khmer indian culture

ទវ - ៃឆសុក

សិកស

វបបធម៌ - អរយធម៌ ិ ែខមរ - ឥណ ឌ

រសបតម ិ សិកសថមី កមមវធី

សរមប់ ថនក់ទីបញច ប់ នង ិ ថនក់េរតៀមឧតតមសកស ិ

ទវ - ៃឆសុក សរសតចរយ បរ ិញញ

វទយល័ យ ទួលេគក ិ

សិកស

វបបធម៌ - អរយធម៌ ិ ែខមរ - ឥណ ឌ

សរមប់ សរមប់ ថនក់ទបញច ប់ ី

នង ិ

ថនក់េរតៀមឧតតមសកស ិ

រកសសិទិធ

ឆនស ំ ិកស ១៩៧១ - ៧២

អរមភបទ រគប់របេទសទំងអស់កុ នងេលក

ជតិ ។

សុ ទែធ តមនេគលចរក ឹ

វបបធម៌

េគអចដងស គ ល់របេទសជតមួ តលស់ មនវឌឍនភព ឹ ិ យចំេរនលូ 

អរយធម៌ ិ

របចំរបេទស

ជអរយរបេទស ឬ ទន់ ិ

េខសយមនឱនភពជអនរយរបេទស េដយសរែតវបបធម៌ អរយធម៌ របេទសជតេនះ ឯង ។ ិ ិ ិ

រឯែខម រវញ ក៏មនវបបធម៌ អរយធម៌ ជេគលចរក ិ ី ិ ឹ របចំជតែខម ិ រ របេទសែខមរែដរ ។ កនុង

ករណេនះ ី ជតខល ិ ួន

ែខមររគប់រប ូ

របេទសខលួ ន

ចំបច់រតូវែតេចះដងយល់ សគល់េដយចបស់លស់ ឹ

អំពីតៃមល

វបបធម៌ អរយធម៌ ជតិ ។ ិ

មនែតប៉ ុេណ ណ ះ ែខមររគប់រប ូ ិ

ផលរបេយជន៍

កំណកំេណត 

នូវវបបធម៌

របភព

គបបនំ យេលកតេមក ង ី គននយមជួ ិ  

អរយធម៌ ិ

នងលកខ ណះផទល់ៃន ិ

េលកសទ  ួ យវបបធម៌

អរយធម៌ ិ

ជតេដយខំ បណុ ដ ះចតត ែខមរនយម ឲយបនរជួតរជបទួេទរគប់មជឈដឋន ៃន ិ ិ គំនិត អនកជតនយម ិ ិ ិ

សងគមែខមរ ។

រពមជមួយេនះ

នងមេធយបយ ិ

ៃឆនផសយវបបធម៌

ែខមររគប់រប ូ

អរយធម៌ ិ

មនករណកចច ំ ច់ ី ិ ចប ែខមរ

ំ  ិ េទៃនពភពេលក នងេលបឿន រសបតមដេណរវវតត ។ ិ ិ ិ

រតូវសកស ិ ី ិ រសវរជវរវរកវធ

ឲយបនចំេរនលូ តលស់ 

ដុះដលមនសនទុ ះ

ខញុ ំពយយម របែមរបមូល េរៀបេរៀង ចងរកងេសៀវេភ (វបបធម៌ អរយធម៌ ែខមរ - ឥណ ឌ ) េនះ ិ

េដមបបង  ី ហញ

អំពមូ ី លធម៌

នងទំ ិ នក់ទំនងែដលជទរមមូលដឋន

តរមូវតមេសចកដីរតូវករៃនសិកខកមជន ។ សូ មអភ័យេទស

ែដលបនេចះដង ឹ

អំពីសំ ណក់អស់េលក

យល់ចបស់

អំពវបបធម៌ ី

សូ មេមតតជួយែកតរមូវ តមករគួរ ។

អនករបជញ អរយធម៌ ជតិ ិ

រទរទង់វបបធម៌

បណិឌ ត

បញញ វនត

អរយធម៌ ែខមរ ិ

អនកជតនយម ិ ិ

ចំេពះកំហុសេដយអេចតន ។

សូ មចតត ទិសទី ! ិ គំនតជតនយមេកតមនរគប់ ិ ិ ិ 

សូ មជួយតេមកង ជតិ !  វបបធម៌ អរយធម៌ ិ

ទវ - ៃឆសុក សរសតចរយ បរ ិញញ

ឯកសរពិេរគះ វបបធម៌ អរ ិយធម៌ ែខមរ

៉ សក់ េកង - វន់

េវទនិយម

ប៉ ង - ខត់

េវទបញញ តិត

ប៉ ង - ខត់

ទសសនវ ិជជ ពុទធសសន

ប៉ ង - ខត់

របវតតិពុទធសសនរបេទសែខមរ

ប៉ ង - ខត់

វបបធម៌ អរ ិយធម៌ ែខមរ

លង - ហប់ អន

អំពីពុទធសសន

លវី - ហវីណូត៍

អរ ិយសចចកថ

អ៊ុំ - ស៊ូ

វបបធម៌ អរ ិយធម៌ ែខមរ

ស - សរុន

អំពីរបសទខលះេនអងគរ

ហួត - តត

ិ ជ ែផនកសិលបះែខមរ សិលប៍វជ

ែត - េម៉ងហប់

មគគុ េទទសក៍ នគរវតត

ប៉ ង - ខត់

ពនលឺអសុីទីវប

ញ៉ុក - ែថម

វបបធម៌ ឥណូឌ - ែខមរ

ម៉ុម - ម៉ុ ន

Histoire ancienne des Etats Hindouisés d’Extrème-Orient

G. Coedès

Angkor, Hommes et Pierres

G. B. Groslier

Guide du Musée National

M. Giteau

Préface pour Angkor

EF-EO

Nouveau guide d’Angkor

H. Marchal

Les Monuments du Groupe d’Angkor

M. Glaize

Histoire du Cambodge

M Giteau

មតិកេរឿង េឈមះអតថបទ

ទំព័រ

លំនំេដម ............................................................................................................ ១ អតថន័យៃនពកយវបបធម៌ ....................................................................................... ២ អតថន័យៃនពកយអរ ិយធម៌ ..................................................................................... ៤ តរងបងហញែមកធងអរ ិយធម៌ ........................................................................... ៦ ឥទធិពលអរ ិយធម៌ ................................................................................................. ៨ ទសសនះេលក G. Coedès ................................................................................១១ ទសសនះេលក Groslier .....................................................................................១៥ មូលធតុ ៃនអរ ិយធម៌ែខមរ .................................................................................១៨ េវទនិយម..........................................................................................................១៩ បញ ហ ពុ ទិធភវះ សុខ កនុងលទធិេវទ .................................................................... ២២ រពហមណ៍និយម ...............................................................................................២៣

រពះរពហម ..........................................................................................................២៤ រពះសិវះ (ឥសូរ)................................................................................................២៤ សិវលិងគ ........................................................................................................... ២៧ រូបសិវះ ............................................................................................................ ២៧ ិ ុ .............................................................................................................២៨ រពះវសណ

ិ ុ ១០ យ៉ ង ..........................................................................................២៩ អវតរវសណ

ិ ុ .............................................................................................................. ៣០ រូបវសណ

ិ របតិបតិតកុង វធី ន សសនរពហមណ៍ ..................................................................... ៣១ ពិធីបូជយញញ និ ងបូជអគគី...............................................................................៣២

វណណ ះ ៤ កនុងលទធិរពហមណ៍ .............................................................................. ៣៣

បញ ហ ពុ ទិធ ភវះ សុខះ កនុងលទធិរពហមណ៍ ...................................................... ៣៤

តបះ េយគះ.................................................................................................. ៣៥

អតម័ន .............................................................................................................. ៣៦ សំសរះ ឬ សំសរវដដ ...................................................................................... ៣៧

-D-

េឈមះអតថបទ

ទំព័រ

សសនរពហមណ៍ និង សងគមែខមរ................................................................. ៣៨ ជំេនឿ ............................................................................................................... ៣៩ របៃពណី ទំេនៀមទមលប់ ................................................................................... ៣៩ សិលបះ ............................................................................................................ ៣៩ អកសរសិលប៍ .......................................................................................................៤១ លកខណះអកសរសិលប៍ែបបរពហមណ៍និយម..........................................................៤២ ពុទធសសន......................................................................................................៤៤ ពុទធរបវតតិ ...........................................................................................................៤៥ ពុទធលទធិ រពះៃរតបិ ដក......................................................................................៤៨ នកយ ពុទស ធ សន ............................................................................... ៥០ ិ េគលរបតបតត ន ពុទស ធ សន ....................................................................៥២ ិ ិកុ ង

បញ ហ ពុ ទិធ ភវះ សុខ កនុ ងពុ ទធលទធិ ..................................................................៥២

ពុទិធ:

ិ ជ ៣ របករ..........................................................................................៥៤ វជ

អរ ិយសចច ៤..................................................................................................... ៥៧ បដិ ចចសមុ បបទ..................................................................................................៦២ ពុទធសសន និង សងគមែខមរ .......................................................................... ៦៣ ជំេនឿ ................................................................................................................៦៤ របៃពណី ទំេនៀមទមលប់ ....................................................................................៦៤ សិលបះ .............................................................................................................៦៥ អកសរសិលប៍ .......................................................................................................៦៨

វបបធម៌ អរ ិយធម៌ ែខមរ  : លំន ំេដម ំ ់ ន មនសសទងអសកងេលក ុ ុ

់ ់ ួល ចងឲយរបេទសជតរបសខន ិ

់ រគបជត ិ

ំ ៉ ែតងែតមនបណងបងរបថ ន

់ ំ  ់ ិ ័ បនលតលសចេរនរគបវសយ ូ

់ ុ ិ េរពះេគបនចតទកវទយសរស ត

សពនងសខសភមងល វ ឹ ុ ុ គ ។

់ រលរបេទស

៏ ំ ់ ជមេធយបយដសខន

អករបជ ន ញ បញវន ញ ត វទយវទ ិ ិ ូ

ទសសនវទ ិ ូ

តមេលបឿនៃនវទយសរស ត ិ

់ វ ់ សរមបេធឲយមនសសបនភបរប ុ

ែដលជអកមនសសនយម ន ុ ិ

ជតនយម ិ ិ

បន

ំ ិ ់ ់ ់ ិ ំ រចន សងមមនសសឲយបនរបកប ខរះរក រគបមេធយបយ ចតរគបវធនករ េដមបេរៀបច គ ុ  ី

៌ ព ់ ព ់ អ េដយ សខ សនភព មនអរយធមខងខសលរបេសរ ុ ឋ ិត ិ  សមជពលរដៃនអរយរបេទសកង ិ ុន

ំ ពភពេលក ។ ឯមេធយបយ េរៀបចសងមមនសស េទះជខងវទយសរស ក គ ុ ត ីដ អកសរសរស ត ិ ិ កី ដ

សិលបះអកសរសលប ៍កី ដ ិ

ំ មលដនធ ូ ឋ

៌ គវបបធម ឺ

ំ ់ ទងអសេនះ

៌ អរយធមនន ិ

ំ ់ ំ សទ ុ ែតមនទនកទនង ធ

់ ន ែដលបនឆងកតគេទវញេទមក ល ិ

ំ ី មយេទរបេទសមយេទៀត អពជតមយេទជតមយ ។ ួ ួ ិ ួ ិ ួ ៌ រឯវបបធម ី

៌ ម អរយធមែខរ ិ

ំ ី មនរបភពេចញមកអព

៏ ំ ់ ំ រ កមនទនកទនងនងបរេទសខះែដ ល ឹ

ំ ី អពរបេទស

ដចជឥណ ូ ឌ

ំ បរង

៌ ចន យន េសៀម លវ ជេដម មនវបបធម៌ អរយធម ួ ម ៏ ល ់  ។ ែតែខរកធបជមហរបេទស ិ ិ

ំ  ុ ័ ំ េដយបន ចេរនរងេរឿងនអតតសមយ រពមទងមនកត ត មលបលបញេពញពភពេលក ិ ី ិ ិន ី ិ៍ដ ំ ទកេករដែណល ុ

័ ត សលរបសទអងរវតជភសតង គ ត ិ ុ

់ ់ ឹ េឃញរបតយកស ជកចបសនងេនរត ។ 

៌? េតអែដលេហថ វបបធម៌ អរយធម  ីវ ិ

- 1 -

េដមបបងញពភពេលក  ី ហ ិ

ឲយបន

វបបធម៌ Culture អតថន័យ ័ ៉ វបបធម៌ មននយេរចនែបបយង ែដលឋតេនេលទសសននយម េផសង ៗ គន ។ ិ   ិ

់ : វបបធមគករផសំ ៌ ឺ ំ - ទសសនះខះ បណះចេណះវជនងរបជសរត ល យលថ ញ ម ិ ជ ិ ី ុដ

ឲយលត ូ

់ ំុ ំ  លសចរងចេរន េដយវទយសរស អកសរសរស ត ជេដម ត សលបះ ិ  ។ ិ

់ : វបបធម៌ គឺ ចេណះេចះដង ំ - ទសសនះខះ ករសកស ករអបរ់ ំ ។ ល យលថ ឹ ិ

់ : វបបធម៌ គឺ ករសកសពរងី - ទសសនះខះ កវជ ល យលថ ិ ជ ។ ិ

់ : វបបធម៌ គឺ អៗ ់ - ទសសនះខះ ែដលទកទងនងករសកស ករអបរ់ ំ ។ ល យលថ ីវ ឹ ិ

់ : វបបធម៌ គឺ អៗ - ទសសនះខះ ល យលថ ីវ ័ ។ សយ

ដេចះ ូ ន

តមទសសនះខងេលេនះ 

ករបណះរបជសរត ញ ម ី។ ុដ បែន ុ៉ ត

ំ  ់ ែដលេធឲយមនករចេរនលតលស ូ វ

៌ ំ វបបធមសេដយកករសកស ិ

ំ ករអបរ់ ំ ចេណះវជ ិ ជ

វបបធម៌ < វបប + ធម៌

វបប: Vappa:

ំ ់ ចេរន ំ  សណប ពេរងះ លតលស ដះដល បណះបណល ។ ូ ុ ដ ុដ

ធម៌: Dharma:

៌ រទស ឹ ី ដ ឬ ធមភព

ំ ព នេឆះេទរកវឌឍនភព

សកមម ។

េហតេនះ ុ

វបបធម៌

េដយវជ ិ ជ

នងករអនវតនយង ុ ត ៍ ៉ ិ

៌ ំ គរទស ដ ឺ ឹ ី ដ ឬ ធមភពទងឡយែដលបណះបណលេសចកចេរន ីដ ំ  ុដ

់ របជនងឧតមគតដរបេសរខងខសរបសមនសស ញ ិ ត ុ ិ ៏  ព ់ ព ់ មនសស ុ

រគបវ់ ិ -

៌ សលធម ី

ករសកស ិ

ំ  ់ េធឲយមនករចេរនលតលស ូ វ

់ ំ ់ ករអបរចបប

ំ ទេនៀមទមប ល ់

ភស ជេដម េដមបរចនៃឆខន មនសសមកៗ ឲយៃថថរខងខស ន ួល ុ ន ់ ល ូល ព ់ ព ់ ។   ី

- 2 -

កងសងម គ ុន

សលបះ ិ

អកសរ

ែមកធងៃនវបបធម៌ វបបធម៌

អចមនែមកធង

ែមកធងវបបធម៌ អចែចកេចញជ :

៉ េរចនែបបយងេទតមទសសនះេផសងៗ ។

កងទេនះ ុន ី

- ជំេនឿ Croyance ១-ចំេណះេចះដឹ ង

- សីលធម៌ Morale

- សសឹន Religion

ិ - វទយសរសត Sciences

- សិលបះអកសរសិលប៍ Art-Littérature

វបបធម៌

២-ករផសយ

- អកសរសរសត Lettres

- អកសរ - ភស Ecriture-Langue

- ពត៌ មន Information

- ទំេនៀមទមលប់-របៃពណី Mœur-Coutume

៣-ករអនុ វតតន៍

- ករសិកស Enseignement

- ករអប់ រ ំ Education

- ចបប់ Droit

- 3 -

អរ ិយធម៌ Civilisation អតថន័យ ៌ អរយធម ិ

័ ៉ មននយេរចនែបបយង 

ំ ី គរស ។ ូ ិកសពចរណអពេរឿងេនះ ិ

តមទសសនះអករបជជេរចនរប ន ញ  ូ

ែដលបនគត ិ

់ : អរយធមគធមនឲយេកតេសចកសខចេរន ៌ ឺ ៌ ំ ំ  ៌ គែបប - ទសសនះខះ ឬអរយធម ល យលថ ិ  ីដ ុ ិ ឺ

់ ន ់ បទសណបធបេរៀបរយលរតមរតូ វ ។ (តមវចននរកមែខរភគព ដ អ ឹ ុ ម ី)។

់ : អរយធមគរេបៀបរបបេផសងៗៃនកររកចេរន ៌ ឺ - ទសសនះខះ ដះដលខងសត ល យលថ ុ ិ ី ំ  ិ

ំ ៌ ឧសសហកមម ៃនសងមមនសស បញញ ចេណះ េចះដង សលធម (Larousse XXè siècle) ។ គ ុ ឹ ី ័ តមនយខងេលេនះ 

៌ អរយធម ិ

ំ ់ ូ ំ ិ សគលនវគនតែដលេកតមនេឡង  

ជមយនង ួ ឹ

់ ់ ទមបេផសងៗរបសមនសសែដលរមរសេនជរកុ ម ជពក ជបកស ជសងមេហយែដលមន ល ់ ុ ួ ួ គ 

ំ ់ ំ ទនកទនងគេទវញេទមក ។ ន ិ សបបយ

មនសសែដលរបរ ុ ួ ួមគជសងម ន គ

់ េដយសរមនចបបជេគល

៌ ឲយមនយតធម ុ ិត

មនចតគនតៃថថរ ល ូល ិ ត ំ ិ

ជមលដន ូ ឋ

់ រមរសេនរសបរសលសខ ួ ួ ុ

ំ ុ ែដលេរៀបចមនសស

មនឋនះខងខសជងសត ព ់ ព ់ វ

េហយមនសមតភព ថ 

់ ង។ ់ ំ ់ ន អចែកែរបៃឆធមជត ពរលៃថ ន ម ី ិ យកមកេរបរបសជករចបចកងជវភ  ុ ដេចះ ូ ន

៌ អរយធម ិ

គជករសេរមចេឡងខងវសយេសដកច ឋ ិ ច ិ ័ ឺ 

៌។ នតសរស ត របជសរត ញ ម ី ិ ី នងវសយវបបធម ិ ិ ័

សងមមនសស គ ុ

សងមកច គ ិ ច

នេយបយ

៉ - េលកកលមក (Karl Marx, 1818 – 1883; ទសសនវទ ឋ ិ ច ិ ូ គ ិ ិ ូ និ ងេសដកចវទសងមនយមអ

់ : អរយធម ៌ គជតៃមខងសម លមង ល ភ រះ ។ ឺ ៉ ់ ) យលថ ិ ឺ

- េលកវែបរ ឋ ិ ច ិ ូ ិ គ ិ ូ ិ ៊ (Weber 1864 – 1920, េសដកចវទនងសងមវទ

យធម៌

គជករមងៃនវជតកនក ិ ជ ិ ឺ ិ

ធមជត ម ិ។

់ : អរ-ិ អលមង ឺ ៉ ់ ) យលថ

់ ់ ឹ វជអនវត ុ ត េគលចបប់ ែដលជមេធយបយទបទលនង ិ ជ

ំ ) យលថ ់ : អរយធម ៌ - េលកឡឡង់ (Lalande, 1732 – 1807, តរវទបរង ិ ូ ិ

៉ ករមងែមកធងេរចនែបបយងកងសងមមនសសែដលមនលកណះជសលបះសសន គ ុ ខ  ិ ុន ។ លធម៌ វទយសរសតកនក ត ន ុន ត ិ ិ ី ិ ិ អចមនជវតបនគកងកលអកស - 4 -

គឺជ សិ-

តមទសសនះេនះ ធម៌

៌ សងមធម គ

៌ អរយធម ិ

់ ់ របដបេរបរបស 

់ គជពនតណងកររសេនៃនជនជតនមយៗ ឺ ឺល ំ ិ ី ួ កចករ ករងរជេដម  ិ ច

ែផកវបប ន ិ -

់ ែដលអចឲយរបជជតរសេន ិ

បនសខរសល សមបណ នងមនវឌឍនភព ។ ុ ួ ុ ខ ័ ិត ុ ឹ ូ ៌ សបបយ មនសនសខរបសចកទកភយ ំ ) យលថ ់ : អរយធម ៌ - េលកមរប ឋ ិ ច ិ ូ ី ៉ ូ (Mirabeau, 1715 – 1789, េសដកចវទបរង ិ

ំ  ់ ចេរនលតលសៃនជនជតណមយ ែដលផយនងសភពៃរពៃផស ។ ូ ួ ិ ឹ ុទ

គករ ឺ

ំ  ់ ទសសនះេនះ ឲយតៃមេទេលករចេរនលតលសខងវសយវទយសរស រេបៀប ល ូ ត តកនក ិ ័ ិ  ិ ិ

ំ ់ េរៀបចរបេទសមនចបប

ំ ់ ចអងករចតែចងរបេទស គ

ទមបរតមរតូ វ ល ់ ឹ

ំ ឲយបនថេថង ុ ក ក

ៃនរបេទសណមយ ។ ួ ំុ ំ  ចរងចេរន

សខ េគចត់ទុកថ ជអរយរបេទស កងេលក ។ ុ ិ ុន ឯ

របេទសណមនករេរៀប

៌ ុន មនយតធមកងសងម ុ ិត គ

មនសនិ -ត

អរយធម៌ < អរយ ិ ិ + ធម៌

អរយ ិ : Ariya: ល អ

របេសរ ខងខស ព ់ ព ់ ៃថថរ ល ូ ន ឧតងឧតម ត ។ ុត គ

ធម៌: Dharma: រទស ឹ ី ,ត

៌ ំ ព ធមភពនេឆះេទរកវឌឍនភពនងករអនវតនយងសកម ុ ត ៍ ៉ ម។ ិ

៌ គរទស ៌ ំ េហតេនះ អរយធម នភពែដលជសភព វធ ុ ិ ី តៃមល ិ ឺ ឹ ី ដ ធមភពទងឡយៃនវឌឍ

់ ុ ៃនកររកចេរនលតលសដះដល លរបេសរ ូ អ ល ូ ន ខងខសកងជវភពសងមមនសសែដល ព ់ ព ់ ុន គ ុ ី ី ំ   ៃថថរ

មនរេបៀបរបបល អ សខ ុ ។

់ ់ ់ ់ មនេរគឿងរបដបេរបរបសរគបរគន 

ំ កងេគលបណងែសងរកេសចក វ ីដ ុន

ែមកធងៃនអរ ិយធម៌ ៏ ំ ់ ៌ ឺ: ែមកធងដសខនៃនអរយធមគ ិ - វបបធម៌

- សងគមធម៌

៌ ែមកធងអរយធម ិ

៉ អចែចកេចញជេរចនែបបយង 

៌ អចែចកជ : ៗ ។ ែតកងទេនះ ែមកធងអរយធម ិ ុន ី

- 5 -

េទតមទសសនះអករបជេផសង ន ញ

១- ចំ េណះេចះដឹ ង ១- វបបធម៌

២- ករផសយ ៣- ករអនុវតតន៍

អរ ិយធម៌

១- សងគមសមភរះ ២- សងគមធម៌

ិ ២- សងគមវធី ៣- សងគមេភទ

តរងបងហញែមកធងវបបធម៌-សងគមធម៌ ១- ជំេនឿ Croyance ក- ចំេណះេចះដឹង Connaissance

២- សីលធម៌ Morale ៣- សសឹន Religion ិ ៤- វទយសរសត Sciences ១- សិលបះ + អកសរសិលប៍ Art + Littérature

១- វបបធម៌

ខ- ករផសយ Information

២- អកសរសរសត Lettres ៣- អកសរ + ភស Ecriture + Langue ៤- ពត៌ មន Information ១- ទំេនៀមទមលប់-របៃពណី Mœur + Coutume

គ- អនុ វតតន៍ Application

២- ករសិកស Enseignement ៣- ករអប់ រ ំ Education ៤- ចបប់េផសងៗ Lois et Droit

- 6 -

១– ឧបភរណ៍សង្គម Matériels sociaux ក- សងគមសមភរះ

ិ តិកនិ ក Technique ២– វធី ិ ជ ជី វះ Profession ៣– វជ

២- សងគមធម៌

១– េសដឋកិចច (កសិកមម-ឧសសហកមម-ពណិជជកមម) ិ ខ- សងគមវធី

២– សងគមកិ ចច (សនតិសុខ-សុខភព-ករងរ) ៣– នេយបយ (កនុងរបេទស-េរករបេទស) ១– ឋនះសងគម Classes sociales

គ- សងគមេភទ

២– សថប័ន Institution ៣– រដឋ-របជជតិ Etat-Nation

វបបធម៌

+

សងគមធម៌ > អរ ិយធម៌

- 7 -

ឥទធិពលអរ ិយធម៌ ៌ ឥទពលអរយធម ិធ ិ

៌ គកមងអរយធម ល ំ ឺ ិ

ំ ំ ំ ី អី វ ែដលមនកណកេណត ឬ របភពេចញមកអព 

៌ ឲយបនខងខស ់ ំ  ។ មយ េហយែដលអចរញរចន អរយធម ួ ុ ព ់ ព ់ លតលសចេរន ូ  ិ - ទសសនះខះ ថ: ល នយម ិ

ំ ី ៌។ មកអពវបបធម

៌ ឥទពលអរយធម ិធ ិ

ទសសនះេនះបនអះអងថ:

ករអបរ់ ំ

មនចរយមរយទៃថថរ ល ូន ិ

ំ ិ ែដលអចែកែរបផសបរសងមមនសសឲយមនករត ល ់ ូដ គ ុ ់ មនរេបៀបរសេន លរបេសរ អ 

់ ៌ ុន រេបៀបរគបរគងរដរតមរតូ វ មនយតធមកងសងម មនសនសខ ឋ ឹ ុ ិត គ ិត ុ ។ - ទសសនះខះនយមថ : ល ិ

ំ ី ៌។ មកអពសងមធម គ

៌ ិ ៌ ឥទពលអរយធមឋតេនកងសងមធម គ ិធ ិ ុន

ទសសនះេនះបនអះអងថ:

មនរបភពេកតេចញ 

ំ ចេណះេចះដង វជភស អកសរ សលបះ ករសកស ិ ជ ឹ ិ ិ

ំ ៌ ទងេនះគជឥទពលអរយធម ឺ ិធ ិ

ជវភពខងខ ព ់ ស ព ់ ី

៌ ឋតេនកងវបបធម ិ ុន

់ មនចបបទមប ល ់

មនរបភពេកតេចញ 

ំ ំ សងមសមរះ វធេរៀបចសងមទងេនះជឥទពលអរយ គ ភ គ ិ ី ិធ ិ -

ធម៌ែដលអចែកែរបផសបរករតជវភព ល ់ ូដ ំ ិ ី

់ ំ ូ ំ ់ ុ គ ចណងចណលចតរបសបគលមយរប ួ ូ ៗ ិ ត

់ រេបៀបរសេន

់ ឬ របសសងម គ

ចត ិ ត

ំ ិ គនត

េយបល់

ឲយបនខងខស ព ់ ព ់

ំ ់ ់ ់ ៉ ់ ់ េរៀបចរបដបរបដេរបរបសរគបែបបយងឲយ មនរគបរគន 

ទសសនះ

លរបេសរេហយ អ  

់ ចតែចងវធបេង ត ក ផល ិ ី

វធ ិ ី

៌ ។ រពម ែចកចយផលតផល ជេដមកងសងម ឲយបនរតមរតូ វល អ របកបេដយគតយតធម គ  ុន ិ ឹ ិ ុ ិត

៌ ់ ់ ំ ជមយេនះ សងមធមបេង ត វល អ េរៀបចសងមតមមេនសរស ួ គ ក ឲយមនចបបរគបរគងរតមរតូ គ ត ឹ

ជតិ

មនករែកែរបរបបេសដកច ឋ ិ ច

សងមកច គ ិ ច

នេយបយ ិ

ំ ូ ចណលចត ។ ួ គ ុ ិ ត នង ិ កររសបរសលៃនសងមមនសស ័ អរសយេហតេនះ ុ

េយងេឃញថ :  

ំ ី ទសសនះទងពរេនះ

ំ តរមូវេទតមទេនរ ៌ ិ វបបធមនយមក ីដ

់ ំ ចណង

៌ សងមធម គ

៌ ិ នយមក សមខះ ខ ល ពសមខះ ុំ ល រតូវខះ ល ខសខះ ុ ល េរពះឥទពលអរយធមឋត ិ ី ដ មនលកណះ ិធ ិ ៌ ៏ ៌ ៏ េនកងវបប ធមកមន កងអរយធមកមន ។ ិ ុន ុន ៉ យងណមញ : ិ

- 8 -

ំ មនជេនឿេផ ស ។ ដ ផស ដ ពសមេហតផលខះវចរណញណ ុំ ុ វ ិ ញ កល

ំុ អចជរញមនសសឲយ ុ

ំ លបកេពកខះម វ ុ ខខះេរកយ វ

ជនកលជវភពរករកេតកយក ួ ី ី

ជមឈរៃរ ឺង ឺ ំ ៉

េរគពយធជនច ិ ិ -ច

ំ ់ ៏ ំ ំ ុ មនសស សេរមកឃនអណតបយរកហយទកកជមលេហតែណនជរញ ល ូ ុ ុ ឹ

ែសងរកវធមេធយបយេដះរសយ វ ិ ី

ផលេលេខចរពយ  ម ួដ

បសច ិ

ំ ់ េដយពងពកេលសសនឬមនជេនឿេផសផស ដ ដ ឹ 

អរកស

អកត ន

់ ់ បងបត

េមមត់

េទវះ

េទពត

យម យកស អទេទព ជេដម សឲយជយេដះទកខន ុំ ួ ុ ខ ួល ។  ិ ជនកល ួ

់ ុ េរគរគបមខ

សងមសមបណ គ ូ ៌ សបបយ

ំ ិ ី មនករតជវភពខងខស ព ់ ព ់

ំ  ុ ់ ់ ចេរនរងេរឿងមនសមរះរគបរគន ភ

មនសនសខ ិត ុ

សខភពបរបណ ុ ិ ូ ៌

ឲយសះ វ េផក ដ

ឥនរពហ ទ ម

មនថែក ន ំ

៌ ុន មនយតធមកង ុ ិត

ំ ៏ ំ ់ ិ ី សងមជេដម កអចបបតវធសសន នងជេនឿេផសផស បនេដយងយ ។ ដ ដ គ  ិ

ន

ំ ផយេទវញ ជនកលជេនឿេមះមតខងេពកេលេទវះ អទេទព ទមបេរបវធសស ួ ុ ល ំ ល ់ ិ  ិ  ិ ី ុទ

៏ យរយរកអចមនឥទពលេលសងមមនសស ូ គ ុ ិធ 

់ ំ ុ េដយអបរមនសស

បងតបេរងៀនមនសស ហ ់ ុ

់ ី ំ ទមបមនសសឲយសខចត ល ់ ុ ុ ត ួ ី ិ ទទលជវភពតមកររកខសតរករកលបកេវទន ំ  ឬរអរទេឡយ ូ៊

់ េដយេគយលថ

ំ រពមទងអចេធឲយមនសសរបសចកករតសនង ុ ូ ៊ ឹ កមងធមជត ល ំ ម វ ិ ំ ់ ចបចែកែរបៃឆធមជតអេធអ ន ម ិ ីវ វ ីវ

េបេនកងេលកេនះ  ុន

មកដេចះេទេហយ េហយសទែតជទកលបកែថមេទៀត ។ ូ ន ុ ធ ុ ខ ំ   ់ រតងេនះ

េដយគនតញែតរ ម អ ូអ

៌ គជកមងវបបធម ល ំ ឺ

់ ំ ុ ែដលបនអបរមនសស

៏ កមន

ធមជតេកតមន ម ិ 

សងមមនសស គ ុ

់ ឲយទទលយល ួ

៉ ៏ ៏ ៌ ុំ ់ រពមតមយថកម ម ។ បែន កវបបធមពែមនជកមងដចខត ុ ៉ ត ទកណជយងេនះកេដយ ុ ល ំ ់ ង ែតមក ន ឯ

់ ់ ឬ ែកែរបសងមមនសសបនទងអសេនះេទ ំ ់ អចទបទល គ ុ

ំ ់ ំ ៌ ទនកទនងនងសងមធមផងែដរ គ ឹ

់ វែតមន គចបចរតូ ឺ ំ

ំ ់ ់ េទបអចែកែរបេរៀបចសងមឲយមនវឌឍនភពរគបរគន គ 

៌ ិ ៌ វអរសយគ ័ ់ របកបេដយថមពល នងរបសទភព េរពះវបបធមនងសងមធមរតូ គ ន ទកទង ិ ិ ិធ

គជករមង បដចជនមនងរប ន ី ូ ិ ូ ។

់ ូ ំ ់ ំ េដមបេមលឲយេឃញចបសនវទនកទនងេនះ  ី  

េគរតូវមនទសសនះ

បដេយគ ិ

ែដល

ំ ៌ អចនឲយេយងេមលេឃញ យល់ សល នវសចះ តថភពៃនវបបធម៌នងសងមធម គ ់ ដង ូ ច គ ឹ    ិ

៌ ួ ។ ែដលជធមរម នងសងមសរស គ ត ិ

បនេសចកីថ ដ

៌ ឥទពលអរយធម ិធ ិ

ំ ី ែដលទងពរេនះ

ំ ់ ំ គជទនកទនង ឺ

រវងមេនសរស ត

ំ ី ំ ់ ំ ៌ ិ េកតេលចេចញ មកអពទនកទនងរវង វបបធមនង 

- 9 -

៌ សងមធម គ

័ អរសយគ ន

់ ៌ ួ ធមជយរទរទង

ចងគជផលរម ន ួ

គថ ឺ

៌ ំ េហយសងមធមមនកមងពល គ ល ំ 

់ សងមធមេនះ ៌ ជយរទរទង ឯង ។ ួ គ

៌ វបបធមមនឥទពល ិធ

័ អរសយេលសងម គ 

៏ ័ ៌ កអរសយេលវបបធម 

ំ ជថលជទរ ន

៌ មនរបភពេកតេចញមកអពទនកទនង ំ ី ំ ់ ំ ដេចះ ឥទពលអរយធម រវងវបបធម៌ នង ូ ន ិធ ិ  ិ

៌ ែដលបនចងភបគ សងមធម រញរចនគ គ ជ ់ ន ជករមង ជបច់ ជយរទ ួ ុ ន េទវញេទមក ិ ំ  េដមបសយេលកតេកង  ី ួទ 

អរយធ ម៌ ិ

ផលឲយមនសស សងមមនសស ។ ដ ់ ុ គ ុ

ំ ឲយខងខសរកដះដលក ព ់ ព ់ ី ុ ន វ ុ ុ ងេគលបណងែសងរកសខះ

*

* *

- 10 -

ទសសនះអនករបជញបរេទស ចំេពះអរយធម៌ ែខមរ ិ ៌ ម អរយធមែខរ ិ

េដយេហតថ ុ

ំ ់ ំ មនទនកទនងនងបរេទស ឹ

បនទទលឥទពលបរ ួ ិធ

េទសខះ ចម ជវ េសៀម លវ ចន យន អរប ជេដម េទបមនអក ល មន: ឥណ ឌ ួ ន  ិ ឺ ុ៉  ៌ ម ។ របជបរេទសខះ គអពលកណះអរយធមែខរ ញ ល បនបេញញទសសនះេផសងៗ ច ន ំ ី ខ ិ

១- ទសសនះ េលក Cœdès

ំ មនអករបជជេរចនរបមនេលកសែដស (Cœdès) ជតបរង ន ញ  ូ ឺ ិ

ំ ជតណង

បន

បេញញទសសនះថ : ច

ំ ៌ ម គនលកណះពេសសេទ អរយធមែខរ េរពះែខរបនទទលឥទពលមកពបរេទសទង ម ខ ម ួ ិធ ី ិ ិ

អស់ ។

េលកសែដស ឺ

បនបរងួមទសសនះែបបេនះ

កងករវនចយថ : «ែខរម ិ ិ ័ឆ ុន

គជពង ន ឺ

សវ ុ ី -ិ

័ េដយសរឥណ លយ ឌ » (Les Khmers sont des Phnong hindouisés) កង ម Les ុ ន េសៀវេភេឈះ Etats hindouisés ។

័ អរសយទសសនះេនះេហយ 

ថជរបេទសមនេឈះ ម ជែខរេទ ម ពលឥណ ឌ

់ េរពះេទយលថ

ពទទលសលរបេទសែខរ ុំ ួ គ ់ ម

បនជអករបជ ប ន ញ រេទសខះ ល ែតជរដសវលយតមឥណ ឋ ុី ិ ័ ឌ

ំ របេទសទងឡយេនអស ុី

េពលគឺ

ជរដេរកមឥទ ឋ ិ -ធ

មនែខរជេដម ម 

ំ ូ កលដបង

់ ំ មនមនសស មនសសន មនរេបៀបរសេន មនទេនៀមទមប េដយ ុ ល ់ មនករេចះដង ឹ សរែតឥទពលឥណ ឌ ។ ិធ

័ ៊ុ េទៀន េគេផមរបវតសរសែខរ េឈះេកណនយ ឬ ហន ត ម កងសមយកសរតឥណមយរប ឌ ួ ូ ម ដ ិត ិឌ ុន

់ ែដលបនមករគបរគង ណល

រតួតរតរបេទសែខរម ។

ទកណជេរឿងេនះ ុ

ំ ៏ េដយសរអកដេណរចនេឈះ ន ម ជវី តកន វ ់ កេដយ  ិ

ំ ំ មនជេនឿមតម ុ

នយមទកេរឿងេនះ ុ ិ

ំ ី ែខរមនរបភពមកអពឥណ ម ឌ ។

៏ ន ំ ល កអករប ជបរងខះ ញ

ំ ់ ំ ុ ជឯកសរសខនបផត

រពមជមយេនះ ួ

- 11 -

់ រគនែតជេរឿងដ -ំ

េនែត

់ ែដលអចរបបបងញថ ហ

៏ ៉ េគកបនេលកយកេហតេភទេរចនយង ុ  

៌ េទៀតកងែមកធងវបបធមមន ុន

អកសរ

ភស

សលបះ ិ

សសន

ំ ជេនឿ

ំ ទេនៀមទមបជ ល ់

័ ត ៌ ំ ី េដម ទកជភសតងបញកថ ែខរមនអរយធមេចញមកអពបរេទស ែថមេទៀត ។ ុ ជ ់ ម ិ ុ ំ ី េរកអពេនះ

មនអករបជខះេទៀត ន ញ ល

បនសងតយងខងេលលកណះបរេទស ក ់ ៉ ល ំ ខ 

ៃន

៌ ម ែដលមនទនកទនងនងរបេទសជតខងមន ំ ់ ំ អរយធមែខរ : ចម ជវ េសៀម លវ ចន ិ ិ ឺ ិ

់ ៌ ម ំ  ់ យន ជេដម សពវៃថេនះ មនទសសនះយលថ អរយធមែខរចេរនលតលស ួ ង ូ  ។ ពេសស ិ ិ

ដះដលបន ុ

៌ ឺ ុ៉ ។ េដយសរែតអរយធមអរប ិ

ំ បែន ែដលបនសអង ុ ៉ ត ទសសនះខងជងេគ ល ំ

ំ ំ ី េទេលេហតផលេផសងៗ េហយខទញបេញញែខរ ែដលេផកផល ុ ច ម អពឥណគជទសសនះ ឌ ដ ួដ   ឺ

ំ សអងេទេល :

– ែផករបវតសរស ន ត ិត

Histoire

– ែផក ន ភស

Langue

– ែផកអកសរ ន

Ecriture

– ែផកសលបះ ន ិ

Art

– ែផកសសន ន

ែផនករបវតតិសរសត − Histoire េរឿងេសច ដ

Religion ជេដម  ។

េកណនយ ឬ ហន ុ៊ េទៀន ិឌ

ំ ី ែដលបនេចញមកអពរបេទសឥណភគខង ឌ

័ ចលមកចបំ ងឈះេមទពរសែខរេឈះេសម ឬ លវី យី ូ ន ម ី ម

េកត 

រតរបេទសែខរម

័ សមយនគរភ ) នំ (ហណន ូវ

៏ ់ េហយកបនរគបរគង រតួត 

៍ ី ១ ឬទី ២ ៃន រគសសករជ របែហលសតវតសរទ ិ ត

ំ  (តមឯកសរអកដេណរចនចន េឈះ ន ម ជវី - ត - កន វ ់) ។ ិ ិ

ែផនកភស − Langue

ំ ឹក ៉ កងភសែខរ េរបលយគជ ម មនលយចរមុះេដយពកយបលី សរសតយងេរចន ន   ុន

ំ ់ មយភសែខរ ដចជពកយថ : អកសរ សលបះ ភស ួ ម តងែតពយរយរណសមកេហយ ូ ី ូ  ិ សលទន បណយ បប មគគ ផល គណ េទស េហតុ េភទ សគ ជ ុ ុ ួ ៌ នរក នពន ី ិ វ េដម  ។

- 12 -

ែផនកអកសរ − Ecriture េគថ បទ

អកសរែខរម

មនរបភព

់ ទរមងរពហ ី ម (Brahml)

ំ ំ ី មនេដមកេណតេចញមកអពអកសរឥណខងទកណ ឌ   ិខ

់ ់ ៉ ំ ំរទងរទយ វកញែខរតញរតង (េវៀតណមកណល ) មនលន ូ៉ ដ ់ ព ់ ់ (Dekkan) ។ រកឥណភគខងតបង រតងខងរបេដកង ឌ ឹ ូ

ែផនកសលបះ − Art ិ

ំ ូ ចមកេរចនណស ់ មនរបគនរ ូ ល ់ 

កងសលបះែខរ ម ិ ុន

ឥណ ឌ

់ ែដលចសជងេគេន

េរពះេគបនេឃញអកសរសលចរកែខរ ម  ិ ឹ

ំ ដចជរបរសរបែដលមនរងែអនអន ូ ូ ី

ំ ំ េទវណ ឌ ឬ តណងទសសនះជេនឿ

ដចគនងអកសរសលច ូ ន ឹ ិ

ំ ំ ែដលគរឆក ូ ល ់យកលនតមសលបះ ិ

់ កចចេងះលតលន ក វ វ ់

កងលទរពហណ ម ៍ ិធ ុន

ដចជ ូ

នងរបចមកតណង ល ់ ំ ិ ូ

របឥសរ ូ ូ ឬ សវះ ិ (Içvara ou

របវស ូ ិ ុ ណ ឬ នរយណ៍ (Visnu ou Nârâyana) របរពហ ូ ម (Brahma) ជេដម  ។

Çiva)

័ សលបះែខរសមយអងរ ម គ ិ ឥណ ឌ

៉ បនបងញរបចមកេរចនែបបយង ហ ូ ល ់ 

េហយនងលទរពហណ ម ៍  ិ ិធ

ំ ី ែដលបនបងញអពលទរពហណ ហ ម ៍ ិធ

ជពេសស ិ

ំ ់ ំ ែដលមនទនកទនងនង ឹ

ដចជរបចមកេនជវញជញងរបសទអងរវតជេដម ូ ូ ល ់ ុំ ិ ជ ំ គ ត  មនេរឿងរមយណះ

(Ràmàyana et Mahàbhàratayuddha) ជេដម  ។

នងេរឿ ងមហភរតយទ ុ ធ ិ

ែផនកសសន − Religion

របវតសរសែខរ សសនរពហណ សវិ ត ម បនបងញឲយេឃញថ ហ ម ៍ ែបបរពហនយម ម ិ ិត 

នយម ឬ វសនយម ិ ុណ ិ ិ

ំ ុ ធ រពមទងពទសសន

ំ ី មកអពឥណហរចលមកក ឌ ូ ូ ន ម ុ ងរបេទសែខរ

់ ហរែហរហតមកដលសពៃថ ូ ូ វ ង។ េហតទងេនះ ុ ំ

ែបបមហយន ឬ ហនយន ី

មនរបភពេចញ

ំ ់ តងែតពយរយរណសមកេហយ ី ូ 

័ ត ំ ់ ំ ុ ជភសតងសខនបផត ុ

ែដលអករបជបរេទស ន ញ

េហយមនជ 

េលកយកមកេធជ  វ

ំ ំ ់ ជ ់ ម ំ ី ឥណ េលស ជសអង ជមលេហត ូ ុ សរបភបែខរេទនងឥណ ឌ ឬ ទញែខរេចញអព ម ឌ ។ ឹ

សសនរពហមណ៍

– រពហន ម ិ យម

– សវនយម ី ិ

– វសនយម ិ ុណ ិ

- 13 -

Brahmanisme Çivaisme Visnuisme

ពុទស ធ សន

– មហយន

Grand Véhicule

– ហនយន ី

Petit Véhicule

ំ ំ ៏ ំ សសន មនេនរបេទសែខរម កបណលឲយមនជេនឿេផសងៗ : មនជេនឿចេពះេទវះ ដ េទពត,

ំ ជេនឿបណយ ុ

ំ មនទេនៀមទមប ល ់

បប

គណ ុ

េទស

ពធបណយទនេផសងៗ ិ ី ុ

អរកក់

សសន

ឥណែដរ ។ ឌ េនះ

ំ ី េចញមកអពឥណ ឌ

ំ ជេនឿ

ែខរបនទទលសសនឥណ ម ួ ឌ

់ សយងម ៉ ំ សសនឥណបនចក ឫ ឌ

របជបរេទស ញ

ឋននរក

ដចជ : ូ

ំ ទេនៀមទមប ល ់

តជី

ែដលជផល

ដនជ ូ ី

់ រេបៀបរសេន

ជេដម 

យយជី

ំ ី ក៏េចញមកអព

ំ ់ តងែតពយរអែងងណសមកេហយ វ ី ូ 

សពៃថ វ ង

់ ៉ មតជបយងេរជកងចតគនតែខរ ុ ម ិ ត ំ ិ ុន

ំ ទេនរែខរ ម

៌ ិ ៌ ែផកវបបធមនងសង មធមខងេលេនះេហយ ន គ  

ែដលអក ន

៌ អរយធមែខរ ៌ ម ។ សងមែខរ គ ម នងកងវបបធម ិ ិ ុន ័ អរសយេហតេភទេផសង ៗ ុ

ឋនសគ ួ ៌

ំ ់ រពមទងមនរេបៀបរសេនខះ ល

ំ ី ់ ៊ ់ វបកេកតេចញមកអពកររបកនេជឿសបេលសន ិ   េលកធតង ុ គ អកសច ន ចំ ជេដម  ។

លអ

័ ុត ំ បនេលកយកមកេធជភសតងជសអងបញកថ ជ ់  វ

ែខរជពង ម ន

សវលយ ុី ិ ័

ំ ៍ (Race des peuples) កេគថមកអ ៏ ំ េដយសរឥណ ចេពះជតសសន ឌ ។ មនែតបេណះ ុ៉ ណ ិ ិ

៉ ពឥណែដរ ។ យងណមញ េគថែខរពែមនជជនជតេដមបងសេនរបេទសែខ រេទ ែត ឌ ម ុំ អ ់ ម ី ិ ិ  ជជនជតមនរបភព ិ

ំ មនេដមកេណត  

ំ ី មកអពឥណភគខងតបង ឌ ូ ។

ំ ី ជនជតមកអព ិ

ំ ៌ ឥណេនះ បននយកមកជមយនវភស អកសរ វបបធម៌ សងមធមឥណ ចលមកកង ឌ ួ ូ គ ឌ ូ ុន របេទសែខរម ។

៌ ម គនលកណះពេសសផលខនេទ ំ ី ណ ដេចះ អរយធមែខរ គសទែតទទលមកអពឥ ូ ន ម ខ ទ ់ ួល ួ ឌ ិ ិ ឺ ុ ធ

ំ ់។ ទងអស

សេងកត: ទសសនះែបបខងេល

ែខរខន ម ួ ល ឯង

់ មនមកយរយរណសេហយ ូ 

់ រហតដលបណលឲយជនជត ូ ដ ិ

ភគខះកពរពមទទលសលថជរបេទសែខរែថមេទៀត ល ៏ ុំ ួ គ ់ ម

ំ ី ែដលមនរបភពេចញមកអពរបេទសឥណ ឌ

ែតជរបេទសកមជ ុព

់ ូ ិ រតងភមភគមយេឈះកមជ (Kambojà) ។ ួ ម ុព

- 14 -

ទមបទទលស រភពថ ល ់ ួ សពៃថេនះ វ ង

់ ំ យលរចឡ

េដយខះករពចរណ វ ិ

អកសរសលប ៍ វបបធម៌ ិ

សលបះ ិ ណ ឌ

ំ ី ែខរមនរបភពេចញមកអពបរេទសេនះេហយ ម  ំ ទេនៀមទមប ល ់

ំ ់ ទទលឥទពលឥណទ ងអស ួ ឌ ិធ

ពត ិ ឬ េទ ?

ែខរម

ំ ែដលនឲយែខរខះ ម ល

ខះមនសករជតថ វ ិ ិ

គសទែតដចឥណ ូ ឌ ឺ ុ ធ

់ ម ុ ធ េទ ។ គគនអែដលជរបសែខរសទៗ ឺ ម ីវ

អកសរ

ភស

ំ ី េចញមកអពឥ

េតទសសនះេនះ 

២- ទសសនះ េលក Groslier មនអករបជជេរចនរបេផសងេទៀត ន ញ  ូ

បនបេញញទសសនះថ ច ំ ី ិ ៌ អពអរយធមឥណ ឌ »។

៌ ិ ់ ួល «ែខរមមនអរយធមពេសសរបសខន ិ

ំ េលក Groslier ខបញក ជ ់

ំ ់ ំ ទនកទនង នងឥណ ឌ ឹ

ំ ែដលមនេលក Groslier ជតបរង ិ

បងញ ហ

ែតជលទផលេកតេចញមក ធ 

់ ំ ុ ់ ពនយលរតងចណចណ

ំ ី ឬែដលមនមកអពឥណ ឌ ។

ំ ជតណង

េសចកណ ីដ

ែដលមន

េដមបបញកថែខរបនទទលយកអរ -ិ ជ ់ ម ួ  ី

៌ ំ យធម៌ វបបធមឥណ មកេរបែបបណខះ អរ-ិ ឌ ល េលក Groslier បនខសងតេលលកណះ ក ់ ខ   ៌ ម ែផកទរង ំ ់សងម យធមែខរ នងអងករេសដកច ន គ គ ឋ ិ ច ែដលអចែចកជេគលគឺ : ិ – ទនយម ី ិ

– ឥណនយម ឌ ិ

១- ទនយម ី ិ

ំ េលក Groslier បនខអះអងថ របេទសែខរជរសកភ ែដល ម ុ នំ មនទកនងវលែរស ឹ ិ

់ ៌ ទកជទកែនងសរមបទទលយកនវអរយធមឥណ ុ ល ួ ូ ឌ ។ ី ិ ដែខរ ី ម

ពែមនជ មលេហត ុំ ូ ុ

ំ ់ ួ ំ សរបទទលយកនវសណប ូ ែខរែតបេណះ ម ុ៉ ណ ។

េលក Groslier

់ ៌ ម សរមបបេង ត ក អរយធមែខរេទ ិ

សរបេទ ុ

៌ គអរយធមឥណ ឌ ឺ ិ

េលក Groslier

ឥណ ឌ ។

់ គរគនែតជទកែនង ល ឺ ី

៌ ម ឺ ិ ៌ អរយធមែខរគអរយធមឥណ ឌ ិ

់ បនឲយតៃមេលមលេហតសខនៗ ល  ូ ុ ំ

- 15 -

ទែខរ ី ម

ជថល ន

េហយែដលឥណបនសបរពួ សេនេលដ ឌ   ី

េដយសរអកឥណសបរពួ ស។ ន ឌ

២- ឥណ ឌ នយម ិ

ំ ខបញកថ ជ ់

់ ដះលតលសេល ដែខរ ុ ូ ន ី ម  ថល

ំ ំ ៌ ម ៃនកណកេណតអរយធមែខរ  ិ

គឺ

ំ ំ ូ បនចលមកកងរបេទសែខរតមដេណរនចលៃនអកឥណ ូ ម ន ឌ  ុន

៌ អរយធមឥណ ឌ ិ

ំ ់ ឺ: សខនគ

់ ូ ិ ១- តមឈមួញ : ពកឈញ ួ ឌ ល វ ំ  ួ ម ឥណែតងែតេធដេណរឆងកតភមភគេផសងៗ

់ ៏ ូរ អសកលដយ

់ ំ ែដលជេហតនឲយេគរតូ វឈបសចត ុ ំ

ពរពក ី ួ

ំ តមសេព

តមភមភគនងរបេទសនន ូ ិ ិ

េន

់ ំ ៏ -ំ ែកបរសមរទ មនេរជយឥណចនជេដម ពេសសរបេទសែខរ ុ ម ែដលមនកពងែផមយដស ួ  ិ ូឌ ិ ់ ឺ ខនគ

់ ំ កពងែផអែកវ ។ ូ

ំ ួ អកជនញឥណ ន ឌ

់ ូ រតូវករលកដរវតេផសងៗ ុថ

ំ ី ម ិ រតូវករទញអពែខរវញនវ ូ ិ

ជេដមឲយែខរ ម 

ែតឈញឥណ ឌ ួម

ំ ់ ឥណចបច ឌ

ំ ់ ំ ់ រតូវែតមនទនកទនងនងអករសកតមរេបៀបរសេនខះ ន ុ ល ឹ

េមះេហយឈញឥណ ល៉ ឌ  ួម ខះ ល

ៃនសងមែខរ គ ម ។

សបរពួស

់ ំ រតូវឈបសចតយរកងរបេទសែខរ ូ ុន ម ។

កលេបេនរសកែខរយរ ុ ម ូ 

វបបធម៌

បណះ ុដ

េរមច

៌ អរយធមេគែដរ ិ

ដប ី ីល

ំ ់ ំ ់ មនកណតសពត ដេងក

ជេដម  ។

កលេបយងេនះ  ៉

ឈញ ួម

ំ តមទេនៀមទមប ល ់

៏ ់ វែតផសយ េគកមនករណយកចចបចរតូ ី ិ ច ំ

ដចជសសន ូ

ំ ជេនឿ

េទវះ

មនអគម ត

ំ គថ អមអម ទេនៀមទមប ូ ល ់ ជេដម  ។

២- តមអនកមនអំណច : ពកឥណខះេទៀត ដចជេកណនយ ឬ ហនេទៀន ជអកមន ួ ឌ ល ូ ុ៊ ន ិឌ

ំ ំ ័ អណ ច បនេលកគជះសេពមកចបំ ងឈះេមទពរសែខរេឈះ េសម ឬ លវយ ន ិ ន ម  ី ម ី ី េហយ 

់ បនរគបរគងរតួ តរតរបេទសែខរម

័ ) សមយនគរភ នំ (ហណន ូវ

កលសតវតសទី ១ ឬ ទី ២ ៃន

ំ ំ ់ វែតយកភស អកសរ សលបះ រគសសករជ ។ េមះេហយ េគចបចរតូ ជេនឿ សសន ល៉ ិ ត  ិ ំ ់ ់ របៃពណី ទេនៀម ទមបរបសេគ មកេរប មកអនវត ល ់ ុ ត េនរបេទសែខរម រហតដលបនកយ ូ ល

៌ ម ។ េទជអរយធមែខរ ិ

១− −

ឥណ ឌ បននំមកឲយែខមរ នូវ : ់ ឹ - របឡយទក វធ ិ ីតកនកខងេធទនបទក ិ ិ វ ំ ឹ

២–

ំ ជេនឿ សសន មនអគម ត

៣–

់ ំ ុ រេបៀបរគបរគង េរៀបចរសកេទស

៤–

អកសរ ភស បលសរសត ។ល។ ី ំ ឹក

- 16 -

ំ ់ ៌ ែដល េលក Groslier បនខបញក ធតទងឡយ កងែផកអរយធម ជ ់ ពនយលថ ុ ំ ន ិ ុន

ំ ូ ឥណនចលមក ឌ

ំ បដចជសណប ី ូ

អចរសបរសលទទលយកបន ។ ួ ួ េហតេនះ ុ

េយងេឃញថ  

ំ ែដលរតូវយកមកសងឬដេនេលដែខរ  ី ម ូទ

ទសសនះេនះ

ជទសសនះឥណនយម ឌ ិ

ដែខរែដល ី ម

ែដលបនពនយល់

៌ ម េពលគឺ ខបងញធតពេសសៃន ំ បងញឲយេឃ ហ ហ ុ ិ ញថ អខះែដលមនេនកងអរយធមែខរ ីវ ល ិ ុន

៌ ម ។ ឥណ ែដលបេងត ឌ ក ឲយបនជអរយធមែខរ ិ ដូេចនះ

តមទសសនះអករបជបរេទស េយងេឃញថ : ន ញ  

– «ែខរជពង សវលយ េដយសរឥណ ម ន ុី ិ ័ ឌ »

៌ ិ ់ ួ ល ឯង – «ែខរមនអរយធមពេសសរបសខន ម ិ ឥណ ឌ »

(G. Cœdès) ំ ី ិ ៌ ែតជលទផលេក តេចញមកអពអរយធម ធ 

(Groslier)

៌ ម ? េហតុេនះ េតអរយធមែខរមនលកណះពេសសផលខនឬេទ ខ ទ ់ ួល  ិ ិ ៌ ៏ កងអរយធមជនជតណកេដ យ ិ ិ ុន

់ ២ យង ៉ ែតងែតមនធតសខន ុ ំ

ំ ់ ែដលជទនក

ែដលអចផសយចលេទកងរបេទសណមយបន ូ ួ ុន

លះរតែតមល ុ ូ

ំ ំ ់ ទនងឬជទនសេទវញេទមកគ ិ ឺ: ១− មលធត ូ ុ ជតិ

២− មលធត ូ ុ បរេទស ។ ៌ អរយធមបរេទស ិ

៍ ដនជតែដលជជតសសន ឋ ិ ិ

អករសក ន ុ

មនភស

ជវភព ី

់ មនរេបៀបរសេន

ំ ទេនៀម

ំ ទមប រចេរសចេទេហយ ។ មលដនជតជទទេទនងជទ ល ់ ឬ ចេណះវជែបបណមយ ួ ួ ូ ឋ ិ ជ  ិ ី ួ ិ ី

ំ ់ ួ ៌ ពេសស សរបទទលធតបរេទសគ ។ ុ ិ ឺ អរយធមបរេទស ិ ៉ មយងេទៀត

កងករជបរបទះរវងជតនងបរេទស ួ ិ ិ ុន

៉ លកណះេរចនែបបយងគ ខ  ឺ:

– ជកររសបរសល ចះសរមុ ងគន ួ ុ

ំ – ជកររបយទរបឆង សងតសងិ ន ុ ធ ក ់ ក គន ំ ់ ិ ិត – ឬជទនសវបត

- 17 -

ំ ំ ់ ំ ទនកទនងអចមនដេណរ 

់ ់ ំ ឬជករសខចត ទងរសង ុ ត ួ ុ ិ យលរពមទទលយកេដយរតងៗ

ឬេដយករចមងែក ល

សរមួល ឲយមនលកណះជ តពតៗ ។ ខ ិ ិ

៌ ម ិ ៏ ិ ់ ំ ២ យងេនះែដរគ ៉ រឯ អរយធមែខរវញ កឋតេនេលមលធតសខនទង ុ ំ ី ិ  ូ ឺ:

១∼

មូលធតុ

ជតិ :

ែខរមនរបេទស ម

ំ ែតពមនឥណចលមកេមះ ៉ល ។ តង ឌ ូ ី ុ ំ ចេណះវជ ិ ជ

៍ មនជតសសន ិ

បនេសចកថ ីដ

ំ ួ ជនយ

មូលធតុបរេទស :

ថ

ភសបលី

ំ ឹក , សរសត

ឥណ ឌ

៌ ម ៃនអរយធមែខរ ិ

ជយរអែងងមកេហយ ូ វ 

់ មនរេបៀបរសេន

៌ ម បនចលមកកងអរយធមែខរ ូ ិ ុន

ែដលបនចលមករបរម ូ ួ ួ

់ ់ បតបងេទវញ ិ ។

៉ យងណមញ : ិ

៌ ម អរយធមែខរ ិ

ែដលមនរចេរសចមកេហយ ួ 

ំ ិ ៍ រម ពតៗ គនត រពលង មេនគមនែខ ។ ិ ឹ

*

* *

- 18 -

បនេសចកី ដ

់ ់ ។ ែតពទនសពរគប ុំ វ

ំ ់ ំ មនមនទនកទនងនងមេនសរសែខរ ត ម ិ ឹ

មនលកណះពេសសមយផល ខ ួ ទ ់ ិ

ពទសសន , ុ ធ

ំ កងដេណរកេកតនងករ   ិ ុន

ំ ុ ់ ចណចខះរសបរស ។ ល ួ លនងែខរកអចរសរនមនជវតេនយរបន ម ៏ ូ ី ិ ឹ

ែដលមនរសបរសល ួ ិ

់ រគនែតជ

ជេដមែតបេណះ ុ៉ ណ ។ 

សលបះបរណខះ ូ ល ិ

នង ិ

ំ តងែតពយរយររចេរសចេហយ ួ ី ូ 

់ ល ំ នងកែណទរមងខះែតបេណះដចជ : ុ៉ ណ ូ ិ

់ ៌ អរយធមឥណ ុ ១ ឌ រគនែតជធត ិ

ផសបរ ល ់ ូដ េទៀត

៌ អរយធមឥណ ឌ ិ

ំ ជយបេពញកងះខតខះ ួ វ ល

ំ ី, ពកយសដ

ែខរមនភស ម

ំ ុ មនករេរៀបចរសកេទស

ំ ូ ៌ មនករនចលអរយធមឥណ ុ ឌ ។ ិ ២∼

់ មនមនសសរសេន ុ

គមលធតជត ុ ឺ ូ ិ

៌ អរយធម ិ

ំ ុ ឯចណចខះ ល

៏ វរលបរលយ ករតូ ុ

ំ ែដលជទេនរចត ិ ត

មូលធម៌ៃនវបបធម៌ អរ ិយធម៌ឥណ ឌ កនង ុ វបបធម៌ អរ ិយធម៌ែខមរ ់ ធតសខនៗ ុ ំ

ៃនវបបធម៌

៉ ំ  ៌ ់ឫសយងមេហយជកតដ អរយធមឥណែដលបនចក ត ៏ ឌ ិ

ំ ់ជួ យរទរទង់ វបបធម៌ អរយធមែខរ ៌ ម អចរបជេគលគ ់ សខន ិ ឺ: ១−

សសនរពហណ ម ៍ ឬ លទរពហណ ម ៍ : ិធ

- េវទនយម ិ

- រពហណនយម ម ៍ ិ

២− ពទសសន ឬ ពទលទ ុ ធ ុ ិធ ិធ : - រពះៃរតបដក ិ

- បញកមផល - បណយបប ហ ម ុ

េវទនិយម Vedisme េវទនយម ិ

គជេឈះលទបរណមយ ម ួ ឺ ិធ ូ

មនេនកងរបេទសឥណ ឌ ុន

េហយែដលបន 

នយមឲយតៃមេទេលេវទ (គមរេវទ ) េដយភបមនសសេទនងេលកះ - េទវះ ។ ល ជ ់ ុ ិ  ីព ឹ េវទ Veda:

−

គជព ុ ទិ ពសដ ធ ិ ិ ឋ ឺ

(Connaissance sacrée)

ំ ជអេណយ អទេទព ។ ិ មនុ

អទេទព ិ

ឬជពុ ទិ ដសកសទ ធ ៏ ័ ិដ ិ ិ ធ ែដល

់ ំ ុ បនរបគលគមរេវទឲយមន ។ ុ (Manu) ែដលជមនសសចមបងបផតកងេលក ុ ីព ុន

់ ួ ឫសិ (Rsi = Ascète = ឥសី )តមសត បនផសយគមរេវទដលពក ឫ ិ (Srti = Revélation) ។ ីព

់ ពក ួ ឫសិក៏បនបេរងៀនេវទមនមកឲយពករពហណ ត ួ ម ៍ (Brâhmana) តមករេរៀនតម យលតម សរតតម ូ

េដយពមនសទសរេដញេដលរកខសរតូ វេសះេឡយ ុំ ុ ិ ិធ ួ 

ំ អេណយអទេទព ិ

មនលកណះជសចះ ខ ច ។

ឯពករពហណ ួ ម ៍

់ ់ ិ កនកបសកសផសយគមរេវទ ។ ីព

េរពះគមរេវទ ីព

មនសទផចមខកងករ ិ ិធ ដ ់ ុ ុ ន

ំ គមីរេវទ េកតមនេឡងរបែហល តងែតព ។ ព ន ំ ុ រគសសករជ   ី ១៥០០ឆមន ឹ ដ - 19 -

ជ

ៃរតេវទ គមរេវទមន ៣ េហថ «ៃរតេវទ = េវទបី » គឺ : ីព

១− ឫេគទ វ

Rgevda

២− សមេវទ

Sàmaveda

៌ ៣− យជេវទ ុ

Yajurveda

៌ េរកយមក េគបែនមេវទមយេទៀតជទ Atharvaveda ។ ថ ួ ី ៤ េហថ អថវេវទ

ដូេចនះ គមពរី េវទ មន ៤ គឺ : ១− គមរី ព

ឫេគទ វ

នងេទវះេផសងៗ ផង ិ

(Rgevda)

ជពកយឆនទ

់ ូ ំ ូ សរមបសរតសបងសរមូ ង

់ ូ ពកយសរមបសរតសតសរេសរអទេទព  ិ ុល ី បងសង ួ ួ

ំ សរបសទពរ ឲយបនសេរមចតមបណង ។ ុំ ិ ិធ ២− គមរី ព

សមេវទ (Sàmaveda)

ជពកយឆនទ

ពកយកពយ

េទវះ អទេទព កងេពលេធពធបជ េទវះ ។ ិ វ ិ ី ូ ុន េទព

៌ ៣− គមរី ព យជេវទ ុ េទវះ

(Yajurveda)

ឲយចះមកជយ ុ ួ

ំ ី ែចងអពករេធពលកម ម។ វ ិ

៌ អថវេវទ (Atharvaveda)

៤− គមរី ព

ជពកយករមងែកវ

េដមបឲយមន ឫទិ ធ េតជះ  ី

អងរករអទេទព ។ វ ិ

់ ូ សរមបសរតបននចត ទ ់ ិ ត

់ ូ សរមបសរតបងសង ួ ួ

បរមី

េទវះ

័ មនេជគជយ

ំ ី ជគមរែចងអពមនអគម គថ ត ីព

សអទ ុំ ិ

និ ងជគមរីព

អមអម ូ

ពែក ូ

័ ិ ត ិ ិ ធ សរមបសរតបេណញ ់ ូ ំ ់ ឧបរទព ចៃរង េខច សកសទ បបត រពយ បសច អរកស ដ ម ិ

អកត ន

ធប ម ់

អប

ជេដម 

់ ូ ដកេសហ ់ នងសរមបសរត ន ៍ ិ

់ េធឲយេគរសឡញ វ

េពញចត ិ ត

់ ូ ំ មនសរសស ឬ សរមបសរតេធឲយេគលបកេវទន មនទក ន ៍ ុ ុ ខ េករកហយ ដ ិ ី ួ ី ដ មនេសហមខ វ វនស ហនេហចជេដម ិ  ។ ី បែន ុ៉ ត

េទះបគមរេវទ ី ីព

េវទបី» ដែដល

គេគពេហថ ុំ ឺ

៉ ៏ មន ៤ យងេនះកេដយ ៌ = េវទ ៤» េទ «ចតេវទ ុ

េនេពលេរកយ ។ ៉ មយងេទៀត គឺ :

គមរេវទនមយៗ េនះ ីព ី ួ

៏ កេគេនែតេហថ

៌ េរពះគមរអថវេវទ ីព

«ៃរតេវទ = េគបនបែនម ថ

ំ ួ ់ មនគមរអដកថមយៗជជនយពនយលែថមេទៀត ឋ ួ ីព

- 20 -

់ ំ ី ិ ី ័ ិដ ិ ិ ធ របសពករពហណ ់ ួ ១− គមរី ព រពហណះ ជគមរនយយពនយលអពពធសកសទ ម ម ៍ ។ ីព ិ

ំ ី ់ ២− គមរី ព អរណយកះ «េនៃរព» ជគមរែដលែចងអពកររតូ វរសេនកងៃរព ឆយ ង ីព ុន

់ ំ ី ដចអពសងមមនសស ។ គ ុ ៣−

គមរី ព

ឧបនសទ ិ ័

រពហណះនងអរណយកះ ។ ម ិ

«េនជត ិ »

អកែដលេគរពេជឿេទវះ ន

អទេទព ិ

ជគមរែដលរតូ វសកស ីព ិ េហយបនសកស  ិ

សធយយ វ

េរៀនសរត ូ

ភបនងគមរ ជ ់ ឹ ីព

របរពត ឹ ត

របតបត ិ ិត

តមគមរេវទរែមងរតូ វបនអទេទពសេនស ឲយរចចកទកទងពង មនសស ដ ួ ុ ខ ំ ួ ។ កងលទេវទ ុ ីព ិ ិធ ុន សមបមនសសសតេធពធបជយញ ល ់ ុ វ វ ិ ី ូ ញ

ថយអទេទព វ ិ

រតូវបនេឈះថ ម

េគរពបជ អទេទព េហយរតូ វបនបណយេរចន ូ ុ ិ   ។

ជអកមនភកភព ន ីដ

អទិេទព - Dieu

ំ ូ ។ អទេទព ំ ំ ុ អទេទព គជេទវះធបងស ត អ ់ មនេគបផតែដលបនបេង ុ ក េលកជដបង ិ ឺ ិ

មនគណសមបតតេទ : ុ ិត

– មហតះ ត សេមបមអសរយ ច 

– មហទ ម ូ ូ ិ ិ ធ ឫទិ ធ គនគរបដច

់ ឹ – សពញ វ ូ ញ េចះយលដងសព វ

– ញណ ែភកទព ន ិ វ រតេចៀកទព ិ វ

៏ ល ំ ល – េតជះ ឫទិ ធ បរមី ដខងក

– នមល គម នមនលេសហង ។ល។ ម ិ ិទ

បញ ហ ពុទធិ ភវះ សុខះ

អំពីពុទិធ - La Connaissance

ំ ី ំ ី ំ ៤ គឺ: ពទ ទង ុ ិដរបេសរខងខស ធ ៏  ព ់ ព ់បរសទគពទែដលេកតេឡងអពអទេទពនងអពគមរេវទ ិ ុ ធ ឺ ុ ិធ   ិ ិ ីព – ឫេគទ វ

– សមេវទ ៌ – យជេវទ ុ

៌ – អថវេវទ - 21 -

អកែដលមនសទ ។ ន ួ ូ ុ ិ ធ ៏ ិ ុ ធ ឺ ពករពហ ួ មណ៍ នងពកកសរត ួ ិ ិ ធ ទទលយកនវពទដបរសទគ ិ

អំពីភវះ - L’être

ំ ់ ឺ ភវះទងអសគេលកះ

ធមជត ម ិ

ជេដម 

េលកះ េនះេកតេឡងេដយសររពះឥន ទ ។  

សទែតេកតេឡងេដយសរ ុ ធ  

កងករណជអកសងេលក ន ី ុន

ំ ូ ។ យកសសរមកដ ំ េហយយកៃផេមឃេធជដបល ទ  វ

អទេទព ។ ិ

រពះឥនបន ទ

អំពីសុ ខះ - Le Bonheur

់ ៉ េសចកសខសបប យរគបែបបយង ីដ ុ

ឲយមនសសេលក ។ ុ អទេទព ិ

អទេទព ។ ិ េវទ

េដមបបនេសចកសខ  ី ីដ ុ

បងសងអងរករសអទេទព ួ ួ វ ុំ ិ

់ ឋតេនកងកណបៃដអទេទព ដ ិ ិ ុន

ែដលជអកផល ន ដ ់

់ ំ មនសសមកៗ ុ ន ់ រតូវមនភកភពេសះរតងចេពះ ម ីដ េដយេធពធបជយញជេដម ញ  វ ិ ី ូ

ំ ថយចេពះ វ

័ ំ ់ អរសយេហតេនះ េយងេឃញថ បញពទ ទងអសេនះ តមលទិ ធ ុ ហ ុ ិ ធ ភវះ សខះ ុ   ំ ី គសទែតេកតេឡងអពអទេទព ឺ ុ ធ   ិ

អកបេង ត សខះ ។ ន ក ពទភវះ ុ ិធ ុ

េដយសរអទេទព ។ ិ

*

* *

- 22 -

បនេសចកថអទេទព ីដ ិ

ជ

រពហមណ៍និយម Brahmanisme រពហណនយម ឬ លទរពហណ ម ៍ ិ ម ៍ ិធ

ំ ំ ី េកតមនតងែតអពសតវតសទ ុ  ី ៥ មនរគសសករជ ឹ ត

ជទសសនះ រទស តមពករពហណ អទេទព ។ ួ ម ៍ េគរពបជេទវះ ូ ឹ ី ត េគរពនយម ិ ិ

ំ ដសខន ៏ ំ ់ កងលទរពហណមន អទេទព ឬ េទវះធៗ ៣ េហថ រតមត ម ៍ ិ ិធ ី ូ ៌ ិ គឺ : ុន ១_ រពះរពហម

Brahma

២_ រពះសវះ ិ

Çiva

៣_ រពះវស ិ ុណ

Visnu

នងមនេទវះ បនបបនស ំ ៏ ដៃទេទៀត គឺ : ទ ់ ិ - រពះអទតយ ិ

( ៃថ ង )

- រពះចនទ

( ៃខ )

- រពះអងគ

( ទក ឹ )

- រពះធរណី

- រពះពយ

- រពះពរណ ិ ុ

- រពះអគិ ន - រពះឥនទ

( ដី )

( ខយល់ )

( េភៀង ល ) ( េភង ល )

- រពះយម - រពះសនះ ក ធ - រពះកេវរះ ុ - រពះកលី

។ល។

ំ េទវះខងេលេនះ ជេទវះបនបបនស ំ ែដលពករពហណ ។ េទវះទងេនះ ទ ់ ួ ម ៍ េគរពបជ ូ 

ំ ី េកតេចញមកអពធមជតពត ម  ិ ិ ៗ។

- 23 -

ក– – រពះរពហម Brahma កងលទរពហណ ម ៍ ិធ ុន

េគបនតមលទក ក ់ ុ រពះរពហថ ម

ំ ុ អទេទពចមបងបផត ិ

េរពះរពះ

់ នងគមរេវទ រពហជអកបេង ត េពលគរពះរពហជអទ ម ន ក េលកះ ភវះ ធមជតទងអស ម ម ិ ំ ិ ីព ឺ ិ េទពសងេលក (Dieu Créateur du monde) ។ លកខណះពេសសសំ គល់រពះរពហម គឺ : ិ

- មខ ុ ៤

់ ់ ក - ៃដ ៤ កនគមរេវទ ឬកនផឈក ូ ីព - កយ សមបររកហម ុ

- េកតនភណឌ : ថផ ូ ក , ថស, សបរព ល

ំ ិ - ពហនះ : សតហងស ជយនជនះ វ - មេហសី នម សរសត វ ី

- បរត នងសនយ ។ ុ ៣ : ទកសះ, ភគុ ៌ នង ិ ិធ

ខ– – រពះសិវះ Çiva រពះសវះ ិ

េលហត ិ

័ មននយថ

«េកសមកសនត,

ករណ »។ ុ

់ ុ ែដលរសកចះចកចេញមរពះរពហ ម ។ ិ ច

រពះសវះ ិ

រពះសវះ ិ

ំ ី ំ ់ េកតេឡងអពតណក  

ជអទេទពសងេលកផង ិ

ំ ល បផញេលកផង (Dieu créateur et destructeur du monde) ។ រពះសវះមនរពះនមេរច ិ ន ៉ យងគ ឺ:

- រពះឥសរះ (Içvara) វ - រពះឥសរូ - រពះររទះ ុ

(Ruda)

- រពះហរះ

(Hara)

- រពះឧរគះ

(Ugra)

- 24 -

- រពះអេឃរះ

(Aghora)

- រពះៃភរវះ

(Bhairava)

- រពះមេហសរះ វ

(Maheçvara)

លកខណះពេសសសំ គល់រពះសវះគ ិ ិ ឺ:

- មខ ុ ១ អចែបងភគបនមខ ុ ៥ ៌ - ក ពណេខៀវ - កយ សមបរ ុ ស - ែភក ន ៣:

ំ ែភក ឯែភកទ បទជនច ន ២ ដូចមនសសធមត ុ ម ន ី ៣ េនចកណលថស ដ ង ិ ិ ច

រកេឡកេឆះ េហថ «អគេនរត » ិគ

ំ ់ : ែសបកខល ឬែសបកដរំ ី - សេំ លៀកបពក

- ៃដ ២ ឬ ១០

់ ៍ ំ ់ របកបប ់ - ពកករមងឆងលលដកបល ជេរគឿងសគល - យគ ុ ឹអ ់ ំ ់ ់ ន ំ - ពកនគជសងរ ជេរគឿងសគលរបឆ វ

ំ ិ ំ ់ ់ ់ ួ ម ជេរគឿងសគលរបែខ - ពកមកមនរពះចន ដ ទ ួ យចណតរងកេណៀវ ំ ័ ឌ : រតសល - េកតនភណ ) ី ូ ៍ , ែខសផគ ំ ឬ គទ (ដបង ំ ិ - ពហនះ : េគននិ ទ ជយនជនះ ់ ឺ: - មេហសី ឬ សកិ ដ ៩ នកគ ១–

នងទគ ុ ៌ (Durga) រសេចះេធមនដងមនឮ ឹ ី វ ិ ិ

២–

នងឧម (Umà) រសជទេពញចត ី ី ិ ត

៤–

នងកលី (Kali) រសេខ ី ម

់ ៣– នងេគរ ី (Gauri) រសសមបរទងែដង ី ុ ៥– ៦–

នងចនី ទ (Candi) រសកណច ី ំ

៌ ី (Parvati) រសបរតមសភ នងបវត ី ុ ី ច ់ នំ

៧– នងកមរ ុ ុំ ម ី (Kumàri) រសរកមរពហចរ ី ី ៨–

នងេទវ ី (Devi) រសេទពកញ ញ ី

- 25 -

៩–

នងមហេទវ ី (Mahadevi) រសេទពអបសរ ។ ី

១–

ំ ់ សនះ ន គ ក ធ (Skandha) េទវះតណងអករសឡញសរងម

– បុរត : ២ រូបគឺ :

២–

គេនស (Ganeça) ខនមនសស កបលដរំ ី ុ ួល

ំ ី េទវះទងពរេនះគ ឺ:

សនះ ក ធ

នងនងទគ ុ ៌ មេហសេដម ិ ី  ។

នង ិ

គេនសះ

ជបរតរពះសវះ ុ ិ

– វមន : េនេលកពលភៃកលស ិ នំ  ំ ូ

៉ មយងេទៀត

កុ ងករណ ន ី

ែដលរពះសវះ ន ិ មននទជអកសងេលក ី

់ ំ ់ ់ ុ ុន ឹ វះកតរពះ ឩរូ(១)ឲយេលហតមយតណករសកចះកងទក ួ ិ

ំ ំ បែបកអណះេនះជ ២ បែណកគ ឌ ឺ :

េនះរពះសវះបន ិ

េកតបនជអណះ ឌ (ពង) 

់ រចរទង ួ

់ ំ – បែណកខងេល ថ ួ ៌  រទងសងជសនសគ

់ ំ – បែណកខងេរកម រទងសងជមនសសេលក ។ ុ

់ បនបមករទងបនស ងជបមះ ទ ់ ុ

គតវញណេលកះ ។ ឺ ួ ិ ញ

បមះ ុ

៏ កបនសងរបជបត ី,

៏ របជបតី កបនសងមនសសេលក ត ៗ មក រហតបនជមនសស េពញពភពេលក ។ ុ ូ ុ ិ ំ ័ អរសយជេនឿថ

រពះសវះជអកសងេលក ន ិ

បេងត ក េលក

េទបបនជពករពហណបនសងទកជទរឭកនវរប ួ ម ៍ ុ ូ ូ  ី េយននងឧម ី

ជទេគរពសករបជ ក ូ ី

ំ ួ ំ ី ូ ទងពង ឲយរជះរសឡះអពរបរងកយ ។

ំ ់ វ ិ ី ិ ទកសរបេធពធសវររត ុ ី

*

* *

(១ ១)

សវលង ិ ិ គ ឬ

េភល

- 26 -

បតេលក ិ

េនះេហយ 

លង គ ូ ិ រពះឥសរ

នង ិ

លងបបឧបរទពចៃរង

សិវលិងគ ឬ លិងគរពះឥសូរ េដយេហតែត ុ ំ ួ ចននេរចនេឡ   ងៗ

ខស ព ់ ផង

របេសរបផត  ំ ុ

មនសសចលចត ុ ូ ិ ត

ពកឥសរនយម ួ ូ ិ

េគរពេកតខចរពះឥសរ ល ូ

៏ កបនេលកតេមង  ក

េគរព

េដយបនសងបដមករ ិ

ៃនសយម វ ឺ ំ  ឯងៃនរពះឥសរូ ។ ូ ភ គកេណត

រពះឥសរូ

់ កនែតមន

ំ ់ តកលរពះឥសរទកជអទេទពខង ូ ុ ព ់ ិ

សងេលក

េធឲយេលកវនសហនេហចផង ។ ិ វ ី

គសវលង ូ ឺ ិ ិ គ ឬ លងរពះឥសរ ិ គ

កងសលបះែខរ ម ិ ុន

នយម ិ

មនមខងរជអកបេង ត ុ ន ក េលក

ំ ល ជអកបផញេលក ន

រពះឥសរូ

រសឡញ់

េធឲយេលកេកសមកសន ត វ

ពកឥសរនយម ួ ូ ិ

៏ ំ ន កនគ

ជនមតរបៃនករបងបេង ត ក ក េលកៃន ិ ិ តូ

នងេយន ូ ិ ី នងឧម ។ លងរពះឥសរជនមតរប ិ គ ិ ិ តូ

េគបនសងលងរពះឥសរអពថរង ូ ំ ី ម ឹ ិ គ

៌ ពណស

មនរង ៤ រជុង,

៦

រជុង, ៨ រជុង េហយេគតមលជនចកល េនេលេយននងឧម (ទកជទរម ) ែដលជ ក ់ ុ  ិ ច  ី ័ ុត ភសតងបងញ ហ

ំ ី អពមរណភពរពះឥសរ ូ

បងង គ ) កងេពលរមសងត ួ វ ។ ុន

េនេលរទូ  ងនងឧម

រពះឥសូរ (សវះ ិ ) - 27 -

(ឬេហថ

សបេនេល ល ់ 

គ– – រពះវិស ុណ រពះវស ិ ុណ

េរសចរសង់េលក

ជអទេទព ិ

Visnu ់ រទរទងេលក

ំ  ចេរនេលក ។

រពះវស ិ ុណ

់ ំ  ។ ែតងែតជយ េរសចរសងេលក មនសសេលក ឲយបនេសចកសខចេរន ួ យតេយង ុ ឹ ីដ ុ ៉ រពះវស ិ ុ ណ មននមេរចនយងគ  ឺ:

– រពះនរយណ៍

Nààyàna

– ភគវនត

Bhagavanta

– ហរ ី

Hari

– អននះ ត

Ananta

លកខណះពេសសសំ គល់រពះវសណ ិ ុ: ិ

– កបល ១

– ៃដ ២, ៃដ ៤, ៃដ ៨ ំ ំ ់ : ពណេលឿង ៌ – សេលៀកបពក

ំ ិ – ពហនះ : មនសតរគុ វ ឌ ជយនជនះ ់ ឺ: – មេហសី ឬ សកិ ដ ២ នកគ

ំ ១− នងលកស ី េទពតតណងរទពយសមបត ិត

ំ ័ ២− នងរសី េទពតតណងេសភណភព

– បរត នម រពះកម : (Kàma) ុ ១ រប ូ – វមន : េនសនៃវកណ ថ ុ ឋ : ិ

ំ , ផឈក ័ ,ខ ធូ ,ន ដវ ។ ័ ឌ : កងចរក, ដបង – េកតនភណ ក ូ , ខយងសង

៉ មយងេទៀត អវតរ

(Avatàra)

រពះវសជេទវះ ិ ុណ ់ កបប រលៗ

ជយេដះទកមនសសេលក ួ ុ ខ ុ

ែតងែតបនែបងភគជ

់ ចះមកជយេរសចរសងមនសសេលក ុ ួ ុ

ំ លបក ។

- 28 -

ំ ី ុ ខ ឲយបនផតអពទក ុ

អវតររពះវិស ណុ ១០

គឺ :

៍ ំ ួ ១០ ដងេហយ អវតររពះវស មនចនន ុ ួ ុ ិ ុ ណ ឬ រពះនរយណែបងភគចះមកជយមនសស  ១∼ មតសយ :

Matsya – ជរតី

់ ី ិ ជយេរសចរសងជវតមនសស ួ ុ

បេងត ហយរគវះ ក េឡងេដយយកសេឈះ ម  ី ។ ២∼ កុម៌ :

Kurma – ជអេណក ដ បងិល វ ភ នំ

នគេឈះវ សកះ ម ុ

(អមត ឫ ះ Amrta) ផកកឲយសប ុំ ល ់។ ឹ

់ នំ ជយេធកណលភ ួ វ ំ

ករសមរទទកេដះ ូ ុ ឹ

ំ ំ ី ឹ ់ ឲយរចអពទកជនន ួ

មនរះ ទ

ឲយខះរងសត ី ួង

ែដល

ឲយេទវតនងយកសយក ិ េដមបយកទកអរមត  ី ឹ ឹ

ំ ល ៉ ំ ៣∼ វរហ : Varàha – ជរជូកៃរព បនបផញហរណយកសែដលបនបងរលយេលក ុ៉ ិ

ឲយេទជទកសមរទ ុ ។ ឹ

Narasinha – ជមនសសសង ុ ិ ហ

៤∼ នរសងហ ិ :

ែដលេធបបេទពត ។ វ ៥∼ វមន :

Vàmana – ជមនសសេតឿ ុ

ឲយមនសស េន ។ ុ

កបលមនសស ុ

បនេរបកលលបច  ិ

ំ ល ខនសង ិ ហ បនបផញយកស ួល ំ សដយកស ៣ ជហន ុំ ី

ទក ុ

៦∼ បរសុ រម : Paraçuràma – ជរមពេថបនបរងបកសរតអរជន ូ ក ុ ។ ៧∼ រម : Ràma – ជរពះរម កងេរឿងរមយណះ បរងក បរកុងរពណ៍ ។ ុន

៨∼ រកសណ ឹ :

Krisna – ជរកស ឹ ណ

ំ ី ់ បនជយមនសសឲយរចអពកណបៃដ ួ ុ ួ ដ

េឈះកបសះ (Kamsa) កងេរឿងមហភរតយទ ម ុ ធ។ ុន ៩∼ ពុទធ :

Buddha – ជរពះពទ ុ ធ

ំ េសចកណច ដ

់ ់ បនជយេរសចរសងដសេតឿនមនសស ួ ុ

ឲយសល គ ់

់ អ ផតចកប បណយបប អរកកល បកមម ។ ុ ុ (តម

រពះពទពែមនជអវតរ ុ ធ ុំ

រពះវសេទ ិ ុណ

ែតពករពហណ ួ ម ៍

េដយបនេឃញ 

៏ រពះពទមនឥទពល មនអនភពខង កបនបញលជអវតររពះវស ុ ធ ុ ល ំ ិ ុណ ) ។ ិធ ូច ១០∼ កលកិន :

Kalkin – ជមនសសេសះ ុ

ពកកសរត ែដលេធឲយមនចលចល ។ ួ វ

គខនមនសស ុ ឺ ួល

- 29 -

កបលេសះ

បនេចញបរងប ក

រពះនរយណ៍ (វិស)ុណ

- 30 -

វិធីរបតិបតតិកង ុន សសនរពហមណ៍ ់ ់ ពករពហណ េលកះ េលកធតុ វតុ ថ ធមជតទងអស ួ ម ៍ ែតងមនទសសនះយលថ ម ិ ំ

កងេលក ុន

សខះ ។ ុ អស់ ។

សទែតកេកតេឡង ុ ធ  

អទេទព ិ

េដយសរអទេទព ។ ិ

អចឲយសខទក ុ ុ ខ

់ូ មនសសរគបរប ុ

់ អ អរកកល

់ េបអទេទពឲយរស  ិ

៏ ់ កបនរស

៉ កតវបនេឡយ សប ល ់ ពអចរបែកកជែជ ុំ  ។ ំ ៉ េដយមនជេនឿយងេនះ

េដមបឲយបនេសចកសខសបបយ  ី ីដ ុ

ពទ ុ ិធ

ភវះ

គេរសចែតរពហលខត ម ិ ិ ឺ

ែដល

ំ  ិ ចេរនវនស

័ វ ំ ភពសណង ឬ គន ម

មនវសន

អទេទពបនគសេដមក ។ ូ ិ

អទេទព ិ

បេងត ក

់ ់ូ ំ ដលមនសសសតរគបរបទង ុ វ

េបអទេទពឲយសប ល ់  ិ

េទបពករពហណបនបេញញទសសនះថ ួ ម ៍ ច  ៉ រតូវមនភកភពយងេមះមត ុ ីដ

៏ វ ករតូ

មនសសមកៗ ុ ន ់

ំ ចេពះអទេទព ិ

េហយ 

ំ ័ រតូវរបរពត ឲយរតូវតមបណង នងរសបតមរពះទយអទេទព ។ ឹ ត របតបតចតគនតខន ិ ិត ិ ត ំ ិ ិ ិ ួល ឯវធ ិ ី

ែដលរតូវរបរពត ឹ ត

ំ ់ ៤ យង ៉ េគលសខន គឺ :

ំ ំ បេពញបណង

របតបត ិ ិត

ំ ័ អទេទព បេពញរពះទយ ិ

មន

១∼ ភកិ ត Bhaki រតូវមនភកភព ីដ

ំ ២∼ ករបេពញ តបះ នង ិ េយគះ ៣∼ ពធបជយញ បជអគ ញ នង ូ ិ ី ូ ិ ីគ

៤∼ ពធសវររត ុ ិ ី ិ ី មជទកលងបប ឹ

១∼ ភកតិ – Bhakli

់ ំ ំ ភកិ ត : រតូវមនភកភពេសះរតងចេពះអទេទព េជឿចេពះអទេទព េផតចតគនត ម ត ីដ ិ ិ ិ ត ំ ិ

់ ់ ព ឲយបញេឆះតរមងេទរកអទេទព ិ

សងសធ ម ិ៍ ឹម

អទេទពផលេសចកសខឲយ តមរបថន ។ ដ ់ ិ ីដ ុ

់ ិ ត តរមងចត

ំ ចេពះែតអទេទព ិ

េដមបឲយ  ី

២∼ ករបំេពញតបះនិងេយគះ

់ តបះ Tapa – បនដលកររបរព ឹ តិ ត

របសចកេរគឿងេសហង ម ទកលបក ុ ខ ំ

របតបត ិ ិត

ំ េដយរបរពតដតកេដខន ឹ ិត ុ ួល

់ ំ ិ ត ដ េហយតងចតេផតតរមង 

ទននរងកយ ូ ម

ំ ៉ អងយអងេភងយងេក ដ ល ុគ

់ ព បញេឆះេទរកអទេទព ិ

- 31 -

ឲយលសតបរសទ អ អ ិ ុ ធ េធខនឲយ វ ួ ល

េដមបេធឲយអទេទព  ី វ ិ

ំ  ំ ួ រេជបរជល

េឃញេសចក ដ  ីពយយមនងភកភព ិ ីដ

ំ សេរមចតមបណង ។ េយគះ Yoga –

់ បនដលកររបរពត ឹ ិត

់ ភថតរមងេទរកអទេទព ឺល ល ិ

៏ ់ ួល ដេមះមតរបសខន ុ

៏ ករបទនពរឲយបន

់រ ំចត ទននអប ូ ម ិ ត

ឲយបនសតបរសទ អ ិ ុ ធ

របតបត ិ ិត

ំ កងេគលបណងឲយអទេទពជយសេនសេរបសរបណ ួ ដ ិ ី ុន

ផល ដ ់

ំ ននង ំ េសចកសខចេរ របទនពរតមបណងខន ីដ ុ  ិ ួល ។

៣∼ ពិធីបូជយញញ ពធបូ ិ ី ជយញញ – សេនរសេន ធ ធ

និងបូជអគគី

់ គជពធបជេដយយកមនសសសតទងរស ុ វ ំ ឺ ិ ី ូ

ថយអទេទព វ ិ

ំ េទដតកងគនរេភងេឆះ ុ ល ុន

ែដលជេហតនឲយអទេទព ុ ំ ិ

េធឲយអទេទពសបបយចត វ ិ ិ ត

័ ំ  ំ ៉ េពញរពះទយ េហយរបសទពរឲយបនសខច េរន សមរបកបតមបណងបងរបថ ុ ន ។  ិ ិធ ពធបូ ិ ី ជអគគី –

គជពធបជេភង ឺ ិ ី ូ ល

េដមបសពរឲយបនេសចកសខសបបយ ។  ី ុំ ីដ ុ

ំ ឺល ំ ់ទងៃថ ំ េដយដតេភងបភទងយប ុ ង ល

ថយអទេទព វ ិ

៤∼ ពិធីសវ ិ ររតី – ពិធីលងបប ពធសវររត ិ ី ិ ី –

់ ំ គជ កេណតេលក : ូ ឺ ពធ ិ ីែដលេគេធរលកដលររតែដលរពះឥសរបនឲយ វ ំ ឹ ី 

ំ វ ់ បេណះ មនសសេលក ។ ពធេនះេគេរៀបចេធែតកងេវលយប កង ុ ុ៉ ណ ។ ពធសវររតេនះ ិ ី ិ ី ិ ី ុន ុន ១

ឆន ំ មនរបរពេធែតមយដង ។ ធ វ ួ ់ េនេពលយបៃនពធេនះ ិ ី

់ ៉ រគបយង

ំ ន េគនគេទមជទកកងទេនគង ុ ល គ ឹ ុន

ំ (ចេពះអកេនរបេទសឥណជតទេនគង ន ឌ ល គ ) ិ

័ ិត ិ ិ ធ េមទកសកសទ ឹ

ំ ី ថ ហរមកអពសនសគ ូ ួ ៌

ំ ់ ជរះបបរបសមនសសសត ុ វ។

លងបប

់ េដយេគយលថ :

ចៃរងឧបរទព ទេនគង ល គ

មនសតណភព េកអនៗ (ឧណហ) លម ដ ុ៊ ម ី ុ ហ

បនបអពបនមជទករចេហយ ទ ់ ំ ី ុ ឹ ួ 

ជ

េដមបលង  ី

៏ េគកបនដងទកទេនគងេនះ ល គ ឹ

់ ់ ់ ំ ់ យកេទចកេរសចរសបេលកលងរពះឥសរ ូ (សវលង  ិ គ ិ ិ )គ ែដលេគបនដកតកលេនេលេយន  ី

នងឧម

់ រសបកបល

៏ រចេគករតងទកែដលហរ ួ ូ ឹ

ចះតមរបឡយេយននងឧម ុ ី

លបមខរសឡបខនរបណ ុ ុ ួល

េដមបឲយមនសរសស  ី ិ ី ួ ីដ

់ ៉ ។ ចៃរង ឧបសគគ ឧបរទពនងបបរគបយង ិ

- 32 -

យកេទផកេរសច ឹ

័ មនេជគជយ

ំ ់ បបត

ពករពហណ ួ ម ៍

ំ ែដលមនភកភពនងជេនឿេមះម ុត ីដ ិ

សបេនែកបរទេនគង ល ់ ល គ

េដមបឲយេគដតយកឆង ុ  ី ឹអ

េវលេទៀបសប ល ់

សឲយបនេទ ុំ

រគែវងបចេចលកងទេនគង ល គ ុន

លងបប

់ ៉ ំ ់។ រគបយង ឲយរជះសតបរសទ អ ិ ុ ធ កឲយេសសសល

ំ ំ ី ំ ន ំ ់ ចេពះអកែដលេនឆយអពទេនគង ន ង ល គ េគនគកណតយកទេន ល ឬ សងណមយែដល ួ ឹទ

ំ ិ ី ិ េនជត សនត ។ ម ថជទេនគង ល គ េហយេរៀបចពធសវររតដចខងេលែដរ ិ  ី ូ 

័ រឯេនរបេទសែខរេយងវញ សមយអងរ សសនរពហណ ម គ េដយសរឥទពល ម ៍ េគ ី  ិ ិធ

៏ ំ ់ កបនកណតយកសងេសៀមរប សនតជទេនគង េនភគេលន ។ ម ល គ ែដលមនសសរបភព នំ ូ ឹទ ី

់ ិ គ ទកសងេនះបនហរកតលងរពះឥសរ ូ ូ ឹ ឹទ

់ នងេយននងឧមែដ លេគបនសងដកតេរមៀប ិ ី

េនពសេពញបតសងអចឲយមនសសចះមជ ុ ុ ុ ឹទ េវល

េទៀត ។

់ ៉ េដមបឲយបនសរស ដ  ី ិ ី ួ សីរជះចៃរងរគបយង

់ ំ ូ ំ ់ តមចណងចណលចតរគបេពល ិ ត

ឬផក ឹ

់ សរមបពយបលេរគែថម

នង ិ ជឱសថ

វណណះ ៤ កនង ុ លទធិរពហមណ៍ ៌ ំ ំ ់ ៌ ពកយថ វណះ ៗ គន ។ ណ គពណសមបរ ឺ ឺ  េលៀកបពកពណេផសង ុ េពលគករេរបស កងលទរពហណ ម ៍ ិធ ុន

់ មនករែបងែចកវណះមនសសជជន ណ ុ

គជ ៤ ពកេដយមន ទសសនះថ ន ួ

់ូ របរងកយមនសសរគបរប ូ ុ

ំ ី សងេឡងអពភគេផសង ៗ ៃនរបរងកយរពះរពហគ ូ ម ឺ:  – មត់ សងជ រពហណ ម ៍

– រទូង សងជ កសរត – េភល សងជ ឈញ (ៃវសយះ) ួម

– េជង សងជ ទសះ កមករ (សរទះ ) ម ូ 

េហតេនះ មនសសរតូ វែចកជ ៤ វណះ ុ ុ ណ គឺ :

ំ ់ ៌ ស ១∼ វណះ ណ រពហណ ម ៍ េរបសេលៀកបពកពណ  ំ

២∼ វណះ ណ កសរត

“

រកហម

៣∼ វណះ ណ ៃវសយះ (ឈញ ួម )

“

េលឿង

៤∼ វណះ (ទសះ កមករ ណ សរទះ ូ ម )“ - 33 -

េខម

ជថក ន ់

ខសទប ព ់

ខស ុ ៗ

សទែតរតូ វបនរពះរពហម ុ ធ

បញ ហ ពុទធិ ភវះ សុខះ កនង ុ លទធិរពហមណ៍ អំពី ពុទិធ – La connaissance

ពទ ុ ិធ

គចេណះវជ ិ ជ ឺ ំ

់ គ ់ ូ ីវ ួ ់ ់ យលសលនវអមយេដយជកចបស

ករេចះដង ឹ

េដយសរ

ពទរបធន បនេលកយកពទវត សកសរសវរជវ រវរក ឲយេឃញ ុ ិធ ុ ិ ធ ុ ថ មករតះរះពចរណ  ិ ិ ិ ិ  ់ ចបសតមសភពពត ិ ។ ់ ពទទងអស ុ ិធ ំ

សទែតមនសភពលកណះ ុ ធ ខ

ខសទប ព ់

ខស ុ ៗ គន

បែនពទដរបេសរ ុ៉ ត ុ ិ ធ ៏ 

ំ ី ខងខស េរពះអទេទព ព ់ ព ់ សកសទ ម ៍ គពទែដលេកតេឡងអពអទេទព ិ ត ិ ិ ,ធ តមលទរពហណ ិធ ឺ ុ ិធ   ិ ិ ជអកេចះដងសព ន វ (សពញ វ ូ ញ) ឹ

បរសទសតេហយជពេសសគ ិ ុ ធ អ  ិ ឺ

ពទែដលមនេនកងគមរេវទ ុ ិធ ីព ុន

៌ ំ ៤ គឺ : ឫេគទ ំ ,៌ អថវេវទ ែដលជអេណយអទេទព ។ ទង វ , សមេវទ, យជេវទ ុ ិ អកែដលមនសទ ន ិ ិធ

េនះបេណះ ុ៉ ណ ។

វណះរពហណ ណ ម ៍

ទទលយកពទគ ួ ុ ិធ ឺ :

នងវណះកសរត ណ ិ

ែតពរពក ី ួ

អំពភវះ ីភវះ – L’Être

័ម េភង ខយល់ ភវះ គេលកះ េទវះ អទេទព ចត មនសស សតវ ដី ទក ុ ឹ ល ឺ ិ ិ ត អតន

អកស ធមជត ដះដលេឡង ម ុ ខ ុ ិ រកជត ិ ។ល។ ែដលេកតមនេឡង    ។ ំ ់ ុ ធ ភវះទងអសសទែតកេកតេឡង  

ំ សងេឡងេដយអណចឥទ ធ ិធ  ិ ឫទអទេទព ិ

ំ ់។ េទពជអកសងភវះទងអស ន

់ តមទសសនះពករពហណ : ួ ម ៍ យលថ ភវះ

គឺ

រពះរពហម ។

ំ អែណតកងលហអកស ដ ុន

ំ ូ ់ ដបងរពះរពហបនជបឲយេកតជសតមយ ម ុ៊ ួ  ់ អសកលជយរអែងងឆ ូ វ ន ំ

ំ េដយយកបែណកខងេលសងជេមឃ 

មក

អទេទពែដលជអកសងេលក ន ិ

បេងត ក េលកះ

េហថ

“ពងរពហ”ម

់ ំ ំ រចរទងបែបកសតេនះជបែណក ួ ុ៊

ំ េហយបែណកខងេរកមសងជែផនដ ី។ 

រពះរពហបេង ត ម ក ឲយមនេភងេឆះែផនដ ី ល

គអទ ឺ ិ-

់ ់ ល រចរទងបេង ត ួ ក ឲយមនទកមកលតេភង ឹ

បនប ទ ់ លះ ុ

់ ទកបនេធឲយដមនជ េភងរលត ុ ដ ុ វ រកជត ុ ខ ី ីរជតិ ជេហតបណលឲយមនមនសសសត ល ឹ វ ិ ធម-ម ជតិ ជេដម ពសេពញេលពភពេលក ។   ិ

ំ ់ សទែតេកតេឡងេដយសរអទេទព ភវះទងអស េហយែតងែតែរបរបួ ល ផសបរ ុ ធ ល ់ ូដ   ិ 

មនសភព

់ ិ ពេទៀងទតឋតេថរេទ ុំ

គែតងែតវលេកតវលសបជដរប ។ មនែតអទេទព ល ់ ិ ឺ  ិ ិ - 34 -

័ម ុ ៉ នងអតនបេណះ ណ ិ

់ ិ ែដលេទៀងទតឋតេថរជនចកលពេចះសប ុំ ល ់ ិ ច

េកត  ឯង ។

ំ ី េរពះភវះទងពរេនះ

អំពសុ ុ ះ – Le Bonheur ីសខ

សខះ េសចកសខ សបបយ រករយ សខកយ សបបយចត ុ ុ ុ គ ។ ីដ ុ ី ិ ត មនសភមងល

៉ សខះ មន ២ យងគ ុ ឺ: ១∼ សមញញ សុ ខ – ់ សខរចបករចបល ុ ូ

េសចកសខធមត ម ីដ ុ

ជេសចកសខពបរសទ ុំ ិ ុ ធ ីដ ុ

មនករែរបរបួលផសបរ ល ់ ូដ

ំ លយឡេដយទក ុ ខ

ែដលមនេនកងេលកេនះ ុន

មនសសេលក ុ

ំល ។ សន គជេសចកសខែកងកយ ឬ ជេសចកសខបន ថ សគ ួ ៌ ។ សមញសខ ញ ុ ល ល ឺ ីដ ុ ីដ ុ ២∼ បរបុ ិ ណណសុ ខ ែរបរបួល

Le Bonheur absolu –

គនផសបរ ម ល ់ ូដ

៏ ិ ុ ធ ពតរបកដ គជ ឺ េសចកសខដបរសទ ីដ ុ ិ

ំ គនលយឡេដយទក ម ុ ខ

់ គនភពរចបករចបល ម ូ

េសចកសខព ។ ីដ ុ ិ ត ែដលមនេនកងអទេទព ិ ុន ំ ី ៉ េសចកសខទងពរយងខងេលេនះ ីដ ុ 

សមញសខក ញ ុ ីដ

បរបណសខក ណ ុ ិ ុ ី,ដ

េពលគឺ

គន ម ជ

តមទសសនះ

លទរពហណ ត េដយខន េរពះសខះេនះឋត ុ ម ៍ មនសសពអចនងបេង ុ ុំ ក េឡង ិ  ិធ ឹ  ួ ល ឯងបនេឡយ

់ ់ េនកងកណបៃដអទេទព ។ េហតេនះ េដមបឲយបនេសចកសខ មនសសម ដ ុ ុ ន កៗ  ី ិ ីដ ុ ុន

ភកភព ីដ

់ ំ េសះរតងចេពះអទេទព ម ិ

េធពធបជយញ ញ វ ិ ី ូ

បជអគ ូ ីគ

េហយបងសងអងរករ ួ ួ វ 

ថយអទេទព វ ិ

់ ់ បនរសន

ំ ័ បេពញរពះទយអទេទព ិ

់ ឹ សបបយចត តមរតូវករ ។ ដ ់ ុ ិ ត រទងនងផលេសចកសខឲយមនសស ីដ ុ

រតូវមន

សអទេទព េដយ ុំ ិ េធឲយអទេទព វ ិ

ំ ូ ជពេសស េដមប ែដលជេសចកសខកពល សខពត េនះមនសស ណ ុ ុ ុ  បនបរបណសខ ិ ិ ុ ីដ ុ ិ ី

ំ ឹ ៉ ៏ មកៗ រតូវែតខរបងរបរពតរបតបត វតមវធ ដរបេសរ ន ់ ិ ី ២ យង ឹ ត ិ ិ ត ឲយបនរតមរតូ ឹ  គឺ :

១∼ តមះ Tapa –

ំ ករអបរ់ ំ ទននកយេដយដតកេដ កេមចរងកយ ឲយ ូ ម ុ ល

់ ៉ រងសតកេលសេរគឿងេសហងរគ បយង ម ឹ ិ ួង

ពង ួ

មនែតេសចកសខ ីដ ុ ។

២∼ េយគះ

Yoga

–

េដមបឲយបនសតលបរសទ អ អ ិ ុ ធ  ី

ករពយយម

់ ់ ហតពត

រចផតចកទកទង ួ ុ ុ ខ ំ

់ ំ ិ ត អបរចតឲយបនសតបរសទ អ ិ ុ ធ

់ របសចកេរគឿងេសហងរគបយង ់ ៉ ំ  អ េវៀ ផរផង ផងសរត ូ ម ច ់ ម ច ់ ិ ត ឲយឋតេនកងអេពល ិ ី ផងចត ុន

់ ិ ត ់ អេពបបអកសលរគបយង ំ  ់ ៉ ់ ព ចកអេំ ពអរកក េហយតរមងចតឲយបញេឆះេទរក អទេទព ុ   ិ

- 35 -

់ ់ ឹ ែតមយគតេដយអរមណនង េពលេនះ ួ ម ៍ ឹ ន៎ ។ កលេបអរមណឋតជបនងអទេទពេហយ ម ៍ ិ  ិ  ់ ូ ័ម ់ ល ចតកមនរសពនភថឆង េហយមនលទភព ធ ិ ត ៏ ីម ឺ ល ឺ ល ល វ ់ អចឆះេមលេឃញចបសនវអតនរបសខន    ុល ួ ័ម នងរញរចនអតន ឹ ុ

័ម ិ ឲយវលចលេទរករពហនវញ ូ ិ

ផតចកទក ុ ុ ខ

៉ េទៀតគឺ េមកសះ មនបរបណសខះ ែតមយង ។ ណ ុ ិ ុ

ែលងវលេកតសប ល ់ ិ 

តេទ

អតម័ន – L’âme ័ម អតន គឺ ជឯកធតមយពេសស ុ ួ ិ

ំ ី ័ម ែដលែបកេចញមកអពរពហន

់ ូ ុន កងរបរងកយមនសសសតរគបរបកងេលកះ ។ ុ វ ុន ូ

េរបៀបដចទកសមរទ ូ ុ ឹ

េហយនងទកសេនសម  ិ ឹ 

័ ម នង ័ម អតន រពហន ិ

ជធតទកែតមយដចគ ុ ឹ ួ ូ ន

ទក ណជកនេសះេឡយ ូ ឹ  ។

័ម ំ ី ័ម បែន កលេបឃតេចញអពរពហនេហយ ុ ៉ ត អតនេនះ  ល 

័ម ិ រករពហនវញបនេដយងយរសលេទ ួ

័ម ់ េហយែដលេធឲយអតនេចះែតវលវល ិ  វ

ពមនទបផតេឡយ ។ ុំ ី ំ ុ 

របកយសត ូ វ

េនះេឡយ ។  d’eau),

័ម ជនកលអតន ួ

ពងយ នឹងវល ុំ ិ រតឡប់ចូ លេទ

់ ុ ់  រតឡបចះរតឡបេឡង ់ រចបករចបល ូ

ែដលរតូវមនសសសត ុ វ

កងរកជត ិ ុន ុ ខ

់ ផកេរបរបស ឹ 

ជន ួ កលកង ុន

អេនលចះេឡង ទ ុ 

ំ ី ំ ែដលេកតេចញមកអពចហយទកសមរទ (Vapeur ុ  ឹ

ំ ី កលេបឃតេចញអពសមរទេហយ ុ  ល 

រជបចលេទកងដ ូ ី ុន

វលេទវលមក ិ ិ

ចលេទសតេនកងរបកយមនសស ូ ុ ិថ ុន ូ

៏ ល ់ ុ កធកចះមកេលែផនដ ី 

់ ូ ់ ័ រតឡបចលេទកងសមរទវ ញបនេដយងយឆបរហសេទ ុ ិ ុន

េនះ

ពមនទកណជេម ុំ ឹ

័ម តមរបកយែដលអតនបនេទ ូ

ំ ី ់ ែដលមនងយនងេគចផតអពករវលវល ុ ិ ិ ឹ

េរបៀបដចជទកសេនសម ូ ឹ 

គជធតែត ១ ែដល ុ ឺ

ំ ័ម ។ ពេរពះមនបប កមមកររងសកដេណរអតន ម ទ ់ ំ ី 

័ម បបកមបនបណលឲយអតនទទលទកេវទនេផសងៗ ម ដ ួ ុ ខ

សណតេន ិឋ

ចលមកសណត ូ ិឋ

ពងយនងបនហរ ុំ ូ ឹ

ពេរពះជនកលទកសេនសម ួ ី ឹ 

ជនកលធកចះកងទេន ួ ល ់ ុ ុន ល

ឬហរចលកងអណង ូ ូ ុន ូដ

៏ ំ ី ់ ី េហយកេចញអពមនសសសត ៗ េទៀត ុ វ េទកនទេផសង 

់ ់ ុ - េឡងគនទបផត វលចះវលេឡង ពេចះចបេចះេហយ េចះែតវលរតឡបចះ ម ុ ិ ុំ ិ ិ    ី ំ ុ ។ ៉ មយងេទៀត

ទសសនះរពហណ ម ៍

េដមបនងរញរចន  ី ឹ ុ ់ បញករបបថ ជ ់

ំ ំ េហយនងខសអតកយវចចត  ិ ិ ត

័ម ់ ិ ់ ័ម ិ , អតនឲយឆបវលរតឡបេទរករពហនវញ

មនសសមក ុ ន ់ៗ

ឲយបនសតបរសទ អ ិ ុ ធ

- 36 -

ំ ឹ ំ  អ រតូវែតខរបងសងអេពល ផរូ ផង់

តម

កសលកម ុ ម

របសចកេរគឿងេសហង ម

់ ៉ រគបយង

របតបតយងតងរង ិ ិត ៉ ឹ ឹ

េដយរបរពត ឹ ត

័ម ែដលជវធរេដះអតន ិ ី ំ

ំ ី េចញអពបបកម ម

៌ ំ ័ម េយគះេនះជមគនអតន

រតមរតូ វ ឹ

ំ ី ដ អពវដសងសរ ។

៉ ់ ់ មតចត

នវតបះនងេយគះ ូ ិ

មនែតបេណះ ុ៉ ណ ិ

់ ័ ម ិ ឲយបនចលេទដលរពហនវញ ។ ូ

តបះនង ិ

័ម កលេបអតនបនជប ួ 

័ ម  ័ម ់ ូ រពហនេហយ អតនែលងវលរតឡបចលមកេនកងរបកយមនសសសត ុ វ ែលងជបរបទះនង ួ ិ ិ ុន ូ ទកេវទន ុ ខ

៏ ិ ុ ធ។ ដបរសទ

ំ ី េឈះថរចផតអពសងសរវដ ម ួ ុ ដ

តេទេទៀតេហយ 

គឺ េមកសះ

មនបរបណសខ ណ ុ ិ ុ

សំសរះ ឬ សំសរវដត (សងសរវដដ) ំ ំ ំ សសរវដ ក វលេកតវលសប ដ «ដេណរអេនលេទម ទ ល ់» ឬ «ដេណរ ល ់, សប ល ់ ិ   ិ  េកតសប 

់ ុ េកត វលវលចះេឡងបដចជកងចរក »។ ិ   ី ូ

័ម ិ តមទសសនះពករពហណ វលសប ួ ម ៍ : កងសងសរវដ ដ រតូវមនវញណអតនវលេកត ល ់ ិ ញ ិ  ុន

ំ ី ែដលេកតេចញមកអពបឋមវញណ ិ ញ 

ំ ី ខទតេចញអពរេង កេភង ល

សមរទ ។ ុ

ឬ

័ម វញណអតនេចះ ិ ញ

គរពះរពហ ម ឺ

័ម ) (រពះហន

ំ ់ ឹ េរបៀបដចជដណកទកេភៀង ូ ល

េរបៀបដចជផេភង ូ ក ល

ែដល

ំ ី ឹ ែដលេកតេចញមកអពទក 

់ ូ ័ម ិ ករមនងមន ឱកសរតឡបចលេទរករពហនវញបនេដយ ឹ

់ ងយេឡយ ពេរពះរវលែតេកតសប អេនលេទមកពមនទបផតេឡយ ជន ល ់ សបេកត ល ់  ទ ុំ ួ  ី  ី ំ ុ 

េកតជមនសស ុ 

ជនជសត ួ វ

េឡយ  ។

័ អរសយេហតេនះ ុ

ជនបនលខងខស ួ អ ព ់ ព ់

ជរុកជត ខ ិ

មនសស ុ

ជធមជត ម ិ ។ល។

់ូ សតរគបរប វ

់ ជនបនអរកក ួ

ំ ី ៌ ។ ចប់ ែដលបណលមកែតអពកមះ ដ ំ  ឬ ទេហរបសមនសសមកៗ ំ  ់ អេព ុ ន ់

ទកេវទន ុ ខ

ំ ់ ់ ុំ រកកណតឲយេទៀងទតពបន

េចះេតេកតសប ល ់  ទបេថក

់ អេនលវលវលេទមក ទ ិ

ផសបរេវនគចះេឡងពេចះ ល ់ ូដ ន ុ ុំ 

កម៌ះ – Karma លក អ ីដ

៌ មន ២ យងគ ៉ កយវចចតេហថកមះ ិ ត ឺ:

់ ីដ អរកកក

- 37 -

ែដលបនរបរពតេកតេឡងេដយ ឹ ត  

៌ ែដលមនសសេធរចេហយ ់ ុ ១∼ កមះ ែតពទនហចផល ុ ុំ វ ួ 

៌ ែដលមនសសកពងែតេធ ំ ុ ំ ២∼ កមះ ។ ុ ុ  វ របមទងហចផលឲយ

៌ ទងពរយងេនះ ំ ី ៉ កមះ

ែដលមនសសណមយបនេធរចេហយ ុ ួ វ ួ 

លក អ ីដ

់ ីដ អរកកក

កង ុន

់ ជតេនះឬកងអតតជត ល ដ ់ ន ន ិ ី ិ ែតងែតែរបកយេទជផលផលឲយអកេធ  វ អករបរពតកងេពលឆប ឹ ត ុន ុន

៌ ឬយរ ធន ូ េទតមកមងកមះ ល ំ ង ់ ឬរសល កងបចបបនជតឬកងអនគតជត ន ិ ុន ិ ។ េដយសរ ុន ុច ៌ កមះេនះ

ំ ័ម ែដលជឧបសគរ គ រងសកដេណរអតន ទ ់ ំ 

បនេដយងយគឺ

៌ កមះេនះ

់ ូ ័ម ិ មនឲយវលរតឡបចលេទរករពហនវញ ិ ិ

័ម ិ ់ ែតងែតេធឲយអតនវលវលអេនលេកតសបគនទបផត ទ ល ់ ម វ  ី ំ ុ

កងសងសរវដដធេធងគនេកះេរតយ ដ ៏ ំ ម  ។ ុន

*

* *

លទធិេវទ – លទធិរពហមណ៍កនង ុ សងគមែខមរ ំ ឥទពលលទេវទ លទរពហណ ត ចក់ ម ៍ ឬសសនរពហណបនបេង ម ៍ ក ជជេនឿេផសងៗ ិធ ិធ ិធ

៉ ំ ុន ឫសយងមកងសងមែខរ គ ម

ែតពយរអែងងមកេហយ វ ី ូ 

ិ៍ ន : ឋតេនជអរកង ិ ុ

ចតគនតែខរ ម ិ ត ំ ិ

ំ ទេនរែខរ ម

់ រហតមកដលបចបបន ូ ន។ ុច

– ជេំ នឿ

ំ – ទេនៀមទមប ល ់ - របៃពណី – សលបះ ិ

– អកសរសលប ៍ ិ - 38 -

មេនគមែខរម

ំ តង

ឥទពលៃនលទេនះ ិធ ិធ

មន

មេនសរសែខរ ត ម

ជពេសស ិ

ំ ១∼ ជេនឿ –

េទព

Croyance

ំ ជេនឿថ : សខ ទក េទពត េទវះ អទិុ ុ ខ អរកក់ ល អ េកតេឡងបនេដយសរ   ជអកផលឲយ ។ ន ដ ់

ំ ពេសសជេនឿ ិ

េខច ម

រពយ

ំ  ។ េមមត់ ែសនេរពន សេសចកសខចេរន ុំ ីដ ុ

បសច ិ

អរកស

អកត ន

់ ់ បងបត

២∼ របៃពណី-ទំេនៀមទមលប់ – Coutume Mœurs

កងសងមែខរ គ ម ុន

ំ ៉ ់ ទេនៀមទមបេរចនយងណស ល ់ 

មនរបៃពណី

ំ ់ ំ ែដលមនទនកទនង

នងលទេវទ លទរពហណ : ម ៍ សសនរពហណ ម ៍ ដចជ ូ ិ ិធ ិធ

ំ វ ល – ពិធបណយទន ែដលមនេរៀបចេធសធរ បយសជេដម  ។ ី ុ ី

៍ ពិ ពហ៍ ែដលមនករេរសេពល ចលេរងឬផម រកុង – ពធអពហ ូ ឹ ទ , េធរនេទពត វ  ិ ី

ពលី ជេដម  ។

– សបនកម ថ ម

់ ទ រេបៀបសងផះ

ថយេទពត ជេដម វ  ។ – ពធបជសព ិ ី ូ

ជេដម  ។

មនករេរសេពលេលកេដយមនេរៀបពធែសនេរពន   ិ ី

ែដលមនេធពធរកលសព វ ិ ី ំ ិ

ែហសព

បញះសព ុច

តមកបនខត ន ួ

ំ ់ ់ សឲយជសះ – ពធពយបលជម សពះដថ បនរសន ូ ុ ំ ម អងរករ វ ុំ ិ ី ឺ ង ែដលមនពធដតធប ិ ី ុ

េសបយ 

េលៀងអរកស

សឲយេខចជយជេដម ុំ ម ួ 

លង អកជម ។ល។ ន  ឹ ឺង ជេដម

ំ វ ឬេរៀបចេធជពធេហរពលង ិ ី ឹ

អញតរព ជ ់ -

៣∼ សិលបះ – L’art

ំ ់ ំ សលបះ ែខរជេរចនែដលមនទនកទនងន : ម ម ៍ ដចជ ូ ិ  ឹ ងសសនរពហណ ក – គំនូរ - ចមលក់ : កងសសនរពហណ ម ៍ ុន

ំ ូ មនគនរ

មនេរឿង

ចមកជេរចនែដលគរ ល ់ ូ 

រមយណះ

ំ តមែបបេរឿងរវ ំ ៉ ឆកយកលន ល ់

មហភរតយទជេដម ុ ធ 

ដចជ : ូ

របរពះ ូ

រពហម រពះឥសរូ រពះនរយណ៍ រពះរម រពះឥនទ រពះអគិ ន ជេដម  ។ ខ – របសទ :

ំ ់ ំ របសទបរណែខរជបជនយដនែដលមនទនកទនងនងសសន ។ ូ ម ូ ឋ ី ឹ

់  មនរបសទជេរចនែដលេគសងេឡង 

ឧទសថយសសនរពហណ វ ម ៍ ។ ិទ

សងឧទសថយ រពះឥសរូ (សវះ : វ ូ ិទ ិ ) ដចជរបសទ

- 39 -

របសទខះ ល

េគ

ែបបសំបូរ

សតវតសទី ៦ ៃន រគសសករជ ិ ត

ំ ូ រៃរពគក – របសទសប ុ ែបបៃរពេកមង

– របសទភធ នំ ំ

សតវតសទី ៧ ៃន រគសសករជ ិ ត

– របសទៃរពេកង ម

– របសទអែណត ដ

់ ែបបកំពងរពះ សតវតសទី ៨ ៃន រគសសករជ ិ ត ់ ំ – របសទកពងរពះ

– របសទអកយ ំ ។

– របសទភមរបសទ ូ ិ

ំ – របសទដបងែដក ។ – របសទសយរពហណ វ ម ៍ ។ ំ ុ – របសទរតពងផង

របសទសម័យអងគរ : ែបបភនំគូេលន េដម  សតវតសទី ៩ ៃន រគសសករជ ិ ត ំ ី –របសទដររកប

–របសទអបង ូ

–របសទរកហម

។ –របសទអកត ន

–របសទរបអរកស ូ

ែបបរពះេគ

ចង ុ សតវតសទី ៩ ៃន រគសសករជ ិ ត

– របសទរពះេគ ែបបបែខង

–របសទថដប ម

– របសទលៃល

ចង ុ សតវតសទី ៩ ៃន រគសសករជ ិ ត

– របសទភបែខង នំ

– របសទភេរកម នំ

៉ ់ – របសទភរកវន នំ

– របសទែរបរប ូ ។

ែបបេកះែក

–របសទខងសប ល ់ ីទ –របសទគគី

– របសទបគង ។ – របសទភបក នំ ូ

េដម  សតវតសទី ១០ ៃន រគសសករជ ិ ត

– របសទេកះែក

ែបបបនទយរសី ចង ុ សតវតសទី ១០ ៃន រគសសករជ ិ ត – របសទបនយរស ទ ី

ែបបឃលង ំ

– របសទ

េដម  សតវតសទី ១១ ៃន រគសសករជ ិ ត

– របសទឃង ល ំ

– របសទតែកវ

– របសទភជសរ នំ ី ូ

– របសទវមនអកស ិ

– របសទរពះវហរ ិ

– របសទេចរសវបល ។ ី ិ

- 40 -

៉ មយងេទៀត ដចជ : ូ

មនរបសទជេរចន 

៍ (វស ែដលេគកសងឧទសថយរពះនរយណ វ ិ ុ )ណ ិទ

– របសទអងរវត គ ត

ំ – របសទបនយសែរ ទ

– របសទធមនន ម ទ

– របសទវតអធ ត វ

– របសទេបងមល

– របសទបលេលយយ ិ

– របសទរពះពធរ ិ ូ

– របសទេចសយ

៍)។ – របសទេមបណយខងលច (េនកងបរយណ ុ ិ ុន

ំ ់ រឯលកណះរបសទែបបរពហណនយម េគអចសគលបនេដយសរ : ខ ម ៍ ិ ី ់ ១∼ េគេរចនសងរបសទេនេលកពលភ នំ ឬ េនេលដទលខស ព ់។   ំ ូ  ី ួ

២∼ េគតមលលងរពះឥសរ កងរបសទ ។ ក ់ ិ គ ូ េនេលេយននងឧម  ី ុន

៤∼ អកសរសិលប ៍ Littératures អតបទ ថ

អកសរសលប ៍ជេរចន ិ 

រពហណនយម ម ៍ ិ ពនយល់

រពះរពហម ែផកេនះ ន

បងញ ហ

ំ ់ ំ ែដលមនទនកទនងនងសសនរពហណ ម ៍ ឹ

់ ំ ់ ែដលេរចនែតដករសងយកជេនឿេផសង ៗ កងលទរពហណមកេរៀបរប ម ៍  ិធ ុន

ំ រពមទងេលកយកអចរយបគល ឆ ិ ុ គ 

រពះឥសរូ

រពះនរយណ៍

យកស

េរចនេលកយក មនអគមគថ ត  

េទវះ

គនព ធ

អមអម ូ

ដចជ ូ

េរឿងរមេករ ៍ត េរឿងជនវងស ិ

័ ខ ជេដម ទពសងរ ខយងសង វ  ។ល។ ិ វ

*

* * - 41 -

េទពត

ជេដម  ។

ែបងភគ

េរបស េហះេហរ   ។  េដរេលអ  កស ជេដម ឧទហរណ៍ :

ជចលន

អទេទព ិ

ជពេសស ិ

ំ ំ ់ បបងបត

េរឿងវរវងសសរយវងស ូ

រពះឥនទ

អកសរសលប ៍ ិ

េចះជប់

េចះ

េរឿងរតនវងស

លកខណះពិេសសគួរចំណ ំ កនង ុ អកសរសិលប ៍ ែបបរពហមណ៍និយម ១∼ េផដម ឥសី ឥសរូ េទវះ អទិុ ុ  េរឿង : សេសរ គណបណយបរម ី ឫទអណច ិធ ំ

់ ំ ី េទព ឬ េរៀបរបអពេទសភពៃរពរពកស ែដលេនជវញ អរសម មនឥស ុំ ិ ុ ី ឹ ី។ ំ ំ  ំ ី: ២∼ ដេណរេរឿង : កងដេណរេរឿងបនបងញអព ហ  ុន

ក∼ តួអងគ

១_ តួឯក : :

២_ តរង : ួ

ំ ូ របុសជអវតរពះនរយណ៍ ឬជកពលបរស ។ ុ ំ ូ រសជកពលនរ អ ក។ ី ី រសល ី ឯ

មនយកស

េសច ដ

រគុឌ

នគ

េទពត

គនព ធ

ជេដម  ។ ខ∼ ទកែនល ងតួអងគ : ី

រកុងអយធយ , ុ

រកុងលងក,

នគរតកសល , ក ិ

សនសគ ថ ួ ៌,

ឥសី

ឥសរូ

សនៃកលស , ថ

បតល, សនភជងនគ ជេដម ថ ុ គ  ។ ំ ់ ិ ិេកតេឡង ទនសវបត េដយសរ : ត  

គ∼ បញហេចទ :

ំ ឹ – សភវះល អ របឆងនង សភវអរកក់ ។

ំ – កររបណងរបែជងគខងយទសលប -សលប ៍ ិ ៍សរស ត ។ ន ុ ធ ិ

ំ – ករដេណមអណចរទពយសមបតគ ដ ិត ន ។ – ករដេណមេសហគ ន ន ។ ដ

ឃ∼ បញហេដះរសយ :

េរបយទវធ  ុ ធ ិ ី

សរងម គ

កមងបយ ល ំ

់ ់ សមបគេទវញេទមក កបចក ។ ល ់ ន ិ

ង∼ បញហេសនហ : ច∼ គតេរឿង : ិ

ំ ុ ំ ំ សឡតគរមកែហង

សងសក ឹ

់ រចែណន របចណឌ ឈនស េសហពបរសទ ន ុ ំ ិ ុ ធ ពេសះរតង ុំ ម ន ី ។

់ ំ េរចនអបរបេរងៀនមនសស ឲយ : ុ  ំ ំ – មនជេនឿចេពះ

េទវះ

េទពត

អទេទព ិ

រពះឥនទ

រពះរពហម

ថជ

ំ  អកមន ឫទអណច ជយឲយបនសខចេរន មនេសរសស ន ួ ុ ិធ ំ ី ួ ីដ ។

ំ ិ ់ រកុមរគួសរ ។ អតនយម របកនបកសពក – មនចត ម ិ ួ ត នត ិ គ

– មនចតពយបទ ិ ត

ំ ុំ ុ ំ ួ គនគកន

សងសកគ ន ឹ

- 42 -

េទវញេទមកគនទបញប ម ច ់ ិ ី

៌ មនសសធម ៌។ ែដលជេហតនឲយរបសចក សលធម ុ ំ ុ ី

ំ ់ អ មនរក សទែតេកតមនមកេដយសរ – មនជេនឿថ សខទក ុ ុ ខ អរកកល ុ ធ 

េទពត អទេទ ែដលជេហតនឲយមនសសខះករតស ន ដ ់ ុ ំ ុ វ ូ ៊ ខះ វ ិ ព ជអកផលឲយ

ពយយម ខះវចរណញណ ។ វ ិ ញ

៣∼ បញច ប់េរឿង : េគបញបេរឿងកងខណះ ែដលតអង តណងសភវះល ច ់ ួ គ ំ អ បនទទល ួ ុន

ំ ័ ័ ់។ េជគជយ ជយជនះជសពរ េលតអងតណងសភវះអរកក ថ គ ំ  ួ ័ អរសយេហតេនះ ុ

៉ ំ ចក់ឫសយងម ់ ំ យលរចឡ េទពត

កងចតគនតែខរ ម ិ ត ំ ិ ុន

ខះសតសមបជញះ វ ញ ិ

រពះឥនទ

ឥទពលសស នរពហណ ម ៍ ិធ

េយងេឃញថ  

រពះរពហម

ំ ទេនរែខរ ម

ខះសរត វ ម ី

េខចរពយ ម

ថជអកផលេសចកសខសភមងលឲយខន ន ដ ់ ុ គ ីដ ុ ួល ។

សងមែខរ គ ម

មនសសនយម ុ ិ

បសច ជេដម  ិ

ចប់លទធរិ ពហមណ៍េដយសេងខប

۩

- 43 -

បនរគបដណប ដ ់

់ វ រហតដលេធឲយែខរខះវេងង ូ ម ល វ

ពងែផកេទេលកមងឥទពល អ ល ំ ឹ  ិធ

ំ ៉ ំ េដយមនជេនឿយងមតម ុ

ពុទធសសន Buddhisme ់ ំ ពនយល់ អប់ ពទសសន គជពកយទនន េរបៀនរបេដរបសរពះពទ ុ ធ ូ ម ុ ធ ជយែណន ួ ឺ

ំ ឹ រ ំ រលក

ំ លទមយធ ិធ ួ

់ ដសេតឿនមនសស ុ

ឲយសលប គ ់ ុណយបប

ំ ែដលមនកេណត ២៥៦០ ឆេហយ ន ំ  

ំ ៗ មន ៣ គឺ : ពទសសនធ ុ ធ

់។ លអរកក អ

ពទសសន ុ ធ

គជេឈះ ម ឺ

គឺ ៥៨៩ ឆមនរគសសករជ ។ ន ំ ុ ិ ត

េគល

់ (បប) រគបយង ់ ៉ ។ ១∼ ∼ ករមនេធអេពអរកក ិ វ ំ 

ំ  អ (បណយ កសល )។ ២∼ ∼ ករសងេធបេពញអេពល ុ ុ វ ំ

់ របសចកេលភះ េទសះ េមហះ ។ ំ ិ ត ឲយបនសតបរសទផរផង ៣∼ ∼ ករអបរ់ចត អ ិ ុ ធ ូ

ំ ៣ ខងេលេនះ េគលទង 

់ ជពកយទននេរបៀនរបេដរបសរពះពទ ូ ម ុ ធ

សសន៍ ។

- 44 -

ឬេហថ

ពទ ុ -ធ

េតរពះពុ ទជ ធ អវី ? 

ំ ី មននងសកសអពេគលលទពទសសន ុ ឹ ិ ិធ ុ ធ

ំ សកសយល ់ រពមទង ិ

់ បនរសេន

តេទេទៀត

ដងខះអពជវរបវតរពះពទ ល ំ ី ី ុ ធ ឹ ិត

ំ ី អពឆកជវតរពះពទ ុ ធ ី ិ

័ កងសមយកលជមយ ួ នងរពះពទកេដយ ុ ធ ៏ ឹ ុន ំ ូ ជរបគនរ ូ

េដយសរអតបទេផសង ៗ ជរបវតសរស ថ ត ិត

គរគបបែតសលរពះពទជមន ួ គ ់ ុ ធ ុ ី

េទះបជេយងព ុំ ី 

៏ កេយងអចដងសលរពះពទ គ ់ ុ ធ ឹ 

ជចមក ល ់

ែដលេគបនចងរកង សងទក មកជយរយរដចជ : ុ ូ ូ

៏ ំ ់ ៗ ជបដមករដសខន ិ

– កររបសតៃនរពះពទ ូ ិ ុ ធ។

ំ ៤ គឺ: មនសសចស ់ ឈឺ សប – ករជបរបទះនងេភទទង ួ ុ ល ់ បពជត វ ិ ។ ឹ

– ករេចញសងផស ួន ។

៌។ – ករេធទករករយ ែសងរកេមកធម វ ខ វ ុ ក ិ ិ

– កររបយទចបំ ។ ុ ធ ងនងពកមរ ួ ឹ

់ ឹ – កររតសដងសេរមចសមសេមធញណ ។ ម ព ិ ញ

– ករសែមងបឋមេទសន ធមចរក ។ ដ ម – ករបរនពន ។ល។ ិ ិ វ

ពុទធរបវតតិ – រពះពទជមនសស បរតកសរត េកតេនរបេទសឥណ ុ ធ ុ ុ ឌ ។ 

– រពះពទរបសត េនៃថសរក ១៥ េកត ែខវសខ ឆន ំ ច មនរគសសករជ ៦២៤ ឆន ំ ុ ធ ូ ង ុ ុ ិ  ិ ត

កង ុ ិព ី ុ ន ឱទយនលមន

រកុងកបលពស ិ ុត

់ រទងរពះ នមថ

់ ៉ , ស ំ - សទថ របេយជន៍រគបយង េគតម ។ ិ ធ ៌ ) កងវងស ុន

«សទត ថ ិ ធ »

(អកេធឲយសេរមច ន វ

– រពះបត រពះនម សេទទន ,៍ រពះមត រពះនម សរមហមយ េសយរជយ ុ ធ ិ ិ ី

៉ ជ។ េននគរកបលពស សពៃថ វ ង ) នសតវតសទី ៧ មន ុ រគសសករ ិ ត ិ ុ ត (របេទស េនបល - 45 -

– រពះសទត ិ ធ ថ

បនសកសវជេផសង ៗ ិ ជ ិ

ំ ់ រពហណកងសណករពះរគូ ពិ សបរត ម ៍ ុន វ ិ ។

ំ ់ រពមទងសកសេចះចបគមរៃរតេវទ ិ ីព

តមលទិ ធ

់ រទងបនេរៀបអភេសកជមយនងនងពមយេសធរ ួ ិ ឹ ិ ព

– លះ ១៦ វសស ុ រពះជនបន ម

(ែដលរតូវជបងបនជដនមយ បរតេសចសបបពទ ួ ុ ី ដ ុ ុ ធ)។ ី ូ ូអ

់ ៍ – រពះសេទទនជបត បនឲយេគសងរបសទ ៣ ថយរពះសទត វ ុ ធ ិ ិ ធ ថ តរមូវេទតមរដវូ

ំ  ំ ៣ : េកដ រតជក់ រេហយ ទង ។

់ – រទងបនជបរបទះេឃញមនសស ៤ ពក ួ ុ ួ 

់ គឺ មនសសចស ុ

ឈឺ

សប ល ់

នងអកបស ន ួ ិ

ំ ី ំ ំ ៤ េនេពលែដលរពះអងបនយងេចញអពវង េធទសសនកច គ ុ ិ វ ិ ច ជុ វំ ញទរកុ ី ង ។ មនសសទង

របេភទេនះ

់ បនេធឲយរពះអងេកតសេងតយលបញជវត គ  វ ហ ី ិ វ

មនសសសត ុ វ។

់ នងករឈចប ិ ឺ

ទកេវទន ុ ខ

– រពះសទតមនបរតមយ នមរហល ។ ុ ួ ុ ិ ធ ថ

– លះរពះជនបន ២៩ វសស, ុ ម ំ ី ,ង ទតេឃញេភទអកប ន ួ សអពៃថ  មេហសនងបរត ុ ី ិ

់ ំ ី ឱទយន េរកយែដលបនវលរតឡបអព ិ

េពលររតសត ី ង ់

ិ៍ ១៥ េកត ែខអសធ ឆេថះ ។ មនទី កងៃថរពហសបត ន ំ ង  ុន – លះបសរច ុ ួ ួ

រពះអងបនេទសកសេរៀនសរត គ ូ ិ

់ ព ់ សេរមចឈនជនខស

គឺ ឧទកតបស

៌ ំ ់ ុ ខ ែដលជមគរលតទកេសះេឡយ ។ 

េនេទៀបេឆរសងអេន ន ឹទ

ំ ់ កងស ណ កតបសពររប ី ូ ុន

នង ិ អឡរតបស

េមះេហយ ល៉ 

់ ែដលរទងបន

់ រពះសទតបនេបះបងេចលរជសមបត ិ ធ ថ ិត

៍ ចមយផវ ង ូ ល ៣០ េយជន

យងេចញសងផស ួន

ៃន

ែដលបន

៌ ែតពអចរកេឃញនវសចធម ុំ ូ ច 

់ វែតសលតបសទង ំ រពះអងចបចរតូ គ ំ ុំ

៌។ ពររប េចញេទែសងរកសកស រសវរជវរវរក តេទេទៀត នវសចធម វ ូ ច ី ូ ិ

ំ ឹ ៌ មគរលតទក ៌ ំ ់ ុ ខ េដយេធទក – រពះអងបនខរបងពយយម តសូ ៊ ែសងរកេមកធម គ វ ខ  វ ុ -ក

រករយ ិ ិ

់ អសរយះកល ៦ ឆន ំ

់ លះរតែតរទងបនសេរមចសមសេមធញណ ុ ម ព ិ ញ

េចះដង ឹ

ឆរក ន ំ

កងរពះ ុន

់ ំ ់ ែដលេហថ រតសដង ់ ឹ ។ យល់ សល គ ់ សពរគបទងអស វ ់ ់ ឹ – រទងបនរតសដង

ជនយ ម ុ ៣៥ ឆន ំ សពៃថ វ ង។

ជរពះពទ ុ ធ េនៃថពធ ង ុ

(៥៨៩ ឆមនរគសសករជ ) ន ំ ុ ិ ត

- 46 -

១៥េកត 

ែខវសខ ិ

េនេរកមេដមេពធរពកស  ិ ឹ

នរដពហរ ឋ ិ

– រពះពទបនយងេទេទសន ុ ធ ចរក ឬ ធមចកបបវតនសរត ម ក ត ូ »

េលកទ  ី ១

«បឋមេទសន»

េរបសភិកបញវគយ ច ីគ ុខ

ំ ួ ៥ រប ចនន ូ ,

័ ែកបររកុងពរណសី ។ េន កងៃរពឥសបតនមគទយវន ិ ិ គ ុន ់ – រទងបនយងេទសន

េរបសសត វ

មនេឈះថ ម

«ធមម

់ ែដលជសហករចស ី

់ េដយពមនរបកនវណះ ុំ ណ

់ ំ េឡយ ជពេសស រទងបនរបកសផសយរលយ វណះ ណ ែថមេទៀត ។  ិ

ឋនះ

េសះ

់ ៤៥ – រពះពទ េរបៀនរបេដ មនសស សតវ អសរយះកល ុ ធ រទង់ េទសន ទនន ូ ម ុ

ំ ់ ំ ួ ៨៤០០០ ធមកន ឆន ំ មនពទវចនះ ទងអសចនន ុ ធ ម ខ ធ។ – រពះពទ ុ ធ

បរនពន ិ ិ វ

់ កងរពះជនយ ម ុ ៨០ ឆន ំ គតេនៃថអងរ ង គ ុន

១៥េកត 

ែខវសខ ិ

ំ ូ េវលេទៀបភឺ ល នរកុង ់ មនរគសសករជ លរពកសទងគ ឆមសញ ៥៤៣ ឆន ំ េរកមេដមស ន ំ ុ  ឹ ិ ត កសនរ (សពៃថេហឧតររបេទស )។ ុ ិ វ ង ត

ចប់ពុទរធ បវតតេដយសេងខប

*

* *

- 47 -

ពុទធលទធិ ឬ

ពុទស ធ សន

ណ ឌ

ពទលទ ុ ធ ិធ

ជទសសនះ

រទស ឹ ីដ

់ របសរពះពទ ុ ធ

កងសតវតសទ ជ ុ ី ៦ មនរគសសករ ឹ ត ុន

ំ ូ េកតមនេឡងជដបង  

េនរបេទសឥ-

់ ់ មនេគលចបបសរមបរបរពតរបតបត ឹ ត ិ ិត

ំ ួ ចនន

៨៤០០០ ធមកន ។ បចបបនេនះ អកែដលេគរពេជឿ ម ខ ធ ែដលមនចរកកងគមររពះៃរតបដក ន ន ឹ ុន ីព ិ ុច

់ ំ ួ ៥០០ ០០០ ០០០ នក់ មនេន កនរពះពទសសន េហថ ពទសសនក មនចនន ុ ធ ុ ធ ិ

៉ ៍ ជបន កងរបេទស ែខរម េសៀម លវ ចន យន ភម ឥណ លងក េនបល ទេបត ួ ូ ឌ ុ៉ ិ ី ុន មេងល ុ៉ គ ី ។ល។

រពះៃរតបិដក Tripitaka

ំ ួ ៨៤ ០០០ ធមកន រពះៃរតបដក ជគមរី ព ែដលជឃងផកនវពទវចនះចនន ល ំ ុទ ូ ុ ធ ម ខ ធ ែចកជ ិ

េសៀវេភេបះពមេនរបេទសែខរ ុ ព ម

ំ ួ ១១០ ភគ មនចនន

ំ ័ ជភសបលី - ែខរម ។ របមណ ពី ២០០-៣០០-៤០០ ទពរ រពះៃរតបដក ិ ១− ២−

េហយភគនមយ ៗ  ី ួ

ំ ួ មនចនន

១១០ ភគេនះគឺ :

វនយបដក ិ ័ ិ

សតនបដក ុ ត ត ិ

មន ១៣ ភគ មន ២១ ០០០ ធមកន ម ខ ធ។ មន ៦៤ ភគ

មន ២១ ០០០ ធមកន ម ខ ធ។

៣− អភធមបដក មន ៣៣ ភគ មន ៤២ ០០០ ធមកន ម ខ ធ។ ម ិ ិ រម ួ មន ១១០ ភគ មន ៨៤ ០០០ ធមកន ម ខ ធ។

របម

ក– វន័ : ិ យបដក ិ

់ ឹ ជគមរសអពចបបរកតយរកម ីព ី ដ ំ ី

់ ់ នងរទងអនញតទកសរមបជេគ លរបរពត ុ ញ ុ ិ ឹ ត

ែដលជភក ិ ុខ

ភកន ិ ុខ ី

សមេណរ

សមេណរ ី

របតបត ិ ិត

ឧបសក

- 48 -

់ ែដលរពះពទរទងបញត ុ ធ ញ ត ៃនបពជត វ ិ

ឧបសិក

ទយក

ហម

នងរគហស ថ ិ ទយក ។ ិ

់ ុល ់ គមរវនយបដក ជកញក នវជវរបវត សកមភព របសរពះ ច ់ សរមបឆះេមល ូ ី ម ី ីព ិ ័ ិ  ិ ត ជវភព

ពទ ុ ធ

់ ំ ូ ម នងករអបរទនន ិ

េរបៀនរបេដ

ពទបរសទ ុ ធ ិ ័

់ េពលែដលរពះអងគងរពះជនយេនេឡយ គ ម ុ  ។ មនែតប ុ ៉េណះ ណ ិ

គមរវនយបដក ីព ិ ័ ិ

៌ េដមបផសយសចធម ច  ី

៏ ំ ់ ជឯកសរមយដសខនែដលបនបងញ ួ ហ

៍ ករណេផសង ៗ កងរបេទសឥណ ដចជ : ឌ ូ ុន ់ វសយរគបរគងរបេទស ិ ័

័ នងសវក ិ

់ រេបៀបរសេន

ែផករបវតសរស ន ត ិត

ំ ទេនៀមទមប វជេផសង ៗ ។ល។ ល ់ សលបះ ិ ជ ិ

ភមសរស ូ ិ ត

កង ុន

រពត ឹ ិត

របៃពណី

វន័ មន ៥ គមពរី គឺ : ិ យបដក ិ

សអពេទសធន ង ់ ីដ ំ ី

– អទកម ម ិ

សអពេទសរសល ីដ ំ ី

– បចតយះ ិ ិត – មហវគគ

វគធ គ ំ

– ចលវគ ុ ល គ

វគតច គ ូ

– បរវរះ ិ

បទបនបបនស ,ំ មតករយរង ទ ់ ិ

ខ– សុ តន ត តបិដក :

ពនយល់

េរបសមនសសសត ុ វ

កលេផសង ៗ ។ល។

៌ ជគមរសអពសរត ឬ អតបទធម ថ ីព ី ដ ំ ី ូ ឲយរបរពឹ តល ត អ

សលបណយ គ ់ ុ

េហយនងមនសរតខះ ូ ល  ិ

សុ តន ត តបិដក មន ៥ គមពរី គឺ :

– ទីឃនកយ ិ

សរតែវង ពសរ ូ ិ ដ

ំ ុ ត ិ – សយតនកយ

សរតរបែហល ៗ គន ូ

– ខទកនកយ ុ ទ ិ

សរតខ ។ ូ ូ ី ល តចតច

– មជឈមនកយ ិ ិ

– អងគុតរនកយ ត ិ

បប

័ ំ សវកសែដង

មនរពះសរបរត េមគលន អននទ ជេដម ល  ។ ី ុ

សរតមធយម ូ

សរតែដលែចកជពកជរកុ ម ូ ួ

- 49 -

់ ែដលរពះអងរទងេទសន គ លអ

េរបស

អរកក់

័ កងសមយ ុន

់ ួ ពនយលពកបរសទ ិ ័

គ– អភធមម : ិ បដក ិ

៌ ៌ អតៃនធមដរជលេរជ ៌ ៏ ជគមរសអពធមអថ លតសខម ជ ថ ុ ុ ីព ី ដ ំ ី ិអ

់ ំ ី ិ ត េចតសក បរមតវជ ែដលែចង អធបបយ អពចត ថ ិ ជ បនដលទសសនវជរពះពទសសន ុ ធ ិ ជ ិ ិ រប នពន ។ ូ ិ វ

អភធមម ិ បិដក មន ៧ គមពរី គឺ : ំ ់ ៌ ចណតរេបៀបធម

– ធមសងណ ម គ ី

ំ ំ ៌ ចែណករែលកធម

– វភង ិ គ

– កថវតុ ថ

– បគលបញត ុ គ ញ ិត

– ធតកថ ុ

ំ ុ ៌ ចណចធមែដលផយគ ន ុទ

បញត ញ ិត ថ បគល ុ គ

វភគធត ុ ិ

– យមកះ

៌ ធមជគ ូៗ

– បដនះ ឋ

៌ ំ ់ ំ ងគន ។ ធមមនទនកទន

និកយ ពុទធសសន ពទសសន ុ ធ

ែបកេចញេទជនកយេផសង ៗ ិ

ំ ៗ មន ២ គឺ : របមណជង ២០០ ឆន ំ ែតនកយែដលធ ិ

េរកយេពលែដលរពះពទបរនពន ុ ធ ិ ិ វ

– មហយន (ឧតរនកយ - អចរយវទ ) ត ិ ិ

– ហនយន ី

(ទកណនកយ - េថរវទ ) ។ ិខ ិ

១∼ មហយន (Grand véhicule)

ំ ព ់ ី ំ ់ ុ ខ ឺ យនធ ំ ទលយអចផកមនសសសតបនេរចនគ ូ ុ វ ន ដកនេឆះេទកនទរលតទកគរពះ ឹ  ុទ

នពន ។ ិ វ

កយេនះ

នកយមហយនមនវនយធររសល ូ ិ ័ ិ

េសៀកេខ ល

់ ំ ិ ត។ សងតយងខង ក ់ ៉ ល ំ ឬ ឲយតៃមេទេលករអបរចត ល 

់ ពកអវ

៌ ពណេលឿង ។

នកយមហយន ិ

និ -

េគរពតម

់ ួល លទអចរយវទ គរប អចរយរបសខនត ៗ គន មនរបតបតតមេគល ិធ ិ ឺ រពត ឹ ត របតបតតមរគូ ិ ិត ិ ិ ិត

រពះៃរតបដក ដចនកយហនយនេទ ។ អករបជៃននកយមហយន បនបេងត ូ ន ញ ក គមរដ ិ ិ ី ិ ី ព ីំ ី កែបកអពគមររពះៃរតបដកគ ល ីព ិ ឺ:

- 50 -

– គមរីព សទមបណរក ធ ម ុ ឌ ី

– គមរីព លងរវតរសរត ក ូ – គមរី ព

អស់ ។

របជបរមត ញ ិ

នកយេនះ ិ

ំ ឹក ជេដម េហយសទែតចរកជអកសរ ភស សរសត ុ ធ   ឹ

ំ ឹ ក ជធ ំ េលកយកភសសរសត 

់ ិ ជយនសរមបសកស ។

ំ ទង

បចបបនេនះ ន ុច

៍ មេងល នកយមហយន មនឋតេនកងរបេទស ចន យន ជបន ទេបត ួ ុ៉ ុ៉ គ ិ ិ ិ ី ី ។ល។ ុន នកយមហយនេគរព េពធស ិ ិ តវ ៣ អងគ គឺ :

១∼ អវេលកេតសរះ វ ិ ២∼ មញរស ី ុជ

៉ ិ ៣∼ ៃមរតយះ ឬ រពះរសអរយេមរត ី ី។

២∼ ហីនយន (Petit véhicule) យនតច ូ យនចេងៀត អ ៉ ់ វនយយងហតចត ម ់ ិ ័ កយ

ជបឋម

ជធ ំ ។

វចចតឲយបនលរតមរតូ វ អ ឹ ិ ត

៌ ពណេលឿង ។ នកយហនយន ិ ី យកភសបលី

ជធ ំ

មនវនយតងែតង ិ ័ ឹ

ផកមនសសសតបនតច ុ វ ិ ុទ

ជយន

ឲយតៃមេទេល ល ិ ័  វនយ

នកយេនះ ិ

់ ំ រសគតរសគ េគរព

រមយទម ។

បពជត វ ិ

មនករេគរព ់ ំ ូ ម ករអបរទនន

់ ី សបងជពរ

រគងឃុ លំ

របរពត ឹ ត របតបតតមគមររពះៃរតបដក ិ ិត ីព ិ

កងករសកស ិ ុន

ពទវច ុ ធ នះ ។

បចបបន ន ុច

េដយ

ពទសសន ុ ធ

៉ នកយហនយន មនឋតេនរបេទស : ែខរម េសៀម លវ ភម លងក ឥណ េនបល ូ ឌ ិ ិ ី

។ល។

នកយេនះ ិ

រពះសងឃ ។

េគរព

រពះពទ ុ ែធ តមយរពះអងគ ួ គ ឺ

*

* *

- 51 -

រពះសមណេគតម

នង ិ

រពះធម៌

េគលរបតិបតតិកង នុ ពុទធសសន ់ ូ ំ ំ ពទ រគបរប ទងបពជត ទងរគហស ុ ស ធ សនក វ ិ ថ គបបរបរពត ិ ឹ ត របតបត ិ ិ ត តមេគល ី

៉ ធ ំ ៗ ៣ យង គឺ :

៍។ ១∼ េគរព រពះពទ ុ ធ រពះធម៌ រពះសងឃ ទកជៃរតសរណគមន ុ ២∼ ពយយម

សកស ិ

េរៀនសរត ូ

ពទវចនះ ុ ធ

៌ ិ ័ ធមវនយ

េហយរប តបតតម េដមបបនជមេធយបយសងខនឲយបនល អ។  ី  ិ ិត ួល ំ ៣∼ បេពញ

វច

ចត ិ ត

ំ ិ ឲយបនេចះចពតរបកដ

់ ំ ូ ម ទន សល សមធិ បញញ ែដលជវធ កយ ិ ី ឬ មគ៌ អបរទនន ី

ឲយបនល អ

សត អ

រតមរតូ វ ឹ

់ បរសទផរផង ិ ុ ធ ូ

របសចក

េលភះ

េទសះ

ំ េមហះ េហយែដលជមេធយបយរេដះខន ឲយផតចកទកទងពង ុ ុ ខ ំ ួ ។  ួល

*

* *

បញ ហ ពុទធិ ភវះ សុខះ កនង ុ ពុទធសសន ក∼ ពុទធិ - La connaissance :

់ គ ់ េកតមកអពករសកស ំ ី ពទ យលសល ពចរណ ។ ពទ ុ ិ ធ គចេណះេចះដង ុ ិ ធ អច ឹ ឺ ំ  ិ ិ

ំ ី ៍ ។ល។ ៃន េកតមកអពករសកស រតះរះ ករសប ពេសធន ដ ់ ករេរៀន គត  ិ ិ ិ ពចរណ ិ ិ ិ

៏ ់ ិ ជ ៣ របករ គឺ : មនសស ។ ពទដខងខស ុ ុ ិ ធ ៏ ព ់ ព ់ ដរបេសរ ម ព ិ បនដលវជ  េហថ សមសេមធ ១∼

បុេពវនវសនុ សសតវជ ិ ិ ិ ជ

ំ វជនឲយរឭកនកេឃញ ិ ជ ឹ 

អកដៃទ ែដលបនកនងេរចនជត ។ ន ល ួ  ិ រចមកេហយ 

- 52 -

់ ួល នវជតកេណតរបសខន ូ ិ ំ 

នង ិ

២∼

ំ វជនឲយេមលេឃញ ិ ជ  

ចុតូបបតវជ ិ ជ

់ ដងយល ឹ

ំ នវបពេហតែដលនឲយមនសស ូ ុ វ ុ ុ

់ េកត ចស់ ឈឺ សប ល ់ នងករចបជតកេណតថ ី ម ជេនះ ជេនះ ។  ិ ិ ំ 

ំ ់ ូ ់ អសកេលសតណ ់ ិ វជនឲយដងចបសនវកររលត ហ ិ ជ ឹ

៣∼ អសវកខយ ័ វជ ិ ជ

មនេលភះ

េទសះ េមហះ ជេដម  ។

ំ ៣ េនះ េហថ «ៃរតវជ វជ ិ ជ ៣» ។ ិ ជ = វជ ិ ជ ទង

់  ំ ៣ េនះសពរគបេហយ េរកយែដលបនេចះពតរបកដនវវជទង ូ ិ ជ វ ិ

រពះពទកបនរក ុ ធ ៏

៌ ៤ របករ ែដលេហថ អរយសច េឃញនវសចធម ូ ច ច ៤ គឺ :  ិ ១~ ទុកខសចច ដងថេនះជទក ុ ខ ជករពត ឹ ិ ។

ំ ំ ២~ សមុ ទយសចច ដងថ េនះជេហតន ុ ឲយេកតទក ុ ខ នឲយមនទក ុ ខ ជករពត ឹ  ិ ។ ំ ់ ុ ខ ជករពត ៌ ំ ៣~ មគគសចច ដងថ េនះជមគនឲយផតទក ុ ុ ខ នឲយអសទក ឹ ិ ។

់ ុ ខ ជករពត ៤~ និ េរធសចច ដងថ េនះជកររលតទក ឹ ិ ។ ់ ពទទងអសេនះ ុ ិធ ំ

ជវជអចេកតមនេដយសរករពយយម ិ ជ 

ំ ឹ ខរបងសនស ំ

អបរ់ ំ

់ ់ សកស េរៀនសរត រះរក រះគត ពចរណ របសមនសស បនចមង ជ ូ ុ ដ ៗ អសកលេវល ិ ិ ិ ិ ិ ិត យរអែងងឆ ូ វ ន ំ

េហយជពទ ុ ិធ 

ំ ែដលអចេកតមនចេពះមនសសទេទ ុ ួ 

ំ កេណត ឬ វណះ ណ ឋនះ េសះេឡយ   ។

ំ ី ពមនគតអពជត ុំ ិ ិ

ខ∼ ពុទធិ - L’être :

ភវះ

គឺ ដី ទក េភង ខយល់ អកស ឹ ល

េលកធតុ ។ល។

េលកះ

ធមជត ម ិ

រកជត សត វ ុ ខ ុ ិ ចត ិ ត មនសស

ំ ់ ំ ់ ៉ ទងអសេនះ សទែតឋតេនេរកមអណចចបបធមជត េហថ ៃរត ុ ធ ម ិ ិ ៣ យង

លកណ ខ ៍ េលកែលងែតនពន  ិ វ ។

*

* *

- 53 -

ៃរតលកខណ៍ ឬ

លកខណះ ៣ យ៉ងៃនធមមជតិ ់ ន អទងអសកងេលក ីវ ំ ុ

៉ កងលកណះ ៣ យងគ ខ ឺ: ុន

ភវះកី ដ

ធមជតក ម ិ ីដ

េលកះកី ដ

មនសសសតក ុ វ ីដ

សទែតឋតេន ុ ធ ិ

់ ិ ១∼ អនចច ។ ិ ំ មនេទៀងទតឋតេថរ ិ

ំ ។ ជទកលបកេវទន ពបកនង ុ ខ ំ ិ ឹ រទរទ

២∼ ទុកំខ

់ ល ៣∼ អនតត ពសបបងប គនអតះ ុំ ដ ់ គ ់ មនែមនជរបសខន ម ត ។ ិ ួ ំ ់ ភវះទងអសកេកតេឡង   ឯង

តមធមជត ម ិ

់ ំ ំ ី ចបតងអពធតតច ុ ូ ៗ លត ិអ

ែដលជ

ំ ់ បរមណធត ត ជធតុ ដី ទក េភង ខយល់ អសកល ុ ុ ផផស ខ : បងបេង ក ក ឹ ល ុ ដ ំគន ជសងត

ំ ំ ៏ ផផស សងតធត ត យរ ូ ។ ធតទងេនះ ុ ំ ខ ុ កបេង ក បនជរកជត ុ ខ ុ ិ ជសត វ ជមនសស ុ ដ ំផគជ ុគ ន ជេទវត

ជេដម  ។

េហយបនេទជសងរ ខ ។ 

ំ ់  ភវះទងអសេកតមនេឡង 

ំ ់ ំ េដយសរទនកទនងៃនសងតធត ខ ុ

់ ុ ខ ផតទក ់ ឯនពន ជទរលតទក ករតកែតង មនែតេសចកសខ ុ ុ ខ របសចកសងរ ខ ិ វ ី ីដ ុ

៏ ិ ុ ធ។ ដបរសទ

កលេបគនសងរ ខ  ម

រពះនពន ិ វ

គនករេកត ម 

់ តកែតង ,

៏ វឋតេនេរកអណច ំ នពនករតូ ិ ិ វ

ចស់

៉ មសសខ ជបរមសខែតមយង ។ ុ ុ ិ

រពះនពន ិ វ

់ ចបបធមជត ម ិ ឈឺ

សប ល ់

៏ ម កគនរប ូ

កលេបគនរប ូ  ម

ែដលជៃរតលកណ ខ ៍ ។

គនទក ម ុ ខ

រពះ

បនេសចកថ ីដ

ផតចកទកទងពង ុ ុ ខ ំ ួ

មនែតនរ ិ

គ∼ សុ ខ: Le Bonheur : ់ ិ ត រសលកយ ៉ គឺ : សខះ េសចកសខសបបយរ ករយ រតជកចត មន ២ យង ុ ួ ីដ ុ ី ំ ១∼ េលកយសុ ខ សខកងេលកយ លយឡេដយទក ុ ុ ខ។ ិ ិ ុន

២∼ បរមសុខ

៏ ិ ុ ធ ដរបេសរ ៏ ំ សខដបរសទ ។ ុ ម ុ ខ គរពះនពន  គនលយឡេដយទក ឺ ិ វ

ំ ី េសចកសខទងពររបេភទេនះ ីដ ុ

ែតងែតេកតមនេឡងេដយឥទពល ៃនករកសងសនស ំ   ិធ

ំ ឹ ់ ូ ។ ឯេគល េធបណយ េធល សតវ រលរប វ ដ ៗ ៃនមនសស ុ វ ុ  វ អ ខរបងពយយមែសងរកបនចមង ិត

- 54 -

ំ ំ ំ ុ ់ ួល ំ ី ុ ខ បណងធបផតៃនពទលទ ុ ធ ុ ិ ធ គកររលសខនេចញឲយផតអពទក ឺ េឆះេទបរមសខ ព ុ

កងសងសរវដ ត ុន

់ េហយបញ 

៌ គរពះនពន ។ េដមបនងបនសេរមចបរមសខ មនសសរតូ វេដរតមមគ ុ ុ  ី ឹ  ឺ ិ វ

មជឈមបដបទ ៨ របករ គឺ : ិ ិ – សមទដ ម ិ ិឋ

– សមសងបបះ ម ក – សមវច ម – សមកមនះ ម ម ត – សមអជវះ ម ី

– សមវយមះ ម – សមសត ម ិ

– សមសមធ ម ិ

់ ុន ូល យលកងផវរតូ វ

រតះរះកងផវរតូ វ ិ ិ ុន ូល

នយយកងផវរតូ វ ិ ុន ូល

របកបករងរកងផវរតូ វ ុន ូល

់ វ) (យលរតូ (រតះរះរតូ វ) ិ ិ

(នយយរតូ វ) ិ

(ករងររតូវ )

ចញមជវតកង វ ី ិ ុ ន ផវរតូ ិ ឹច ូល

(ចញមជវតរតូ វ) ី ិ ិ ឹច

ភករឭកកងផវរតូ វ ញ ់ ុន ូល

(រលករតូ វ) ឹ

ពយយមកងផវរតូ វ ុន ូល

តមលចតកងផវរតូ វ ក ់ ិ ត ុន ូល

ែដលរម បនដល់ សល សមធិ បញញ ។ ួ ី

(ពយយមរតូវ )

(តមលចតរតូ ក ់ ិ ត វ)

កមម – Action ំ  កចករ កមម គឺ អេព ករងរ ែដលបគលមយរប ុ គ ួ ូ ៗ បនេធវ បនរបរពត ិ ច ឹ ត េដយ

កយ វច ចត ិ ត។

៉ កមេនះមន ២ យង គឺ : ម

ំ  អ គឺ កសលកម ១∼ កមល ។ ម អ អេពល ុ ម បណយ ុ

់ អេពអរកក ំ  ់ គឺ បបកម ម បប ។ ២∼ កមអរកក ម

៉ កមទងពរយង ម ំ ី

់ របសមនសសមក ុ ន ់ ៗ

់ ែតងេកតមនេឡងរគបេពលេវល  

េពលគឺ

េដយសរកររបរពត ឹ ិត

មនសសជអកសងកមេនះេដយខន ុ ន ម ួ ល ឯង

េហយរតូ វទទល ួ 

យកខន ។ កមទងពរ ២ ែបប គឺ : ូ ម ម ំ ី េនះ អចផលផលជ ដ ់ ួ ល ឯងនវផលៃនកមេនះ ំ ី ១~ ផលេកតេចញមកអពកម ។ ម កងបចបបនជតេនះ ន  ិ ុន ុច ំ ី ២~ ផលេកតេចញមកអពកម ម កងអតតជត  ី ិ។ ុន - 55 -

ករេធ វ

កមខះ ម ល

ំ  ល អេពខះ

រែមងផលផល ដ ់

ហចផលភម ៗ កងបចបបន ុ ល ន។ ុន ុច

កមខះ ម ល

៏ ូ ឬកងអនគត រែមងហចផល ឲយអកេធ ។ ុ ន ន  វ អករបរពត ឹ ត េនេពលខងេរកយដយរ ុន កមេនះ ម

់ ជសមបតផលរបសមនសសមក ុ ន ់ៗ។ ិត ទ ់

ំ  ល អេពខះ

កមេនះែតងែបងែចងមនសសសត ម ុ វ

ឲយ

ំ  ់ ខសទប ល អ អរកក់ ស េខម តរមូវតមករកសង ឬ អេពរបសមនសសមក ព ់ ុ ន ់ ៗ ។ េគ សបរពួសបណះពជែបបណ ូ ុដ

រែមងទទលផលែបបេនះ ។ ួ

អកេធអេពល ន វ ំ  អ

កមល ម អ រែមង

់ រែមងទទលផលអរកក ់ គផលបប ទទលផលល ។ ឯអកេធអេពអរកក ។ ួ អ គផលបណយ ុ ន ួ ឺ វ ំ  ឺ

់ បនអរកក់ ។ កមស េធល ឲយផលស កមេខ ម ម ម ឲយផលេខម ។ ខន  វ អ បនល អ េធអរកក វ ួល ទពងខន េសចកបរសទ មកសង ឬ ម ន ី ឹ ី ដ ិ ុ ធ នងមនបរសទ ិ ិ ិ ុ ធ េរសចែតខន ួល ួ ល ឯង គនអកដៃទណ

ំ ួ ទទលជនសខនេឡយ ។ ួ  ួល

កមស ម

ំ  អ ផលផលឲយបនសខសបបយ អេពល ។ ដ ់ ុ

កមេខ ម ម

ំ អរកក់ ផលផលឲយបនទក ។ ដ ់ ុ ខ លបកេវទន េហតេនះ ុ

គបបនគខសង ី ំ ន ំ

េដមប  ឲយបនេសចកសខសបបយរករយ ីដ ុ ី ី ំ វ ំ  អ ខេធអេពល

់ ន ចនេយងមក សរមបៃឆរ ន ់ ៗ 

ំ  ុ អេពបណយ

ឲយបនខងខស ព ់ ព ់

ំ ី ់ អពបចបបន ។ ន រហតដលអនគត ូ ុច

ឲយបនេរចន 

ៃថថរ ល ូន

*

* *

- 56 -

័ មនេជគជយ

ំ  អេព

នងសភមងល ុ គ ិ

ំ  អ េរពះអេពលេនះជពជ ូ

់ សខសបបយរគបេពលេវល ុ

ំ តង

អរ ិយសចច ៤ Les 4 nobles verités អរយ ច ិ សចះ

សចះដរបេសរខងខស ច ៏  ព ់ ព ់

៏ ឬ េសចកពតដរបេសរ ីដ ិ 

ំ ែដលរពះពទបនខ ុ ធ

ពយយមែសងរក រសវរជវ រវរកេឃញ គចតររយសចះ វ ុ ិ ច ។  ឺ – ទកសច ុ ខ ច

– សមទយសច ុ ច – នេរធសច ច ិ

– មគសច គ ច

់ ូ ់ ូ ែដលេកតមនដលរបកយមនសសសត ១∼ ទុកស ខ ចច : គទកជេសចកពត ុ វ រគបរប ឺ ុ ខ ីដ ិ 

មន ១៣ កង គឺ : – ជតទក ិ ុ ខ

– ជរទក ុ ខ – ពយធទក ិ ុ ខ

– មរណទក ុ ខ – េសកទក ុ ខ – បរេទវទក ុ ខ ិ

– ទកទក ុ ខ ុ ខ

– េទមនសសទក ុ ខ – ឧបយសទក ុ ខ

ទកេកតពករេកត ុ ខ  ី  ។

់ ំ ទកេកតពចសរគរគរទុ ឌេរទម ។ ុ ខ  ី ំ ី ំ េរគេផសង ៗ។ ទកេកតអពជងឺ ុ ខ 

ទកេកតពមរណភព ។ ុ ខ  ី

ំ ទកេកតពករយេសក ។ ុ ខ  ី

ទកេកតពករខសកខសល ។ ុ ខ  ី ឹ ួ

ំ ិ ។ ទករតួ ុ ខ តេលទក ុ  ុ ខ - ទញគនត

ទកេកតពខងេរកធ តចចត ុ ខ  ូ ី ឹ ិ ត។

ទកេកតពចេងៀតច ុ ខ  អ ី ិត ត ។

– អបបយសមបេយគទក ុ ខ ិ – បយវបបេយគទក ុ ខ ិ ិ

– យមបចឆំ ន លភតិ តមប ទក ុ ខ – សងិត ខ បញបបទនកនទក ខ ធ ុ ខ ុច

ំ ទកេកតពករជបរបទះវតខសបណង ។ ុ ខ  ួ ី ុថ ុ

់ ់ ុថ ់ ។ ទកេកតពកររពតរបសវតរសឡញ ុ ខ  ី ទកេកតពមនបនដចរបថ ុ ខ  ូ ន ។ ី ិ ទកេកតពខន ុ ខ  ធ៥។ ី

- 57 -

ទុកខសចច មន អតថ ៤ រ5ករ គឺ : ១∼ បឡនះ ិ

េបៀតេបៀន ។

៣∼ សនបះ ដ

េករកហយ ។ ដ

៤∼ វបរណមះ ិ ិ

ែរបរបួល ។

ំ ់ ផផស ។ ុ ដ ំតកែតង

ំ ២∼ សខតះ

២∼

សមុទយសចច យសចច :

ំ េហតែដលនឲយេកតទកមនទក ុ ុ ខ ុ ខ 

តណ ហ ៣ របករ (3 Désirs) គឺ : ១∼ កមតណ ហ ២∼ ភវតណ ហ

ជេសចកពត ីដ ិ

បនដល់

់ ងកមគណ ំ ចណងក ។ ុ ុន

់ ន ំ ចណងកងករេកត កងភពមនរបនងអរប ូ ូ ។  ិ ុ ុន

៣∼ វភវតណ ហ ិ

់ ន ំ ចណងកងករេកតកងភពសនយ ។ ូ  ុន ុ

ក) របខន ូ ធ

Agrégat de la matière

ខ) េវទនខនធ

Agrégat des sensations

គ) សញខន ញ ធ

Agrégat des perceptions

ឃ) សងវខន ខ ធ

Agrégat des formations

ង) វញណខន ធ ិ ញ

Agrégat de la conscience

ំ ំ ី តណ មនេដមកេណតេកតេចញមកអពខន ហ ធ ៥ គឺ :   

ក∼ រូបខនធ :

អេបធតុ

កររបជធត ុំ ុ

េតេជធតុ

គរប ឺូ ។

វេយធតុ

«ដី

រប ូ ទក ឹ

ំ ំ េកតមក អំពី ករផផផស  ុ ដ ុ គ ំធតុ ៤ គឺ េភង ល

នង ូ ២៤ ែដលមនឥរនយ  ។ ឹ ឧបទយរប ិ ទ ៥ ជេដម

ខយល់ »

បឋវធត ុ ី

ជមហភតរប ូ ូ ៤

េហយ 

ំ តុ គឺ េវទន ។ េវទន ករទទល ខ∼ េវទនខនធ : កររបជុធ ឬេសយនវអរមណ ួ ូ ម ៍

ំ ី: េផសង ៗ ែដលេកតេឡងអព  

់ ័ (ចតេវគ – ចតរេភបញបញរ Emotion) ិ ត ំ  ិ ត

– ចតរជល (មេនសេញតន Sentiment) ច ិ ត ំ ួ

់ បជពក ់ ំ ់ (កេលស – ចតជនកជ Passion) ។ ិ ត ំ ិ - 58 -

េវទន

ំ ំ ំ ី មនកណកេណត  អព

ផសសះ

ែដលអចបេងត ក ជឥរនយរមណ ម ៍ គឺ : ិទ ចកុ ខ

–

ឃន

–

កយ

–

ជវ ី ហ

–

ចករនយ ុ ខ ិទ

េសត –

មនះ

បេងត ក បនជ

េសតិរនយ ិទ

ឃនរនយ ិ ិទ

កយរនយ ិ ិទ

ជវរនយ ី ិហ ិ ទ

មនរនយ ិ ិទ

–

៉ ករបះទងិ ច គ រវងឥរនយ ិទ

នង ិ

វតអរមណ ម ៍ ុថ

របរមណ ូ ម ៍

"

សទរមណ ទ ម ៍

"

គនរមណ ធ ម ៍

"

េផដពរមណ ឋ វ ម ៍

"

រសរមណ ម ៍

"

ធមរមណ ម ម ៍ ។

ំ ់ ំ ំ សគលនវ ំ ់ ូ គ∼ សញញខនធ : កររបជធត ុំ ុ គសញ ញ ។ សញញ គករកណតចណ ឺ ឺ

វតអរមណ ម ៍ ។ ុថ

សញអចេកតេឡងេដយសរ ញ  

ករដង ឹ

រមណ ម ៍ េផសង ៗ តមរយះ អយតនះ នងវតអរមណ ម ៍ ។ ិ ុថ

ឃ∼ សងខរខនធ :

កររបជធត ុំ ុ

គសងរ ខ ។ ឺ

េឃញ 

សងរ ខ

យល់

គករផស ំ ឺ

សល គ ់

នវអ ូ

ករតបែតង ុ

ំ ី ំ ី ចងជករមង ។ សងរមនរបភពេកតមកអពកម ។ ខ ម ។ កម ម េកតមកអពេចតន   សកមមភព ៃន េចតន គឺ : – ឆនះ ទ

Volonté

– មនសករ ិ

Attention

– វរយះ ីិ

ំ ំ ផផ ុដ ុគ

Energie, effort

– អធេមក ខ ិ

– សទធ

Confiance

– បញញ

Sagesse

– រគះ

Désir

– បដឃះ ិ

Répulsion, haine

– មនះ

Vanité

Ignorance

– សកយទដ ក ិ ិឋ

Idée du soi ។ល។

– អវជ ិ ជ

– សមធិ

Détermination Concentration

ំ សកមភព ៃនេចតនទងេនះ គជ េដយបនបងបេង ត ម ម ិ ក ក ជ សងរ ខ ។ ឺ កមវបក

ង∼ វញញណខនធ : កររបជធត ។ វញណ គឺ េរគឿងដង ករដង ុំ ុ គឺ វញណ ិ ញ ិ ញ ឹ ឹ

នវអរមណេផសងៗ ូ ម ៍ ជសមតភព ថ

ឬ វញណ ិ ញ

ំ ែដលនឲយេយង 

គជរបតកម ៃនឥរនយ ម ឬ ជចេមយមយ ួ ឺ ិ ល ិទ ដង ឹ

៉ េដយសរករបះទងិ ច នង គ រវងឥរនយ ិទ ិ

យល់

សល គ ់

វតអរមណ ម ៍ ។ ុថ

- 59 -

នវេលកខងេរក ូ

៏ ិ ញ ឬកវញណ

នងខន ិ ួ ល ឯង

សមុទយសចច មន អតថ ៤ រ5ករ គឺ :

៣∼

១∼ អយហនះ ុ

កររបមលមក ។ ូ

២∼ នទនះ ិ

ជេហតុ ។

ំ ៣∼ សេយគះ

របកបរពម ។

៤∼ ពលេពធះ ិ

កងល វ ់។

់ ុ ខ រចចកទក នេរធ សចច : កររលតទក កររលត់ ួ ុ ខ ជេសចកពត ិ ី ដ ិ ។ នេរធះ ិ

កររចរសឡះ ករបនឥសសរភព គឺ នពន បនដល់ : ួ ិ វ ់ ់ ំ – ករអសចណងរលង ី

់ ់ ៉ – កររលតតណ នងកេលសរគបយង ហ ិ ិ

់ – កររលសេចញផត ុ ៉ គឺ : យង

រចរសឡះចកទកទងពង ួ ុ ខ ំ ួ ។ល។

១∼ សឧបទេសសនពន ិ ិ វ

់។ នពនរស ិ វ

េហថ

់ ិ ំ ់ កររលតកេលសតណទងអស ហ

នពន ិ វ

មន ២

់ េនសលែតខន ធ ៥ គឺ

់ ិ ២∼ អនបទេសសនពន កររលតកេលសតណ នងខន ុ ហ ធ ៥ គឺ នពនសប ល ់។ ិ ិ វ ិ ិ វ

នេរធ ិ សចច មន អតថ ៤ រ5ករ គឺ : ១∼ នសសរណះ ិ

េរខនេចញចកភព ។  ួល

២∼ អបលេពធះ ិ

គនកងល ម វ ់។

៣∼ អសងតះ ខ

័ច ់ គនបចយតកែតង ។ ម

៤∼ អមតះ

មនេចះសប ល ់។ ិ

ំ ់ ៤∼ មគគសចច សចច : មគ៌ ឬ មេធយបយ នឲយផតទក ុ ុ ខ ជេសចកពតបនដលមជឈម ីដ ិ ិ -

៌ បដបទ មគកណល មនអង គ ៨ គឺ : ដ ិ – សមទដ ម ិ ិឋ

– សមសងបបះ ម ក – សមវច ម – សមកមន ម ម ត

់ វ យលរតូ

Compréhension juste

រតះ វ ិ រះរតូ ិ

Pensée juste

នយយរតូ វ ិ ករងររតូវ

Parole juste Action juste

- 60 -

– សមអជវះ ម ី

– សមវយមះ ម – សមសត ម ិ

– សមសមធ ម ិ

ចញមជវតរតូ វ ី ិ ិ ឹច

Moyen d’existence juste

ពយយមរតូវ

Effort juste

ភករលករតូ វ ញ ់ ឹ

Attention juste

តមល ក ់ ចតរតូ ិ ត វ

Concentration juste

ំ ៨ ខងេលេនះ ់: មគ៌ ឬ មេធយបយ ទង រមបនដល ួ  – សល ី

– សមធិ

– បញញ

Conduite Ethique Discipline mentale Sagesse

មគគសចច មន អតថ ៤ រ5ករ គឺ : ១∼ នយយនះ ិ

ខនេចញចកភព ។ ួល

៣∼ នទសសនះ ិ

ំ សែដងេចញ ។

២∼ េហតុ

ជេហតុ ។

អធបត ិ ិ ជធ ំ ។

៤∼ អធបត ិ ិ

*

* *

- 61 -

ិ សមុបបទ រទឹស ី ដ បដចច ឬ

ធម៌ភពភជប់ េហតុេទនងផល ឹ Loi de la causalité ៌ រទសបដចសមបបទ ឬ ធមភពភបេហតេទនងផល មន ១២ កតត គឺ : ុ ជ ់ ុ ិ ច ឹ ីដ ឹ ំ នឲយេកតសងរ ខ 

១∼ អវជ ិ ជ

Ignorance

២∼ សងរ ខ

Formation

៣∼ វញណ ិ ញ

Conscience

៤∼ នមរប ូ

Mentalité et Physique

៥∼ អយតនះ

Sens

៦∼ ផសសះ

Contact

៧∼ េវទន

Sensation

៨∼ តណ ហ

Désir

៩∼ ឧបទន

Saisie

១០∼ ភព

Processus du devenir

១១∼ ជតិ

Naissance

១២∼ ជរ

ពយធិ

ែសងរកករពតៃនធមជត វ ម ិ ិ

មរណះ មនសស ុ

េបេនះ គន ម 

េបេនះសប ល ់ 

េបេនះេកត  

ំ នឲយេកតមនរប ូ 

ំ នឲយេកតអយតនះ ។  ំ នឲយេកតផសសះ 

ំ នឲយេកតេវទន 

ំ នឲយេកតតណ ហ 

ំ នឲយេក តឧបទន ំ នឲយេកតភព 

ជតិ

ជរ ពយធិ មរណះ

ំ នឲយមនអវជ ិ ជ ។ល។ សតវ

ផលដចជ : ូ

េបេនះមន 

ំ នឲយេកតវញណ  ិ ញ

េដយករសកស ិ

៏ េនះកមន ៏ ម េនះកគន ៏ ល ់ េនះកសប ៏  ។ល។ េនះកេកត

- 62 -

រទសបដចសមបបទ ុ ិ ច ឹ ីដ ពចរណ ិ

ជរទស ឹ ីដ

ភបេហតេទនង ជ ់ ុ ឹ

េឡង 

ំ ់ : មនសស ដេចះកេណត ភវះ ទងអស សតវ េលកះ ធមជត ូ ន ំ ុ ម ុ ធ  ិ ។ល។ សទែតកេកត  ័ច េដយមនបចយ

ឬ ជរងងមល វ ់ ូ

ំ ់ ំ ័ មនទនកទនងរបរសយគេទ វញេទមក ន ិ

ដចកងចរក ូ

ែដលរតូវែតវលជនច ិ ិ ច

វលចះវលេឡង ុ ិ ិ 

់ ពមនឈបឈរ េសះេឡយ េដយមនអវជ ុំ ិ ជ ជេម ជរបភព ។ 

*

ចងភបគជករមង ជ ់ ន មងេល ដ 

មងេរកម ដ

* *

ពុទស ធ សន ន ង សងគមែខមរ ំ ិ ែខរម ់ ឹ ៉ ំ ុ ងចត ឥទពលពទសសន បនចករគះយងមក ន ត នត ុ ធ ិ គ ិធ

មេនគមែខរម វហរ ិ

កដ ុ ិ

ំ ទេនរែខរ ម

សងមែខរ គ ម

ំ ី ូ ់ តងពយរអែងងណសមកេហយ ។ មនវតអរមជេរចន របកបេទេដយ វ ត   ៏ អៗ ដល

សល

េធជេសនសនះ វ

េធបណយសទរទន ុ ទ ៍ វ ុ

ជេរចន 

ែដលពទបរសទ ុ ធ ិ ័

់ ់ សរមបរពះសងឃគងេន សទន ម

រកសសល ី

មនសទរជះថ ធ ល

ំ ី ិ ំ ៤ ែដលនមន មកអពទសទង ត ិ

ជេដម  ។

របជជនែខរម

បនកសង

់ នងជទសរប ិ ី ំ

ំ ទងរបុ ស

ំ ទងរស ី

់ ុ ធ ភគេរចន េរចនែតជឧបសក ឧបសក អកកនពទសសន េធបណយ ឲយទន រកស ន   ិ វ ុ សល ៥ សល ី ី ៨

សល ១០ េធសមធកមដន ម ឋ ី វ ិ

កនេចអករសកែតងបនចលេទសកសេរៀនសរត ូ ន ុ ូ ូ ិ

ំ គណដបង ុ

គណដវ ុ

ជេដម 

័ ជេដម ុ  ។ កលសមយបរណ អកសរសរស ត

េនកងទវតអរម ុន ី ត

អកខះកបនសផសបសជសមេណរ ឬ ជភក ន ល ៏ ុំ ួន ួ ិ ុខ

សសន ។

- 63 -

សកស ិ

នពនសរស វ ត ត

េកង ម ៗ

សលបះ ិ

ែដលមនរពះសងឃជរគូបធយយ ។ ៌ ៌ េរៀនសូ រតធមអថ

កងរពះពទ ុ -ធ ុន

៉ ំ កងសងមែខរ ជពេសស ឥទពលពទសសន បនចលសបសន ចក់ឫសយងម ុ ធ ូ ុ៊ ួ គ ម ិ ិធ ុន

ំ ទេនរែខរ ម

រពលងែខរ ម ឹ

មេនគមែខរម

ជអទិ កង ុន : ំ – ជេនឿ

ំ ់ តងែតពេរចនសតវតសណសមកេហយ ី  

ែដលមន

Croyance

ំ – របៃពណី ទេនៀមទមប ល ់ Coutume - Mœurs – សលបះ Art ិ

– អកសរសលប ៍ Littérature ិ

ំ ក∼ ជេនឿ Croyance

ឥទពល ពទសសន បនបណល បេងត ុ ធ ដ ក ឲយមន ិធ ំ – ជេនឿ បណយ បប ។ ុ ំ – ជេនឿ កមម ផល ។

ំ ៌។ – ជេនឿ សចះ យតធម ច សចរត ុ ិ ុ ិត

ំ – ជេនឿ សនសគ ។ល។ ថ ួ ៌ សននរក ថ ែដលបនជកតដធមយ ត ៏ ំ ួ

ជយរញរច នសងមែខរ ួ ុ គ ម

មនសសែខរ ុ ម

៌ ឲយមនសលធម ី

៌ សលបណយបប ំ ឹ ំ ឹ ំ  អ រគប់ ៗ គន ។ មនសសធម េហយខរបងេធ ុ គ ់ ុ   វ ខរបងកសងអេពល

ខ∼ របៃពណី ទំេនៀមទមលប់ Coutume - Mœurs

មនរបៃពណី

ំ នងទេនៀមទមប ល ់ ិ

ជេរចន 

់ េសរែតរគបែមកធងៃន ទ

វបបធម៌

ំ ់ ំ ធម៌ សទែតមនទនកទនងនងពទសសន ដចជ ៖ ុ ធ ុ ធ ូ ឹ ំ  – ពធចេរនជនយ ម ុ (ចេរនអយ ុ ) ិ ី ំ 

៍ ិ ៍ – ពធអពហពពហ ិ ី

– ពធបជសព ែហសព ិ ី ូ

– ពធេករជក ុ ិ ី

– ពធអភេសករពះពទរប ុ ធូ ិ ី ិ

នងមនរបៃពណខះេទៀត ជែបបពទសសនសទ ៖ ុ ធ ុ ធ ៗ ដចជ ូ ិ ី ល – ពធចលវសស ិ ី ូ

– ពធេចញវសស ិ ី - 64 -

– ពធបណយកឋន ិ ិ ី ុ

អរយ ិ -

– ពធភបណ ិ ី ុ ជំ ិ ្ ឌ

– ពធបណយផ ក ិ ី ុ

័ច ៤ – ពធបណយបចយ ិ ី ុ

– ពធបណយឆក មហបងសកល ិ ី ុ ុ ូ

– ពធបណយ េទសនមហជតក៍ ។ល។ ិ ី ុ

បែន ុ៉ ត

េដយេហតថ ុ

៉ល េមះេហយកងរបៃពណ  ី ុន

ែខរបនទទលឥទពលសសនរពហណផង ម ួ ម ៍ ិធ

ំ ទេនៀមទមបែខរ ល ់ ម

៏ កមនលយចរមុ ះ

រពហណន ជមយនងែខរនយម ។ ម ៍ ិ យម ពទនយម ុ ធ ិ ួ ម ិ ឹ

ពទសសនផង ុ ធ េដយធតទងពរ ុ ំ ី

េហតេនះ ពធបណយទនេផសង ៗ ែដលជរបៃពណី េរចនែតមនធតទង ុ ុ ំ ៣ លយ ិ ី ុ 

គដចជ ៖ ន ូ

ំ  – ពធបណយចេរនបរត ិ ី ុ ិ ត:

ដងផង តមែបបបរណ ។ ូ ុ

ំ  េគនមនរពះសងឃចេរនបរតផង ត ិ ិ ត

េធសធរ វ ល ័

បយសី ឬសធរ ល ័

រត ពះសងឃសរតមនផង េធពធរេដះេរគះ – ពធេរសចទករេដះេរគះ : េគនមន (ែបប ូ ត ិ ី ឹ ំ ិ វ ិ ី ំ

រពហណ ម ៍ មនែសនេរពន ជេដម  ) ផង ។ េហតេនះ ុ

េយងអចសនដនថ :  ិន ឋ

េហយមនតមលរពះពទរបជទសករបជ ក ់ ុ ធូ ក ូ  ី

របៃពណណ ី

ំ  មនចេរនបរត ិ ត

ំ គឺជែបបពទនយមកងរបៃពណ ុ ធ ិ ល ់ ម ។ ី ទេនៀមទមបែខរ ុន

១∼ គំនូរ - ចមលក់ ំ ូ មនគនរ ពទ : ុ ធ ដចជ ូ

ចមកជេរចន ល ់ 

ំ ទេនៀមទមបណ ល ់ េទសនជេដម 

ំ ំ ែដលេគគរឆកយកលនតមជវរបវត ូ ល ់ ី ិត – ករេឡងេសយរជយ 

់ – ករផញមរ ច

់ ឹ – កររតសដង

ំ – ករសែដងធមចរក ម

ំ ់ ទអអសេនះ

គ∼ សលបះ L’art ិ

– កររបសត ូ ិ

– ករេចញបស ួ

ែដលេគេធ វ

– ករេធទករករយ វ ុ ក ិ ិ

– ករបរនពន ។ល។ ិ ិ វ

ំ ូ ចមកខះ គនរ តមែបបមរទ គឺ : ល ់ ល េគគរឆ ូ ល ក់ ជបដមករ ុ ិ

- 65 -

នងសកមភពរពះ ម ិ

់ ំ ី ដករតួ ់ តេល ក) ធយនមុរទ : រពះពទេធយន : របគងែពនែភន រពះហសលទងពរ ុ ធ វ ូ ន ត

គន េនេលែភន  ន ។

ខ) ភូមសបស៌ មុរទ : ិ

់ រពះពទផ : ុ ធ ច ញមរ

់ របគងែពនែភន ូ ន

់ ង រពះហសេឆងដកផរេល ត វ 

់ េភេឆង ល វ , រពះហសសដកេលេភស ត ដ ំ ដ ំ មនចងរមមៃដចងលេទេលែផនដ ុ ី។  ល  ុអ គ) អភយមុរទ :

័ ់ រពះពទឲយអភយដលមនសស ុ ធ ុ

សតវ :

់។ មខ ចងរមមៃដេឡងេលទងអស ុ ុ   ំ ឃ) ធមមចរកមុរទ :

របឈរ ូ

ំ ី លបតៃដទងពរេទ

់ ៏ របគងែពនែភន ូ ន កមន

រពះពទសែដងធមចរក : ុ ធ ំ ម

ំ ី ់ មន ៃដទងពរដកេលរទូ ។  ង េធដចជកងចរក វ ូ

ំ ី ង) វរមុរទ : រពះពទរបទនពរ : របឈរ លបតៃដទងពរេទមខ ុ ធ ូ ុ

់ ំ ុ ៏ គងសយងេជងក  ំ ុ រមមសយងចះ ុ ។

់ ំ ពរីឱបបរត ។ ច) បរតទនមុរទ : រពះពទរទងបរត : របឈរ ៃដទង ុ ធ ូ

ំ ី ឆ) វតកក : របឈរ លបតៃដទងពរេទមខ បត់រមម ុ ធ ិ ិ ិ ូ ុ ិ មុរទ : រពះពទរតះរះពចរណ

កណលជរងងភបនងេមៃដ ។ ដ វ ់ ជ ់ ឹ ជ) ទុករក ករយ ិ ិ មុរទ : សម េឃញែតឆង គ  ឹអ ។

រពះពទេធទករករយ : ុ ធ វ ុ ក ិ ិ

់ របគងែពនែភន ូ ន

ឬផុ ទំ

មនរបកយ សង ូ គ ំ

ឈ) សយនមុរទ : រពះពទផ ុ ធ ុ ទំ ឬ បរនពន ិ ិ វ ។

សេងកត

់ ំ ់ គឺ : កងសលបះែខរគរកតសគល លកណះ ពេសស ៃនកយវករ ែបបមរទ ុ ម ួ ខ ិ ិ ិ ុន

១∼ ទករពះភរកញញមជដរប ត ឹ ឹ

េរជ ។

់ ូ ៌ ំ ំ ីវ ួ ហកដចជរកេឃញនវអថកបងអមយ ូ 

់ ់ ័ ល ក ឬ េលផឈក ២∼ រទងគងែពនែភនេលបលង រគង ឬ ឃចពរ ។ ន ូ   ក ុ លំ ី

ំ ៣∼ ចកណលរពះសសះ ដ ី

ំ ូ មនកពលេមល ី

៤∼ រពះកណ៌ (រតេចៀក)

ំ ី ែវងនងមនឆពណរងស វ ណ ិ ី ី េចញអពរពះសសះ

គថេខ ូ ច ឬ ដចបនសបកខរ ូ ល ំ ុន ។ អទតយ ិ ។

- 66 -

េហយមនេកសរញ ៗ ួ 

៏ ដរជល

់ ន ូ របទកគដច ដចរសរពះ ូ ីម

២∼ របសទ Ruines ់ េនរបេទសែខរម មនរបសទថជេរចន ែដលេគសងសងឧទសថយពទសសន គ:ឺ ម វ ុ ធ  ិទ

័ – របសទ បយន ចងសតវតសទ ុ ី ១២ ៃន គ.ស.

– របសទ តរពហម គ.ស. ១១៨៦

័ – របសទ រពះខន គ.ស. ១១៩១ ័ ធ េដមពកកណលសតវតសទ ់ – របសទ នគពន ដ  ី ១២

– របសទ បនយក ទ ីដ

– របសទ បនយឆរ ទ ម ។ល។ ចំណំ :

របេស ម

់ ករសងរបសទតមែបបពទសសន ុ ធ

់ ន ់ ព ់ ៗ ពសវមនជនថកខស ុំ ូ

់ ជពទនយមេគេរចនសងេនេលទដ ុ ធ ិ   ី ី

ដចជរបសទែបបរពហណនយមេទ ។ ូ ម ៍ ិ

៍ ករណេនះ

់ ់ ន ៏ បញករបបឲយដងថ : រពះពទជមនសសឋតេនេលេលកេនះជមយនងមនសសរគបគដៃទ ជ ់ ុ ធ ុ ួ ុ ិ ឹ  ឹ េទៀត

គរពះពទពែមន ឋតេនេលេមឃ ុ ធ ុំ ិ ឺ 

់ ង ំ ី ដចឆយអពមនសសដចជអទេទព ុ ូ ិ

រពហណេទ ។ ម ៍ បែន ុ៉ ត

ភករឭកមនេគ រពះពទជមនសស ុ ធ ុ ញ ់ ុ

មនករតសូ ៊

ពយយម

ំ ី ុ ខ នងចបបធមជត ់ ឲយរចផតអពទក ួ ុ ម ិ ិ។ ៣∼ សដប Stupa ូ

ំ ់ សបជកែនងសរបតមលអដធត ល ក ់ ុ ិឋ ូដ

ៃនមនសសែដលសប ុ ល ់

ៃនសសន

េរបរះ  ំ

ំ រេដះខន ួល

មនសណនរងមលដច ឋ ូ ូ

់ ់ (អឌឍមណល Demi – circle) ែដល េលកែខពកកណល ឬ ដចពកកណលរងងមល ដ ូ ដ វ ់ ូ ឌ ័ មននយថជ

អនច ិ ចំ

(Impermanence)

័ ធ ុំ ិ ។ េនេលេខឿនខសលម មនរបងពទជវញ ព ់ ម 

់ ុន ៃនវតទងអសកងេលក ។ ុថ ំ

សប ូដ

់ េគេរចនសង 

៤∼ េចតិយ

េចតិយ

េរកមរកធ ី ំ

េរចនមនរង ៤ រជុង 

េហយេរៀវតចបនចមង ូ ដ ៗ  ិត

េគែតងសងេចតយឲយមន ៣ ថក ន ់ ិ

ឬ រងមល ូ

ឋតរតួ តេលគ ិ  ន

់ ំ ូ រហតដលកពល ូ

់ ន ់ ។ ជជនថក

មនរងជឆរតរត ួ ។

័ ំ ័ ែដលមននយតណងរពះរតនរតយ

រពះធម៌ រពះសងឃ ។

- 67 -

បត

តមធមត ម គឺ

រពះពទ ុ ធ

េចតយ ធ សន មន ៤ ែបប គឺ : កនង ិ ុ ពុទស

់ ក) ធតុេចតយ ក ់ ដក់ ឬ បញះអដធត ុ រពះពទ ុ ធ ឬ មតបត ិឋ ិ – េចតយ ិ សរមបតមល ិ ុច

ជេដម  ។ ខ)

់ ់ ុថ ់ ់ បរេភគេចតយ – េចតយសរមបដកវតេរបរបសរបសរពះពទ ុ ធ ិ ិ ិ 

់ ឹ តរមងទកជេដម  ។

់ ់ គ) ធមមេចតយ បតមល ក ់ កបនចបប ិ – េចតយសរម ិ ួ

សរសត

: េហៃរត ) ។ ៃរតបដក ជេដម ុ  (បរណ ិ

គមរី ព

មនវតពននង ថ ័ ធ ិ

ពទវចនះ ុ ធ

មនរពះ

ំ ័ ឃ) ឧេទទសិ កេចតយ ថយ បជចេពះរពះពទ ឬ អក វ ូ ុ ធ រពះរតនរតយ ន ិ – េចតយឧទស ិ ិទ

មនគណ មនមតបត រគូ ឧបជឈយ៍ ជេដម ុ  ។ ិ ៥∼ វិហរ Vihàra (Temple)

់ រពះវហរ ឬ ឧេបសថគរ ជកែនងសរមបតមលរពះបដមករ ែដលមនមយរពះ ល ក ់ ួ ិ ិ

់ អងធជងេគ នងជកែនងសរមបរពះសងឃេធសងឃកមេផសង ៗ មនឧេបសថកម ម ឧបសគ ំ ល ម ិ វ

មបទកមម

ជេដម  ។

សទែតែប រមខ ុ ធ ុ

ំ ំ វហរតងេនចកណលទវត ដ ិ ី ត

េឆះេទទសខងេកត ព ិ 

េនេលេខឿនខស ព ់ ។ 

ំ ែដលតណងទស ិ

េពធរពកស ែបររពះភរកេទទសខងេកត ត ិ ឹ ិ  ។ រពះពទរបបដមករ ុ ធូ ិ

«រពះជវី ៍ » ។

៉ េរឿងរវ ពទសសន ុ ធ ទសជតក៍

់ ដឹង រពះពទរតស ុ ធ

័ល ក ព ់ ែដលេគតមលេនេលបលងខស ក ់ 

កងវហរ ុន ិ

ឃ∼ អកសរសលប៍ Littérature ិ

េរកមេដម  មននមថ

់ ំ ី អតបទ អកសរសលប ៍ ជេរចន ថ ន ិ ធ ិ  , អកនពនបនដករសងេចញមកអពគមរ ីព

មនគមររពះៃរតបដក ីព ិ

នង ិ

អកសរសលប ៍ែបបេនះ ិ កសងបរមី

អងធ គ ំ

ំ ់ វហរទងអស ិ

បញសជតក ញ

នងគមរអដកថ ឋ ិ ីព

ជេដម 

ជចលនពទនយម ុ ធ ិ

ធមបទ ម

មកតបែតង ុ

កង ុន

វសទមគ គ មងលតទបន គ ថ ី ិ ុ ិធ ី

់ ួល ។ ចងរកងជវណកមរបសខន ណ ម

ែដលបនេលកយកសកមភពេពធសតកងករ ម វ ុន  ិ

ំ ់ ៗ កងពទសសន ឬែដលបនេលកយកទសសនះសខន ុ ធ  ុន

បណយ បប ជេដម មកពនយល់ អធបបយ តបែតង ។ ុ ុ  ិ

- 68 -

មនបញកមផល ហ ម

អកសរសលប ធ យម អចែចកជ ២ រ5េភទ គឺ : ិ ៍ ចលនពុទន ិ ១∼ អកសរសលប៍ ិ ំ ី អពជតក គឺ :

ំ តណងចលនពទនយមពត ុ ធ ិ ិ ៗ ំ បេពញ េនកមបរម ខ ម ី

– េតមយជតក ិ – ជនកជតក

"

– សវណសមជតក ុ ណ

"

– េនមរជជតក ិ

"

– មេហសថជតក

"

– ភរទតជតក ូ ិ ត

"

– ចនកមរជតក ទ ុ

"

– នរទជតក

"

– វធរបណត ិ ូ ិឌ

"

– េវសសនរជតក ត ២∼ អកសរសលប៍ ិ

់ ែដលអកនពនបនដករសងេចញមក ន ិ ធ

"

វរយបរម ិ​ិ ី

េមតបរម ត ី

អធដនបរម ិ ឋ ី

បញបរម ញ ី សលបរម ី ី ខនបរម ិត ី

ឧេបកបរម ខ ី សចបរម ច ី

ទនបរមី

ំ តណងចលនពទនយមកយ ុ ធ ិ ល

ំ ី អពគមរ ញ ី ព បញសជតក

ជគមរអដកថ ឋ ីព

របែហល ៥០០ ឆន ំ បេណះ ុ៉ ណ ។

អកសរសលប ៍ែបបេនះ មន : ិ

់ ែដលអកនពនបនដករសងេចញមក ន ិ ធ

េកតមនេឡងេនរបេទសលវ  

រកុងេឈៀងៃម៉

– េរឿង សភមរត ុ ិ

– េរឿង េភគកលកមរ ុ ុ

– េរឿង រពះសធន ុ

័ – េរឿង េលកនយជតក

– េរឿង រពះសមរទ ុ

– េរឿង វមនចន ទ ិ

– េរឿង សពសទ វ ិ ធ

– េរឿង រសទបេចក

– េរឿង មរណមត

័ ខ ។ល។ – េរឿង ខយងសង

*

* *

វយកព ុំ យទ ុ ច ័នទដរ៉ រិទ ធ េធវច ើ ប់េនេវលេម៉ង ១២ នង ិ ៥០ នទ ី រំលងអរធរត ូ ័រេដយ កយ

២០០៨ េនទរកុ របេទសអូ រសតលខងតបង ី ង អឌែឡដ ី ី ូ (Adelaide, South Australia)

- 69 -

ៃថងអទតយ ទ ី ១៣ ៃខ េមស គ.ស. ិ