МАХ, МАХАН БҮТЭЭГДЭХҮҮНИЙ НЭМҮҮ ӨРТГИЙН СҮЛЖЭЭНИЙ ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ Хөдөө Аж ахуйн Маркетинг Төсөл - ХХААБ- Техник Туслалцаа Мал Аж ахуйд Суурилсан Амьжиргааг Дээшлүүлэх Төсөл Т.Энхжаргал - Техникийн Зөвлөх Улаанбаатар 2016.04.12
Ерөнхий мэдээлэл 1. Мах бэлтгэлийн тогтолцоо 1.1. Ерөнхий мэдэлээл 1.2. Малын тоо толгой 1.3 . Бэлчээрийн даац 2.
Үйлдвэрлэл ба өнөөгийн байдал 2.1. Монгол улсын хэмжээнд үйл ажиллагаа явуулж буй үйлдвэрийн мэдээлэл 2.2. Махны салбарын өрсөлдөх чадварын судалгаа 2.3. Үйлдвэрийн болон гар аргаар бэлтгэсэн мах, махан бүтээгдэхүүн 2.4. Мал, махны хэрэгцээ 2.5. Махны эрэлт, нийлүүлэлт
3. Махны нэмүү өртгийн сүлжээнд тулгамдаж буй асуудалууд 5.1. Давуу болон сул тал 5.2. Өрсөлдөх чадвар Дүгнэлт \гадаад болон дотоод зах зээлд нөлөөлөх хүчин зүйлсүүд \
МАХ БЭЛТГЭЛ 1.1. Ерөнхий мэдэлээл Мал бэлтгэл 8 -10 сая толгой мал Мах үйлдвэрлэл 200- 230 мян.тн /800 тэрбум/ Махны экспорт 3, 2 мян .тн Үхрийн махны импорт 30 тн /700 сая төгрөг / Махны нийт импорт 9 мян.н /27 тэбум төгрөг/ ХАА-н салбарт ажиллагсдын тоо 392,000 хүн Малтай өрх 216.7 мянган өрх Малчин өрхийн тоо 153.1 мянган өрх Малчны тоо 297.8 мянган өрх
1.2. Малын тоо толгой Малын тоо /толгой 35000 30000 25000 20000 15000 14,480.4
23,214.8
23,008.9
23,592.9
18,141.4
15,668.5
10000 5000 0
2,339.7 2,112.9 2011
2,584.6 2,330.4 2012
2,909.5
3,413.9
3,780.4
2,176.0 1,920.3 2010
2,619.4 2013
2,995.8 2014
3,295.3
2010
2011
2012
2013
2014
2015
Адуу
2010 2011 2012 2013 2014 2015
Адуу 1,920.3 2,112.9 2,330.4 2,619.4 2,995.8 3,295.3
Үхэр 2,176.0 2,339.7 2,584.6 2,909.5 3,413.9 3,780.4
Үхэр
Хонь
Хонь 14,480.4 15,668.5 18,141.4 23,214.8 23,008.9 23,592.9
2015
Тэмээ
Ямаа 13,883.2 15,934.6 17,558.7 19,277.6 22,008.9 23,592.9
Тэмээ 273.4 280.1 305.8 321.5 349.3 368.0
нийт 32,733.3 36,335.8 40,920.9 48,342.8 51,776.8 54,629.6
1.3 . Бэлчээрийн даац Бэлчээрийн даацын хэтрэлт 100
90.9 86.2
90 80
76
76
76
75 74.7
74
74
67.3
70 60.2 60
54.8
50 40 30 20 10 0 2010
2011
2012 Бэлчээрийн даац сая.тол
2010 2011 2012 2013 2014 2015
2013
2014
2015
Малын тоо сая.тол
Бэлчээрийн даац сая.тол
Малын тоо сая.тол
76 76 76 75 74 74
54.8 60.2 67.3 74.7 86.2 90.9
ҮЙЛДВЭРЛЭЛ БА ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ 2.1. Үйл ажиллагаа явуулж буй үйлдвэрийн байршил
2
7
4
4
3 22
2
1
Мал нядалж, эхлэн боловсруулах үйл ажиллагаа эрхэлдэг аж ахуйн нэгжүүд
2.3. Үйлдвэрийн болон гар аргаар бэлтгэсэн мах, махан бүтээгдэхүүн
2010 Гар аргаар бэлтгэсэ н 94%
Үйлдвэр ийн аргаар бэлтгэсэ н…
2012 Гар аргаар бэлтгэсэ н 92%
Үйлдвэр ийн аргаар бэлтгэсэ н 8%
2011 Гар аргаар бэлтгэсэн 94%
Үйлдвэр ийн аргаар бэлтгэсэ н…
2013 Гар аргаар бэлтгэсэ н 91%
Үйлдвэр ийн аргаар бэлтгэсэ н…
2.5. Мал, махны хэрэгцээ 1. АНУ 2. ДАНИ
Дотоодын зах зээлийн хүн амыг байршилаар харьцуулсан байдал
3. ИСПАНИ 9%
4. АВСТРАЛИ 5. ШИНЭ ЗЕЛАНД
23%
45%
6. АВСТРИ 7. КИПР 23%
8. МОНГОЛ 9. ФРАНЦ 10. КАНАД
Дэлхийд махны хамгийн өндөр хэрэглээтэй эхний 10 орон
Улаанбаатар хот
Аймгийн төв, томоохон сууринд
Сумын төвд
Хөдөөд
Дотоодын зах зээлийн хүн амыг байршилаар харьцуулсан байдал Улаанбаатар хот 45% Аймгийн төв, томоохон сууринд 23% Сумын төвд 23% Хөдөөд 9%
2.6. Махны эрэлт, нийлүүлэлт Үйлдвэрийн аргаар боловсруулалтын хэмжээ
Монгол улсын жилийн махны хэрэгцээ 250.0 204.0
25.0
208.0
200.0
168.2
171.3
174.7
178.5
22.0
20.0
150.0
15.0
100.0
10.0
15.0
16.0
16.8
16.0
11.7
5.0
50.0
-
2010 2010
2011
2012
2013
2014
2011
2012
2013
2014
2015 Үйлдвэрийн аргаар боловсруулалтын хэмжээ
Монгол улсын жилийн махны хэрэгцээ
Экспорт, тн 30.0 25.0
24.0
20.0 15.0
11.0
10.0 5.0
4.4
4.1
3.0
2012
2013
2014
5.2
2010
2011
Экспорт, тн
2015
2015
ҮЙЛДВЭРЛЭЛ, БОРЛУУЛАЛТАД ТУЛГАРЧ БУЙ ГОЛ БЭРХШЭЭЛ
Бэлтгэн нийлүүлэх тогтолцоо бүрдээгүй Махыг мал эмнэлэг, ариун цэврийн хяналтгүй гар аргаар бэлтгэж зах зээлд борлуулдаг Статистик мэдээ боловсронгуй биш Махны чиглэлийн бордооны аж ахуй хөгжөөгүй , зөвхөн бэлчээрийн малын махаар хэрэгцээг хангаж байгаа нь махны үнийн хэлбэлзэл үүсгэдэг Мэргэжлийн боловсон хүчин, эксперт дутмаг Махны үйлдвэрүүдийн санхүүгийн боломж хязгаарлагдмал - үйлдвэрийн тоног төхөөрөмжийг бэлтгэх - хангалттай махны нөөц бэлтгэх Монгол мах олон улсын худалдааны стандарт шаардлагад нийцэхгүй - Мал эмнэлэг,ариун цэврийн нөхцөл \үлдэгдэл бодис\ - Малын бүртгэлжүүлэлт, хяналтын систем - Малын өвчлөл - Малын үржил - Малын тэжээл Малчид малдаа мөнгө зарж хөрөнгө оруулалт хийдэггүй Малын бүртгэл мэдээллийн систем нэвтрээгүй