveau stimuleren, omdat het een efficiënter gebruik van het netwerk zou opleveren. Op de transmissienetten (de hoogspanningsnetten) betaalden producenten eerst nog 25% van de transportkosten.
In 2004 is dit echter teruggebracht naar nul procent. De Nederlandse overheid wilde hiermee onder andere een gelijk speelveld creëren. Wat een merkwaardige motivatie is, omdat sommige landen ook een transporttarief voor producenten rekenden, en dat nu ook nog steeds doen.” Exportambities “In het Energierapport van 2011 toont de minister van Economische Zaken grote ambities ten aanzien van elektriciteitsexport. De daarmee gepaard gaande investeringen op zowel transmissie- als distributieniveau worden nu betaald door de consument, maar komen voornamelijk ten gunste van de producenten. Een verdeling volgens het kostenveroorzakingsbeginsel, waarbij de kosten afhankelijk van de dienst of activiteit van de afnemer of invoeder wordt toegerekend, zou er toe leiden dat producenten moeten meebetalen.”
Staatssteun? “De vraagt dringt zich dus op of de transporttarieven in strijd zijn met het Europees recht en of de producenten nu geen staatssteun ontvangen. De van toepassing zijnde Nederlandse en Europese energiewetgeving, de regelgeving ten aanzien van staatssteun én de hierop van toepassing zijnde jurisprudentie leveren niet zonder meer een helder antwoord op. Het Europese Hof interpreteert Europese staatssteunregels niet altijd eenduidig. Maar er zijn goede argumenten te vinden voor de stelling dat er wel degelijk sprake van ´een economisch voordeel voor de ontvangers´ en ´beperking van concurrentie op het interstatelijk handelsverkeer´. Ik denk dan ook dat er voldoende reden is om deze kwestie aanhangig te maken bij de Europese Commissie zodat zij nader onderzoek kan doen.” De publicatie van Alex Crespo en Saskia Lavrijssen,‘A Legal Assessment of the Exemption of Electricity Producers from Transport Tariffs under EU Law’, verschijnt binnenkort in de European Energy and Environmental Law Review van Wolters Kluwer Law en op de openbare website van het Amsterdam Centre of European Law and Governance (ACELG) van de Universiteit van Amsterdam: http://acelg.uva.nl/publications/working-papers/acelg-working-papers-2013.html
Producent en consument gebruiken allebei hetzelfde netwerk. Waarom betaalt de producent dan geen transportkosten?
10
VEMW Journaal | December 2013
Mensen
Nieuwe VEMW-Website
NUON: Clicken op Endex verandert
VEMW heeft een nieuwe website. Een website waarbij VEMW haar rol als ‘hét kenniscentrum voor de zakelijke energie- en watergebruiker’ beter kan profileren. De informatie is overzichtelijker ingedeeld naar de onderwerpen Elektriciteit, Gas&WKK en Water. In een later stadium volgt ‘Duurzaamheid’. Door koppeling achter de schermen van de website met andere communicatiemiddelen (o.a. VEMW Journaal en de VEMWnieuwsbrief) is het mogelijk alle relevante informatie waar de bezoeker naar zoekt, logischer en gecategoriseerd te tonen. Toegang tot sommige informatie, zoals prijsinformatie (De Stemming!) en andere handige VEMW-hulpmiddelen, blijft louter voorbehouden aan VEMW-leden. Deze informatie kunnen leden, na inloggen, inzien. De deelnemers aan de diverse VEMW-Werk-, Taak- en Beleidsgroepen vinden op het speciale ledengedeelte alle vergaderstukken op een ordelijke manier weergegeven.
Heeft u een (terug)leveringsovereenkomst voor elektriciteit of gas waarin u de mogelijkheid heeft een prijs te clicken op Endex? Dan gaat er met ingang van 1 januari 2014 wellicht iets voor u veranderen. Energiebeurs ICE Endex heeft namelijk besloten om te stoppen met het publiceren van: • Middayprijzen op basis van ICE Endex (deze worden rond 12:00 uur gepubliceerd) • Bid- en Ask-prijzen op basis van ICE Endex Vaak zijn click-contracten gebaseerd op middayprijzen. Vanaf 1 januari 2014 verdwijnen de middaynoteringen. ICE Endex zal alleen nog zogenaamde ‘settlement’-prijzen aan het einde van de dag publiceren. Leveranciers zullen klanten andere mogelijkheden bieden om deelaan- en verkopen te doen zoals het clicken op eigen OTC-prijzen gedurende de dag, of door voor- of achteraf te clicken op de Endex “settlement” prijs. Nuon biedt haar klanten verschillende mogelijkheden voor het plaatsen van hun deel-aan- en verkopen. Lees meer op www.nuon.nl/ice-endex.
De nieuwe website staat op het vertrouwde adres: www.vemw.nl. Uw inloggegevens blijven ongewijzigd. Hebt u deze niet of bent u ze vergeten, stuur dan een e-mail naar desk@vemw.nl.
Dit artikel is een bijdrage van NUON en vloeit voort uit de samenwerkingsovereenkomst tussen NUON en VEMW.
Column
Spo
Watersector: te lief voor zichzelf
Ton Spoor, voorzitter VEMW
Stel: U leidt een bedrijf waarbij u verantwoording aflegt aan uw aandeelhouders. Bij de cijferpresentatie geeft u aan dat uw kosten de afgelopen veertien jaar verdubbelden en dat die de komende tien jaar zeker nog 30% stijgen. De aandeelhouder zal, op zijn zachtst gezegd, niet blij zijn en roepen “dit bedrijf is ‘out of control’, het heeft haar kosten niet op orde.”
Stel: U werkt in de watersector; de kosten zijn in veertien jaar tijd naar € 7 miljard gestegen. Naar verwachting komt daar nog € 2 miljard bij vóór 2025. Het merkwaardige feit doet zich voor dat niemand roept: ‘out of control’.
VEMW Journaal | December Augustus 2011 2013
Zeker, er is een bestuursakkoord. Partijen worden hierin met fluwelen handschoenen behandeld en vriendelijk verzocht beter samen te werken. Dit moet € 500 miljoen besparing opleveren. Resultaat: heel veel gepraat en weinig concrete besparingen. En weer wordt er een commissie in het leven geroepen om de resultaten te evalueren.
Bedrijven weten uit ervaring dat besparingen alleen te realiseren zijn met gezonde ambitie, heldere doelstellingen en strakke tijdspaden: no pain no glory. Het wordt tijd dat de leiders in de watersector meer ambitie tonen. Scherp toezicht op de tarieven kan daarbij een handje helpen. Neem een voorbeeld aan de energienetwerken.
11
Vereniging
Grip op uw inkoopprestatie door de ‘VEMW-Benchmark Inkoop Energie’ Voor het vijfde achtereenvolgende jaar kunnen VEMW-leden weer hun inkoopprestaties meten door deelname aan de ‘VEMW Benchmark Inkoop Energie’. Als inkoper kunt u natuurlijk tevreden zijn als u binnen uw budget bent gebleven. Met de VEMW Benchmark kunt u uw inkoopprestaties echter optimaliseren: u meet uw échte inkoopprestaties ten opzichte van andere inkopers van elektriciteit en gas. Tussen de hoogste en laagste prestaties zit vaak meer dan een factor twee! Dat kan een miljoenenverschil in uw energiekosten betekenen.
Wilt u ook inzicht in uw inkoopprestatie? Doe mee! Begin 2014 ontvangen alle VEMW-leden een uitnodiging voor deelname aan de ‘VEMW-Benchmark Inkoop Energie 2013’. Neem voor meer informatie contact op met uw VEMW-adviseur Eric Picard: 0348 48 43 51 of ep@vemw.nl
Agenda KORTING VOOR VEMW LEDEN!
Voordelen van de ‘VEMW-Benchmark Inkoop Energie’: • Uniek in Nederland voor de zakelijke elektriciteits- en gasafnemer • Hogere transparantie in uw échte inkoopprestaties • Geïndividualiseerde rapportage voor deelnemers • Overzichtelijke VEMW-rapportage ter onderbouwing van uw jaarrapportage aan uw (internationale) directie • Waardevolle ondersteuning voor de evaluatie van uw inkoop- of prijsstrategie • Effectief controlemiddel voor de inkoopprestaties van uw extern inkoopbureau • Betrouwbare prestatie-indicator voor uw inkoopprestatiemeting Deelnemers kunnen erop rekenen dat de aan VEMW verstrekte gegevens volstrekt vertrouwelijk behandeld worden.
21 januari 2014 Introductiecursus Elektriciteitsnetwerken DNV KEMA Academy Arnhem 11 maart 2014 Workshop Europese Energie-Inkopers Amsterdam
GRATIS EN EXCLUSIEF VOOR VEMW LEDEN! 31 januari 2014 Energielunch De waarde van uw inkoopprofiel VEMW, Woerden 14 Maart 2014 Energielunch Betrouwbaarheid elektriciteitsnetten VEMW, Woerden
al VEMW wenst een haar leden gezond en 014 succesvol 2 toe!
VEMW
Colofon
Juni 2014 VEMW Energiedag
Kijk voor meer informatie en aanmelding op de website www.vemw.nl onder ‘activiteiten’.
Aan de totstandkoming van deze uitgave is de uiterste zorg besteed. Voor informatie die onvolledig of onjuist is opgenomen, alsmede voor de gevolgen van activiteiten die ondernomen worden op basis van deze informatie aanvaarden wij geen aansprakelijkheid.
Hét kenniscentrum en dé belangenbehartiger voor zakelijke energie- en watergebruikers.
‘VEMW Journaal’ is een uitgave van de Verenig-
Reacties
ing voor Energie, Milieu en Water (VEMW).
Als u wilt reageren op artikelen
3447 GM Woerden
‘VEMW Journaal’ wordt verspreid in een oplage
of zelf interessant nieuws te
Tel 0348 48 43 50
van ca. 2.000 exemplaren onder VEMW-leden en
melden heeft, kunt u zich wenden
desk@vemw.nl / www.vemw.nl
relaties en verschijnt ieder kwartaal.
tot VEMW, Thessa de Ridder,
Druk:
tel 0348 48 43 57.
Opmaak: SD Communicatie, Rotterdam
ISSN 1389-7691
Volg ons op
VEMW:
Houttuinlaan 12
De Swart, Den Haag
@vemwnieuws