Barış by Sezin Özkılıç

BARIล Ttirkรงesi:

AZRA ERI{AT

Orkestr anım d,ıbı,n d,e salh,a' Z eu§ un eui,. Ortada, i,r\, taşlarla örtülü bi,r üıa,ğara. Soğdn Trggai,os'uıı euz ue bır ağzl kapısı İki,nci, köleni,n yoğurduğu tezek çörekl,erıni, bü ümcı köIe ağıIa götürii,r.

İı<İıvcİ KÖ,LE

TRYGAİOS,YN İKİ KöLESI

tnvça[os ı rnrrçaios,ırş ÇOCUKLARI }IERMES"" POLEMOıS, SAVAŞ \i

crııvıet Rrü KoRo.

ORAKÇI

IJzat, çabuk

KİşiLER,

HİEROKLES

KÖLE *

bir çörek uzat osurgan için (ı) (bir İıçİNcİ IrÖLE tezek çöreği uzatır) _ Na, ail A1 da ver geberesiceye! Bundan tatlısrnr yemez olsun bir daha. BİRİNCİ KÖLE Bir tane daha ver! Eşek tezeğinden BİRIİNCİ

SİLAH SAflCISI İKİ ÇocUK

BİRİNCİ KÖLE _ Nasrl... elimden kaptr! Ayakları ile yuvarladı, yuvarladr da yuttu. Hadi çabuk, ibol bol, kalın kalrn yoğur! İl<İŞÖİ KÖLE (seyircilere tiksintiyle) - Hey çöpçü baylar, yardım edin tanrrlar aşkrna! kantharos tezekle bes|enen bir böcektir, "tezek böceği" ya da "domuzlan böceği" diye çevirmektense, «osurgan» adını i|erde bazı kelime cyunlarına imkön verecek diye

seçtik.

oldu,

Yemedi mi?

[,) ,/

olsun.

Ai baka ım! Demin götürdüğün

,"|;

",F

BARıŞ

ARisToPHANEs

Yoks,a boğulacağım göz göre göre..

BİRİNCİ

KÖLE _

Hadi, bir çörek

ver, bir oğlanınki olsun:

d"alhıa

3 Iyi. yoğrulmuşa bayrlrrmiş seninki.. İI«İNCİ KÖLE * A1 bakalım! Bir şu işi başardık

Kimse çrkrp da, çörekıeri kendiniz yediniz *}:*U: BiRiNCİ KöI"E öf, öf! Daha, daha istiy,or! Durma

irixci

KöLE yok, Apollon ,*rllğ"'' - Durduğum Ama dayanamryorum artık bu kokuya; BİRİNCİ KÖLE pisliği, olduğu gibi - Ver şu

,ü,i

.,ı] 1 lı

{

'.ll

].l,]li] '||,ı rr İl |, {'

I ;,,

götüreyim. (Dediğini yapar.} götlir, kendini tlÇİnlCİ KÖLE - Cehennemin di ine de benaber! (Seyircilere) Behey sizler! Var mr aranrzda bilen Deliksiz bir iburun nerde satrlrr? Yok çünkü osurgana çörek yoğurup Sunmak kadar yürekler acısr bir iş. Domuz da, köpek de yutar bıı cenabeti Nasrl çüarsa, olduğu gibi, Buysa bir kadın gibi nazlıaııır Yemez çöreği yusyuvarlak yoğrulmuş aeg,llse. Ama gidip bakayım yedi bitirdi mio Şuracıktan, kapı. araJığrndan ki, görmesin beni. (Ağr1 kapısrndan içeri ba.kar.} Hadi durma ye, trikrn tıkınabilüğin kadar, Atıştır patlayıncaya dek. Amma da yiyor lAnet, pehlivan gibi a hnıp, BB

İençelerini o yana bu yana atrp I(afasrnr kolunu evire çevire, Yük gemilerinin }lalatlarrnı istif edenler gibi. Pis kokulu, iğrenç hayvan! Obur da üstelik. Hangi tanrrça sardr bu belAyr başımrza? Aphrodite ile güzellik perileri olrnaşa gerek. BiRiNCi i(öLE .-- ya kim öyleyse? il<imCi KöLE savuran Zeus olmasü (') l - Tezek nİnİrVCİ KÖLE Peki ama ya seyircilerderi biri çrkar da, Kendini ,beğenmiş bir delilıanlı., seslenirse bize: .Bu ne biçim oyurı" bu osurgan da ne?" diye sorarsa, Yanuda oturan bir İonyalı da karşrlrk verir, Derse ki: "Osurgan Kleon'un ta kendisi, Pisliği Afiyetle yediğine bakrlrrsa... " Hadi şirndi gideyim de sulusundan vereyim osurgana.. Berı, de meseleyi anlatayım İl<ilılOİ KÖLE

yumurcaklara,

Erkek bozuntularrna, yetişkin erkeklere, Kendilerini üstün erkek sananlara, hele onlara! Benim efendim garip ,bir illete tutuldu, Hayrr,. sizinki gibi değil, başka, (3) Barrrbaşka, yepyeni ;bir illet bu: Bütün gi.in avaz avaz bağrnyor Göz]eri göklere dikili, sesleniyor Zeus'a: oEy Zeus, nedir niyetin? Bırak şu süpürgeyi! [,)

Tanrı Zeus'un vasıflarından 9|9p "Şimşek ş6yg1,61» yeriile,

(,)

AtinatıIarın iIIeti mahkeme ve davalara düşkünlükleridir. Aristophanes, Atinalıların bu huyuyla, Eşekarıları'nda alay

kullanılmıştır.

eder. B9

ARiSTOPHANES

rl ,",,

," ,.

! {

..]

'"it ın;İ

ı"i'

,,,i

.li|

Süpüreyim derken, boşaltacaksrn He]]as'r!, (İçerde bir gürültii duyulur.J Ss§s, sss, bir ses duyuyorum... TRYGAİOS (sesi duyulur) ---- Ey Zeus! Neür zoTun bizirn milletle? Şehirlerimizin kökünü m,ü kurutacaksrn? İX,İNCİ KÖLE işte söylediğim itlet. - İşte, Dinleyi1 böylesine saçmalar işte. Safrasr kabardr mr, daha neler yumurtlar: "§e yapsam d,a, dosdoğru Zeus'a gitsem?" der; Ve tııtar incecik merdivenler kurar, Bunlar]a göklere trrrnanmaya kalkar, Yere düşüp de kafasrnr yarrncaya dek Dün de tıilmem hangi cehenneme gidip Koca bir Etna osurganı getirdi, Şonra da bana trmar ettirdi onu, Bir tay gibi okşuyordu osurganr: "Ey kanatlr hayvan, soylu uçargan, A1 beni sırtrna, u,çur dosdoğru Zeus'a" (Ağı1 kapısrndan içeri bakar.J Vay başıma gelenler! Koşun, koşun, dostlar! Efendim osurgana binmiş, Iliavalanryor gökiere doğru! (Trygaios açık kanatlr bir osurganrn üstünde sahneye çıkar.) yawum, ağır o1! TRYGAİCS - Ağır ol Hernen trrrsa kalkma, Gücüne güvenip havalanma birden! Önce çrrp kanat]arrnr, terle biraz ki, Yumuşasın kaslarrn. Kötü yelini de salma üstüme, ne olur! 90

BARlŞ

ir<iNCİ KöLE

§aylgıdeğer eferı,dimiz, amma da saçmalıyorsun! _ Sus, sus! TRYGAİOS İl<İiVCİ KÖLE _ Niçin kanat çrplyorsun boşuna? TRYGAİOS * Uçuş yapryorum, Hellenleri

kurtarmak i,çin

Atrldırn yeni, büyük bir işe! Ne uçuşu? Delilik bu yaptığın. İKİNCİ XOlr TARYGAİOS -- Sus, yersizce k,onuşrrıa! Ve dindarga bir coşku içinde \ Toparlayalım kendimizi! Söyle, tıkasrn ağzrnr herkes. Tuğla kapaklarla örtsünler lAğımlarr, keneftreri Ve tutsunlar.,. kıçiarl4r. da susmam 1l<ilVCi KöLE --§usmam Nereye uçmak istediğini söylemezsen. TRYGAtOS * Nereye olac,ak? Gö§üziıne, Ze,ıJs'a, iı«ixci KöLE - Ne için? TRYGAİOS -- Tanrr5ıa sormak için: Hellenlerle zoru ne? Ne ;zaprnak istiyor tümüne birden? fNİuCİ KÖLE - Ya söylemek istemezse? Mahkemeye veririm onu TRYGAİOS Yunanistanr Pers'lere satiyor diye! ir<iiV,Ci KöLE * Diony§os korusun, ben yaşadüça brrakmam. Başka çare kalmadr. İxİlrCİ KÖLE (eve dönüp Trygaios'un çocuklarrru çağırırJ - Va[iı, vah, vah! babanız sizi öksüz brrakryor, Vah yavrucaklar, Göklere çıkacakmrş gizlice.

TRYGAİOS

,i: ]l

ARiSTOPHANES

Gelin, ey bahtr karalar, yalvarm da gitmesin! (Trygaios'un krz çocukları girer.) _ Ah baba, vah baba! ÇCCUI(J,AR Doğru mu bu kulaklanma çalrnan sözler? Yeller gibi havalanıp, ku,ş gibi kanatlanıp Kargalara mr karrşacaksrn? Doğru mu, siiyle baba, söyle, gözi.inü seveyirn! TRVG.{tOS _= Doğru, krzlarrm, doğru, Arna şu da dogru ki, içerliyorum size. Evde metelik yok, siz ise baba baba diye Ekmek istersiniz benderı.

Bu işi başarrp dönersem, Büyük bir pasta veririm size Bir de tokat üsttine üst]ük. ÇOCUKLAR _.Ne yoldan çrkryorsurı bu yolculuğa? Seni bir gemi mi götürec*? TRYGAİOS Gemiye ,binmem, kanatiı ibir atm var. ÇOCUKI"AR - Hiç olur mu, a baba, koşum takrlı.r nu osuıgana Tanrrlara gitmek için? TRYGAİ,OS diyor ki - Neden takrlmasın? Ezopkarıatlılardan ya]nız osurgan ul,aşmış tanrrlara. ÇOCUKI"AR *'Masal o, inanmam, Pis kokulu bir böcek nasrl ulaşrr tanrrlara? TRYGAİOS - Utaşmış işte,, kartala inat, ulaşmış vaktiyle, Kuşa meydarı okuyup, 5rumurt*alannı da atmrş

BARlŞ

Oysa şimdi kendi yediğim Bu hayvanr da doyuruyor. Ya denizin rslak rı,çurumlarına ÇOCUKLAR

IOsurgana)

Uç, Pegasos (6), d,olu dizgin uç! Sallansın altrn geminin rşr1 rşr1 dizginleri! Sevinçle dik kulaklarrnı... Ama dur, ne yapryorsun? (o)

[,)

ÇCCUKLAR -- Bir kanatlı at lroşmalıydın

aşagrya.

Tanrılara daha trajik görünmek için. TRYGAİOS - İyi ama, çift yemek isterdi o zamar,? 92

düşerse,

Uçurgan olduğuna göre, nasr1 çıkar oradan? TRYGAİOS __ Dümenirrı var şuraında kullanrrrmo Gemi olurum, osurgan gemi... ÇOCUKLAR - Hangi lima,rı,a varrr"bu gemi? TRrYGAİOS Pire'nin... Urgan limanına (a). ÇOCUKLAR - Sa}rın düşüp ayağınr kırma, Sonra Euripides'e konu olursun topal diye (5). TRYGAİOS _ Mer,ak etme! Haydi hoşça kal. (Seyircilere.) Bütün bu srkrntıları sizin için çekiyorum, Bari üç gün üç gece tutun kendinizi. Yoksa su hayvarl kokusunu alırsa, Tepetakla atar beni yere, Zıy af.ete konnıak için.

[,)

Kantharos ,limanı Pire'nin üç limanından biriydi. Biz burada Osurgan - Urgan ile kelime cyunu yaptık.

Euripides'in Telephos adlı tragedyasının kahramanı Mysia' lı Telephos topal bir dilenci olarak sahneye çıkar. Pegasos: Perseus ve Belleroplıontes efsanelerinde rol oy-

nayan kanatlı bir at. Perseus onun sırtında Gorgonları, Bellerophontes de ağzından ateş saçan Khimeira'yı öldürürler. Khimeira, Antalya körfezinde Çıralı'da yanan ateştir. Homeros bu efsaneyi İlyada'nın 6'ncı bölümünde anlatır.

BABlŞ

ABiSTOPHANES

Ne diye eğilip kokluyorsun lAğımları,? Sal kendini yeryüzünden yukarr! Hızlı kanatlarınr gere gere Varrrsrn dosdoğru Zeus'un avlr-ısuna, Burnunu uzak tutarsan pislikten Ve lier tiirl,i.i günlük besilerden... (Uzaklarda birine seslenir.) Fleey- ne yapryorsun orada?

Pire genelevlerinin öniinü pislemek olur;nu?

Öldüreceksin, öldüreceksin beni! Çabuk, sakla şunu, Bir yığın toprak örtüver üstüne, Kekik otu dik, güzel kokular dök. Çtınkü burdan düşüp ölürsem Beş akçe ceza ödetirler Seni,n yüzünden Korkuyorum, inan bana, ödüm kopuyor!

TRY,GAİOS _ Bir osurgan... at! HERMES Arsrz, yrizsıiz, küstah! Rezil, rezil oğlul Nasıl trrmandın buraya kad,ar? Rezillerin rezili! Ismin ne? Söylesene. TRYGAİOS İkinci rezil. HERMES -Doğurn yer,in neresi? TRYGAİOS- * Rezilistan. HERMES * Kimin nesisin? Babanrn adr ne? TRYGAİOS Birinci Rezil. HERMES -Aa çok oldun artık! Dünya tanığm

Aman dikkat, *rk*J; }ıtarr ,i§*iYe Göbeğimin etrafrnda yeller dönüyor, Dikka! yoksa şuracrkta ziyafet çekeceğim osurgana Galiba yaklaştık tanrrlaııa, geldik işte. (Zeus'un evi önünde durur. İner ve kapıyr vurur.) İşte Zeus'un sarayr! Heey! tsurada kaprcı. kirn? Açsana kapıyı! Burnuma gelen bu insan HERME,S (içerden) kokusu ne? (Kapıyı açar.) Ulu Heı:akles! Bu ne biçim şey?

olsun kı Adrnr söylemezsen, şuracıkta öldürürüm seni. TRYGAİOS ilçesinin - Adım Trygaios, Athmoneia usta bir bağcrsryrmNe gamrrıazlrktan hoşlanİrım, ne curnalcrlrktan. HERMES Öyleyse ne diye geldin? TRYGAİOS şu etleri getirmeye. - Sana yumuşar) HERMES (biraz öyle mi? NasıI - Yaa, geldin buraya kadar? TRYGAİOS Anlaşıldr! Boğazına düşkürırnüş... Madem rezilin rezili değilim, Git çağır bana Zeus'u. I{ERMES - Ha ha ha ha! Tanrrlarl zor bulursun; Evde yoklar: ğöç edip gittiler. TRYGAİOS Nereye? Yeryüzüne mi? __ Yeryüzü de lAf mı? HERMES TRYGAİOS nereye gittiler? - Peki, gök torbasrnrn dibine. uzaklara, HERIVIES Çok Seni burada ne diye bıraktrlar? TRYGAİOSHERMES - Burada kalan çanak çömleğe, tencere mencereye gÖz kulak olayım diye. Ya neden göçtüler? TRYGAİOS

(Osurgan taslağrnr boşlukta seslenir')

'ü,i

BARIŞ ARiSTOPHANES

HERJVIES - Hellerılere krzdrlar d,a ondan, Kencli evlerine de Polemos'u yerleştirdiler, Sizleri de onun eline verdiler ki, Ne isterse yapsrn diye.

Kendi]eri çok uzaklara g<içtüler Tükenmeyen savaslarrnrzr artü görmemelq Yakarmalarınrzr duymamak için. bunu niçin yaptrlar, söylesene. TIilYGAİOS - P.ize barrşmak için size bunca HERMES - Çünkü frrsat verdiler, Yine de vazgeçmediniz savaştan. Lakonyalrlar biraz üstün geldiler rni : "Ha şimdi gününü görür bay Attika'lr! Burnundan fitil fitil getireceğiz" Demeğe başlarlar.

Attikalılar ufak bir başarr kazanıp da Lakonyalrlar barış içiJı elçi gönderdiler mi, Hemen şöyle dersiniz sizler de: .Athena hakkı için, aldatryorlar bizi!" ,.ZeıJs hakkı için, inanmayrn on,lara!" "Py.los'u elden bıraknıazsak, gene gelirler! " TRYGAİOS bizim iltrerin ağzr bu. -BuEvet, yüzden, bilmiyorum barrşr bir HERMES daha görür müsünüz. Neden? Nereye gitti? TRYGAİOS -Savaş onu dipsiz bir mağaraya kapattı. HERMES TRYGAİOS Hangi mağaraya? gördüğünüz mağaraya. HERMES - Şurada, dipte Üstüne de koca taşlar yığdı ki

Bir daha çıkaramayasmız oradan TRYGAİOS

barışr.

Bize ne yapmaya hazulanryor şimdi? 96

Bilmiyorum, ama büyük bir dibek aldı dün gece. TRYGAİOS Dibeği ne yapacak? HERI\{ES - Şehirlerin,zi dör,ecek. Ben gidiyorum, Savaş çrkar birazdan, içerCe gürültü var.

HERMES

TRyGAioS

\ra]h başıma

gelenler!

,", u.'"'U"''

savuşayrm bari. Kutrağıma bir savaş havanrnrn sesi geliyor. (Savas, elinde koca bir dibekle girer.) SAVAŞ çekmiş - Hey ölümlüler, ölümlüler, çoi; ölürnlülerI Çenelerinizden hayrr kalmayacak birazdan! TRYGAİOS Tanrrm Apollon, bu ne çtibekİ \ irorkrrnç Ne bilyük, ne sey! Savaş bır mu? Yüzüne bakmakla bile l(orkudaır kaçası geliyor insanrn| Korkunç, aman ,ne korkrrnç! Birşeyler akryor bacaklarrmdan aşağı... SAVAŞ bahtsrzr - Hey Prasia kenti! Bahtsızın Prasia kenti! (') Yerle bir olacaksrn bugün... (Dibeğe prasa atar.)

TRYGAİOS (seyircilere}

Bu yıkım bize ait değil,

Lakonya düşünsün!

[')

Prasia, Lakonya'da biılimandır. Prasa yunancada da vardır.

baylar,

ile kelime

oyunu

97 F17

BARIŞ

ARiSTOPHANES

Hey Megara, Megara! (8) (D.beğe sarmrsak başlarr atar.) Ezilecek, kryım kryım kryrlacaksrn bugün... TRYGAİOS (kencli kendinej - Dayan gözlerim, dayan! Ne yaşiar döktürecek size Bu kocaman, bu keskin sarmrsak baştrarr! SAVAŞ (dibeğe peyrrir atap) _- Siciiya! Şimdi Srya

SAVAŞ

sende...

TRYGAİOS --- Eyvah, bir kent Gid:yor gürüitüye galiba! SAVAŞ [riibeğe bal dökerJ - I{aydi bakalrm, şu ALtika balrndan da dökelim içine, _. etme, başka bir bal kullan! Aman TRYGAİOS Kıyma Attika balrna, Okkası dört liradır,. SAVAŞ - Oğlum, oğlum, Gümbürtü! GÜMBÜRTÜ (çıkagelir) - Buyurun efendimiz! Nerdesin? Kazık gibi durma orada! SAVAŞ Al sana bir tokat! olur! TRYGAİOS - Tokat dediğin böyle CÜ\rgÜnrÜ - Amaniır! Başrma gelen... (Ağlar.) halde. her Eli sarmısaklıydı TRYGAİOS -_ SAVAŞ * Koş bana bir tokmak getirTol<mak yok ki, daha dün taşındrk ÇÜlvlsÜntÜ daha.

ü,]r ,,'ilııl'ııı ,i|}

l {

"l", ].ıil,, g|l

i L

Atinalılardan al getir. Çabuk o1! SAVAŞ GÜMBÜRTÜ * Peki, başüstüne! Gitmezsem,

buraya.

tepeleyecek beni. (Yalancrktan çıkar.J

(r)

Sparta'nın savaş ortağl olaıı Megara şehri, çok sarmısak yetişti rird i.

TRYGAİOS (kendi kendine)

insancıklar - Biznezavallı yapacağz

şimdi? Göriiyor mustınuz başrmrza gelecek beli;zı? Tokmağı alrp gelirse, Oturup cıövecek kentlerimizi bir bir, Alr, ölse de geri dönmese bari! SAVAŞ * Haydi be! Nerdesin? GÜMB.ÜRTÜ (geri gelir) - Ne var? Getirdin mi tokmağr? SAVAŞ çÜlıne[İnr _- Yok... hayır... Atinalıların tokrnağı elden gitmiş..

}{ani

o deri tüccarr vardı ya, Yunanistan'r altüst

eden,,

O öIrçüş... TRYGAİOS

Athena, ulu tanrrtamız, ne iyi etti cle öldü her fl Ölmekle kurtardr şehrimizi, Yoksa dökecekti başrmrza taratoru! SAVAŞ Öyleyse git, Sparta'dan bir tokrnak al.. çÜlueÜnTÜ -- Peki efenrlimiz. SA\,'AŞ -. Gıt, çabuk dön. [Gümbürtü koşa koşa çıkar.)' TRYGAİOS (seyircilere] * Daha rıeler gelecek başrrnıza, baylaı:?' Aı:anrzda blr ermiş varsa, dua etsin bari de Dönerken şu Gümbürtü'rıün iki ayağ krrı.lsin! GÜMBÜRTÜ fgeri döneıı) - Aman, amanin, alnaan... Ne var? Gene mi getiımedin tokmağı? SAVAŞ çtılvleüntü - Lakedemonya'nın da tokmağı yok olmuş" Ne diyorsun, sersem? SAVAŞ

1,",I

ARiSTOPHANES

tsARlŞ

ÇÜlVlSÜR'lÜ

tral<ya'ya ö,dünç vermişler, orada

kaybolrnuş.

tanrrlar! TRYGAİOS -- İvi otrrnuş, iyi olmuş, ey ikiz kendimizi! Toplayalım girer, Belki her şey yoluna SAVAŞ - A1 şu takım taklavatr da gel, İçerde bir tokmak yapacağrm kendime, (Savaş'la Gümbiirtü çıkarlar,)

TRYGAİOS

iı

,\ i l. ;ll ',]'|'ıııı, ,ll'' ,'

,,l

ııj'

Tam srrasıdrı, şimdi, söyleyelim

hep birden

Datis'in güpegündüz tutturduğu türküyü: [9) keyiftir o keyif!>> <<Ah ne zevktir o zevk, ne Fırsat ayağrna gelcli, ey Hellenler! Brrakrn kavgayr dövüşü, gelin hep biı:den Çekeiim drşarrya sevgili Barrşr! Brşr.nra başka bir tokmak inmeden! işçiler, l+a-vOi çiftçiİer, tüccarlar, sanatçrlar, Hayıli yerliler, yabancrlar, adalrlar, Gelin bu.raya bütün milletler! Çarçabuk kürekler, halatlar, kaldıraçlarla Xuçlrul,* Barrşr! Haydi, haydi barrşa! (Koro, Attika çiftçilerinden, Lakoır_ ya, Boiotia, Argos ve Megara'lrlardan yavaş yavaş meydana gelir, Ellerinde kürek ve halatlar vardır,) ,

uğruna KOROBAŞI - Gelin, Hellenler, kurtuluş Flepimiz birleşip e] ele verelim! Payd:os diyelim savaşa, kavgaya, Bıl fırsatr artrk son frsat bilelirn, Geçsin bu adam başımrza komutan Dizsin sıraları, versin emirleri,

(r)

Lydialı ahlAksız bir köle tipi, 100

Sarrlalrm hep birden gönülcien bu işe! i{alatlar kaldıraçlarla çıkaı:alım gün rşiğına Tanrrçaiarrn yücesi, bağcılarrn gözbebeği, kut]u

TRYGAİOS

Susun, scvinç çrğlıklarrnrzla

krşkrrtmay::r

İçerdeki Savaşrn öfkesini! KORCBAŞI sevindik dofuusu: - Böyle biral çağrıya Üç giinlük kumanyanr da gel derrıiyor bize. TRYGAİOS -* Yeraltıniı göçırıtiş o köpekten sakrnın1 Bakarsrnrz hortlar cla köpürüp bağrrmasryla Engel olur tanrrçayr dışarr çekmemize. KOROBAŞI - Onu benden kimse ala.maz arlık, kollarimrn arasına bir aldım mr onu! Ho ho ho, ho ho hoy! TRYGAİOS Öüdürecel<siniz beni, a dostlar, kesin

sesinizi!

bir frrlarsa, allak bullak eder buraşnr. KOROBAŞI _- İstediği kadar d,övünsün, tepinsin,

Drşa-ı:rya

kudursun,

i{iç bir şey durdurmaz sevincimi bugün! Ne yaplyorsunuz, dostlar, ne olıryor TRYGAİOS

size ?

Tanrrlar aşkrna, coşmayrn böyle, Hopiaya zıp|aya bozacaksrnrz bu hayrrlr işi. KOROBAŞI Hopiaırıak zıplamak istemesem de, Sevinçton bacaklarrm oynuyor. TRYGAİOS * Yeter artık! Bırak oyunu! KOROBAŞI Pekii peki, durdum. - Durdum TRYGAİOS diyorsun ama durmuyorsun. KOROtsAŞI _- Bıralı bir daha srçrayaylm, o kadar. Ttr-YGAİOS Öyle oisun, ama bu son.

101 (

Barrşr!

64Rİş

ARiSTOPHANES

KOROBAŞI TRYGAİOS

hatırrn için oynamayayım artlk. -.Peki gene de - Oynamayacağlm diyorsun, oynuyorsun.

KOROBAŞI

TRYGAIOS KOROBAŞI

Sue ayağimı şöyle bir atayrm

urn,!adan.

at cla bitir: sıktrn artrk. -* ilaydi Bir dc sol ayağrmr, şöyle. Elimde

Seviniy,or, coşuyor, 9ülü5rgr, yelleniyorurn... İhtlyarlık bir ,şey cleğil, kalkandan kurtuldum!

,,i

'l',,ı (.'$

l,i

rfı'İİo

değil:

Durun, seviniiecek bir şey yok daha! TRYGAİOS Hele barrşr bir ele geçirelim, Sonra güler oynar, bayram ederiz. İster denize açrlrr, ister evde kal:rız, Yatar uyur, kar;larımızlra sevişiri,z. Bayram alaylarrna katılrr, Yer içer, cümbüş ederiz, Tadrnr çrkarrrrz yaşamanm! Bağırrrrz doyasrya, Çalar oynarrz! Tirirıininay nay... KORO - Ah o günü bir görserrı! tsiise bu srkrntrlar, tükense bu dertler, Kurtıılsam ]<rı]aların rahatsız döşeklerinden! Ah o günü blr görsem, Krızıı o]ur, surat asmam bir daha. TRYGAİOS - }Jeier çektim cart cıırttan, azardan! Yumuşacrk, gerrcecilr bir adam göreceksin TiiORO savası clcrdinden krırtulunca beniı Yrpranıiım çöktiinı bunca zaman Eide nıızrak, sıı,tta kalkan Taiimiere gide gele. l02

Buyuf, söyle ne yapacağımı,

Gönlünü hoş etmek bütün amacrm Madem yüzüme güldti talih Seni bana komutan seçmekie. TRYGAİOS -- Haydi bakalım, kaldırahm şu taslarr. (Hermes çıkagelir.J HERMES gidi küstah, ne yaplyorsun orada? - Seni TRYGAİOS yararli işler! İyi -Bana işlcr, I{ERMES bak, hayatrnla ödeyeceksin bu -

iştreri.

TRYGAİOS -_ Öyle mi? PekAlAl Sen de bana krlavuz oluı:sı_ın cehenneın yolrında. HER},{ES * Ölalin geberdin! TRYGAİOS - Ne zaman? İIERMES _ Şimdi, şu ancla. TRYGAİOS -- Aman, drır! Kumanyayr düzeyim de Öyle gideyim... ölüme. IJERL4ES -- Ka"zığı yedin! TRYGAİOS - Nasrl oldu da bir şey duymadrm? HERh4E]S _- tsi} ki Zeus idam cezasr yazdr Barrsr çıkarırken suçüstü yalıalanana. 'i'RYGAİOS -. Demek kurtrılus yok, öieceğirn? HER}ıIES tabii. - öleceks:ır TRYGAİOS Ne oiur, bana üç drahmi ödünç ver de - alayrm kı"ırbanlık: Bir dornuz satın Kazanayım bari cennetimi. HERMES -. Ey gökleri gürü1 gürül gürieten Zeus... TRYGAİOS - Günültü etme, bizi ele rzereceksin. HERMES * Olan oldu, susmam artrk. TRYGAİOS Bak, ne yağlı etler getirciim sana! -Güzel, }IERMES iki gözıim, ama Zeus ne der baııa 103

ARiSTOPHANES

BARlŞ

Bağıra çı{g,r, bildlrmezsem ona olup biteni? T'RYGAİOS Yapma etrne, iki gözüm Hermes'ciğiırı!

TRYGAİOS - Zeus tanrğırrı ki sebep.şu: E:z kurbanlarımızı hep sizlere keseriz, Barbarlarsa hep Helios'la Selene'ye; Eh, bu iki tanrı elbet isterler Sizle biz yok olalrm da, Bütün kurban]ar kenciilerine kalsın. HtrRn{ES Kurban paylarımrza ıkonmak için mi Boyuna kirpıyorlar günlerimizi! TRYGAİOS - Evet, Zeus hakkr için bu böyle, Onun içiıı yardrm e[ Ba_rışr çrkarma.wırza. §enin şerefine kutlayalı.m Bundan böyle bütün bayramlaı:rnırzr: Panathenaia'ları, ])emeter ile Zeus yortularrnr, Ad,onis şenlilileri, hepsı hepsı Herrrıes'e olsun. Öbür şehirier de kurtuJunca dertlerinc]en Dert savan Hermes'e tapınacaklar hep birden Daha bir sürü kaza-nç elde edeceksin: Al işte sana bir altm kupa İçki sunmak için tanrrlara! A]-trn kupaiara dayanam.am doğrusu! HERMtr§ * Hadi iş başrna, arkadaşlar! TRYGAİOS Küreklere sarılrp kaldrrrn şu taşlarr! KOROBAŞI - Ka]dıralrm! Elz tanrrlarrn en akrllrsr, Sen başrrnıza geçet, ustaca yönetirsen bizi, Eaşararnay acağımız iş yoktıır. fKoro taşlarr katrdırmaya başlar.) TRYGAİüS fHermes'eJ -- Kupayr bana ver ki, işe

Ya sjz ıe

IKoro'ya]

öyle çarpılmrş gibi? Basın }raygarayl ki, tıkansn bunun sesi! KORü - Yapma etme bize kıyma, tanrımız efenCirniz! Af;yetle yedinse bir gün Sana adaciığrm bir domuz ya,ı/rusunu Karşilığrnr ver arrnağanimln Ru karişrk durumunda Bak rrasrl candan seviyortar seni, T§,YGAİOS dı.rruyorsuırruz

tanrrmrz efendimiz, yakarmamlz], trıarşrla hoş KORO -" Kızrna bize, Brrak ala]ım brr güzeli,

Ey tanrrların en cömerti, en insanseveri!

Savaşin çatık kaşları.ndan Tolgasınrn dehşet saçan tuğlarından Sen cle hoşlanmazsın. Bize verirsen bu güzeli, Kutsal sunularla, sonu gelmez alaylarla Tapmrrlz sana bugün, yarln ve tıer zaman. TRYG,{İOS - Kulak ver seslerine, acr yalvarmalarına, Eil ki her zamandan fazXa sayryoriar seni bugün, Hırsrzlrk ediyorlar her zamandan fazla. Hern sana bir srr vereceğim, büyük, korkunç bir srr" HER.MES Söyle bakalrıı: neynıiş bıı sir? Eileyirn dc belki kanarlm. TRYGAİOS Selene ile o açıtrıgöz Helios Çoktaıi kuruyorlar sizleri devırip T-ie]jas'r barbar]ara satınayr. Niçin yapacaklarrnı,ş lıunu? HER},{ES

10"1

şarap slınatrım, yakaraiıııı tanrılara! }IERMES Kutlu olsun sunularrmrz! Bı"igüır }Tel]eıı.lere uğurlu bir çığır açrlsm: Elleri bir daha değmesin kalkana! 105

baŞlarnadan'

BAEIş

ARiSTOPHANES

Değmesirı, Zeus hakkı için! TR,YGAİOS Ömrümüz barış içinde geçs,:n, Bir sevgiliyle ocak başrnda köz karıştrrarak... HERMES - Savaş isterim diyense ömrü boyunea, *Irİr-"rlr; Dirs ekl erinclen ol. rçl u *, TRYGAt OS HERMES - Komutan olurum diye Barrşrn yeryüzüne çıkmasrnr önleyen... gibi tabanlarr yağlasrn TRYGAİOS - Kleonymos savaşta! Kargr kal.kan satrcrsr.çrkarr uğruna HERNIES savaş isterse.". TRYGAİOS - Haydutlar eline düşü;o arpa ile beslensin! hevesiyle HERMES - Biri başkomutan olrnak Bize yarılrm etmez de kaçarsa köte gibi... TRYGAİOS - Köle gibi tekerleğe bağlanıp kirbaç yesin! Zafet! Yaşasrn rastgelsin! İsimiz HERMES Zaferi bırak da Barışa dön! TRYGAİOS HERMES - Peki, yaşasrn Barış! TRYGAİOS -- Yaşasin Hermes, yaşasın Aşk Haz'ıarı., cilrzeleri, tutkularryla ! yaşasin mr? HERMES - Kavgasr da TRYGAİOS -- Yok, gebersin kavga! Ya savaş? HtrRMtrS batsın! TRYGAİOS - Yerin dibine tKoro taşlarr kaldırmrş ve halatlarrnr salmıştır. Barışı drşarıya çekme, ye koyulur.J

HERMES

Çekin hepiniz, asılrn halatlara! 106

)

ilı

KOROBAŞI Heya mola! -Dayanın! HERMES Çekin! - Heya mola! KOROBAŞI i-IE]RMES

KOROBAŞI

-}Ia gayret!

}ieya...mola! Heya...mola! Arkaclaşlar, olmadr! Hep birden çeksenize! }dazlanmayrn, Boiotia'lılar, yoksa pişman olursunuz. }IERMES - Heya...mo]a. TRYGAİOS - Heya... KORO fHermes'le Trygaios aJ - Siz deVarçeksenize gÜcÜnüzle! TRYGAİOS - Çekiyorum ya işte: Bak nasrl asrlryor, kasılıyorum. KOR,O işimi.z? - Peki öyleyse neden ilerlemiyor TRYGAİOS (isteksız duran bjrine) Hey Lamakhos, doğru değil böyle gevşemen; Korkuluk gibi dikilip duruyorsun Şu Argos'lular çekmez oldu]ar çoktan; Bizimle alay edip |ıazıra konrnak mı niyetiniz? I{ERMES * Bak şu Lakonyalrlara, erkekee asrlryorlar. TRYGAİOS Baksana, asıl oduncular canla başla

TRYGAİOS

çalrşryor,

Demjrciler hiç oralı değil. }IERI\,IIES - l\fegara'lrlarrn da eiinden bir şey Oysa köpek yavrularr gibi salduıyorlar. 'TRYGAİOS Saldıracaklar elbet: aclrktan

HERMES _- İş çıkını;,,or be arkadaşlar! Hadi hep birdeı,l asrlalrm şu halata. KORO IIeya.,. mola!

107

gelmiyor,

geberi;u orlar. \

BARlŞ ARiSTOPHANES

HERMES - Freya... Zerıs... heya! gibi oldu. KORO - Krpırdar TRYGAİOS .- Tuhaf şey! Kiminiz o yana, kiminiz bu ya:,na çekiyorsunuz. A.rgos'lular, dayak yiyeceksirriz. }ItrRN'IES * Haydi, hey... TRYGAİCıS - }Ieya... rnola! KCRO -- Amma da gevşek adamlar var aramızda. TRYGAİCS fAtina çiftçilerjne) - Bari siz erkekçe asılrn, siz istiyorsuııtız barrşı. engel ,olanlar var. KOR,O - Atinalı]ara Cehenıremin dibine gid-in, Megara'lılar! HER}/IES İ].kin Barışı a_ğlatan sizsiniz, sarmrsağrnizia, 'l'anrıça hiç unutur ınu antlaşmaya katılmadrğrnızr? Siz de Atinalıiar, dikilmjş duruyorsunuz mey,danlarda: Da_va, ka.vga çrkarmak bütiin işiniz gücüniiz... Çıkıumak ıstiyorsunuz Barrşr, Çekiliır şöyle biraz cienize doğru. girişelim, KORO - Haydi arkadaşlar, ya|nız biz }ıiz köylüler ! fKorodan birlıaç kişi ayrılır,} HERMES -- Ha şöyle, çok daha iyi eıidiyor şirndi. herkes I(ORO - Doğru söylüyor, arkadaşlar! Hadi canla başlal TRYGAİOS -- Yamanrnrs bu köylüler! Ötekilerde

iş

Kolto

Haydi şimcii, haydi hep birclen! Oldı,ı, olou, ,oluycr! i{ERM§S

KoRo

Sıkr ttıtun, asılın, ha gayret! Oldu bu sefer! İ{ER1.,{ES

'|RYG.AİOS

- Ey

bağIarıma üzüm bağışlayan ulu tanrrça! Ne adla sesleneyirn sana, seni selAmlamak için Nerde bulayıın berelrct saçan bir isim? Ambarlarrrnrz tamtakır, unuttuk biz bereketi. Selöm sana Opora, selim Theoria! Ne şirin, ne ğüzelsin tıııırrçaın! Soluğun tatlr, misk kokulu, Askerlik yok artık! diye fısıldryor yiireğime. IJERMES - Nasrl asker çiıntasrnrn lıokusuna benzıyor mu? TRYGAİOS Gözüm görmesıin körolasıdüşmanrn uğursuz torbasrnr! ya Demiş Telephos, soğan, sarmısak kokar o çanta, Buysa bahar kokularr saçar, Dionysos şenlikler'ni müjdeler Kaval sesleriyle hora tepmeleri, oyunlarr, cümbüşleri, Sophokles'in ezgilerini, Euripides'in kuş gibi

HERMEs

çam deviriyorsun: tanrrça ,$H:;"T'

TRYGAİOS

ukalA şairi.

... sarmaşıklar, meleyen kuzular,

şarap süzgeci, Tarlalarda koşan kadrnlarrn göğüsleri, Sarhoş olmuş hizmetçi krzlar, devrilmiş ölçek, 109

10B

).a

ü,ok,

KORO - Ftreya mola, hey! Fleya mola hep birden Heya mola, hey! Heya mola, helessa! (Barış heykeli, mağaradan yavaş(,,a ç*ar. Bir !anrnda meyveler ve ekinler tanrrçasr Opora, öbür yanrnda şenllklcr tanrrçasr Theoria vardır.)

AnİSTOPHANES

Neiel,, neler... HERl\ffiS - Bak şehirler nasıl crvıldaşlyor şimdiden, Hepsi barişmrş, gülüşüp şakalaşryorlar. TRYGAİOS içinde, - Ama yüzleri yara berebedenleri şiş şiş. HERMES * Ya şu seyirciler? Yüzlerine bakarsan, Aniaısrn ne mal ioldulç]arinı... TRYGAİOS Öyle, öyle. - Baksana }iERiltES şu kargrcrya sa,çla]:lnl nasl] -

yoluyor! Çapar:ı da bileyiciye nanik yapryor!

l, l i]

!] ll

li,ür,

'il

;il

|si

]lı

TRYGAİOS -Orakçr sevincinrlen uçacak nerdeyse. I{ERMES TR,YG-AİOS Mrzrakçıysa dişlerini grcırdatryor. -Söyle HERI\4ES çiftçilere çekilsinler artık. - Dinleyin TRYGAİOS rnillet! Çiftçiler çekilsin di.yor. Takım tai<la.;atla dökülsünler tarlaya İşi bitti artrk kargr ile krlrncrn! Kir}< yiliık barrşırrırz yine aramrzda. Hadi, herkes iş başına türkü söyleyerek. KORO _- Ey doğruılarrn, köylülerin özlediği gün! Ne mutlu bana, kavuşacağım bağlarıma, Gençiiğimde diktiğim incir ağaçlarına, Neden soırra eileyeceğim, okşayacağrm onları! TRYGAİOS * Önce selArnlayrn Ba_rrsr Bizi savaş umacrlarrndan kurtaran tanrıçayı! Soırra dönelirn er,,lerirnize Solıığu çiftliklerimizde alalrnı Giizel salarnuralar alrp çarşrdan. IIERI{ES Göze hoş bu topluluk! Bir çörek -kadar şişkin, Dopdolu bir yernek masas]. gibi şirin! TRYGA.İOS Ne güzel şeydir iyi bilenmiş bir çapa,

110

rt!

BARIŞ

Güneşte parlayan yabalar ne güzel! Oziedi buniarr bağlarrmrz, Dönelirn artık tarlal ailm:rza. Belleyelim toprağımızr bir karış da olsa, Analım aı:kadaşlar Eski. güııleri Tanrrçanrn bir zaman]ar Bize bağısladığı ıimetleri!

Kuru incir

ezmeler.iıı.i,

Süt gi!ıi taze incir]eri, h{erso"n dallarını, Pal g;}i tatiı şaralıı,

Kuyu tıasında]<i meıne]<şeleri, O çok özleciiğimiz zeytinleri! Bu bağ,ışlarrna karşılik

Selömlayalım tanrıçayr! KORO -.- SelArn, se]Anı! FIoş gelıiin, sc.vgilim! Çok özlerrıiştim seni, Can atryordı_ım çoktan Toprağıma dönmeye. Sencien gelir en büyük fayda Biz köy halkrna, Bir sen desteksin bize

gözünü sevdiğim!

Ne güzel günler geçirmiştik

Bir zamanlar seninle Sevinç, kazanç getiren günler. Sağlığr, ekmeğiydin köylünün. Asma kütükleri, ıncir fideleri, Ne varsa topraktan biten Sevinçle karsılar seni. 111

ARiSTOPHANES

Söyie nırde kaldın bunca zaman bizden uzak

Ey tanrıçalarln en iyi niyetlisi? IitritMtrS

Uslu akı]lı çiftçiler, dinleyin söyleyeceğiııi nasıl yitirdik barrşı, Yıkım Pheidias'ın (loJ iştediği suçun IViıydaııa çil;masly]a başlar: Perikles başına aynl şey gelir diye korktu, Biliyordu sı'zin ne kadar hrrçrn, rsrrıcr insaniar olduğunuzu. ]iendi yrkrmrnr önlemek için tı_ıtuşturdu devleti: Bir ,krvilcrm gibi attı ortaya Megara fermanrnr, (]lJ Öyle bir kasrrga estirdi ki, dumandan Dost düşman bütün Hellenlerin gözleri karardı. Köyier dayandı, direndi uz170 zamafl, Ama bağ kütükleri tııtuşup testiler krrılrnca, Klrnse söırdüremez oldu yangrnr, Barrş da uçtu gitti.

.Anlaınai< istiycrsanrz

'i,ı

,;[

{ [l|

(

iJ ,.

lı,

TRYGAİOS - Bak bak, hiç drı;.,n:,"rı_.,ışiınr, bi.}miy,ordum Pheidjas'la barrş arasrnda bir ilişki olduğunu. KOROBAŞI onun - Ben de bilmiyordum, deseneiçin Barrş Bir heykelcinin e]inden çrkmrş kadar güzel! Neler saklryorlarm§ bizden! }IERMES - Vergi veren şehirler de sizi böyle kızgın, Bjrbirinize diş biler görünce, fırsat bu frrsat diye, Ellerinden geleni yaptrlar vergi ödemernek için.

('o] Bir

söylentiye göre, ünlü heykelci Pheıdias, Athena Parthenos tanrıçasının fildisi ve altından heykelini yaparkeıı bir rniktar fiidişi çalnıış ve bu yüzden sürgün edilmişti. Heyiıeli ona ısmarlayan dostu Perikles de, AtinaIılara bu konuda hesap verrnemek için Peloponessos savaştna

{''J

nirrrüiSti.

432 yılında Ferikles, Megara ile alış-verişi yasak etmişti.

Il2

BARIŞ

Sparta kodamanlarrnı rüşvetle elde ettiler Onlar da kazanç düşkünü ve ikiyüzlü o]duklarrndan, Barrşr alçakça kovdular, sarrldrtrar Savaşa. Zenginlere kazanç, köylülere yıkım getirdi bu işler: Filomuz öc alrıak için .yedi bitirdi incirlerini Bir sürü suçsuz, habersiz köylünün. TRYGAİOS * Oh olsı-ın! Hak ettiler, onlar da kesmişlerdi Benim bin zorla yetiştirdiğim incir ağacınr. KOROBAŞI koca bir - Evet iyi olduı! buğday doluküpüm vardr, Onu yere çarplp, tuzla b:uz etmişlerdi. I{ERMES - Tarlalarrnr brrakrp burada toplaninca işçi milleti Anlamadr bir kez daha satrlmış olduğunu. Cibreleri yok, çok sevdikleri kuru incirleri yok diye Gözlerinin içine bakıyorlardı nutuk çekenlerin. Onlarsa biliyordu açlıktan krvrandrğnrzr Bitkin düşüp çrkar yoi bulamayacağınızı; Bu yiizden, ellerinde birer ya.ba, eşekler gibi anınp Kovuyorlardı durmadan ayağınıza gelen barişr. Ortaklarrnrzdan sernizini, zenginini Brasidas'tan (l2) yana olmakla suçluyorlar,dr. Flalk da aç, bi'ukin, miskin köpe}<ler gibi Saldır'ıyordu her önüne atrlan iftira lokmasrna. Yabancılar tehlikeyi görüyor, Altlnla tıkıy,orlarrir bazl ga,mmaz]rarı:ı ağzını. Onları_ zengin edip, sizin haberiniz olrnadan,

{'r)

Atina'nın ortağı oian A.mphiopolis'e baskını başarı iie bitiren Sparta kornutanı. 113

F/8

ARiSToPHANES

BARış

Çöle çeviriyorlardr Yunanistan'r. Bunlar hep o deri tüccarrnrn marifetleri! TRYGAİOS Yeter, yeter, Hermes, anma onun

Brrak o adamı ıolduğu yerde, yeraltrnda. o bizden değil artık, senin malın nasrl olsa. Ne desen: alçak, geveze, gammaz, Entrikacr, dalaveracı, cuınalcr, Senin ölülerinden birine sövmüş olursun.

adını!

(Barrsa döner.)

Ya sen tanrrça, niçin susuyorsun böyle? HERMES - Bu seyircilere seslenmek istemiyor:

Unutamryor ona yaptrklarınr. TRYGAİOS - Ne olur; birazcık benimle konuşsun. IİERMES bana - Bunlar için ne düşünüyorsan, söyle, sevgilim, Hadi söyle, kalkandan en çok tiksinen kadın! fKulağını uzatır.) İşlttlm, anladrm neden yakrndrğınr. (Seyircilere) Diyor ki, Pylos olayrndan sonra, Kendiliğinden kalkmrş gelmiş İçi antlaşmalar dolu bir sepetle, Oysa siz kovulrnası için Üç kez el kaldırmışsrnız kurultayda... TRYGAİOS - Halt ettik, ama bağışlasın bizi Deriler çelmişti o gün aklrmrzr.

IIERMES - Dinle, bir soru daha soruyor: Atina'da en büyük ,düşmanrm kimdi, diyor, Savaşa karşr olan dostlarrm var mrydr? 114

TRVGAİOS

En büyük dostu Kleonymos'tu şüphesiz-

Savaş işlerinde nasrldr Kleorıymos? HERMES TRYGAİCS Atılgandı, ama babasrnın oğlu değildi

işte, ;lefere çıkar çıkmaz silahlarrnr atrp kaçryordu. HERMES Bir de soruyor: Pnyks kürsüsünde (13) Bugün en -çok sözü geçen kimmiş diye. (l') (Barış'a) Ne diye TRYGAİOS - Hyperbolos çeviriyorsun başınr? HERMES İçerliyor sizq, yine kötü bir önder

Tutmayrz artrk onu. Ne ff:lTİ,1il" için kaldı,ğı on,u beline doladı. Çıplak HERMES - Peki, nasrl çrkacaksrnrz bu işin içinden?' D,aha aydrn kararlar veririz, o1ur. TRYGAİOS HERMES -Nasıl? - Fenerci ya Hyperbolos, fenerlerini TRYGAİOS satrn alrr Karanlrğa boğulmuş kurultayı aydınlatrrrz. da çok soru HERMES (Barış'a) - Amma sorduruyorsun banaL Ne soruyor? TRYGAİOS HERMES -Bir sürü adamr, eski tanrdrklarrnı: En bıasta Sophokles'i. iyi, ama tuhaf bir şey TRYGAİOS - Sophokles geldi başınaHERMES -* Nasıl şey?

TRirGAios

('r) ['.)

Pnyks: Akropolis'in batı eteğinde Atina|ıların toplantı yeri". Lamba satıcısı Hyperbolos, Kleon'un ölümünden sonra sözü en çok geçen halk önderi olmuştu. 115

BARlS

ARiSTOPHANES

TRYGAİOS Sophokles'ken Simonides []5) oluverdi. IIERMES mi? Nasıl olur? - Simonides TP,YGAİOS İhtiyarladr da "Para uğruna, hasrr üstürı.ıde denize açrlryor." TRYGAİOS Ya o bilgiç Kratinos [16] ne oldu? - Spartahlar TRYGAİOS bize s,aldrrrrken öldü. _ I-{ERMES öiatı ınü? Neden? Bir sarap kiıpü,niin T'RYGAİOS - İnmeden. dayanamadr. Krrıldığını görünce, Daha neler, ne dertler geldi başıımrza! Cırun icirı brrakmayız artrk seni, tanrıça. HER]VIES Öyle olsun! Şu Opora'yr da kırr olarak

',li

]ll

'']

[,iii

J {

iı

a"l:

Köyde oturur... Üzüm yaparsrnlz. seni! Ne dersin, TRYGAİOS - Gel sevgi]im, öpeyim }Icrmes usta, Bunca zaman sonra Opora'ya yaklaşlrsam Bir sey olur rnu bana? HERA4ES Olmaz olmaz, üstüne bir nane içersin. da al çabuk götür: Theoria'lıı Şu Eski kocasr Kurultay'a teslim et. mutlu Kurultay ki bir Theoria'sı TRYGAİOS - Ne var! Bayram eder, ,üç gün üç gece ycrsin Söğüşleri, işkembeleri, kebapları| Hadi gideyim! Sağol, iki gözüm Hermes, hoşça kal.

(,u )

(,u)

Simonides, Oniki adalardan biri olan Amorgos'ta doğmus ıinIü bir şairdir. Paraya düşkün o!arak bilinir. Sophokles ihtiyarlığında ona benzemiş. l(ratinos, Aristophanes'ten önceki kuşağın en büyük konıedya şairidir. Aristophanes birçok piyesinde onun sarhosIı-ığu

ile alay

eder.

116

)

i]ERMES

Sen de güle güle git, insanoğlu, unutn:ıa beni. T1IYGAİOS .- Gel Ostır5şanrm, eve dönelim. IJER.MES Seninki buradır yok. TR,YGAİOS- -- Nereyc i;itti? HEİiMES Zeus'un araba,sıyla şimşekler taşı.yori :I'RYGAİOS- * Zavallıcık, ıre yiyecek ne içecek gö}ıte? IIERJ,.{ES -- Ganymedtıs rına bir şeyler sunar. TRYGAİCS -.- Ya bcır nısıl ineriıı şimdi yer yüzüne? I-IERüIES -- Korkma, <;aresi bulunur; tanrrçanın kanadrna sığrn. T}iYGAİCS -' Gel gi.izclim, gei gidelim! Kııçalım

kıı-ırdan

Baksana su herifleı:e, gözleı..i dönıııüş, A.c kurt gibi saldıracak]ar: kızlara! (Opora ve Theoria ile çıi<ar} KOF"O Yolun açık olsunl tsiz de şu Alet edevatı Verelim- adamlarrmrza götünsünier, Yıınkesiciler frrsat kol]ar tiy,atrolarda. Llyaııık olun hepiniz! Biz de seslene]im seyircilere Açalım düsüncemizi, anlatalım ne istediğimizi. ,tir komedya şairi uzun ac]ım]arla karşrn,rza çrkar da, (17) tsaşla.rsa kendini övmeye, hak eder elbet bekçi sopalerrryia dövüimeyi

['']

6ı_ıı"ada; konıedya şaiı,lerinin kişiiiklerini ve sanatlarını övdükleri, savundul<!arı «pa!.abasis» denilen parca bas,lıyor Koro çoğu zaman aktörierin sahneden ayrıldıkları bir anda, sıı,tİarındaki mantoları atara!( ve orkestra da seyircilere

doğru yürüyüş adımlarıyle i!erleyerek parabasis'i söylerneye basIar. Parabasis «anapaistos» deniten yürüyüş vezni

ve uzun mısralar şeklinde

okunur.

Il7

oyu"n Ama doffuysa, ey Zeııs kızıo en usta, en ünlü yöneticisini övmek: hak kazand:ğrnr söyler Şairimiz büyük bir övgüye sizin aranrzda, komedya yurdun bu İltin o vazgeçirdi çünkü

il l

BAB|Ş

ARiSTOPHANES

\i {'il

yazartrarrnı

Pılr prrtryr alaya almaktan, bit pire ile uğraşmaktan, yutan Nelıii| o yoğurduklarr ekmekleri habire

li,:t. |ı,

Heraiçles'ler? fink ağlayan fink yiyen, Neydi o yalancr, hrrsız, dayak köleler? ya dövüldükten son.ra birbirlerine söyledikleri saqma sapan sözler: At meydanrna <<Vah vah; neler gelmiş... sırtına!

,'"'''

dönrnüşsün,

. l,'],1 lilltİ

',tı tit

htı,, l

yoksa senin böğrüne?» Demir uçlu kamçilar mr yağdı safsatalara, btı kaba saba Şairirniz son vermiş bu koirıikliklere, sanatrnr, oturtmuş yapr otrarak bir Koskoca, sapasağla"rn nüktelerle ince Güzel sözler, derin düşünceler, donatmış onu, Sıradan insanla-r, aşağıhk kat-lrnlar değiimiş saldırdrklarr, kuvvetiyie, En büyüklere çatmış bir Herakles'in gücü kokulu leş çamurlara: Aldırmamış yüzüne frrlatrlan kendisine Keskin dişli, kancık bakrştrr canavarln ta

sa.ldrrmrş,

yalayan iğrenç Kor}:mamış çevresini , sarlp yüzünü dalkavuklardan, betermiş fokbalığından seller gibi, kokusu

Sesi azgın

Sizi ve adalılarr korumak için savaşmrş durmuş

ona karşı, Şimdi de unutmayrn bu hizmetlerimi, zaferi bana

verin, diyor, Kazansam da, bilirsiniz, meydanlara koşup sataşmam delikanlılara. Sizi az sıkıp çok eğlendirdikten, görevimi de iyice başardıktan sonra, Prlrmı. prrtımr toplar, çekilir giderim evime! Bu yüzden beni tutmalı Gençleriniz de, yaşlılarrnrz da! kel kafalılara da salık veririz Bizden yana olsunlar Çünkü kazanrrsak zaf.eü, Hepiniz yiyip içip Kadeh tokuşturacaksrnız Dazlak kafalr şairin, En üntrü, en soylu şairin şerefine! Ey ilham perisi, sıri çevir sen de, Savaşların topuna birden, Gel hora tep dostun}a, Kutla tanrr düğünierini İnsan şölenlerini Katıl rnutlu cümbüşlerimize! Şair Karkinos çıkagelip (]B) Benim oğullarımla ,oyna derse sana, Kulak asrna, yüz -verme onlara, Oyuncu, değil, keklil, cambaz, cüce, keçi boku artıklarrdrr onlar. Hele babaiarı, hatrrlarsln ya,

amat

krçh Yine de saldrrmış şairimiz bu eşek lıafalr, deve canaVara. 118

['r)

Karkinos'un üç oğlu dansördü 119

EABlŞ

AHiSTOPHANES

FIic uınmadrğr halde, Oynaryıa izni verilince bir oyununa, Gece sansar boğdu diye I(oyamadr oyunu sahneye. Usta bir şair Böyiesi türkülerle övmeii Güzel belikli İanrıçatrarr, Krrlangrç ilkyaz crvr]trlarrna başladrğı }/{orsimos'la Melantbios'a lroro verilmediği zaman! Çatlali seslerini duyar gibiyim Biı kötü şairlerin, Obur Gorgon'lar, keciibalığına vurgun Harpya'lar gibi, korıolarrna saldırdıklarI zaman tragedya Teke kokulu, kocakaır düşkünü bu iki zarnpara! Suratlarına okkalr bir balgarn frrlat, tanrrça Ve gel benimle kutla bayramlarrnr!

[l9J

(20)

(Trygaios, iki tanriçayla, gökten düşmüş gibi çıkagelir.)

,tii

iı

t i

ıı

i{i

tı,

ılı'ı,

TRYGAİOS - Amma da zar işııriş tanrr katrna çıkmak! Bacaklarrm kopacak nerdeyse. Yukardan küçücük gördüm s'izleri: Gökten bakrnca kötü kişitrere benzi,yorsunuz, Oysa göründüğünüzden de claha kötüymüşsünüz! KÖLE - Aa efendim, ge]din mi? Gelmiş olacağrrn. TRYGAİOS

I l

[,,]

(,o]

A,iskhylos'un yeğenleri hlorsimos ile Melanthios, kötü tragedya şairleri diye bilinir ve piyesleri çoğıı zarnan hakem heyeti tarafından geri çevrilirdi. Gorç;onlar, saçları yılanlar!a örülınüş, clehşet saçan kadııı canavarlardı- 1-1arpya'lar ise kadın beışlı, yırtıcı pençeli kuş|ardı. 120

KÖLE oldu? - NelerNe TRYGAİOS olacak: tabanlarrm şişti. gelmeyen Sorıu bir yolmuş. KöLE - Anlat bakaliın. TRYGAİO§ - ].[e anlatayrm? KÖLE -- Havalarda uçan adam var mr, senden başka?' TRYGAİOS _- Eir iki şairin ruhu uçuyor, o kadar. KÖLE -_ Ne yapı5ıorlar orada? TRYGAİOS -" Tek tük mısralar yakahyorlar <<Havada yüzenlerden.

..>>

KÖLE -- Hani derler ki öldükten sonfa Gökte yildız olurmuşuz, ,doğru rı;u? TRYGAİOS - Doğru. KÖLE Feki Satrıızir İon (']] nasrl bir yrldız olmuş? yddrzr>1 diye bir şiir yazdı. ya, TRYGAİOS -,<<Sabah gelir gelmez Yukarrya herkes ona <<Sabah yıldızı» demiş. KÖ["E - Ya göklerde süzülüp lrayan Ve yanıp sönen yrtrdrzlar neymiş? TRYGAIOS Onlar şölenden sarhoş dönen asrlzadeler,

Ellerindeki fenerin ateşi yanrp sönüyor.

(Opora'yr gösterir.)

Al şunu içcri

götür,

Su rcıt, tekneyi doldur, tsir yatak da ser zifaf gecesi için. Sen şu hazrrlrklarr yap da gel, Ben de meclıse bırakayrnr Theoria'yr. İon, Atina'da yaşarnIş ve ölmüş ünlii bir lirik şair ve tragedya yazarı, "Sabah yıldızı" sözleri ile lıasiayan bir şiiri varrnıs.

[r'J Khios'lu (Sakızlı)

|2I

BABlŞ

ARiSTOPHANES

Nerde buldun bu güzelleri? KÖLE TRYGAİOS - Ner,de olacak! Gökte. KÖLE - ]\{etelik vermem artık tanrılara:

Aracrlrk yapryorlar dernek Tıpkı öiümlü insanlar gibi. TRYGAİOS - Hepsi öyle değil, ama bazılarr var Bu işle geçinen. Hadi gidelim! I{ÖLE (Opora'yr gösterir) bir, şey - Bı.rna yiyecekvereyim mi? TRYGAİOS Hayrr, istemez ekmek yemez ,o: Tanrrların yanrnda alıştı... amber yalamaya. yalayacak bir şey vermeli. KÖLE - Desene burada da (Opora'yr götürür.) KORO - Besbelli, apaçrk: : İşi rasgeliyor bugün

Bizim

moruğun!

TRYGAİOS

Moruk değil, yakışrkh bir güvey

göreceksiniz.

KORO -'.. İhtiyarken genç olacaltmrş, Miskü amber sürecekmiş bedenine, Kıskandrracakmrş hepimizi memelerini TRYGAİOS - Ya ya, hele }ıatakta okşarlren görün beni! KORO Karkinos'un topaçlarrndan da daha !

rnutlusun

(22)

TRYGAİOS - Hak etmedim mi rnutluluğu? Ben ki osurganrn sırtrna binip Kurtardım bütün Hellenleri! Dönebilirsiniz artrk tarlalarrnrza,

d'')

Karkinos'un oğulları, oyunlarında topaç gibi dönerlermiş. 122

Hepiniz rahat rahat evinizde Yatar uyur sevişebilirsiniz. KÖLE (geri gelir) _ Kı.zcağız yrkandr, yukardan aşaği, Her şeyi. yerii yerinde. Çöreğin hamuru yoğruldı.ı

Bir frrrna verilmesi

'kaldr.

bunu - Öyleyse, götürelim brrakalrm kurultaya. KÖLE - Bu dediğiır kiın? Kimin nesi? TRYGAİOS -. Theoı,ia işte, dört yılda bir Kafayr çekerek,'davul dümbelekle Brauron'a('3) götürdüğünüz tanrrça! Bilsen ne zot ele geçiı:dim onu. KÖ[,E Ah ne ,davııl]ar vurulur, l§e şeırlikler yaprlır bu ka.Içala,rda! TRYGAİOS (seyircilere) -_ Hey! Aranrzda namuslu bir adam var ml Btınu toplantrya delı alıkoyacak? (Parrnağıyla işaretler yapan köleye) .Ne yapryorsun öyle? KÖ,LE - Benim,kine yer ayırlyorum Ktirfez oYrrnlarında' [2a) TRYGAIOS _- Belli, belli, adam yok 11lzlrn, çaresrz, kendim götürüp oturtacağrm seni kurultaya. (Theoria ile seyircilere dofuu yürür)

TRYGAİOS

[rr)

AtinaIrların dört yılda bir "tlıeoria" yani din? alay gönder-

(ru)

İsthmos yani l(örfez oyunlarında, önceden yer ayırmak gerekirdi. İsthmos keiiınesi kadın uzvu anlamına da gelir"

dikleri Attika kasabası.

Burada miistehcen kelime oyi.ınu var.

l23

ABiSTOPHANES

B,ABlŞ

KÖLE orda biri el kaldrrryor! - Bak bak, T'RYGAİOS - Kim o? KÖLE - Ariphrades, [") tıen yaparı,m brı işi diyor. TRYGAİOS - Anlaşı}.ch, suyunu çikaracak! Gel krzrm, at şı;" giysileri üstünden! IT}ıeoria'yr ilk srralarda ottrraır kurultay üyeleı:in_e Eö{.ürür) , Ey kurrıltay üyeleri, lıakriı şu bedene, G"örün size suı-.duğum arnıağanr! }-]alrsanrza şu ocağa! ,olmuş. KÖLa - Yarnan doğrusu! Dumaödan lrap,kara Savaşian önce ıneclisin tencereleri ürda dururdu da ondan. TRYGAİOS İşte rnadeın etrinize geçti genc bu güzei, Srrasrdrr büyük bir yarışma tertipiemenin: Minder güreşleri, clört ayak lıoşuları, Yana doğru köprü atnıalar, diz büküp gövdeyi

KÖLE

'lıacalt, hepsi birden! E1 ayak, kol"

TRyGAios

kırrrıalar,

Üçüncü günü de bir at yarrşl tertiplersiniz: Yan yana koşar birıiciler, Döı:tnala, soluk soluğa!

Arabalar devrilir birbiri

Kiılı

üstü-ne,

aranıza.|

ISeyirr:i}ereJ

Görıjüırüz mü ne candara benimsediier onıı? B,aş}<a lıir iş için lraş vursaydrk,

['r]

Aristophanes'!ıı başka piyeslerinde de adı Eeçen sapık ahiüksız tıir aclanı.

I24

KÖLE -- Şirndicien

görürsünüz. giiı.cJük; kurtarrcr oldun hepirnize!

T'RYGAİOS - He.[e ycrii sarabrmı_ iç de, sonra översin, KÖIfi Tanrrlarrjirn şonra en basta gelen sensin! TRYGAİOS - Pelıi, öylc. olsun, hak ettim lıu şerefi! Ben, Athmoneia'lr Trvgaios, Kurtardrırı korl<rınç t.|<ırtlerclen

Bu halk toplutruğrını-ı, Bu köylü rnilletini l I{yperbolos'u da yok ct|im. KÖLE - Yapılacak iş kalmatlı, dernek. TRYGAİOS - i(alc]ı: tanrıcaı;ı K;rzanlar bayrarnryla

kutlamalı. O beğenmediğirniz Hermes'e yaptrğrmız

Evet, yoksa serniz ııiı.öküz

('6]

-r-İ::Jlİ

şerefine?

KÖtE -_ Yok cantrn, mezbahaya döner burhsr. TRYGAİOS -. İri, yağJı bir domuz nru kessek?

KÖLE

düşeı:se dönerneçte

O yatakalır sırt üstü; IJaydi, üyeler, alrn Theoria'yı

Tatii matil der, sallarlardı. KO[,E gibi adam ne bulunmaz bir yurttaş! - SeninAsıl TRYGAİOS değerinıi'ba.ğbozumunda

O]maz, olmap.

TRYGAİOS - Nedeır olmasın? KÖLE -* Theogenes (27) bir donıuzluk yapar da ondan. TRYGAİOS -- Sence hangi kurbanlrk uygundur? KÖLE Kuzu.

[,uJ

{"l

Khytrai yani Kazan bayrarn;.r,, Dionysos serefine kutlanan Anthesteria bayrarnının Lıesinci gıinüne ı.astlar. O gıiıı

her evde kazan kelınar, çeşit!i tohumtar pişirilir Dionysos ile yeraltı i-|ermes'ine sunulurdu. Theogenes, ço!< pot kıran budala herifin biridir. 125

\/o

ARi9ToPHANEs

ii]

BARlŞ

lll

ıl

|,1

ıj tl ,I l

Ne kuzu mu? TRYGAİOS kuzu. KÖLE - Evet Hiç TRYGAİOS kuzudan kurban olur mu? * KOLE Neden olmasrn" kuzurn? Toplantıda biri kalkıp cla savaşalrm ,derse,

etme kuzum!» diye ;ralvarmry,or musıın? TRYGAIOS * Eh soırra? KÖLtr Sıoırra kuzu gibi yumuşak oluruz, D,ost düşman krızu gibi geçiniriz, T'RYGAİOS _. Peki, ö;ule olsun. Sen kuzuytı al getir, Ben de kurban için bir sunak bulayım. (Köle çıkar.) KORO Tanrr ister de talilr yaver olursa, Her derde devi bulunur Her şey yo}.uırda tıkırrnda gider. T'RYGAİOS - Baksana, şurda bir sunak da varmrş. LIadi, çabuk olun, tanrrlardan estikçe KORO Bu sert, bu savaş dağıtan rizgdr! Besbelli ki iyiye gidiyor işlerimiz, TRYGAİOS - İşte arpa -sepeti, şeriiler ve kurban biçağı, Ateşimiz de var, kuzudan başka herşey tamam. ]'"ORO _. Arnan çabuk Lutun elinizi! Yo}isa kötü bir kavalcr çrkagelir, İlle de kaval çaJayrm der tören için, Siz de karşrlrksız bırakamazsrnrz çabasrnr. TRYGAİOS [kuzu ve kurban suyu ile gelen köleye) Şu sepeti ve kutsal suyu al, Sunağın sırğınd.a.ır Cönii,,ıer, çabu <! KÖLE -- İşte, clöncltim. tsaşkzı bir diyeceğin var mr? <<Yapma,

126

TRYGAİOS

Getir şu eksiyi suya batırayrm! (Kurbanın üstüne su serper,]

Kıprrdasana, kurbanlı]<!

(KöleYe}

Sen cle arpay. uzatıver! trllerini kutsal suda yıkır, Sonra da arpa tohumlarını at seyircilere. KÖLtr -_ Attım ışte. TRYGAİOS _- oldu mu? I^<ÖLE -- Ejbette, bak şu seyircilere ne kadar çoklar" Ama tohumsuz kalmış biri yok aralarında. TRYGAİOS Kadrnlar tohumsuzmuş. -KÖLE Onlara da kocalarr versin bu gece. TRYGAİOS Haydi, dua tıdelim,;i;"" var burada? Nasıl bilirsin- bunlarr? I(Öt E - Hepsini iyi biliriin. (Seyircilere su serper] TRYGAİOS mı iyi bilirsin? - Bunlarr liÖLE Evet, yoksa yerlerinde kalmazdr]ar Böyle sırılsrklam olunca.

:I:9AİOİ - Haycti KOLE Yalvara]rm,

oyalanma, yalvaralım yakaralrm,.

yakaralrm! '|RYGAİO,S -_ Ey kraliçem, tanrrçam, ecem, Şr:nliklerin, düğün]erin yöneticisi, Yiice Barış, kutsal Barrş, Al şu kurbanları!

liÖLE -- Ai, Zeus aşkına, al saygrdeğer - tanrrça! l(tıdrnsın

ama cjlve]i kadrnlar O"1url J(ııpıyr aralayrp başlarrnr uzatrrlar, (iiiren olursa, hemen geri çekilirler, liıı:t çevirdin mi gene açııı bakarlar, lltınzeme o kadınlara, cilve yapma bize!

BARlŞ

ARisTOPFlAİ\ıEs

İ ü,

li l

| "ıı, l'1

l|ıi,

,ı

".. bir demet pazrdan!>> Millet de krrrlsın gülmeıkten. Ey ulu tannça, yerine getir bu dileklerimi!

TRYGAİOS - Biz1- alrlatma, Zeus aşkrna, Namuslu bir kadın gibi Ver l,,endini kıize Biz ki on üç .vıldır Yanrp tutuşuyoru"z -ıana! Bitsin artrk bu kavga dövüş, Sonu getrsin b,ı uğursrrz savaşln, Kuşkular kuruntular Düşürmesin artrk bizi birbirimize! Biz Hellenleri yoğıır yeni baştan §glıgi hamurlrnda anlayrş ve hoşgörüyle, Karı,şalrm, kaynaşalrm, barışalım! Çarşr pazarrmrz dolup taşsrn: Gelsin }.r[egara'dan Sarmrsaklar, ayvalar, narlar, Turfanda hıyarlar, Köleler için rnintanlar, Gelsin Megara'dan 'Kaz, ördek, keklik, güvercin, Gelsin Kopais gölünden ('B) Sepct senet balıklar. İtisip kakışsrn pazarhkta, Morİkhos'iar, Teleas'lar, Glauketes'ler, B,oğazı,na kim ki diişkünse aramızda, Sonra da yetişsin Melanthios, Baksrn ki- pazat lıalkmrş, bir şey kalmamrş, (''), gibi: Dövünsün, 1ırtınsrn, bağrrsrn Medeia beni <<Yok oldum, bittim, yoksun brraktrlar ("J {")

Sen de al şu bıçağı, boğazla kuzuyu.

KÖLE

parcd i si.

Olmaz, yapanlam.

TRYGAİOS - Neden olmazınış? i(ÖLE -* Barrş hoşlanmazmış brçaktan, Sunağ,i kanla lekeleme. TRYGAİOS - Doğru ya, al kuzuyu götür içeriye. J(es, doğra, ne yaparsan yap, Kurban korobaşrna kalıırn. (I(öle kuzuyu içeri sürükler.} KORO * Sen ,de şurda, kaprrrrn önünde dur da, Srrala çalr çrrpıyı, tören ötc berilerini. :IRYGAİOS - Bu işl bir kdhiııc]cn iyi bcccriyorum galiba! KORO - Elbette becerjrsiır! Aklr başrnda bir a,dam değil misin? Uslu akrllr, atrlgan ve yiirelrii oldun mu Beceremeyeceğin bir iş yoktur. TRYGAİOS Rak şu dumana! KAhin Stilbides'i(30]

boğabilir.

Hadi kendim geLireyim masayı, uşak da isternez. , tEve girer.) * KORO Ne adam, ne öviilesi adam bu! "Ldelere katlanmry,or bizleri kurtarmak için! (Bir sunu masası ile geri dönen 'Irygaios'a)

MeEara Boiotia'da baIıklarıyla ün saı!rrıış bir etnrişti, yasak da alınayı satın namesi bu göiden lıalık mısraın bir tragedyasından adlı [t4edeia Morsimos'un göI.

IKöieye)

karar-

{'o) Stiibides bir öf

k6hindi, Stilbides şölene kesinden boğulabilir.

çağrılmadığı için

129 128

F/0

ARiSTOPHANES

BARlŞ

Her zaman ve her yerde örnek olacaksın herkese! TRYGAİOS Bu da oldu. (Köleye) Al şu butlarr, ko

Ben de işkembeleri, çörekleri getireyim.

KÖLE - Brrak, ben getiririm. TRYGAiOS Çabuk,ol.

ateşin üstüne.

(Köle gider gelir.) KÖLn Ge]dim işte, Geç mi kaldım? TRYGAİOS - Şimdi krzart güzelce şunlarr. Baksana defne çelenkli biri geldi bile. KÖLE o? - Kimmiş palavracr olsa gerek. TRYGAİOS Bir KÖLE --. Bir sözcü mü yoksa? TRYGAİOS - Oreos'lu Hierokles, (3') tanrr sözcüsü . geçlntr, Ama boş lAftan başka bir şey söyleınez. bakalım? KÖLE - Ne diyecek T'RYGAİOS Andlaşrnamrzl yermeye gelmiş olacak. KÖLE - Yok canım, et kokusuna gelmiştir. TRYGAIOS Biz de görmezlikten gelelim. -' yapalım. KÖLE - Öyle Kime adanryor bu kurban, hangi rrİnROXlnS tanrrya? Ses çrkarma, krzartmana bak. TRYGAİOS (köleye) Şiş böbreğe değmesin. HİEROKLES - Söylesenize, kime bu kurban? TRYGAİOS (köleye) * Ne güzel kuyruk! i<ÖlP Sana sunuyorum bu kuyr'uğu, ey ulu Barrş! Olmaz ,oilmaz, ilk parçalarr bana ver. HİEROKLES - Bekle TRYGAİOS kızarsrn.

[.')

Oreos, Euboia yarımadasının bir şehridir. 130

HİEROKLES TRYGAİOS

- Kızarmrş bile bun]ar. Kes - Ee çok oluyorsun sen! (Köleye).bakalım" HİEROKLES * Kurban sofrasr nerde? TRYGAİOS (köleye) - Şarap sunularınr getir. HİEROKLES Bana bak, dil ayrı kesilmelidir. TRYGAİOS - Peki baş üstüne! Sana bir şey söyleyeyim mi? Hİm,OKLES _ Söyle. TRYGAİOS Dilini tut: Barışa kurban kesiyoruz. rrİnROrlES- Ey akrlsrz, bilgisiz ölümlü... - Sensin o. TRYGAİOS HİEROKLES Tanrr buyruklarrndan habersiz Bir andlaşma- yapmrşsınız

Gökyüzlü maymunlarla... TRYGAİOS _ Ha ha ha ha! HİEROKLES Ne gülüyorsun? _TRYGAİOS Gökyüzlü maymunlar, ha ha ha... rlİpRoxr"gS - Tilkiye güvenen kuş beyinlİler, Ciğeri beş para etmez dizenbaz keratalar! T'RYGAİOS - Şu etler gibi kızardrğrnr görsem ciğerinini HİEROIiLES Ne superileri aldatsın Bakis'i - insanlarr Ne Bakis aldatsrn Ne superileri Bakis'in kendisini... TRYGAİOS - Canrn cehenneme Bakis'le birlikte! HİEROKLES * Kader tanrrçalarr çözmedi daha Barrşın zincirlerini! Bekleyedur o günü! TRYGAİOS (köleye) Sen tuz ekedur etlere! HİEROKLES * Savaşın- sesini duymak ister tanrılar 131

BARlŞ

ARiSTOPHANES

Kurtla kuzu gerdeğe girmedikçe.:. TRYGAİOS - Kurt kuzuyla evlenir mi, ey ahmak? HİEROKLES - Karaböcek kuru sıkr yellendikçe, Tiz sesli saka kuşu kör yavrular doğurdukça, Barrş yapmanrn sfasl gelmedi demektir. Peki ne olacak, hiç mi bitmeyecek bu TRYGAİO"S

savaŞ?

Anlaşıp Hellas'r birlikte yönetmek varken Hangimiz daha çok gözyaşl dökecek diye Kııra mr çekelim'aramrzda? HİffiOKLES - Ne yapsan düz yüriimez yengeç. TRYGAİOS - Ne yapsan çağrrlmazsrn artrk şölene, Oldu bitti, paydos senin palawalanna! dikenleri!! }IİEROKLES - Yumuşamaz aslA kirpinin halkrnr! Dolandıramazsrn asl6 Atina TRYGAİOS Hangi kAhin size tanrrlara but kesin HİEROKLES

TRYGAİOS

Homeros'tan

iyi k6hin olur

dedi?

mu, bak ne ,diyor:

kara bulutlan Barrş tanrıya bir kurban kestiler, Butlarınr yakıp işkembelerini paylaştrlar, Şarap sundular taslar dolusu, SOyl" yapmalannr ben söyledim.» Kihine kimse bir şey sunmamlş görüyorsun. rrİnnOXr"nS - Yalan yalan, Sibylla'nrn (3') sözleri değil bunlar. <<Dağlrnca savaşrn

(.r)

Sibylla, tanrı Apollon'un kehanetlerini açığa vuran kadın rahibedir. Hierokles bundan sonra k6hin ağzıyla konuşur, Kehanetler altılı vezin|e söylenirdi. Hierokles de bu vezni kullanır.

TRYGAİOS <<Soysuz,

Nasıl değil, bilge Homeros şöyle

yasas]z,

ocaksrzdrr

demez mi:

Kim ki tüyler ürpertici kardeş kavgasrnr sever.» HIEROKLES * «Sakın düzen ıkurup seni aldatarak Bir çaylak kapmasrn... TRYGAİOS ya, dikkat edelim bu tanrr sözü - Doğru Bir iş açmasın bizim etlerin başına. Dök şarabı ve işkembeleri buraya getir. HİEROKLES Izin ver de ben döküneyim. TRYGAİOS - Tanrıya, tanrıya! }IİERO,KLES - Bana da şarap, bana da işkembe... görmez bunu mutlu tanrrlar, PI!+İOİ - Hoş Ilkin biz içelim, sen bakadur. Barrş, ulu tanrı.ça, ayrrlma artrk aramızdan. HİDROKLES Şu dili yİyeyjm bari. TRYGAİOS - Sen kendi dilini ye. KÖLE _. Tanrrya sunuyorum! TRYGAİOS (etleri uzatır) Bir de şunlarr sun! - işkembe HİEROKLES Bana kimse ,ur*uyu""k mi? TRYGAİOS - Veremeyiz kurtla kuzu gerdeğe girmedikçe.

UİPRO,XLES -- Ver, kurban olayrm. TRYGAİOS - Ne kadar yalvarsan boşuna, arkadaş, Yumuşamaz as16 kirpinin dikenleri. Haydi gelin, paylaşalrm şunları.

uİnnor<ınS

_ Ya

(Seyir,cilere)

ben?

TRYGAİOS Sen Sibylla'yr yersin. HİEROKLES- Hayır toprak hakkı için, hepsi sizin

olamaz,

132

ı33

BAHlş

ARiSTOPHANES

Elinizden kaparrm, hepimizindir bu etler, TRYGAİOS (köieye) .- Yaprştır bir tane şu Bakis'e! .- Tanığrm olun! , HİEROKLES TRYGAİOS - Bana da tanıksrnrz ki, pisboğaz bir dolandrrrcı b1-l9u*:

(Köleye)

,Sopayla

bir temiz döv şu

dolandrrrcryr!

KÖLE .- Sen ,döv, ben geri almağa bakayrm El çabukluğuyla aşırdrğr koyun postlarrnr, HİEROKLES

Hadi çıkar - musun?

şu postlarr, kurbancr başr!

}Iey duymuyor

(Hierıokles kaçar,)

Creos'tan gelen şu kargaya bakın! Yuvana dön yuvana dön! [Trygaios'la köle eve girerler,) ne sevinç KORO - Ne sevinç, l\{iğferden kurtulmak ve asker torbasrndaki Soğanla peynirden! Ben hoşlanmam savaştan, Benim keyfim ocak başrnda Eş, dostla kafayı- çekmektir yarlşlrcasrna,

Yazın kestiğjm ağaç kütüklerini En kuru odunlarrmr yakarak

Bir yandan nohut krzartmak Bir yandan da karrm harnamdayken

Beslemeyi becermelrtir! KOROBAŞI -- Ne hoştur tohumiar ekilince, Tanrrnın yağmur yağdrrdrğrnr görmek, Komşunun ağzrndan şu lAfları duyrnakı <<Siiy}e, Komarkhiıles, ne, yapalrm şimdi? I34

Canını kafayı çekmek istiyor, tanrr rahmeti yağarken. Flaydi, karr, üç sinik fasulye krzart, Buğday taneleri lrat içine, İncir de çıkart baltalım. Kızım, Manes'i çağırsrn tarladan, Bağın fazla tomurcuklarrnr alamaz bugün, Toprak yaş, çalrşamaz çamllr içinde. Evden bir ardrçkuşu iki ispinoz da getirsinler. Ayranla dört tavşan da olacak bizde, Dün gece gelincik kapmadrysa onlarr: Kümeste hayli patırdı gürültü oldu da ondaıİ. Üçünü bize getir, çocuğuırı, biri babaya kalsrn. Aiskhinades'ten de'mersin yapraklarrytra yemişli dallar iste.

Geçerken'de Kharinades'e seslen Sor bizimle içmek ister mi. Tanrr artrk bizden yana, koruyor ekinlerimizi. KCRO - Ağustosböceği ötünce tatlı tatlr Bağlarımr gezrnekten hoşlanrrım Üzümler krzardr mı diye bakarrm, Erkencidir bizim kütükler, Hoşlanrrım incirlerin irileştiğini görmekten. Koparr yerim, olgun inciri, «Giizelim mevsim geldil> türktisünü söyleyerek. Kek,kotu kaynatrr içerim, Yaz geldi mi şişmaıılartm... KOROBAŞI (devamla) Aman gözüm görmesin

komutanr,

Miğferindeki üç tüyü, ,krpkrrmrzr kaputuyla, Sardes erguvanıyla boyanırınrş bu kaput, Oysa savaş başladr mı, sapsarl kesilir herifin rengi. 135

BARlŞ

ARiSTOPHANES

Herkesten evvel kaçar bu horoz, Eense dikili kalırım nöbet yerinde gelir başımrza: YurOa dön,dük mü daha neler alrrlar askere, daha bir ğou .rm dinlemezler, Altıni üstüne getiiirler kayrtların, Yallah gene sefere çrkarrrlar bizi, almaya, Yurttaşın biri pazara indi mi yiyecek levhaya, GOzli llişlr tanrr heykelinin altındaki ,adr listede, var Bir de ne gö sün: gözleri yaşlarla dolar, Şaşl}ına döner, Bi, 0.öyitll"rin hali budur işte, Şehirlilere başka türlü davranrrlar, Örrhra. karşr daha yumuşaktrr baştakiler, O göz göre kalkanr atrp da kaçanlar!_ Birgün elbette veı:ecekler bunun hesabınr, bize, Çünkü etmedikleri kalmadr kesiienlerin! tilki savaşta Evde aslan, gelmişler düğüne! TRYGAİOS * Vay vay, ne kalablalrk (Köleye) A1 şu asker gömleğıyle sil sofrayr, gunaan sonra yaramaz artrk işirnize, Sonra da getir sütlü börekleri, Ardrçkuşlarrnr, tavşanlarr, çörekleri! girerler, biri bir 1Örakçı iİe küpçü taşrr,) orak, öteki bir küp

ORAKÇI - Nerde, Trygaios nerde_? krzartıy orum, rR]aCetOS * Burdayİm, ardıçkuşlarrnr ettin ÖO"d; il<l goztım Trygaios, ne büyük iyilil<

Barrşr yeryüzüne getirmekle! Kimse bugünedek orak almaz, Metelik vermezdi oraklarıma, 136

bYzÇ

Şimdiyse beş ,drahmiye satryorum herbirini Bu arkadaş da üç drahmiye satıyor küplerini. Haydi beğen beğendiğini al şu oraklardan, küplerden,. Düğün hediyesi getirdik sana bunlarr. TRYGAiOS * Eh güzel, brrakrn bunlarr eve,de Gelin yemeğe oturalım artık. Ama bir silah satıcrsı geliyor. Ne ister, niye suratını ekşitmiş böyle? (Bir silah satrcrsr girer, arkasrndan çeşitli savaş zanaatlarrnr temsil edenler: tuğ zırh ,bonazan, miğfer ve mrzrak ustalarr. Her birinin elinde yaptığı ölet vardlr. Silah satrcrsr sıra ile herbirinin sözcülüğünü yapar.)

Trygaios! I}eıri. yıktrn, yok ettin! SATICI - Ah Ne TRYGAİOS oldu sana arkadaş? Yoksa tüy krrana,

mr tutuldun?

SAfiCi - Yok ettin mesleğimi de hayatımr da. (Miğferciyi

Eunu da yrktrn, yok'ettin geçimini! TRYGAİOS - Kaç para istersin şu tuğlara? Kaç para verirsin? SATICI TRYGAİOS - Ne diyeyim? Sapında iş var... Üç şinik kuru incir vereyim, Soframr süpürmeye yarar. Peki' git incirleri SATICI

getir

ğösterirJ,

(Miğfer ustasrna), Hiç pahasına vermektense, incir daha iyi. TRYGAİOS ltuğun tüylerini tutam tutam koparrr) Vermem, vermem, beş para etmez bunlar. Kıllarr dökiilüyor! Bir tek incir bile vermem. 137

ı]

;,ı]

iıl

,ll ,]i

ARiSTOPHANES

;i l

! llll'i

liı5

::;

||'i l

l a

,Jtıu

l.ı

|ı,ı

BARlŞ

§ATICI * Ya şu güzelim zrrhı? Kime satayrm bunu? TR,YGAİCS -- İstersen ınaliyet fiyatına alaylm, oturak olaralç kutrlanrrım. hakaret ediyorsıın. SATICI - Malrma üstürre 'TRYGAİOS çömelir) * Na şöyle, altrna fzrrhrn da üç taş koyarrm olur. SATICI - Ya altını nasrl silersin? TRYGAİOS _- İskeleden ve sancaktan. tı<i elle birden demek. SATICI TRYGAİOS -- Öyle ya iki kürekle yürür sandal!.. Bin drahmililç bir zırhın içine mi edeceksin? SATICI TRYGAİOS * Elbette, bin drahmi etmez mi krçrm? öyleyse, çıkar paraJ.arı. SATICI - PekiOlmadı, krçrn,ır acıtryor.; al göttir TRYGAİOS

ffiil

SATICI ._ Ya şu borazanr ne yapayrm? Altınış drahmiye mal ıoldu bana. TRYGAİOS - Dibine kurŞun dök, Tepesine de uzunca bir sopa yerleştir, F"al kupasr olarak kullanabilirsin. alay ediyorsun. SATICI - Benimle Peki, sana başka bir öğüt vereyim: TRYGAİOS Dediğiın gibi kı-ırşuııu dök, bir tarti bağlayrver ucuna, Köycle jncır tartmak içiir bir terazin olur. SATICI * Za]rim kader, mahvettin beni! Ne paralar döktüm şu iki miğfere, Ne olacak bunlar, kim alacak? TRYGAİOS - Git Mısrrlrlara sat, nıüshil otu tartmaya yarar. * görclün iırü başrrnrza ustasr Ah, rn;ğfer SATICI gelenleri? (Jnun yok ki! }ıu işte zarar gördüğü TRYGAİOS

138

Görmez o1ı.ır rnu? tsir işe yaramaz artrk iğferleri! TRYGA1OS (satrcrnııı yelken ,kulaklarrnr gösterif} Şöytre lıulplar taksın miğ,-lerleriıreo Daha büyük kazançla satar onlarr. SATICtr * Murakçr, haydi gide}im. TRYG.{İOS * Yoo, gitmesin, ondan mrzrak alacağım. SATICtr _- Kaç para vtır.iyorsun? TRVGAİOS - Yiz tancsini bir drahmiye alır, İkiye böler, srrık diyc kiılianrrrm bağunda. SATICI - An]-aşıldı. }iaydi gidelim arkadaşlar. ISilah satrcrtrarr çıkar.J TRYGAİOS * Haydi ııüle güle! Bak düğün çocukXarr çıkmış drşarrya Söy]eyecekleri türküleri prova edecek]er besbelli. (Çocukların birine)

SATICI

Ne söyleyeceksiniz bakalrm, önce prıova ecliır şuracıkta. i]İP,İNCİ ÇOCUK * <<Gelsin bölük bölük yiğitler...>> TRYGAİOS - Brralı yiğitleri, tıölükleri, ahrnak kerata! Barrş zamanında lAfr rnl olur bunları.n? BİRtNCİ ÇOCUK - <<Karşr karşıya gelip çarpıştılar l-}eriden kalkanJ.arı, demirden zrr}ılarryla.,.>> TRYGAİOS - Dur be, bırak şu l<allıeın lAfrnı! <<İnilt'rler karıştr Zafer §İRİT{Cİ ÇOCUK

çrğlrklarına.

Kafaırr ııatlatır, T'RYĞAİO§ İnirrı inirn ınletirim seni.. BİRİNCİ ÇOCUK - Peki ne istiyorsun, ne söyleyeyim? TRYGAİOS * <ıSığrr etlerint gızel gı]zel, kizarttılar Neiis yerr:;klcr şerildj önlerine...>> ,[Jy

. BİRİNCİ ÇOCUK

BARış

ARİSTOPHANES

İKİNCİ ÇOCUK

<?Terleyen atlarrnrn kolanlannr

çözdüler,

Oturup yediler sıbr etlerini Bıkkınlık gelmişti çünkü savaştan...>> TRYGAİOS Güzel, savaştan bıkkınhk geimesi güzel. Haydi söyle bakalrm şiındi, neler yediler? BİRİNCİ ÇOCUK <<Onlar yiyip içerken doyasrya,..>> TRYGAİOS - oh ne güzel! BİRİNCİ ÇOCUK - <Oüşman savaş nAr,alarryla saldırdı ku]eden...>> piç geberesi kurusu! TRYGAİOS.- Vay Savaştan başka laf bilmiyor musun? Kimin oğlusun sen? BiRiNCi çOCUK * Ben mi? kim olacak? TRYGAİOS - Evet sen, BiRiNCİ ÇOCUK Komutaİı Savaşgil'in oğluyum. TRYGAİOS Barışgil'lerden olmadığın besbelli. Haydi çek arabanr! Git kargrseverrlere oku türkünü! Srvrşrrgil'lerin çocuğu yok mu burada? (İkinci çocuk yaklaşır.}

Gel bakalım, sen bir türkü söyle:

Sen savaştan dem vurmazsın herhalde,

Aklı başında bir babanrn oğlusun. İxİı.şcİ çOCUK * <<Çalrnrn dibinde bıraktım

ıstemeyerek

(33}

Güzelim kalkarumı, Onrın]a övünür şimdi düşmanlardarı biri.>> TRYGAİOS Tosunum, baban için mi ,";|Ui;;İİ}u,

('')

Paros'lu Arkhilokhos'un ünlü bir şiiri.

140

«Sağ salim kurtuldum ama bu savaştan.» TRYGAİOS -- <çAnan baban utansın.>> Ama yeter artık, Girelim içeriye, sen de hiç utanma; Bırak kaç kalkanı baban gibi. (Çocuk eve girer. Köleler et ve çörek

dolu sepetler getirirler.) TRYGAİOS (koroya) -- Yemek, yutmak, atrştrrmaktrr şimdi göreviniz! Akıntıya kiirek çekmeyin, geçin erkekçe iş başrna, Ciğneyin çiğneyebildiğiniz kadar, oynatrn çenenizi, Yoksa neye yarar iki sıra dişleriniz, sorarrm size. KOROBAŞI - Davranalım, dinleyelim bu tatlr haberi, Ağızlarr açiık kokanlar saldırsrn tavşanlara! Ele geçmez her gün bu kadar pasta çörek, Dişleyelim şu etleri dişleyebildiğimiz kadar! TRYGAİOS - Gelin gelsin, gelin gelsin! Saygıyla eğilelim öntinde, Çıralar yansın, sevinç çığlıklarıyla Katrlsrn bütün millet düğünümüze, Güle oynaya kovalrm Hyperbolos'u kentimizden. Bereket dileyelim bütün ilellen'ler için tanrrlardan! Gülelim, oynayalrm, sonra da dönelim tarlalarrmrza, yakaralrm tanrrlara, Bot buğday, bol şarap, bol incir versinler bize. Bereket saçsrn topraklarrmrz, Bol çocuk doğursun karrlarrmrz, Kavuşalrm yeni baştan bütün nimetlere, Tek kaybrmrz demir silahlar olsun! (Oporıa, çırağlar taşryan köleler

ilH:rf*en I4l

çrkar ve Trygaios,a

anisıopı-ıRıırs

iı İ ]

l*i

gel kadmrm, TRYGAİOS * Gel gelinim, Krrlarda güzel güzel yatalrm! Düğün, düğün tanrr, hey! llOTİO'-, Mutiu adam, mutlu erkek, Kavuştun muradrna! Düğün ola, gerdek ,ola! tnyçaıos - kıza neler edelim? KORO -Kıza neler edelim? rirvÇeİOS .- Bağlarrnr bozalrm! KO,RO _- Bağlarrnr bozalrın! Güveyiyi cmuzlayrp götürelim! Düğün, düğün tarırr, hey! TRYGAİOS -- Dertsiz, srkrntrsrz, İncir toplayrp mutlu yaşayalrm, Düğün ola, gerdek ola, KOTiO -- Güveyimiz yaman, Gelinimjz tatlr! Düğün ol.a, gerdek ola! TRYGAİOS * Yiyin, için doyasrya, Düğün, düğün ola hey! Düğün ola, gefdek ola!

Uğurlar olsun, baylar, Benimle gelen çöreğe konar,

14z

!--4

,l İ

Jİ

ffi ,H

LYSISTRATA

Tiirkçesi:

SABAHATTİN pyÜnoĞLu (Seyircilere)

_ AZRA

ERI{ATi