4
December 2015
Opzeggen kan alleen per 31 december. Er geldt een opzegtermijn van zes maanden. Zie voor verdere informatie de statuten, artikel 7, lid 4 en de VEMW-website: www. vemw.nl/OverVEMW/ Lidmaatschap
VEMW is hét kenniscentrum en dé belangenbehartiger voor zakelijke energie- en watergebruikers.
VEMW Journaal Hans Grünfeld, Algemeen Directeur VEMW, over Rli-Rapport pagina 8
In dit nummer o.a. Financiering waterbeheer Er staan nieuwe plannen op stapel voor de financiering van het waterbeheer. VEMW is nauw betrokken bij ‘het verkennen van de verbetervoorstellen‘. Hans Kroes, Voorzitter van de VEMW-Beleidsgroep Water over de insteek van VEMW: “De industrie is geen melkkoe”. Pag 10
Terugblik op ‘Diemen’
STROOM
Het gebeurt niet vaak in Nederland, maar áls het gebeurt is de impact enorm. Een kortsluiting in een hoogspanningsverdeelstation in Diemen resulteerde op 27 maart van dit jaar in volledige uitval van het elektriciteitsnet in Noord-Holland en een deel van Flevoland. In dit VEMW Journaal blikken we terug op die dag met betrokken medewerkers van netbeheerder TenneT en VEMW-lid Schiphol. Lees verder op pag 6
En verder in dit nummer
De ‘Elektriciteitswet 1998’ en de Gaswet integreren in één nieuwe wet. Deze wordt vermoedelijk begin 2016 van kracht. VEMW Sr. Adviseur, Frits van der Velde, vertelt over dit intensieve traject: “Er waren veel fundamentele rechten voor de zakelijke energiegebruiker uit de nieuwe wet gehaald. VEMW heeft met een uiterste krachtinspanning geknokt om wezenlijke bepalingen terug in de nieuwe wet te krijgen.” Pag 4
2 • Watervisie • Uitspraak Pyrazool
4-5 • STROOM; één nieuwe elektriciteits- en gaswet
8-9 • Vier paden naar CO2arm 2050
3 • Opinie: Wordt traditionele elektriciteitscentrale brandweerman van de toekomst?
6-7 • Terugblik op stroomstoring Diemen met TenneT en Schiphol
10 • Financiering waterbeheer
11 • Nieuwe voorzitter Taakgroep Elektriciteit • Column Spoor 12 • Nieuw VEMW-lid: BP • Agenda
Actualiteit
Opzeggen kan alleen per 31 december. Er geldt een opzegtermijn van zes maanden. Zie voor verdere informatie de statuten, artikel 7, lid 4 en de VEMW-website: www.vemw.nl/OverVEMW/Lidmaatschap
Veel eriven en instellingen in Neerlan in aankelik van water. Water wort ivooreel geruikt om te koelen of als gronstof voor e rouce van levensmielen. De economische elangen in groot wateraankelike eriven in iverse economische sectoren oals chemie en voeing vertegenwoorigen circa 0 van e totale roucewaare in Neerlan. De eschikaarhei van voloene en etaalaar water van e uiste kwaliteit is voor veel eriven esseneel om uuraam te kunnen oereren. VEMW werkt aan het ehouen en waar noig versterken van e vesgingsconies voor akelike watergeruikers. Neerlan kent relaef goee vesgingsconies voor wateraankelike eriven en instellingen. De gunsge ligging in een elta van grote rivieren en e ruime eschikaarhei van oet water geven ons lan een concurrenevooreel. Dee conies staan echter oner ruk. Meerere ontwikkelingen kunnen ertoe leien at akelike watergeruikers miner ruimte krigen om uuraam met water te onernemen.
Handig! VEMW Watervisie in handzaam formaat Niet iedereen zal de ‘VEMW Watervisie’ uit zijn hoofd kennen. En toch kan het nuttig zijn de aandachtspunten paraat te hebben. Daarom maakte VEMW van de reeds bestaande Watervisie een versie op handzaam formaat. Daarin staan kort en krachtig de huidige waterissues én de VEMW-standpunten vermeld. Zo kan elk VEMW-lid dezelfde boodschap consistent uitdragen, want de kracht van een boodschap zit immers in de herhaling. De watervisie is in 2014 met gezamenlijke inspanning van alle VEMW-waterleden opgesteld. “Het belang van water voor de BV Nederland wordt nog steeds onderschat”, aldus William Wold, Manager Environment & Sustainability van FrieslandCampina. “Eén brede watervisie is dan een belangrijk kompas om op koers te blijven. De ‘VEMW-Watervisie’ is voor mij belangrijk om de focus op de toekomst vast te houden. Ik heb de ‘VEMW Watervisie’ altijd bij me tijdens mijn gesprekken met waterschappen, gemeenten en provincies. Alle VEMWwaterleden zouden dit eigenlijk moeten doen.”
wgbu? De beschikbaarheid van zoetwater neemt af Door klimaatverandering wordt Nederland in de toekomst vaker geconfronteerd met langdurig droge periodes waardoor er te weinig (zoet) water beschikbaar is en waterbuffers overvraagd kunnen raken. Voldoende water van de juiste kwaliteit n mogelijkheden om dit water te gebruiken zijn cruciaal voor de connuïteit van zakelijke watergebruikers.
De betaalbaarheid van water staat onder druk Nederland is sterk in waterbeheer maar de (water)sector hee onvoldoende prikkels om efficiënt en transparant te werken. Daardoor is de prijs die watergebruikers betalen voor drinkwater, waterzuivering en rioolbeheer onnodig hoog. Nieuwe Europese en Haagse regels leiden mogelijk tot nog hogere waterprijzen. Dit gaat ten koste van de concurreneposie van internaonaal opererende bedrijven.
De Vereniging voor Energie, Milieu en Water (VEMW) is hét kenniscentrum en é elangeneharger voor e akelike elektriciteit- gas- en waterafnemers in Neerlan. VEMW staat voor etrouware voorieningen en eheersare kosten. VEMW ouuinlaan 3447 GM Woeren Tel. 0348 48 43 50 www.vemw.nl
.
Rechtbank Limburg legt lagere lozingsnorm op voor Pyrazool De voorzieningenrechter van de rechtbank Limburg heeft op 18 november 2015 uitspraak gedaan in een zaak over het lozen van pyrazoolhoudend afvalwater in een zijtak van de Maas. De zaak was aangespannen door de drinkwaterbedrijven WML en Dunea en richtte zich tegen een besluit van Waterschap Roer en Overmaas. Het waterschap had een gedoogbeschikking afgegeven aan Sitech, beheerder van het afvalwaterzuiveringsbedrijf van de site Chemelot. De drinkwaterbedrijven vonden de daarin vastgelegde lozingsnormen te hoog. De uitspraak van de rechter komt erop neer dat de normen moeten worden verlaagd naar een niveau dat volgens drinkwaterbedrijven WML en Dunea aanvaardbaar zou zijn. De rechter legt de lozingsnormen op voor een periode van 6 weken, in afwachting van een permanente lozingseis voor pyrazool in de reguliere watervergunning. Over de gevolgen van de stof pyrazool is weinig bekend. Dit geldt voor veel stoffen in het Nederlandse oppervlaktewater. Deze stoffen komen daar op verschillende manieren in terecht: via diffuse bronnen, via afvalwaterzuiveringsinstallaties óf via aanvoer uit het buiten-
Tip!
2
land. Het is ondoenlijk al deze stoffen op te sporen, te identificeren en te normeren. De pyrazoolkwestie maakt duidelijk dat er veel onduidelijkheid bestaat over hoe met ‘nieuwe’ stoffen zonder norm moet worden omgegaan. De minister van Infrastructuur en Milieu
In januari publiceren wij weer een overzicht van de
heeft daarom aangekondigd dat ze een ‘protocol voor nieuwe stof-
tarieven en belastingen van energie en water 2016,
fen’ wil ontwikkelen dat de benodigde duidelijkheid moet bieden.
houdt u onze website in de gaten!
VEMW is betrokken bij de totstandkoming van het protocol.
VEMW Journaal | December 2015
Opinie
Wordt traditionele elektriciteitscentrale brandweerman van de toekomst? bepaalde vorm van een capaciteitsmechanisme om problemen ten aanzien van voorzieningszekerheid op te lossen.
Het invoeren van capaciteitsmechanismen met een bijbehorende rol voor de traditionele elektriciteitscentrale als ‘brandweerman’ biedt geen soelaas
Door de problemen op de Europese elektriciteitsmarkt zien sommige elektriciteitsproducenten de kans schoon om een vergoeding te vragen voor het standby houden van hun elektriciteitscentrales. Zij pleiten voor een rol als ‘brandweerman van het elektriciteitssysteem’ met een bijbehorende ‘passende’ vaste vergoeding. VEMW gelooft daar niet in en ziet marktwerking als dé sleutel voor een betrouwbare, betaalbare én duurzame Europese elektriciteitsmarkt. Stroomvoorziening onder druk et is onmiskenbaar. De stroomvoorziening in de ons omringende landen staat onder druk. Zo kampt België met een structureel tekort, kan het Verenigd Koninkrijk net aan de vraag voldoen en worstelt Duitsland met de gevolgen van de ‘Atomaustieg’ en de enorme toename van duurzame energie. Snelle oplossingen door een extra verbinding naar een buurland of het organiseren van een tender voor extra capaciteit blijken niet snel genoeg soelaas te bieden.
H
VEMW Journaal | December 2015
Oorzaak: marktverstoring De problemen met de voorzieningszekerheid in de verschillende lidstaten zijn allemaal verschillend. Toch hebben ze één ding gemeen. Ze zijn het gevolg van het gebrek aan een goed functionerende markt. Enerzijds omdat er te weinig marktwerking is, anderzijds omdat de overheid te veel ingrijpt in de markt. Het instellen van een capaciteitsmechanisme in de vorm van strategische reserve lijkt voor de korte termijn in België de enige oplossing. Ook in Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en Duitsland kiest men voor het instellen van een
Energy Union De Europese Commissie ziet met lede ogen de separate oplossingen van de verschillende lidstaten aan. Het idee van één interne Europese energiemarkt lijkt verder weg dan ooit. De ‘Energy Union’ moet daar verandering in brengen. De eerste consultatierondes hoe dit vorm te geven zijn reeds gestart. Sommige elektriciteitsproducenten zien nu hun kans schoon om een vaste vergoeding te vragen voor het stand-by houden van hun elektriciteitscentrales. VEMW ziet niets in hun pleidooi. Deze oplossing is op termijn verre van efficiënt. Het invoeren van capaciteitsmechanismen met een bijbehorende rol voor de traditionele elektriciteitscentrale als ‘brandweerman’ is geen oplossing. Naar alle verwachting komt de Europese Commissie eind 2016 met een voorstel voor nieuwe Europese Wetgeving over de organisatie en regels van de Europese elektriciteitsmarkt. VEMW zal in de consultatierondes pleiten voor een goedwerkende en vooral ongestoorde elektriciteitsmarkt. Alleen dát geeft de juiste prikkels voor investeringen in een betaalbare, betrouwbare en duurzame energievoorziening.
3
Wetgeving
STROOM; één nieuwe Elektriciteits- en Gaswet STROomlijnen, Optimaliseren en Moderniseren, kortweg STROOM. Zo heet het proces om een nieuwe energiewet te maken en de Elektriciteitswet 1998 en de Gaswet te integreren. Hoogstwaarschijnlijk wordt de Elektriciteits- en gaswet begin 2016 van kracht. VEMW heeft de positie van de zakelijke energiegebruiker zwaar moeten bevechten. Frits van der Velde, Sr. Beleidsadviseur Energie bij VEMW, licht toe.
hold. Het recht op een aansluiting op het dichtstbijzijnde punt was bijvoorbeeld compleet verdwenen. Het recht op toegang tot het netwerk. Het recht op keuzevrijheid van leverancier. Het recht op zekerheid over de storingsreserve. Dat zijn fundamentele rechten voor de zakelijke gebruiker. Die waren allemaal verdwenen.” Frits van der Velde
Waarom STROOM? TROOM moet wetgeving over elektriciteit en gas eenvoudiger maken met minder regeldruk voor bedrijven en minder lasten voor de overheid. Europese wetgeving voor een concurrerende economie en transitie naar een duurzame energievoorziening moet hierin terug komen.”
“S
Is dat gelukt? “De eerste voorzichtige plannen voor STROOM dateren uit 2011 met het idee eind 2012 een voorstel voor een nieuwe Energiewet naar de Tweede Kamer te sturen. Na wat rondetafeldiscussies met stakeholders viel het proces even stil. Vanwege lopende beleidsdiscussies zijn de oorspronkelijke planning en doelstelling nooit gehaald. Eigenlijk is het proces straks nog niet afgerond. Een aantal hoofdstukken is nu alleen beleidsneutraal samengevoegd. De noodzakelijke aanpassingen, om te moderniseren en optimaliseren, moeten nog doorgevoerd worden. Deze staan gepland voor komend jaar.” Wat waren de struikelblokken? “In de eerste conceptvoorstellen was de rechtspositie van netgebruikers enorm uitge-
4
Wat was de inzet van VEMW? “VEMW heeft met een uiterste krachtsinspanning geknokt om deze wezenlijke bepalingen terug in de nieuwe wet te krijgen. Daarnaast heeft VEMW zich ingezet om afnemers keuze te geven bij het aanleggen of wijzigen van een aansluiting. Die keuze is er gekomen. Evenals behoud van de mogelijkheid om zelf een aansluiting te bouwen.” CDA wil transparantie over tarieven “Bij een ander belangrijk punt zijn we geholpen door een amendement van Agnes Mulder van het CDA [zie kader]. Dit verplicht systeembeheerders, zoals netbeheerders volgens de nieuwe wet gaan heten, om een gedetailleerde en afzonderlijke boekhouding bij te houden en te publiceren.” Verandert er veel voor de zakelijke energiegebruiker? “Het samenvoegen van de wetten heeft geen directe, maar wel indirecte gevolgen. Denk aan het ‘Net op Zee’ dat door TenneT wordt aangelegd en beheerd en ‘kruisparticipaties’ die landelijke systeembeheerders straks kunnen aangaan met beheerders van netten in omringende landen. Ook wordt het voor innovatieve experimenten mogelijk om af te wijken van de wet en- of regulering.”
Veranderen de kosten? “Ja, maar dat is niet direct in een percentage uit te drukken. De ACM houdt toezicht op de aansluit- en transporttarieven. De achterliggende methodiek hiervoor verandert. De nieuwe regels zijn complexer vanwege nieuwe taken voor systeembeheerders en het anders financieren van investeringen. Tegelijkertijd verschuiven bevoegdheden van de ACM naar het ministerie. VEMW maakt zich ernstig zorgen over de wijze waarop het toezicht op een steeds complexere energievoorziening verandert.” Is de kwaliteit nog wel geborgd? “De kwaliteit van de energievoorziening zal de komende jaren onder druk komen te staan als gevolg van de veranderende gassamenstelling en de toename van duurzame energie. We hadden graag gezien dat de toezichthouder een sterkere rol had gekregen om kwaliteitsnormen vast te leggen. Dat gebeurt niet. En dat terwijl de transparantie over stroomstoringen wordt teruggedrongen: zowel de VVD als de PvdA stemden tegen een amendement van Agnes Mulder (CDA) dat systeembeheerders verplicht onderzoek te doen na een grote storing en hierover te publiceren.” Is VEMW goed gehoord? “Zeker. Zowel bij het ministerie als in het parlement was er veel begrip voor zorgen van VEMW. Ook waren er veel inspraakmogelijkheden [zie tijdlijn] waarvoor we veel suggesties en voorstellen hebben kunnen aandragen. Het was een intensief traject en het eind is nog niet in zicht.”
VEMW Journaal | December 2015
Wetgeving
Nieuwe Elektriciteits- en Gaswet
Elektriciteitswet 1998
Amendement, Tweede Kamerlid CDA, Agnes Mulder
Gaswet
15 besluiten (AMVB’s) 20 Regelingen (MR)
+Nieuwe elementen: • Aanleg ‘Net op zee’ • Experiment-bepaling • Tijdelijke taken
16 besluiten (AMVB’s) 13 Regelingen (MR)
Elektriciteits- en Gaswet (STROOM)* • Definities • Inrichting systeembeheer • Taken systeembeheerders • Uitgangspunten Tariefregulering • Consumentenbescherming • Procedure codes • Organisatie toezicht
Wat beoogt het amendement? Transparantie en controle over inkomsten en
Besluit Elektriciteit en Gas (AMvB Stroom)* • Uitzonderingen op storingsreserve • Opbouw tariefstructuur • Uitvoeringsregels congestiemanagement • Invulling regels kwaliteitsborging • Criteria slimme meter
uitgaven van systeembeheerder. Wat moeten systeembeheerders doen? Een afzonderlijke en gedetailleerde boekhouding bijhouden met betrekking tot de wettelijke
Regeling Elektriciteit en Gas (MR STROOM)* • Regels voor garanties van oorsprong • Gaskwaliteit • Aanwijzingsprocedure beurs • Afsluitbeleid kleinverbruikers
*nog niet compleet
taken die een systeembeheerder heeft en een verslag hierover publiceren. Wat heeft een zakelijke gebruiker hier aan? Zakelijke gebruikers kunnen hiermee tarieven
Meer informatie over STROOM vindt u op de website van VEMW.
en vergoedingen herleiden.
VEMW-leden ontvangen na inwerkingtreding van de nieuwe wet een overzicht van de wijzigingen en de resultaten die VEMW heeft geboekt.
Primaire wetgeving
Mei: wetsvoorstel naar Tweede Kamer Juni: Kamervragen aan minister
Januari: internetconsultatie hoofdlijnen wetsvoorstel
Augustus: beantwoording Kamervragen door minister
Juni: minister stuurt beleidsbrief over hooflijnen wetsvoorstel naar Tweede Kamer Januari: ministerie van EZ voert verkennende gesprekken met stakeholders
Eerste idee samenvoegen Elektriciteits- en gaswet
2011
Juli/augustus: 1e concept wetsvoorstel gereed. Consultatierondes ministerie van EZ
Maart: LinkedIn-groep Wetgevingsagenda STROOM opgericht
Maart: rondetafelgesprek Codes
Oktober: uitvoerings- en handhavingstoets toezichthouder ACM
Juni: rondetafelgesprek Codes en rechtsbescherming
September: rondetafelgesprekken Tariefregulering
December: concept wetsvoorstel naar Raad van State
2012
September: plenair debat Tweede Kamer
2013
Secundaire regelgeving (AMvB, MR, Codes)
2014
Oktober: stemming Tweede Kamer. Wetsvoorstel met amendementen naar Eerste Kamer
Januari: wetvoorstel van kracht
November: behandeling Wetsvoorstel Eerste Kamer
Februari: start proces modernisering en optimalisering overige hoofdstukken (STROOM II)
December: plenair debat en stemming Eerste Kamer
2015
2016
Februari: conceptbesluit (AMvB) gereed. Consultatierondes ministerie van EZ Mei: uitvoerings- en handhavingstoets op AMvB door ACM Juli: voorhangprocedure AMvB bij Tweede Kamer. Kamervragen
Sommige wetgeving wordt door de regering nader uitgewerkt in een Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB). Een AMvB kan weer verder worden uitgewerkt in een ministeriële regeling (MR). In Codes worden de voorwaarden en tariefstructuren die systeembeheerders moeten hanteren door de ACM vastgelegd.
VEMW Journaal | December 2015
Januari: AMvB en MR van kracht Maart-december: voorbereiding wijzigingen Tarievencodes en Technische codes als gevolg van nieuwe wet
2017 Januari: aangepaste Tarievencodes, Technische codes en voorwaarden van kracht
September: beantwoording Kamervragen over AMvB door minister Oktober: concept regeling (MR) gereed en internetconsultatie
5
Maatschappij
Vervolg van pagina 1
“Het was een combinatie van falen van techniek en mens” Wat zijn de eerste bevindingen van het onafhankelijke onderzoeksbureau DNV GL? “DNV GL onderschrijft in haar rapport, dat in juni verscheen, onze eigen conclusies. Het technisch falen van een component in combinatie met niet adequaat menselijk handelen op een vervolgstoring leidde tot deze uitval. De crisiscommunicatie en de samenwerking met de regionale netbeheerders heeft goed gewerkt.”
Maarten Abbenhuis
Wat is het vervolg? “DNV GL onderzoekt nu de dieper liggende oorzaak en kijkt hierbij naar technische en procedurele aspecten, maar ook naar het kennisniveau van onze medewerkers. Dit rapport verschijnt eind 2015. De leveringszekerheid van het Nederlandse net is momenteel al bijna honderd procent, maar we blijven altijd kijken naar verbeteringen. Zo zal in 2018 de Randstad 380 kV Noordring klaar zijn die de elektriciteitsvoorziening in de Randstad minder afhankelijk maakt van station Diemen. De Randstad 380 kV Zuidring is al in 2013 gerealiseerd.” Wat gebeurde er die dag? Maarten Abbenhuis, Senior Manager System Operations TenneT: “Medewerkers van TenneT verhielpen een storing aan het 380 kVverdeelstation in Diemen. Tijdens deze werkzaamheden trad er een tweede storing op. Deze tweede melding is, achteraf gezien, niet goed geïnterpreteerd met kortsluiting op het station als gevolg. Om 9:37 uur viel daardoor zo’n 1500 MW aan belasting in de regio Noord-Holland en een deel van Flevoland weg.” Hebben jullie ooit eerder iets dergelijks meegemaakt? “Nee. Niet van deze omvang. Het is meer dan zeventien jaar geleden dat een grote storing in
6
het 380 kV-hoogspanningsnet optrad. Dergelijke storingen komen zeer sporadisch voor, maar de impact is enorm groot ondanks dat de storing relatief snel was opgelost. Het 380 kV-net stond na iets meer dan een uur weer onder spanning.” Traden er andere, onvoorziene, effecten op? “Nee, integendeel zelfs. In deze regio viel zowel het verbruik als de opwek weg. Vraag en aanbod bleven in evenwicht. Daardoor hebben gebruikers in andere delen van Nederland en de ons omringende landen er niets van gemerkt.”
Wat is de schade voor de BV Nederland? “Die kan TenneT niet vaststellen. De schade bij TenneT zélf is beperkt gebleven, omdat de beveiligingssystemen op ons station heel snel ingrepen. Het net kon hierdoor weer snel op spanning worden gebracht. Maar elektriciteit is een eerste levensbehoefte. We realiseren ons natuurlijk goed dat individuele partijen in de regio schade hebben geleden.”
VEMW Journaal | December 2015
Maatschappij
“Ik hoop dit nooit meer mee te maken” gaande vluchten per uur. Het aantal inkomende vluchten werd volledig naar nul gebracht. Die moesten dus uitwijken. Het aantal vertrekkende vliegtuigen werd sterk gereduceerd naar twintig per uur. Inchecksystemen lagen deels plat en bagageafhandeling was niet mogelijk. Winkels sloten hun deuren en het treinverkeer lag stil. Rijen in vertrek- en aankomsthallen en Schiphol Plaza groeiden in korte tijd enorm aan. Pompwagens werden ingezet om het afvalwater van toiletten weg te pompen. Bij een dergelijk gemeentegrensoverschrijdend incident, treedt GRIP 4 (Gecoördineerde Regionale Incidentbestrijdings Procedure) in werking. Extra marechaussee en beveiliging wordt dan opgeroepen om de veiligheid te blijven garanderen.”
Eren Koçak
Eren Koçak, Vakspecialist Elektrotechniek van de afdeling Assetmanagement van Schiphol beschrijft de gevolgen van de stroomstoring voor Schiphol. Wat gebeurde er die dag op Schiphol? “Schiphol zit niet rechtstreeks op het net van Tennet, maar heeft 10kV- en 50kV-aansluitingen bij de regionale netbeheerder Liander. Na de stroomuitval kon Liander zeer snel aangeven waar het probleem lag, en - belangrijk voor onze passagiers - hoe lang de storing zou duren. Alle vitale onderdelen voor onze bedrijfsvoering schakelden automatisch over op noodstroom. Bedrijfskritische processen, zoals start- en landingsbanen zijn te allen tijde voorzien van spanning dankzij batterijbuffers. Noodstroom is louter bedoeld voor het veilig afbouwen van de bedrijfsprocessen.”
4000 stuks bagage “Na zo’n twee uur kwam de spanning weer bij en konden de eerste vliegtuigen landen, maar slechts de halve capaciteit. Het uitgaand vluchtverkeer was snel weer genormaliseerd. Het grootste probleem ligt bij dit soort situaties niet zozeer in het technisch domein, maar in het verwerken van de mensenmassa. En vierduizend stuks bagage moesten handmatig
worden verwerkt. Iedereen hielp mee om het proces voor de reizigers zo soepel mogelijk te laten verlopen. Zo werd kantoorpersoneel ingezet om koffers te verplaatsen en als aanspreekpunt te fungeren voor reizigers in de terminal. Een dag later draaide de luchthaven weer redelijk volgens schema, maar het nasturen van de bagage duurde nog zo’n drie dagen.” Lessons learned? “Schiphol heeft bewezen een goed onderhouden elektriciteitsnet te hebben. De crisiscommunicatie verliep vlekkeloos. De capaciteit van het telefoonnetwerk was met deze enorme mensenmassa echter niet toereikend. Communicatie via portofoons was wél mogelijk. Sommige systemen bleken niet aangesloten op de noodstroomvoorziening terwijl dat soms wel wenselijk was. Daar moeten we een heroverweging maken.”
Wat waren de gevolgen? “Normaliter verwerkt Schiphol op een ochtend zo’n veertig binnenkomende en zestig uit-
VEMW Journaal | December 2015
7
Visie
Vier paden naar CO2-arm 2050 Eind 2015 verschijnt een nieuw ‘Energierapport’ van minister Kamp, hét discussiestuk over het nieuw te vormen energiebeleid voor de komende vier jaar. Belangrijke input hiervoor geeft de ‘Raad voor de leefomgeving en infrastructuur’ (Rli). Haar adviesrapport ‘Rijk zonder CO2’ verscheen in september. Algemeen Directeur VEMW, Hans Grünfeld, geeft zijn visie op het rapport van de Rli:”Dit is een nuttig rapport, zonder dat wij elke aanbeveling onderschrijven.” Wat betekent dit rapport voor VEMWleden? e minister vroeg de Rli te kijken hoe zij het pad ziet naar een nagenoeg volledig duurzame energievoorziening in 2050. De Rli stelt de CO2-reductie centraal, niet de technologie hoe die te reduceren. Dat is een kentering in de huidige benadering en komt overeen met het VEMW-standpunt. De Rli onderscheidt vier energiebehoeftetypes met elk een eigen tran-
“D 8
sitiepad (zie figuur 1). Voor VEMW-leden zijn voornamelijk de transitiepaden van ‘Energie voor lage temperatuurwarmte’ en ‘Energie voor hoge temperatuurwarmte’ van toepassing. Het eerste betreft ruimteverwarming voor de gebouwde omgeving. Het tweede is de warmte benodigd voor productieprocessen van de energie-intensieve- en voedingsmiddelenindustrie. Het transitiepad voor de gebouwde omgeving kan het snelst verlopen door maximale besparing en verduurzaming van de
energievraag. Technologieën hiervoor zijn beschikbaar. De curve verloopt hier dan ook als eerste steil naar beneden. Ik denk dat de Rli terecht constateert dat hier de eerste grote stappen kunnen worden gemaakt.” En voor de energie-intensieve industrie? “Voor productieprocessen in de energie-intensieve industrie en de voedingsmiddelenindustrie moet eerst maximaal worden ingezet op energiebesparing. Verdere reductie van de
VEMW Journaal | December 2015
Visie
CO2-uitstoot vergt innovatieve technologieën die nu nog niet beschikbaar zijn. De curve loopt daarom eerst vlak om vanaf 2030, als de vruchten kunnen worden geplukt van investeringen in innovaties, steil naar beneden te lopen. De Rli vermeldt terecht dat de sector met de hoge temperatuurwarmtevraag de enige sector is die al aanzienlijke reducties heeft gerealiseerd. In tegenstelling tot de andere sectoren.”
“Innoveren doe je niet met een pistool op het hoofd” Is hierbij de internationale concurrentie meegewogen? “Ja, bij de hoge temperatuursenergievraag stelt de Rli terecht dat hier rekening moet worden gehouden met het internationale speelveld van de energie-intensieve industrie en de voedingsmiddelenindustrie. Gebeurt dat niet dan vertrekt de energie-intensieve industrie uit Nederland. Je lost het probleem dan niet op, je maakt alleen maar een einde aan die bedrijvigheid in Nederland. De Rli maakt terecht onderscheid tussen resultaatverplichtingen en inspanningsverplichtingen.
Resultaatverplichtingen zijn alleen mogelijk op die terreinen waar Nederland zelfstandig kan handelen. Inspanningsverplichtingen moet je aangaan in de Europese en internationale politieke arena. Ik denk dat dat een heel zinvol onderscheid is wat de Rli maakt.” Tot zover het goede nieuws? “Wat vragen oproept is dat de Rli de CO2doelstelling in een wet wil verankeren. Hoe zich dat verhoudt tot de Europese doelstelling voor CO2-reductie maakt de Rli niet duidelijk. Een Nederlandse kop op Europees beleid is niet wenselijk. Dit advies lijkt daarmee in strijd te zijn met de eigen aanbeveling om de concurrentiepositie in het oog te houden. Een andere tegenstrijdigheid in het rapport betreft de benadering ten aanzien van innovaties. De Rli zegt terecht dat innovaties moeten plaatsvinden. De Rli onderschrijft hierin enerzijds het belang van samenwerking en langetermijnafspraken, anderzijds spreekt zij over sancties. Sancties helpen niet. Innoveren doe je niet met een pistool op het hoofd. Dit advies staat haaks op het convenantenbeleid dat in Nederland succesvol is. Grootschalige energiebesparing en verduurzaming van energieprocessen in de industrie moeten worden gefaciliteerd.”
Totaal maximaal 0-30 Mt
163 Mton
1990
2015
2020/2023
2030
IJkpunt 2035
Hans Grünfeld
Om de continuïteit van beleid ten aanzien van duurzaamheid te bevorderen adviseert de Rli een regeringsfunctionaris hiervoor verantwoordelijk te stellen. Hoe staat VEMW hier tegenover? “Dat er een zekere mate van continuïteit in beleid nodig is om grootschalige investeringen van de grond te krijgen lijkt mij logisch. De oplossing die de Rli hiervoor aandraagt roept echter zeer veel vragen op. Zij adviseert verduurzaming te ‘depolitiseren’ en de uitvoering van dit beleid aan een regeringsfunctionaris over te laten. Maar hoe wil je zo’n belangrijk onderwerp, waar forse belangen mee zijn gemoeid, depolitiseren? Energie is een taak voor de politiek niet voor een regeringscommissaris. Dit kun je niet overlaten aan een ambtelijke organisatie zonder rechtsbescherming en adequate belangenafwegingsmechanismen.” Hoe wordt de transitie gefinancierd? “De raad concludeert terecht dat de transitie naar een nagenoeg CO2-vrije energievoorziening grote impact zal hebben op de inkomsten van de overheid. Allerlei heffingen die te maken hebben met het gebruik van fossiele energie drogen op. Volgens de Rli is hier direct zo’n € 5 miljard, en indirect € 14 miljard, mee gemoeid. De Rli laat helaas na om ook maar een begin te geven van een oplossing voor dit omvangrijke probleem.”
2050
Energie voor hoge temperatuurwarmte Energie voor het voorzien in transport en mobiliteit Energie voor verlichting, apparaten Energie voor lage temperatuurwarmte
Figuur 1. Transitieopgave per functie van energie (buigpunten in de pijlen zijn indicatief)
De QR-code verwijst naar het Rli-rapport en de
Bron: Rli
reactie van VEMW hier op.
VEMW Journaal | December 2015
9
Beleid
‘Vermijd oude reflexen in nieuwe plannen waterfinanciering’ Na de uitgebreide onderzoeksfases naar de financiering van het waterbeheer [zie kader] start nu de discussie over de houdbaarheid ervan. VEMW is hierbij betrokken. Voorzitter van de VEMW-Beleidsgroep Water, Hans Kroes, schetst het belang voor VEMW-leden.
Hans Kroes, Hoofd Technische Zaken, SHE Manager Heineken Nederland Supply
Waarom is dit traject relevant voor VEMW-leden? aterbeheer heeft alles met kosten te maken. Daar moet je altijd alert op blijven. Er kunnen nieuwe heffingen aankomen, of bestaande heffingen kunnen worden aangepast. Meestal resulteren die in een kostenverhoging in plaats van een verlaging. Dat is wat ons betreft alleen legitiem als dat aantoonbaar leidt tot verduurzaming van het waterbeheer.”
“W
Wat zijn de plannen? “Die zijn nog in ontwikkeling. Minister Schultz heeft een plan van aanpak gepresenteerd waarin zij aangeeft hoe zij tot voorstellen wil komen. Zij gaat nu eerst het gesprek aan met alle stakeholders. Het is goed hierin gezamenlijk op te trekken en dat de industrie hierin ook een stem heeft.” Wat wil VEMW? “Wij willen een goede dialoog waarbij ‘out of the box’ wordt gedacht en waarbij niet automatisch naar nieuwe of hogere heffingen wordt gegrepen. Die oude reflex is er helaas nog wel, maar de onderbouwing hiervoor is
10
vaak onvoldoende. Verbeter eerst de efficiëntie in de keten en kijk vooral naar de effectiviteit van bestaande heffingen. Voor bijvoorbeeld de zuiveringsheffing (indirecte lozing op het riool) wil je toe naar een maatwerkoplossing waarbij waterschappen en bedrijven gezamenlijk kijken naar de meest doelmatige
en duurzame wijze voor het zuiveren van afvalwater. Hierbij spelen hergebruik van water, restwarmte en nutriënten een rol. De heffing op directe lozingen is een voorbeeld van een heffing, die achterhaald is en afgeschaft zou moeten worden.” “De industrie is geen melkkoe” “De kosten moeten worden neergelegd waar ze thuis horen. Met andere woorden de vervuiler betaalt. Meer aandacht is nodig voor diffuse verontreingingsbronnen en voor ‘nieuwe’ stoffen zoals hormonen en medicijnresten. Steeds weer blijkt dat diffuse bronnen het grootste aandeel hebben in de belasting van het grond- en oppervlaktewater. Het is vreemd dat de groepen die het meest bijdragen aan de vervuiling nog steeds worden ontzien. De industrie is geen melkkoe. Voldoende water van goede kwaliteit is voor de voedingsmiddelenbedrijven, de chemische industrie en de papierindustrie aanleiding geweest om zich in Nederland te vestigen. Dat is een basisinfrastructuur. Het zou ons helpen als de overheid ziet dat er inspanningen moeten worden geleverd om die infrastructuur goed op peil te houden.”
Juni 2014
Publicatie OESO-rapport ‘Water governance in the Netherlands: Fit for the future?’ Aanbeveling: Nederland kan de principes “de vervuiler betaalt” en “de gebruiker betaalt” aanscherpen
Fase 1 Juni 2015
Publicatie ‘Twijnstra en Gudde’-rapport ‘Toekomstbestendige en duurzame financiering van het Nederlandse waterbeheer’. Een overzicht van de huidige bekostiging van het Nederlandse waterbeheer en de variabelen die toenemende kosten veroorzaken.
Fase 2 2e helft 2015
Minister Schultz presenteert plan van aanpak en bereidt discussie voor met Bestuursakkoord Water (BAW) partners.
Fase 3 Medio 2016
Verkennen van de verbetervoorstellen. VEMW standpunt: Ongebreidelde tariefstijgingen zijn ondermijnend voor de positie van de waterafhankelijke industrie.
Begin 2017
Advies aan de minister.
VEMW Journaal | December 2015
Vereniging
Nieuwe voorzitter Taakgroep Elektriciteit Anouk van Loon volgt Cock Pietersen op als voorzitter van de Taakgroep Elektriciteit vanwege het toetreden van Pietersen tot het VEMW-bestuur. Een korte kennismaking met de nieuwe voorzitter. Tata Steel “Ik werk, evenals Cock Pietersen, bij Tata Steel. Ik ben als ‘Manager Energy Procurement’ verantwoordelijk voor de inkoop van gas en elektriciteit voor onze downstreamactiviteiten. Dat zijn activiteiten waarbij het staal verder wordt verwerkt op locaties in Nederland, België, Duitsland en Frankrijk. Daarnaast ben ik verantwoordelijk voor het contract dat de omzetting van onze restgassen in elektriciteit regelt. Je hebt het dan over circa 2.8 TWh.” Waarom is de Taakgroep Elektriciteit belangrijk? “De elektriciteitsmarkt verandert momenteel op vele fronten. Denk aan de flow based marktkoppeling, leveringszekerheid, het samenvoegen van de elektriciteitswet en gaswet in STROOM en milieudoelstellingen die steeds belangrijker worden. Dat zijn stuk voor stuk heel ingrijpende ontwikkelingen
die veel impact kunnen hebben op de wetgeving en kosten. VEMW maakt de ontwikkelingen via de Taakgroep Elektriciteit goed inzichtelijk voor de VEMW-leden. Met goede onderbouwing kan zo één gezamenlijk standpunt worden gevormd en staan we sterker om beleid te beïnvloeden.” Wat zijn aandachtspunten voor 2016? “De invulling van de nieuwe Energie Unie en de uitkomsten van de klimaatconferentie in Parijs (COP21) kunnen ons raken. Daarnaast is een belangrijke discussie gaande over ruim €700 miljoen aan veilinggelden. Ontstaan als gevolg van prijsverschil tussen de verschillende markten en opgehoest door de aangeslotenen. In Europese regels staat hoe dat geld moet worden besteed, maar TenneT en de minister hebben daar hun eigen idee over. In dit soort grote issues is een belangrijke taak voor VEMW weggelegd.”
Anouk van Loon
Kennis delen “In de Taakgroep Elektriciteit ontmoet je mensen met dezelfde werkzaamheden bij diverse bedrijven. Het bespreken van de verschillende onderwerpen is ontzettend interessant en leerzaam. Door het delen van kennis en met goede voorbereiding van VEMW worden kansen en bedreigingen op het gebied van elektriciteit inzichtelijk. Benut deze sterkte van VEMW!”
Spoor Column
Samen anticiperen
Ton Spoor, voorzitter VEMW
Eén van de opdrachten van onze lidbedrijven is om veilig en betrouwbaar de bedrijfsactiviteiten uit te voeren. De overheid houdt hier toezicht op en stelt de regels vast. Dat is een overzichtelijk model. Helaas ontstaan er wel eens situaties waarvan niet alle risico’s bekend zijn. Denk bijvoorbeeld aan de onvoorziene lozing van een stof waarvan we weten dat die niet een direct gevaar vormt als het in onze omgeving terecht komt. Maar waarvan de exacte veiligheidseffecten ook niet volledig bekend zijn. Dan blijkt het model tussen zakelijke consument en toezichthouder ineens niet zo overzichtelijk meer. De huidige maatschappij heeft de sterke neiging risico’s uit te sluiten. Gebeurt er iets waarvan de gevolgen niet onmiddellijk volledig bekend zijn, dan ontstaat er al gauw politiek tumult. De emotie wint het dan vaak van
VEMW Journaal | December Augustus 2011 2015
de ratio bij te volgen procedures en te nemen maatregelen. Betrokken partijen worden geconfronteerd met lastige dilemma’s. Wederzijds vertrouwen en duidelijkheid over de taakopvatting tussen bedrijf en toezichthouder zijn in dit soort situaties belangrijk.
Met dat gegeven hebben overheden en bedrijven een gezamenlijk belang om vooraf na te denken over hoe te handelen bij het ontstaan van een dergelijk probleem. Het geeft partijen een kans een aantal goed doordachte stappen te doorlopen en de uiteindelijke besluiten te nemen op basis van zakelijke feiten. Dit bevordert de transparantie over de besluitvorming tijdens dit soort incidenten naar alle belanghebbenden. Het motto is hier: SAMEN ANTICIPEREN. VEMW is blij om met de overheden betrokken te zijn bij de aanpak van deze mogelijke problemen.
11
Vereniging
Nieuw VEMW-lid: BP VEMW heeft BP als nieuw lid mogen verwelkomen. Een korte introductie van BP door Managing Director Hendrik Muilerman.
gas- en elektriciteitswet. Die wetgeving en procedures zijn vaak zeer complex. Daar is VEMW expert in. Mooie voorbeelden zijn de tariefstellingen van gastransport en -aansluitingen.”
Agenda 22 januari 2016 VEMW Energielunch REMIT VEMW, Woerden
Wat verwacht BP van VEMW “Dat VEMW zich blijft opstellen zoals zij dat de laatste tien jaar heeft gedaan. Veel mensen vergeten nog wel eens dat Nederland een buitengewoon energie-intensief land is. Een iets luidere stem richting de politiek juicht BP toe. VEMW heeft daarvoor een uitstekende positie en geloofwaardigheid opgebouwd.”
Hendrik Muilerman
Wat zijn de energiebelangen van BP als gebruiker? “BP heeft een van haar grootste raffinaderijen in Nederland. 60% van de operationele kosten zijn energiekosten. Energiekosten - en dan met name de kostenverschillen tussen de verschillende regio’s die kunnen oplopen tot boven de honderden duizenden euro’s - is een belangrijk onderwerp voor BP.”
Colofon
April 2016 Seminar Gasmarkt Locatie nader te bepalen
Welke expertise brengt BP met zich mee “Nederland heeft een grote raffinagesector, die sterk verbonden is met de chemie (meer dan in andere landen). Dat maakt Nederland bijzonder. Raffinage is een van de grootste energieverbruikers in Nederland. Het is daarom goed dat een raffinaderij lid is van VEMW. De BP groep heeft veel kennis van de mondiale energiemarkt die wij graag voor VEMW inzetten.”
Kijk voor meer informatie en aanmelding op de website www.vemw.nl onder ‘activiteiten’.
VEMW wenst al haar leden een gezond en succesvol 2016 toe!
Waarom is BP VEMW lid geworden “VEMW doet belangrijk werk met veel effect op raffinaderijkosten. VEMW heeft een goede trackrecord op het gebied van regelgeving rondom de
VEMW
11 Maart 2016 VEMW Energielunch Wetsvoorstel STROOM VEMW, Woerden
Aan de totstandkoming van deze uitgave is de uiterste zorg besteed. Voor informatie die onvolledig of onjuist is opgenomen, alsmede voor de gevolgen van activiteiten die ondernomen worden op basis van deze informatie aanvaarden wij geen aansprakelijkheid.
AL 100 JAAR Hét kenniscentrum en dé belangenbehartiger voor zakelijke energie- en watergebruikers.
‘VEMW Journaal’ is een uitgave van de Verenig-
Reacties
VEMW:
Houttuinlaan 12
ing voor Energie, Milieu en Water (VEMW).
Als u wilt reageren op artikelen
3447 GM Woerden
‘VEMW Journaal’ wordt verspreid in een oplage
of zelf interessant nieuws te
Tel 0348 48 43 50
van ca. 2.000 exemplaren onder VEMW-leden en
melden heeft, kunt u zich wenden
desk@vemw.nl / www.vemw.nl
relaties en verschijnt ieder kwartaal.
tot VEMW, Thessa de Ridder,
Druk:
JP Offset
tel 0348 48 43 57.
Opmaak: SD Communicatie, Rotterdam
ISSN 1389-7691
Volg ons op
@vemwnieuws