ARisToPHANE§
TRYGAİOS - Gel gelinim, gel kadrnrm, Krrlarda güzel güzel yatalrm! Düğün, düğün tanrr, hey! KORO -- Mutlu adam, mutlu erkek; kavustun muradrna! Düğün ola, gerdek ola! Kıza neler edelim? TRYGAİOS edelim? KORO - Kıza neler Bağlarrnr bozalrm! TI]YGAİOS KORO,-_ Bağlarrnı bozalrm! Güveyiyi omuzlayıp götürelim! Düğün, düği.in tarırr, hey! TRYGAİOS * Dertslz, srkrntrsrz, İncir toplayrp mutlu yaşayalım, Düğün ola, ger,dek ola. Güveyimiz yaman, KO.RO Gelinimiz tatlr! Düğin oJa, gerdek ola! TRYGAİOS - Yiyin, için doyasrya, Düğün, düğiin ola hey! Düğün ola, gerdek ola!
Uğurlar olsun, baylar. Benimle gelen çöreğe konar.
142
,,r,1,1
,,,i,i
İ,il ,,1{
tt
i'$ 1{{
*
,tr l]1
LYSISTRATA fiirkçesi:
SABAHATTİN EYÜBOĞİU (Seyircilere)
-
AZF"A ERHATl
Ö,n pland,a
ikı
eu, bıri, Lgsı,strata'ııLn,
öbürü Kleonike'nın eui. Arkada uzakte
Propgle'lerle Atina a.kropolu görülür. Akropol'e orkestradan yükselen bi,r patıka ile çıkılw. İkinci pland,a kagalar arasıuıda Pan ma ğ ar a sı. G ün d,o ğ ınalcta dır. Lg sıstr ata eu ınin önünde,bır aşağıbw gukarı dotaşw. KİşİLER
LYSISTRATA kadınlar! - Ah şu Bakkhos bayramrna, Pan taprnağına, Kolias burnundan Aphrodite'ye çağrilsalardı, Ortalık davul dümbelekten geçilmez olurdu. tsak şimdi bir tanesi gelm:ş mi? (Kleonike'nin geldiğini görür.} Ama dur, bizim komşulardan biri çıkıyor
LYSİSTRATA KLEONİKE MYRRHİNE LAMPİTO
iııriyanıAR
KoRoSU KADINLAR KOROSU PRoBULoS
Günaydın, Kleonike. KLEONİKE - Günaydın, Lysistrata. Bu ne hal,
gin IilDrN
Polis gibi bakma öyle, iki'gözüm,
ı<iNpsies ı<iwnsies,ıN çocuĞu i<ixnsiAs,ııs uşaĞr SPARTA,LI SÖZCÜ
ne var?
Kaşlarrnr çatmak yakrşmryor sana. - Kudura.cağım öfkemden, olur şey
LYSİSTRATA
eriNa şnuin ıınncıisi üypsi gin eriNALr niR spaRraı-ı L44
Bir
de erkekler bizi kurnaz, becerikli bilirler. KLEONİKE Öyleyizdir ya.
değil!
-
145
F/10
LYSisTBATA
ARiSTOPHANES
*
Öyleyizdir ama bir iş için toplanalrm, konuşalrm dedik, Hem şöyle böyle bir iş de değil: Uykularına kıyrp geiemiyorlar. KLEONİKE - Sabret, şekerim, gelirler. Kaclrn krsmrnrn evden çıkmasr kolay mr? Kimi kocaşına bakacalr, kjmi çocuğunu yatrracak, yıkayacak, yedirecek. , de var, çok daha ışler LYSİSTRATA - Ama başka önemli işler. KLEONİ]G * Neymiş mesele, Lysistrata'crğrm? Ne diye topluyorsun kae]rnlarr? Görülecek bir şey mi var? LYSİSTRATA - tsüyük bir şey. KLEONİKE - Kocarnan mr yani? LYSİSTRATA - Hem cie nasrl! KLEONİKE - Peki niçin gelmiyorlar öyleyse? LYSİSTRATA - Öylesi değil, o dediğin olsa, çoktan toplanmıştık.
LYSİSTRATA
Başka bir şey, nice zamandır evırip çevirdiğim blr
mesele,
Bana uykularımr kaçırtan bir mese]e. Pek nazik bir sey olsa gerek KLEONİ]<E Bu evirip çevirdiğin mesele. LYSİSTRATA __ Nazik, hem de nasrl! yunanistan'rn kurtulmasr kadrnlarrn elinde, Yandr öyleyse Yunanistan! KLEONİKE LYSİSTRATA - Devletin işlerini ele a.lma}ıyız" Yoksa ne Peloponez kalrr ,oitada,... KLEONİKE - Aman ne iyi olur kalmazsa! IYSİSTRATA _ Ne Boiotia ka]rr... 146
KLEONİKE - Sakın, sakın, o canrm balıklar... LYSİSTRATA Ne de Atina demeğe dilirn varmıyor. Orasrnı artık sen düşün. Aınıı dinle, şimdi bütün kadrnlar burada toplanrrsak, Boiotia'lrlar, Peloponez'liler, bizler hep bir araya
gelirsek. yunanistan kurtı]du demektir. KLEONİKD nasıl - Böyle parlak işlerİ kadınlarclan beklersin? Akıllı kİşilerin işleri bunlar. Bizim işimiz gücünıüz Eoya sürünııek, takıp talırştrrmak, sarr fistan, süslü , pabuç edinmek".. LYSİST'RAT,{ İşte bunlar bizi kurtaracal<: O sarr fistancıklar, o kokular, O süslü sandallar, o in.cecik gömlekler... KLEONİI(E _ Nasıl? Nasılı yok, onlar girdi mi araya, IJSİSTRATA Erkekler o zaman zor mı.zrak atarlar bjibirlerine. KLEONİKE - Ah nerde o günler! Neler yaparrm, neler kendime! kusanrrlar kalkanı... LYSİSTRATA -NeZor güzel kumaşlar giyerim!,. KLEONİKE - Krhç, kargı. taşryamaz olurlar... LYSİSTRATA -Ne sandallar alrrrm! KLEONİKE LYSİSTRATA - Peki, böyle bir iş için gelmeleri Gerekmez miydi kadrnların? KLEONİKE de laf mr, uçmalarr gerekirdi. - Gelmek LYSİSTRATA Ama nerde... Göreceksin, bütün Attika'trılar gibi Akıliarı sonradan getrecek i.ıaslarrna. Kryr kadınlarıırdan bir teki bile yok, 141
{
jı
1;l'
J'ü
i/
,tt
ARiSTOPHANES
LYsisTBATA
Salamis'ten de kimse gelmemiş, KLEONİKE - Oysa gün doğmadan gemilerine biner onlar. LYSİSTRATA * İll< gelir dediğim Akharnai'lılar bile yok meydanda,
Bir boğa;zı yere serebilirsin. LAMPİTO - Eh, sererim rJe hani, idmanrm yerinde; Atlamasrna da atlarım. KLEONİİG - Ah, meme deciiğin de böyle o]malr. LA1VIPİTO - Ne elliyorsun öyle, kıırbanlık koyun
KLEONİKE-Theogenes,inkarısrgelmedençekmiştir
kafayr.
Ama, dur, bak, bir gelen var şuradan, LYSİSTRATA - Evet, evet, buradan da var, geliyor KLEONİKE fburnunu tıkar) - Öf, öf, nerden bunlar? LYSİSjIRATA - Anafor çukurtından, Ha, Anafor çukuru altüst olmuşa KLEONİKE
-
benziyor.
MYRR}IİNE -. Geç mi kaldrk, Lysistrata? }de var? Neden susuyorsun? LYSiSTRATA - Böyle bir iş için şimdiye kadar
bekledik,
Bir de
sana
MYRRHİNE
Karanl*ta keynerimi bulmak için
-
akla karayr seçtim.
Ama önemli bir şeyse, geldik işte, söyle, KLEONİKE -- Hayrr, biraz daha bekleyelim: gelecekler gelsin de öyle, Boi,otia',dan, Peloponez'den de Evet, haklrsrn. Bak, iŞte LysisTRATA
-
İH:[*.
(Sparta'lr Lampito, yanrnda biri Boiotia'lr, öteki Kbrinthos'lu iki genç kadrnla girer) [Ioş geldin, Lampito. Bu ne güzel ten, bu ne gürbüz beden! 148
seçer gibi? __ yanınclaki LYSİSTRATA genç kadın nereli? Ş, LAIVIPİTO Kibar bir kız, Boiotia'lı. LYSİSTRATA ovasr - Doğrusu, tzim da Boiotia'lr: movasr yerinde. yaban o,tlarr da iyice yolunmuş! KLEONİKE - Evet, LvSİSTRATA Öntır kızcağız kim? LAMPİTO _- Oturaklr bir aileden, Korinthos'lu. KLEONİKE - Sahi, oturaklr be, enine boyuna! LAMPİTO - Kim çağırdı kadınlarr böyle sürü siirü? I-YSİSTRATA * Ben çağırdım. LAMPİTO * Söyle bakalrın, bizden ne istiyorsun? KLEONİJ<E * Evet, haydi artık canım, söyle, i{e iırıiş bu önemli mesele? LYSİSTRATA Şimdi söylerim ama söylemeden önce, Bir şey soracağrm size, ufacrk bir şey. KLEONİKE - Sor ne soracaksan. LYSİSTRATA -- Çocuklarrnrzın baba]arınr aradığ.nrz yok mu? Askere gidip kalmış kocalarrnrzı özlemiyor musunuz? Hepinizin erkeğ uzakta biliyorum. KLEONİKE - Ah, sorma, benimki beş yıldır TrakYa'larda' Eukrates,in yanında gözci... Benimki Pylos'a gideli tam yedi ay MYRRIIİNE
-
,oldtı.
|49
ABİSTOPHANES
LAMPİTO - Benimki ara slra geliyor, Ama kalkaninr çrkarmasryla tekrar kuşanrp Pır diye gitmesi blr oluyor. LYSİSTRATA - E,rkek diye bir şey kalmarlr ortalrkta, Ne dosi, ne bir koca. ]\1iietos']uların ihanetinden sonra
Erkek kıtlığına ne çare bulacağrmızr bilmez olduk. Bir yolunu bulursam, benimle birleşip
Savaşa son vermeye haz\r mrsınız? KLEONİKE - Ben varıno, taııri]ar tanık! Sırtrmdakini rehine verip, Farasryla hemencecik şarap içmek de gerekse, \:arrm bu iştc. Ben de varrm, hem de nasıi! MYRRHİNE gibi Ditbalığı der;m ,de yüzülse, varım. LAMPİTO - Ben barış olacağrnr bilsem, Taygetos dağinrn tepesine bile çikardrm. LYSİSTRATA - Dinleyin öyieyse, Kendime saklayacak değilim ya bu,işi. Ey kadınlar, bzz eğer ko,calarrrnrzr barışa zo lamak istiyorsak Göze alacağımız bir şey var... KLtrONİKE .- },Teri;r o? Söytre. LY§İST'R.{T.A - Gijze alacak mrsrnrz ama? KT.EONİI{E - Alacağız" ölsek de alacağrz! LYSİST'IiATA -- Pej<i ,öyleyse, göze a,lacağln].z şey... Erke]ıler]e o biidiğiniz işi yapmamaktrr... .. Ne oidu, ne var? Ne kaçıyorsunuz? Nereye? }Iey! Ne oluyorsunuz? Ne diye asıldr surat],arrnrz? Ne oldu size birdenbire? Nedir bu ağlamala,r, srzlamalar? 150
LYsisTRATA
mısrılız, yapmayacak mrsrnız dediğmi?
Jallcak Nedir sizi böyle iirküten? KLEONİKE - Ben yapmam bu
dediğin_i, ne yalan söYleYeYim!
Savaşın süreceği varsa sürsün. lVIYRRtfNE Doğrusu, bcn tle yokum,
-
LysısTRATA
ltzasın
_
s": söyıüyo,.,, oJ;İ:'İi,fil;; _mi ikiye böldürüyordun lıenalniZ KLEONİKE * Başka bir iş iste niroen, ne istersen iste. Ateşlerin içincien geç cie, geçerim. Tek o işi bırak: Onsuz olmaz, Lysistrata'ciğm. LYSİSTRATA (Myrrhine'ye] * Ya sen? MYRRHİNE -- Ben de ateş],erden geçmeye raz|y7n| LYSİSTP,ATA * Ah siz kadrrılar! Tepeden fırnağa dişiliksiniz siz! Tevekkeli değil, bütün tragedyalar bizi konu a]ır, Aklmız fi.kriniz hep ıonda, hep onda. I-Iani riemin
Ya sen, sevgiii Spartalr, Bir sen kal bari benimle, Gene de kurtarabiliriz durumu.
P-amPito'Ya döner)
SeT benden yana o1! I_AMPİTO - Zartekşey doğrusu, zor şey kadınlar Içln Yalnız yatmak, başına. Ama yine de peki, g!i_nr:ü barışr da çok öz]edik doğrusu. LYSİSTRATA * Yaşa, sevgiii Lampito! Tek kadın senmişsin bunlarrn u"rurrrOr. KLEONİKE - Peki, diyelim ki elimizİen geleni yaptık, 151
ARİSTOPHANES
LYsisTRATA
LAMPİTO
Vazgeçti,k bu işten -tanrı]ar korusunl]3ununla barış sağlanlr ml dersin?
LYSİSTRATA Düşünün
bir
*
Olur, bütün tanrrlara yemin ederirn
ki
olur..
kere,
Evimizde oturuyoruz, süslenip püslenmişiz, Soyı"ınup üstümüze sade bir örtü atmrşrz, Yıl<anıp tertemiz olmuşuz, -E;rııeklerimiz gelmiş, yanıp tutuşuyorlar, Tam yanımrza s,okulurlarken, ,olmaz diyoruz. Bakırr o zaman Barrştan yana olurlar mı, olmazlar mr! LAMPİTO da Helena'nın çıplak - Evet Menelaosrnemelerini görür götmez, Kıhcınr kaidırıp atmamış mrydr yere? KLEONİKE * Ya kocalarrınrz bizi o halde bırakıp giderlerse, O zaman ne olur, iki gözüm? LYSİSTRATA O zaman Pherekrates'in dediği gibi Kendi kendimize... Avucumuzu yalamak kalrr. KLEONİKE - Laf bütün bu yapmacıklar! Ya bizi yakaiadıkları gibi zorla yatağa sürüklerlerse? Kapılara tutunursunuz. LYSİSTRATA
Peki, hadi
erkeklerimizi dürüst, hilesiz bir barrsa Razı ettik diyelim, ama siz kaypak Atina]ilan Eğri bü&ü laflarla her şeyi bozmaktan nasrl
-
bİz
alıkoyarsınrz?'
LYSİSTRATA * Sen merak etme, biz yolunu bu]uruz LAMPİTO * Gemiier bu limanda. paralar da bu tapınakta ,kaldıkça, Atina rahat durmaz. LYSİSTRATA _- orasınr düşündük: Akropo,lis'i
Yaşlı kadınlarr bu işe koştum. Biz burada anlaşrrken, onlar kurban
basacağız bugün. kesmek bahanesiyte
Akropolis'e girip yerleşecekler. L.AMPİTO - Öyleyse olur bu iş! Bunu iyi düşünmüşsün. LYSİSTRATA Peki, Lampito, hemen bir yemin
-
Hem sadece üzmek yeter, Merak etme, çabuk pes derler. Çünkü erkek kadınla uyuşmadıkça yürünoez o iş. KLEONİKE .- Madem ii<inizin de fikri bu, peki diyelim biz de.
etsek, Bozulmayacak bir yemin. LAMPİTO - Nasil yemin edeceğimizi söyle, edelim. LYSİST'RATA -- Haklısın. Çavuşumuz nerde? kıYafetinde bir kadrn girer) Ne bakrnrp urrrr"*rl'roJis yatır önümüze kalkanını. Biriniz de bana bir kurbanlık getirsin. KLEONİKE - Lysistrata, bize nasıl bir yemin ettireceksin?' LYSİSTRATA Nasıl mı? Kalkan üzerine, Aiskhylos da böyle yapmrstr Hani bir koyun keserek. KLEONİKE Sakın ha, Lysistrata,
152
i53
-
KLEONİKE - Ya döverlerse? LYSİSTRATA - İstemeye istemeye yaparsrn. Zorla olunca bu işin tadr çıkmaz.
-
:i i,
LYSİSTRATA
ARiSTOPHANES
ll
,lt i,i
Sonra da hepiniz ant içeceksiniz.
için kalkan üzerine yemin
etme. LYSİSTRATA - Ne üzerine edelim, öyleyse? Bir beyaz at bulup onu rnu kurban etsek? Beyaz at mr? Nerden buılacağız iOEO.NİKE {34rış
-
,
beyaz atr? yemin nasrl LYSISTRATA -'Haydi,, karar verin,edeceksek edelim. KLEONİKE * Bak, istersen, ben sana söyleyeyim: Kalkan yerine ortaya kocaman bir sağrak koyalrm, Bir iesti Thasos şarabrnr koyun niyetine boğazlayalrm, Sonra da ant içelim,.. şaraba su katmayacağırnrza. LAMPİTO böylesine can kurban. - Yeminin içerden bir sağralç ile bir LYSISTRATA Birisi testi getirsin. (Getirirler) ne sağrak! Bu Amanrn dostlar! KLEONİKtr Dokunur dokunmaz sarhoş oluyor insan! LYSİSTRATA (sağrağı getiren kadına) - Bırak onu da testiyi al eline. (Yemine başlar.) Ey iııanç tanrrçasr ve sen ey sevgi sağrağr! Bu kurbanr kahul et Ve biz kadııılar:n dileğini yerine getir! İşte kan dediğin de böyle olur! IOEONİKE Ne akıyor mübarek! LAMPİTO - Misk gİbi de kolıuyor! KLtrONİKE ._ Kadınlar, brrakrn da şu andr illrin ben içeyim. içemezsin. LYSİST,RATA - Yoo, srra senin deği.lse, Hepiııiz tutun sağrağr. Haydi, Laınpito, birjniz tekrarJ.ayacak.benim söyleyeceklerimi. |54
(Yemine başlar) İster koca, ister dost, dünyada hiç bir erkeğe... KLEONİKE (Lekrar erler) İster koca ister dost, - dünyada. hiç bir erkeğe... LYSİSTRATA Kendimi vermeyeceğim... Haydi
-
tekrarla"
KLEONİF\E - I(endimi vermeyeceğim... Ah. T,ysistrata, dizlerimin bağı çözüli"iyor. LYSİST'RATA * Koynuma erkek girrneyecek,.. KLEONİKE * Koynuma erkek girmeyecek. LYSİSTRATA Açılıp saçrlacağım, stisleıı.eceğirıı... -Açılıp KLEONİKE saçrlacağrm, süslencccğim. -* IY§İSTRATA Erkeğim benim içiır yanıp ttıtuşacak.." KLEONİKE Erkeğim benim için yanıp tutuşacak. LYSİSTRATA -- Yine de kendi iste§mle teslim
,ıl.
1
olmayacağrm...
:
KLEONİKE -_ Yine de kendi isteğimle tesliıır
ii
li
',,i]
LYSİSTRATA - Zorkullanacak olursa...oJmayacağrm' KLEONİKE - Zor kullanacak olursa, LYSİSTRATA Zorluk çr}raracağrm ve taş gibi katı
-
,olacağı.m..,
katı - Zor\uk çüaracağm ve taş gibi olacağım L'YSİSTRATA - Bacaklarrrnr kalcirrmayacağrm. . . KLEONİKE * Bacaklarımr kaldrrrnayacağrrn. Mart keciısine clönmeyeceğim,.. LYSİST'RATA KLEONİKE -* Mart kedisine dönmeyeceğirn.
KLEONİKE
LYSİSTRA1A
-
Yernin-i.mi tutmazsarn,
Bu şaraptan içmek nasip
olmasrn... 155
,
il
,1$
-y il
4
,t
TI!]T:-
]r, LYSiSTRATA
ARiSTOPHANES
KLEONİKE - Hayır, vermeyeceğiz! Görürler onlar! Bize boşuna ele avuca srğnraz yaratrklar dememişler,
KLEONİKE _- Yeminimi tutmazsam, Bu şaraptan içmek nasip olmasrn. LYSİSTRATA - Yeminimi bozarsam, Bu kAsedeki şarap su olsun..
KLEONİKE- Yeminimi
S|
:.u,,
,]
(Çıkarlar.)
!Hİ:l Tf,,ffi ,#T::l,J,,"
bozarsam.
Bu kAsedeki şarap su olsun. Hepiniz yemin ediyor musunuz? LYSİSTRATA _Zeus adına yemin ediyoruz! HF]PSİ LYSİSTRATA _ Getir, ilk önce ben içeyim.
(KAseden içer.J
KLEONİKE
Payın kadar iç, biz de içelim, dost
-
olalrm.
(KAseyi birbirlerine geçirirler. Uzaktan ses]er duyulur.)
xl*,
ll,ı
Nedir bu bağrrşmalar? LAMPİTO Dediğim oldu: Kadınlar Akropolis'i LYSİSTRATA
-
ele geçirdiler.
Haydi, Lampito, sen git de, Kendi memieketinde işleri yoluna koy, B,unlarr da bize rehine bırak. "ve (Boiotia'lı Korinthos'lu kadrnlarr alıkoyar. Lampito çıkar.)
Biz de Akropolis'e gidip, Oradakilere kapılarr tutmak için yardrm edelim. Erkekier ne yapacak dersin? KLEONİKE
-
Hemen lıücuma geçecekler mi?
LYSİSTRATA - Onlardan korktuğum yok. Şartlarrmrz yeriııe gelmedikçe, Ateş alev olsalar boşuna! Verıneyeceğiz kendimizi.
156
-
J:İ
Omuzlarrnda birer ağaç kütüğtl ve ellerinde ateş dolu bir kazan vardır.) KOROBAŞI - Yürü, Drakes! Bu yabani zq,ytin kütüğü Omuz brrakmryor insanda. Ama, ha gayret, Ağır ağrr da olsa, yürü gideiim. neler KORONUN BİRİNCİ YARISI - Yaşadrkça görmüyor insan! Hey gidi dünya, kim derdi ki kadrnlar, Evimizde oturan, ekmeğimizi yiyen bu cadrlar Koca Akropolis'i alacaklar, tanrrçayr ele geçiieçekler, Kaprlarrnr sürgüleyip, kapayacaklar suratrmrza. KOROBAŞI - Haydi, çabuk, Akropolis'e çrkalım, Phil,,ırgos!
Ağaç kütüklerini dizelim çepeçewe, Yakalrm başrmıza bu işi açan kadrnları! Yakalım topunu birden kendi el]erjmizle, En başta da Lykon'un karrsr olacak o kahpeyi! KORONUN İxİNcİ YARISI - olaca.k şey mi, Demeter hakkı için? Ben yaşadrkça, sakalı. vermem ele. Akropolis'i ilk alan Sparta kralr Kleomenes bile Zor kurtardr yakasrnr elimden, 157
,İ]
,,
,|l
,
l:ı,,;ll.'
* ARiSTOPHANES
Burnundan kıi aidırrnayan o herife bile, Bıraktrrclım zırhrnı, silahlarını, Tıık bir mintanla, altı yıllrk lkiri pasryla, Saçr sakalr birbirine karrşmrş, defolciu gitti buradan. Nasıl kıskrvralç sarmrştrn herifi, KOllOBAŞI Gect ,günCüz kapıların önünCe, O.rı yeıii srra kalkanla yatarak. Ka.rrlari:_ı mr başa çıkamayacaksrn, Tanrılarin, Euripides'in bile iutmadığr,k-arılarla? Yuf olsun Tretapolis'e dikt:ğim zafer anrtrna! KoR,oNlJN B1RİNCİ YARISI - Bir şey kalmadr Akropoiis'e, F}şeğe, katrra muhtaç o,lrriadan, Tepe;re kaıiar çıkarmaya bak kütükleri. Ornuz]arırn bitti bitmeıine, Ama dırrraaya gelmez. Eir 5rarııiarı da aieşi üfle, yukarı;ra varmadan sönerse, yandık. Öf, öf, ne duman, ne duman! Şu bayırr çıktrk mr, tamam. KORONUN IKİNCİ YARISI - Aleve bak, nasrl rsrrryor gÖzlerimi, i(uCtız bir köpek g;bi kazandan saldıra salCrra, Bu ateş Lemnos'un ateşi besbelli, Yoksa böyle ctişlerini geçirmezdi çipitr gözlerime, Haydi, ileri, kaleye, tanrrçayr kurtarmaya! Ona bııgün yardrm etmezsek, ne gün eıieceğ'z? Hayda, dumana bak hele, dumana! KORCBAŞI - Tanrılara şülıür, bak nasıl harladr ateşiın. Şu odunlarl yere brrakalım önce, 158
LYsisTRATA
Asma kütüğünden meşaleyi kazana daldirıp,
Tutuşturalım topunu birden, Sonra da koçlar gibi, toslayalim kapıya. Kadınlaı: söz dinlemez, kaprlarr açmazlarsa, I(apıları da tutuşturur, dumana boğarız ortalrğr. Haydi, indireljm yükleri! Öf, öf, ne duinan, ne riuınan! Şu odunlarr yere indirınek içın yardım oden yok mu?' Nerde Samos'tı kı.ırtaran yiğitler, gelsinler! (Odunları yere indirirler.J Oh, dünya varmrş, srrtım rahatladr. Haydi, şimdi kaynasın aı^tılr kazanlar! I(aynasrn da beslesin meşalelerimi. try Nike, Zaf.er tanrıçası, bizden yarıa ol! Şu kadınların hakkından gelip, Bir anrt dikelim sana.
(İhtiyarlar meşaleleriyle kütükleri tutuştururlar. O srrada kadrnlar korosu sağdan sı.r dolu testilerle girer.} KADIN KOROBAŞI bu duman? - Ey kadınlar, nedir Ya.ngın mr var? Koşun dostlar, daha çabuk, daha çabuk! KADINLARIN BİRİNCİ roRosu - .A,rna-n koş, Nikodike, kos, durmal Yoksa ne Kalyke kalrr, ne Krity]la. Bir yandan ruzgtır körüklüyor ateşi, Bir yandan şu körolası ihtiyarlar. Geç kaldık mr, ateş sarar bacayr. Su geldi işte, su... Ama su getirrnek kolay mı? Sabah sabah çeşmenin başı tıklım tıkl,ım, 159
ARiSTOPHANES
LYSİsTnATA
Kölesi, damgalrsı birbirine girmiş, zcr belA doidurabildim testimi, Bir koşu kuırtarmaya geldim yanan dostları,! KADINLARIN İKNCi YARIM KoRoSU _ Duydum ki bunak ihtiyarlar geliyormuş Akrıopolis'e, Sırtlarrnda,kocaman kütükler, hamanı yakacaklarmış gibi,
<<Kızartmalr
bu şirretleri!» diye bağıra bağıra,
Ulu Athena, sen koru kadrnları yanmaktan, koru ki yunanistan'r ve yunanlrlarr Savaş çılgınlıklarından kurtarsrnlaf. Kadınlar bu maksatla girdiler tapınağına, Ey şehrimizi koruyan altın tuğlu tanrrça! Yardrma çağnyorum seni, ey Tritogeneia! Bir erkek gelir de ateşe verirse bizi, Gel su taşr sen de bizimle! KADIN KOROBAŞI (kadınların birine) - Dur hele, bu da nesi?.. fİhtiyarlar korosunu görür.) lTay körolasr herifler, pis alçaklar, Erkek dediğin yap4r mr bu yaptrğrnrzr? ERKEK KOROBAŞI - Görün, görün. inanrlrr şey , .mi bu? B'r sürü kadrn da yardıma geliyor drşardan, görünce? KADIN KOROBAŞI - Ne şaşrrdrnu bizi demek, bizi O kadar kaiabalrk sanmryordurıız Daha bu gördiiğünüz bizim on b]nde birimiz, ERKEK I(OROBAŞI - Ayol Phaidros, ağiz açtırmak doğru mu bu kadrnlara? .Krralrm sopalarr kafalarrnda, ne bekliyoruz? Gelin, biz de testileri yere KADTN KOROBAŞI
-
koyalrm:
I,]llerimiz noş olrrrr, saldırrriarsa. Iı]RKEK KOROBAŞI *- Bı"ı kadrnlarrn çenelerini
dağıtmazsak,
Ağızları durmaya.cak. I(ADIN KOROBAŞI -- ,Flaydi, vursana, geldim işte! Yumruğu yerim, ama rsıracağın-i yerinden de llayır kalır mL görürsün. rrRKEK KOROBAŞI Kes sesini, yoksa pestilini
-
çrkarrrrm!
fiADIN KOROBAŞI - Flele bir dokundur bakalım Parmağrnrn ucunu Stratyllis'e. trRKEK KOROBAŞI Seni döve döve gebertemez
-
miyim?
Ne yapabilirsin bana?
KADIN KOROBAŞI
.-
Dişlerimle ciğerlerini, bağırsai<larıırr sölçerim senin.
]lRKaK KOROBAŞI
- Eııi,ipides en akı]lısr imiş şairlerin: l^ahi,den kadrnlardan aşağılık yaratik yokmrış! KADIN KOROBAŞI - Dayanın testilere, Rhodippe! ERKEK KOROBAŞI - Vay tanrr düşr,ıanr, testiler de ne oluyor? Ya ateş ne olııyor, söylesene KADTN KOROBAŞİ mezar tası? Kendi kendini yakmak için mi? ERKEK KORORAŞI -- Benim ateşim senin gibileri yakmak için. Benirn suyum da.. senin ateşini KADIN KOROBAŞI -
I{RIiEK KOROBAŞI
-.
söndürmek içitı.
Ateşimi söndüreceksirı ha? 161
160
F/11
lillilr
LYSiSTRATA
ARiSTOPHANES
görürsün! -_-Yak da Seni hemen krzartsam ERKEK KOROBAŞI KADIt\i KOROBAşI
diyorum şurac*ta. KADIN KOROBAŞI - Çamaşrrlarınr kirlettiysen, Gel blr hamam yakayım sana! ERKEK KOROBAŞI * Bana mr hamam, leş karı? KADIN KOROBAŞI - Hem de güvey hamamr, pis herif j ERKEK KOROBAŞI - Duydun mu? Şu hayasrzlrğa bak!
KADIN KOROBAŞI - Ağzımr tutamazsın ya. ERKEK KOROBAŞI - Öyle bir trkarrm ki ağzrnı! KADIN KOROBAŞI - Burasr mahkeme değil ki
ağzımı tikayasrn. Tutuştur şunun saçlarrnr! Haydi, döküt stıyum, dökül! (Erkekleri ı.slatrrlar. )
ERKEK KOROBAŞI (çırasına) 'KADIN KOROBAŞI
-
ERKEK KOROBAŞI - Vay başrrna gelen! K,ADIN KOROBAŞI (ihtiyarlann üstüne su dökerek) Nasıl, srcak mı? ERKEK KOROBAŞI - Sıcak mı diye soruyor utanmadan! Dur be, yeter! Ne yapryorsun? KADIN KOROBAŞI
-
ERKEK KOROBAŞI -
Suluyorum sen!, yeşillenesin diye. Zot yeşillendirirsin sen bu
kuru kütüğü.
Dondum soğuktan. 162
Tİi'ffr
KADIN KOROBAŞI
Hani ateşin vardr ya, rsrtsana
-
(Pr,obulos
kendini.
ok taşıyan İskit
aslrerleriyle girer.) PROBULOS(l) Kadınlar gene mi taşkrnlık ediyorlar? ERKEK KOROBAŞI Bunlarrn yaptıklarınr bir
-
bilsen1
Hepsi yetmiyormuş gibi, bir temiz rslattrlar da bizi Donlarrmrza kaçrrmışa döndük. PROBULOS Biz baştan çıkarttrk bu kadınlan! Olacak iş mi bu? Biz gidelim, uğ,raşalım, kürek yaprlacak diye ağaçlar bulalrm, Tam para verecekken, kadınlar gelsin, hazinenin kaprlarrnr suratrmrza kapatsrnlar! Ama durun, dövünmek ne,e Yarar' ,orkerlere} Hadi, getirin demirleri, hadlerini bildirelirn şunlara! (AskerlereJ Ne bakryorsunuz alık alrk? Ya sen ne duruyorsun orada, meyhane kaçkrnr? }tradi, sokun demirleri kaprlarrn altrna, Siz oradan zorlayrn ben buradan. LYSİSTRATA [kapıları açrp drşarıya çrkar) - Bı.rakrn zorlamayr!
[')
Sparta ile savaşta A,tina'nın demokratik düzeni gitgide zayıflayınca, BuIe, yani şehir meclisinin de yönetici roliJ, azalır: 413 yılında devletin idaresi,"probuIos", yeni Bule ternsilcisi denilen 10 yöneticiyc verilir. Bunlar şehir iş|erini emirlerindeki askerlerle düzenlemeye memurdur. Atina'da şehir güvenliğini sağlayan, polis ödevini gören askerler. ücretli ve barbar kılık|ı İskit okçularıdır. 163
1l
ARİSTOPHANES
LYsisTRATA
Kendiliğimden çıktrm işte. Demir de ne oluyor? Demir işi değil bu, kafa işi. PROBULOS Öyle. mi? Seni gidi hayasız seni!
-
Asker Yaka]a şunu, ellerini arkasina bağla! LYSİSTRATA * Arternis hakkı için, elini
bııraüra
j]akala
!
dokundurursan b:ına,
Asker masker dinlemem, pişman ederim. PROBULOS (askere]
fAsker geriler.)
-
Ne o? Korkuttu mu seni? Haydi, sarıl şuna. (Başka
bir
askere)
Sen de yardrm et, bağlayalrm şu kadrnı. IGEONİKE (kalecien çrkar, askere) Pandrososıa - elini yemin, Lysistrata'ya kaldrranr Aıraklariınm altrna alrr, bağrrsaklarrnr deşerim.
[Myrrhine de yardrma koşar.. İtl l<a_ dınrn tr<arşısrnCa aslçerler korku ile kaçar.J
PROBULOS Bak hele, bağırsaklarrmr deşecekmiş! yok Başka asker mu burada? (Kleonike'yi göstererek) Önce bunu bağlamalr krskrvrak:
En ağzı kalabalık olanr bu. MYRRIIİNE (üçüneü askere)
-
Işrkların tanrrçasrna yemrn,
Kleırnıke'ye el süreni parampıırça ederim. (Üçüncü asker de kaçar.) PROBULOS -_ Ne oluyor? Gelsin bir asker daha! {Dtirdüncü askere) 164
şunu! Zorla çrkarrrrm sizi böyle teker teker
LYSİS'ITiATA {dörctiiııcü askere) M5zrrhine'ye yaklaşırsa n, yolarıı;ı .|{e saç kaldıysa kafanda!
drşarı.
-
Taurİs tanrrçasrna yernin,
fDördüncü asker de geriler, kaçar.] PROBULOS -- Eyvahlar olsun! Bu askerden de hayır A.ma kadıniara pabuÇ bırakacak değiliz. IIep beraber yürüyelim şunlarrır üstüne,
yok,
A.skerlcr, savaş clüzeni! LYSİSTRATA hakkı için, hele bir yürüyün, - Tanrrlar Dört tabur kadın asker bulacaksrnrz karşı,nızcla,. Henr c{e silahlı. PROEULOS _ Bağlayın e]]erini arkalarrna. askeı:ler! (Askerler dawanacak olurlar.) LYSİSTRATA - Ey barış uğruna savaşan ka,dınlar! koşun dışarı! Btığday rnuğday, s,oğan sarmrsak, lahana kabai< satanlar, hamam tutanlar, ekmek çörek yapanlar ileri! S.övün saytn, çekiır koparın,
}Iarı,
Bakmayın göz yaşlarrna! (Kadmlar sürü halinde çıltarlar, askerlerin hepsi kaçar.) Geriye kaılınlar, Yeter bu kadarr, el sürmeyin artık! (Kadınların hepsi içeri girer. Yalnız L)zsistrata, Kieonike ve Myrrhine kalt sahnede.)
PROBULOS Eyvah olan oldu bizim askerlere! L,YSİSTRAT.{- Ya ne olacaktr. Sen karşındakiieri lıöle mi bel]edin? 165
,
:
iq:l]
ARlSTOPHANES
Kadrnlarrn gözü kararma.z mI sandm? P.ROBULOS- Nasrl karatmaz, hele civarda bir , meyhane vafsa: memlek"":rİİffi'T;;. bu Ey ERKEK KOROBAŞI
-
Ne boş sözler bu söylediklerin! Bu hayvanlarla tartrşrnaya girişilir mİ hiç? Sen farkrnda değil misin: Bun].ar demin bizi kirli çamaşrr gibi suya boğdular,
KADIN KoRoBAşI
-
ya
.H,';k"İ,:ij},xn,H::i
Kaldrrrrsan, bel6.nı bulursun ergeç, Bak çünkü, benim bir şey yaptığım yoktrr, Şurada hanım hanrrncrk oturuyordum, Kimseye zarar vermeden, etli5ıe sütlüye kanşınaclan Ama benim kovanrma girip, Ralrmr çalmağa kalkrşrrsan, Tepem atar. ERKEKLER KOROSU (Probulos'a dönerek) - Ey Zeus, ne yapacağrz bu azgrn hayvanları Bu hallere göz yumulmaz artık, Gelin, baş başa verip meseleyi düşünelim, Bu kadrnlar ne maksatla aldrlar kranaos'un kalesini Ne diye çrktrlar bu çrkrlmaz kutsal kayalarrn tepesine ERKEK KOROtsAŞI (Probulos'a) - Haydi, sorguya çek işlet, kafanı dur, srkr Anıa ts.iltün söyleyeceklerinin karşılığrnr bııi, Böyle bir meseleyi oluruna brrakmak, Aç:kça ortaya sermemek ayrptrr, bilrniş o1, I'ROBULOS (Lysistrata, Kleonike ve Myrrhine'ye) Soruyorum size, Zeus hakkr
T
.
LYsisTRATA
Doğruyu sizin ağzınrzdan duymak istiy,orum: Ne maksatla zaptettiniz kalemizi? LYSİSTRATA - Parayı emniyete almaık ,ve sizin para lçm Savaşmanrzr önlemek için, PROBLILOS Demek biz para için savaşryoruz,
-
-"
_
Evet, para için, para ıçin ,j'Jj: ' gürültü patfdı. Peisandros'un ve daha başka devlet a,damlarınrn, kavga çrkarmalarr Hep para çalmak firsatrnr bulmak için değit mi? Arn-ma şimdi yapsınlar bakalım 4e yapabilirlerse. (Kaleyi göstererek)
LysisTRATA
Para nah işte şurada, Gelsin alsrnlar bakalım şimdi. yapacaksrn parayr? PROBULOS - NeSorduğu soruya bak! LYSİSTRATA yöneteceğiz. Para işlerini biz PROBULOS - Siz mi yöneteceksiniz? LYSİSTRATA Şaşılacak ne var ki bunda? Evin para işlerini biz yönetmiyor muyuz sizin adrnrza? PROBIJLOS Ama bu aynr şey değil. LYSİSTRATA - Neden aynl şey değil?' PROBULOS * Bu para savaş için lAzım. Evet ama savaşa lüzum yok. LYSİSTRATA -Peki, PROBULOS başka türlü kendimizi nasrl
-
_
LYSİSTRATA Sizi biz koruyacağrz. PROBULOS Siz mi? LYSİSTRATA _ Evet biz.." 167
166
koruyabiliriz?
LYSİSTRATA
ABiSTOPHANES
PROtsIILOS - Bak yediği naneye! I\aSİSTRATA -" Evet, biz koruyacafuz siü, hern de srze ragmen. PROBULOS - Gel de çilede,n çrkma. İsteciığin kadar çileden çık, LYSİSTRATA yapmak B:z buiıu zorund,ayız, Halçkırıız yok böyle işlere kaikmaya. PROBULOS - Seni kurtarmak öriev bize, dostum. LYSISTRATA -Ya ben isl"ernezsem? PROtsULO§ O za.ıTıan daha büyük öder,. LYSİST'RAT'A -Peki, arna savaş barrş işlerine kaı:rşmak PROBULOS Sjzin nereden aklrnrza geldi?
LYSİSTRATA PROBULOS
lraik toplantısında barış üstüne ne karara ııa,rdırılz?ı>
Kocamız: <<Sana ne? Sen karrşma!>> der, Biz de susardrk. KIEONİKE - Bak ben susmazdım. PROBIILOS - Susmayınca da, ağzınrn payml aludın
IYSİSTRATA
tabii.
-
Ben
ağzırnın pa],,rnl almamak için Sl]saİcitln.
Aına ara srra da rıe kötü karar]ara varıldığrnr öğreniıı
ve sorarılık: «Aııan. kocacrğrrn, nasrl clur, btı kadar çılgınca bir
nasıl girersiniz?» Arrıa kocarnız b'ıze yukardan bakarak: <<Seıı elinin hamuruyla erkeklerin işine karışma. cenk isi etkek iıi!» dcrdi. PROBULOS - *Dothu söylermiş, Zeus hakkı için. Doğrtı mu söylemiş, uğursuz herif? LYSİS]]RATA Başımızr derde sokuyordunuz, Yine c]e bizim size öğüt vermeye hakkrmrz yoktu. Aırıa s.onunda siz lçendiniz başladrnrz bağırmaya işe.
An]atırrz. -Haydi,
çabuk anlat, (üstüne yürüyeı,ek) yoksa döverim seni! elini kolunu da LYSİSTRATA - Din]e öyieyse, oyııatma. İmkinı yok, öfkeden cluramryorİIr**". PROBULOS
-
<<Blıgünki.i
-
KLEONİKE - }tra, krzrlrn mı, büsbiitün yandrn. PROBULOS - Sen yanasın, cadaloz! [Lysistrata'ya} Hadi, söyle ne söyleyecelisen. LYSİSTRATA - Söyleyeceğim elbet.
Biz kadınlar savaşrn ilk günierinde hadclimizi bildik, yaptığınıza boyun eğç:lilı. Ağız açtırmadrnrz bize, sustuk. Ama yaptıklarrnrzı beğeniyor muyduk? Hayrr. Olanın bitenin pekAiA farkında idi,k. Çok defa köşemizden öfueniyorduk Öneınli işler üstüne verdiğiniz kötü kararlarr. İçimiz kan ağlarken, yine de gülümııeyereiı sorardrk: tr{er
i6B
uluorta:
yok rrıu bu memlekette?» diye; Erkekier cevap verdi size: <<'l|ok, erkek yok bu <<E::kek
memlekette!>>
İşte o zaman biz kadınlar toplandık ve Yunanistan'r kurtarrnaya karar verdik. Daha bekleyebilir miyd:k? Söz bızim artrk; susmak sırasr sizde. Aklrı,ıızr başınıza toplar, öğütlerimizi dinlerseniz, İşierinizi biz yctruna koruz. 169
i,,Tll,inirq|ılf.liililtl|lii
.
ARiSTOPHANES
PROBIJLOS * Sjz mi bizim işlerimizi? Bu kadarr fazla, dinleyemem artrk! LYSİSTRATA - Sus öyleyse. PROBULOS * Susayrm ha, senin önünde, cadr karr? Başı örtülü bir kadrnın önünde susmalç ha? öltlrllm de susmam. \ KLEONİKE _ At şu iği, al şu sepeti, topla eteklerini Ve başla yün eğirmeğe, sakrz çiğneyerek. Cenk işi kadın işi! KADIN KOROBAŞI - HaycJi kadrnlar, brrakrn şu testileri de Dostların yardrmrna koşalım. KADIN YARIM KOROSU zıplarım, - Hoplarrm, yorulmak bilmem, Iftrür dizlerim yere yrkılmam. Biz kahraman kadrnlar her şeye varı.z. Yürek bizde, incelik, güzellik, akıl blzde, Biz biliriz yurdu sevmesini, korumasrnr. Hadi kadrnlar, öfkeniz arttrkça KADIN KOROBAŞI
-
artsln,
Yaşlandıkça daha fazla yakan ısrrganlar gibi, ,Coşun, taşın, rüzgörlar bizden yana! Eros'larrn, Aphrodite'lerin tatlr LYSİSTRATA
-
nefesi Sararsa göğsümüzü, bacaklarrmrzr, yanrp tutuşturwsa erkeklerin kanınr, Yunanlrlar bize de gaziler diyecek bir gün. PROBULOS * Ne gazisi? Ne yapacaksınrz ki? İll< yapacağrmrz iş; erkeklerin silah LYSİSTa,ATA
-
Çarşıda pazaxda
omuzda,
taka satmalarrnr önleyeceğiz, 170
LYslsTRATA
KLEONİKE ı- Ah Aphrodite, gödter b ze o günleri! LYSİSTRATA - Yeter artık erkeklerin çarşrda
pazarda,
Zırhlar içinde ,aİgın boğalar gibi dolaşmalarr! PROEULOS _ Elbette dolaşaeaklar, erkeklerin işi bu. LYSİSTRATA -- Evet, ama gene de gülünç, kılıçlr kalkanlr bir erkeğin Minnacrk balıklar sEtrn alması.' KLEOMKE Hem de nasrl. Bir süvari ko,mutanr
-
_)
gördüm,
Uzun saçlr bir adam, atına binmiş, aldrğr bakla ezmesini tunç miğferine
Bir kocaka:rdan
.
Blr başkasr tepeden tırnağa silahlar Bir elintle mızrak,, bir elinde kargr,
doldurmasrn mı? içinde,
İrıcir satan kadınrn peşine düşmüş, Bir yandan da ha babam zeytinleri atrştrnyordu. PROBULOS - Peki, siz ne yapacaksınrz da bu
-"'':O"""n'
Bunca kargaşalığrn önüne geçeceksinir' LYSİSTRATA * o kadar kolay ki! PROBULOS * Ama nasrl? Söyle bakalım. LYSİST'RATA - Yünü nasıl i§lersek öyte. Yumak karrştr ml, ne yapat|z, B]r o ya,na çekeriz, bir bu yana çekeriz, hemen düzelir. Savaşrn da hakkından geliriz. Brrakrrsanız,'bir oraya elçi, bir buraya elçi, Düğümü çözeriz. PROBULOS * Ya, demek bulduğunuz çare bu! Sizin yününüz yumağınrzla her şey düzelecek ha? Ne akrl, ne alirl! 17I
i
,,,_,Tll
LVsisTRATA
ARiSTOPHANES
LYSİSTRATA
-
Elbette. Sizde de biraz akrl olsaydr,
işinizi düzeltirken, Blzim yünümüzden yumağrmızdan örnek i-{ı.r
alırdrnrz.
Sizin savaşlarınrz yüzünden yataklarrmrzda yapayalnız Yatanlar? iiaycii b:ze olan olclu ciiyelim, \ Ya evlerİnde yaşları geçen kız|at,'onlara ne demeli,.' PROBULOS - E::kekleı"jn de yaşlarr geçmiyor mu? LYSİSTRAT]A * Aynı ııcy değil; erkek savaştarr döndü mü. Yaşı geçmiş de olsa, tiızccik bir kızla evlenebilir, Ama kadınrn kısacık biı: mevsimi vat, O geçti nıi, kimse oıııınla evlenmek istemez, Oturup falrna baknıaktirn başka bir işi kalmaz. PROBULOS - Ama dünyada erkekler yaşadrkça, Erkeklik kaldıkça... LYSİSTRATA * Sen ya.ş;ıyacaksrn da ne olacak sanki? Gebersene! T.oprakta ycr bol, git bir tabut al kendine. Mezarına cörek koymali da benden. Na! (Elindekileri Probulos'a atar.) Al şunları da çelenk yap kendine! IilEONİKE * Bu bezler de benim hediyem olsun! (Başına bir seyler atar.)
PROBULOS bakalım? - Ya? NasılÖnce LYSİS'IRATA harn yün ne yapıIrr, Şöyle: - sonıa yalağrn Bir güzel yrkanrr, üstüne serilir, Tokmaklaria dövülüp kabasr ayrltlanır. Atina'nrıı, da tıpkı onun gibi kirini pasını, kötüsünü kabasmr defetmeli, Mevki sahibi olaca_ğız diye birbir]ne girip, Kördüğüm olanlarr tarakla ayırmalr, Bjrer birer kafalarınr koparmalr, Geriye kalan iyileri toptan bir sepete doldurmalr, Azınhk çoğunluk, yerli yabancr demeden, Hepsini bir aıaya koyrna}r. Bu memleketten göçmtis, Başka şeh;riere yerleşrııiş insanları. da Öteye beriye saçrlmış yün parçalan gibi toplamah, Onlarrn ipliğiııi de biziınkilere katrp Kocaman bır yumak hazrr].amalı. Sonra da bu yumakla haXkın hrrkasınr örmel:. Btı kadarrna pes! PROBULOS yumaklan, tokrnaklari ile yünleri, Kadnlar Iier işi di-izetrtecetrrler! O kadinlar ki Savaş ned.i.r rüyalarrnda hile görmemişlerdir. LYSİSI'RATA - Evet ama, geberesi herif, Deıdiiıi b:z çekiyoruz asrl savaşrn. B;z değll rniyiz d,oğurup doğurup oğullanrnızı gurbetlere yollayan FRO]3ULOS -- }Iaydi sus, eski dortleri depreştirrne. i,YSİSTRA!]ı\ -- B'z dsğil miyiz gençliğirıizin tadını çıkarmak ızarken,
var mr? carun cehenneme! Khanon'un sandalr seni bekliyor, Yola çıkamlyormuş sensiz. (Kadnlar uzaklaşırlar. Probulos üstiinü başıru silkeler.) PROBULOS - Vay canrna! Giirdünüz mü bana ettiklerini?
172
173
MYRRI{NE
LYSݧTRATA
b" çelengi de benden! (Kafasına bir avuç topralı atar.J Da,ha ne lAzırn? Başka bir isteğin
A1
-
+
LYSisTBATA
ARiSTOPHANES
G:deyim de arkadaşlar görsünler bu halimi,
'LYSİSTRATA
-
(Çıkar.) diye süslemedik iyi Yoksa seni şikAyet mi edeceksin?
Merak etme, ölümünün iiçüncü günü mezanna bir şeyler getiririm, (Lysistrata, Kleonike ve Myrrhine çrkarlar,) trRKEK KOROBAŞI -- Özgürlüğü seven uyuyamaz artık!
Hayclin, yutttaşlar, hazrr olun! ERKEK KOROSU - İş!n içinde iş var gibi geliyor bana! yoksa? gelecek mi devri Gene Hippias'ın zorbatık Sakrn Sparta'lrlar Kleisthenes'in evine srğrnrp, Bu tanrr düşmanr kadrntrarr coşturarak, Ekmeğimizi elimizden almasrnlar! ERKBX KOROBAŞI - Olacak şey mi kadınların yurttaşlarr azarlamalarr, Kalkandan kılıçtan dem vurmalarr, Üstelik de bizi düşmanlarımızla Barrştrrmaya kalkışmalarr Oiacak şey mi? Sparta'lrlara güven olur mu? Ağzını açmrş duran aç bir kurt gibidir Sparta, Büti.in bun]ar zorbalığa dönmek için Kurırlmuş bir kumpastrr, dostlarırn, Ama beni aldatamazlar, gözlerim açrk benim, Ve «eiimde kıiıcım mersin dallarrna sarılr,>> Dirndik duracağrm meydanda Aristogeiton gibi! (Vaktiyie zorbayr öldüren,kahraman Aristogeiton'un heykeli pozunda kollarrnr kaldrrarak dururlar,)
1l4
],
Sonra da bir yumrukta ezeceğim Bu tanrr düşmanı cada]ozları! KADIN IOROBAŞI * Vur ki, biz de benzetelim seni!'
Anan bi]e tanıyamaz olsun. KADIN KOROSU Dinleyin beni, yurttaşlar! Devletimizin hayatı ile ilgili bir mesele karşısındayız., Bu memleketin bütün şanma şerefine karıştık, Tanrrlarrna lıizmet ettik, Törenlerde, bayramlarda yer aldrk, Gereğince giyindik kuşandık... KADIN KOROBAŞI de şehre verecek, - Neden bizim öğütlerimiz olmasın?' Kadın doğmuş olmak bir suç mu? Üstelik de karmakarışrk olan işlerimizi Düzeltecek bir çare getiriyoruz. Erkeklerini kim doğuruyor bu devletin? Biz, Ya siz, zavallı ihtiyarlar, ne yapryorsunuz devlete? Atalarrnrzdan kalan hazineyi harcayıp duruyor, Yerine bir şey koymuyorsunuz, Sizin yüzünüzden ifiAsa doğru gidiyoruz. Var mr buna karşr bir diyeceğiniz? IIem sen kafamr krzdrrrrsan, Takunyayr çenene yersin! ERKEK KOROSU - Hoppala! Bütün bunlar hayasrzlık, soysuzluk değil de nedir? Kötüye varacak bu işin sonu. Arna erkek, sahici erkek kaldıysa ortalrkta, Önlemeliyiz bu belAyı. Soyunalrm, çrksrn erkekliğrmiz meydana! Sarrnıp sarmalanmak yakrşmaz erkeklere! |75
ARiSTOPHANES
I{aydi, ytirüye!.im yalınayak, Bir zarrıanlar iıürriyeti savunrnağa gittiğimiz gibi.
Bugün de ihtiyarlıktan siikinip, I(anrmrzrn kayrıamasr, e[mizin kolumuızun ıkanatlanmasr gerekiyor. E}IKEK KOROBAŞi -- Evet, evet, bu kadın krsmr bir frrsat bulınayagörsiin, Yeme;,ccck]eri halt yoktur. Bakarsrn gerniler yapirllp, ])enizlerde bile üstümiize saldırırlar. Hele bir biniciliğe cie kalktrlar mr, Bizi artık süvari o]arak bir kalem sil, Çünkü kadrn ata bindi mi, yerinden oynamaz, Dörtna]da bile sapasağlaın durur yerinde. Ressam Mikon'un yaptığ. Amazon resimlerini görmedin ırıi, Nasrl dövüşüyorlar erkeklere karşı? KADIN KOROSU - Tanrrlara yemin! Saframr kabartrrsan, Dökerim içimdeki zehiri, Seni de, seriinkiieri de öylesine pataklarrm ki. Anandan emdiğin süt burnundan gelir. I{aydi, biz de soyunalım, D:şlerimiz lsrrmaya hazrr ,olsun, Öfkemizin kokusu sarsın ortalrğı, Hele bir erkek çrksrn karşrmrza, Bakalım ağzından burnundan hayrr ıkalır mr? Daha da üstüme varacak olursan, Seni Ezopun kartalr gibi yutar, Yeniden doğururum. KADIN KO,ROBAŞI -- Sevgiii Lampito'm, Boiotia'lr İsmenia'm yanrrnda oldukça, vrzgelir bana! ,
l
LYSisTBATA
Üstüme yedi ferman da çrkarsan, nafile. Bir şey gelmez elinden, Sen ki yedi düvelin nefret]ni kazandın.
Daha dün bir şenlik için Boiotia'dan çocuklarrmın arkadaşr şipşirin bfu kızcağızı çağırdrm, gelemez dediler. Neden? Senin çıkardığın ferma.nlar yüzünden. -i. ı.sin gücün böyle saçma fermanlar çrkarınak, Kafanr koparmadıkça da, Çıkarmakta devam edeceksin. (Kaleden inen Lysistrata'ya) <<Ey yoluna başrrnı koydrığum ulu kraliçe, Neden kaşların çatık çıkıyorsun saraydan?>> LYSİSTRATA Şirret karı]ar! Kahredecekler beni! Bir türlü bırakmıyorlar dişiliklerini, KOROBAŞI - Ne? Ne diyorsun? LYSİSTRATA - Doğruyu söylüyorum, doğruyu. * Ne oluyor? Söyle, dostlarrna söyle. KOROtsAŞI LYSİSTRATA - <<Ah söylesem yüzkarasr, söylemeden de olmaz>> Kör olası! KOROBAŞI -_ Başrmrza geleni saklama bizden. LYSİSTRATA - Azmrş, kudurmuş haldeyiz krsacası. KOROBAŞI - *Eyvah! Eyvah demekten ne çıkar? Haijmiz LYSİSTRATA
bu.
Benim elimde değil artık ontrarr kocalarınc]an ayrrmak. Kaçan kaçana. Şimdi birisini yakaladrm, t77
F/12 176
A.RiSToPHANEs
LYSİSTRATA
Pan mağarasrndan çrkacak bir delik açmağa çalrşryordu,
Bir başkası iple aşağı kayryor, Birisi de düpedüz riüşman tarafrna geçiyordu. Hele biri saçlarrndarı yakalamasam, Uça uça Or-silokhos zamparaslnrn evine gidecekti.
Neler uyduruy,orlar, neler, evierine dönmek için! l{a, iste bir tane ctraha. Hey! Nereye koşuyorsun böyle? 1. KADIN _- Eve gidiyorum, Miletos'tan yün gelmişti de, I{urtlanır diye korkuyorum. LYSİSTRAT'A _- Kurtlanrr diye mi? Haydi, gir içeri
bakayım! 1. KADIN - Kör olayım hernencecik dönerim, Yünleri yatağın üstüne şöyle bir serer sermez. LYSİSTRATA - Bırak yünleri yerinde, işin yok evde. Ama yünierim gürültüye mi gitsin? 1. KADIN Gitsin gidecekse. I-YSİSTRATA i. KAD,IN - Ah başırna gelen! Nasrl iıüzüstü braktım yünlerimi evde! Bak, biri daha gidiyor yünlerini LYSİSTRATA
-
sermeğe.
Gel buraya! 2. KADIN -; Tanr'ılar bel6mı versin, Şöyle blr kılıfından çr,karrp döneceğim. LYSİSTRATA mr, - Hayrr çıkai:ma, sen başladın hepsi ister' 3. KADIN - Ey doğum tanrıçası! Yatağıma varmadan bı-ıralartia doğurtma beni! LYSİSTRATA -_ Ne saçmalıyorsun orda? l78
3. KADIN * Bırakın beni; doğurdum doğuracağım. I-YSİSTRATA - Ama dün gebe değildin. 3. KADIN gebeyim işte. - Ama bugün Ne olur, I-ysistrata, bırak beni, evime gideyim, Ebeyi buiayrm. LYSİSTRATA - Kime yuttuı:uyorsun? [Kadrnın karnınr yoklar:,) Nedir bu karnındaki? 3. KADIN -- Bir oğlancık. LYSISTRATA - Ne oğlancrğr be! Tencereye bcnzer
bir
D,ıır bakayrm heie.
şcy.
(Elbiselerini ara,r) Eaşrına gelen! Tanrrça_nrn miğferi! B:r de gebeyim diyorsun ha? 3. KADIN - Gebeyim diyorum sana, Zerıs'e yernin ederim ki gebeyim. LYSİSTRATA - Peki bu mİğfer ne oluyor? .3. KADIN Akrop,olis'de doğ-urursam, miğferin içine doğurayım diye. Güvercinler de öyte yapmryor mu? LYSİSTRATA - Lafa bak! Kuy,ruklu yalan. Hele ver şu miğferi de ElAleme gösterelim ne doğurduğunu... 3. KADIN * Ne yapaylm, ben Akropolis'te ululı4plyo"um artık, Athena'nın yrlanr uyutmuy,or beni. 4. KADIN Ah, ben de uyuyamryorurn: o yarasalar
-
O yarasalar, öldürecekler beni! 'ı79
yok mu,
]l
/
ARiSTOPHANES
lYSİStnarA - IIa,di ordan, Aklinız fikriniz. kocalarmrzda!
sersemler!
(Kadınlarrn birine dönerek)
Ya biz, bizim erkeklerimiz istemiyor mu bizi? Bunlarin da uyku girmiyor gözlerine bütün gece. Ama ne olur? B,iraz sabrr! Tanrılar bize zaf,ed müjdeliyor; At'amrza ikilik girmezse, kazanacağız. İşte bakın ne diyor tanrrlar. Aman söyle, ne diyor tanrrlar? 3. KADIN LYSİSTRATA Susun ve dinleyin öxıleyse:
-
(Okur)
Gün ola, tavuklar birlik ola, bir yere toplana, Horoz işe karışmaya, bir tavuktan yüz görmeye. O zaman işler düzele, Alttakiler üste gele, Üsttekiler alta gele, Zeus tanrr gümbürdüye. Kadrnlar üstte, erkekler altta ha? 3. KADIN Ama tavuklar arasrna ikilik girmeye, LYSİSTRATA Hiç bir tavuk tapınaktan tüymeye, Yoksa her şey bozula, Tavuklar çil yawusundan beter o]a! Kitap açıkça söylemiş. 3. KADIN Hey ulu Zeus, hey yüce tanrrlar! LYSİSTRATA - Öyleyse gevşeme yok! Haydi, herkes içeri! Tannlarrn dediğini yerine getirmezsek, yuf olsun bize! (Hep içeri girerler.)
ERKEK KOROSU -- Bir masal vardrr,
çocukken duy,duğum bir masal:
180
LyslsTBATA
I:]ir delikanlr varmrş, Melanion derlermiş adına. Zorla ev]endirmek istemişler delikanlryr; O rla kaçmış dağara gitmiş. [ssız bayrrlarda tek başına yaşamış, Kenfli ördüğü ağlarla tavşan avlamrş, Bir daha da evine clönmemiş: Öylesine ifoenirmiş kadrnlardan. Biz akh başrna gelmişler, Biz de Melanion gibiyiz. KADIN KOROSU var - Benim de bir masalrm Melanion'a karşı: Tirnon diye biri varmlş evsiz barksrz, Herkeslerden uzak, dikenlikler arasrnda yaşarmrş. Niçin çekilmiş dünyadan bu Timon? Erkek dostlarrndan olmayacak kötülükler, nankörlükier i
görmüş de, Hepsine lanet edip gitmiş. lstt" bu Timon kadınlarr severmiş. (Lysistrata Akropolis'ten çıkar.) gelin, çabuk, LYSİSTRATA - Hey kadıniar. Buraya buraya gelin! EİR KADIN -* Ne vaf, nedir bu çığlık? LYSj.STRAT"A. Bir erkek, bir erkek geliyor:
-
Azm.ı§, kucl_urmuş
bir
halde.
Aphrodite gözlerini karartmış olmalr. Eü, ınutlu ülkelerin tanrıçası, Göster kudretini, yap erkeklere yapacağrnr! KADIN Nerde? Nerde bu herif? LYSİSTRATA Demeter taprnağı.nrn önünden geçiyor,
-
KADIN
-
Amanrn, Zeus yardrmcımrz 181
olsun,
'U'"'
LYsisTRATA
ARiSTOPHANES
Blr erkek
sahiden.
kirrı olabilir? Görclünüz mü? Tanıyan var mr aranrzda-? MYRRHİNE - Var, var, eyvahlar olsun, lıenimki, Kinesias. göster kendini. LYSISTRATA - Haydi, Onu parrnaklıkta kaı:şrla, oyala, ağzrndan gir, Burnundan çrk, srrrt, krrrt, hem sokul, hern sokulma, Ne dilerse, ver, bir şeyi rıernıe yalnız: Hani şu üstüne yemin ettiğimiz ıkupanrn biidj,ğini, MYRRFINE - N[erak etme, biliyorum ne yapacağrmr, Ben de kalryorum, yardrm ederim LYSİSTRATA
-
sana,
Yangrnr körüklerim. Hayıii, sizler çekilin şimdi.
Ötelıi kadınlar gider. Kinesias girer, Kolla.rrnda bir çocuk taşıyan kölesi de
KiNESIAS - Kocasr, Paion'lu Kinesias. LYSİSTRATA A merhaba ciostum!
-
Adrnr sanınr ,duyrnamış dcğiliz;
Karrnrn ağzımdan düşmcz. Eline bir yurnurta, bir ayva geçti mi, <<Ah Kinesias olsa da yese!>> der durur. KİNESİAS Ah canım ka.rrcrğrm! ' LYSݧTRATA - Evet, Aphrodite tanrğımdrr, Söz kocalardan açıldıkça, senin karrn: <<Bütün erkekler hiç kalır Kinesias'rn yanrııda> der. KİNESİAS çağır onu bana. - Git Ya? LYSİSTRATA Ne verirsin bana çağırrrsam? KİNtrSİAS Bunu veririm, Zeı-ıs hal.:kr için, istersen
-
al.
lKaba bir jest yapar)
Tekerlek işkencesine uğramrş gibiyim. LYSİSTRATA - Kim o? Kiın o nöbetçiieri geçen? KİNESİAS - Bcn. LYSİSTRATA - B:r erkek mi? KTNESİAS _ Erkelç ya, elbet. LYSİSTRATA _- Defol oradan! kovacak? Kİ,NESİAS - Kinı oluyorsun sen beni LVS]STRATA - Gündüz nöbetçisi. KİNESİAS - Tanrılar askrna, bana Myr;:hine'yi çağır, IJSİSTRATA * V{yrrtiine'yi mi çağ"rra3ırm? Sen kimsin?
Olanr veririz alrrsan. LYSİSTRATA Peki, gidip çağrayım. KINESİAS - çabuk ol, çabuk! Elvden gitti gideli, tadr tuzu kalmadr yaşamanm. Ayak atmak istemiyorum içeri. Bcmboş geliyor bana her taraf, Kasvet çöküyor içime. Ağzrmrn bile tadı kalrnadı. Rahat durmuyor ki cenabet! MYRRHİNE (içerde Lysistrata'ya söyler} Seviyorum, seviyorum, ama sevgime aldrrdığr yok ki! Ne diye gideyim yanrna? KİNESİAS - Myrrhine'ciğim, tatlım benim, Nedrr bu bana ettiklerin? İn aşağı ne olur!
182
1B3
peşinden gelir.)
KİNESİAS
:),
-
Vay başrma gelen! Ne gerilrrıedir bu, kazık kesildim
ARiSTOPHANES
LYSİSTRATA
MYRRHİNE - Zeus canrml alsrn, inmeyeceğim, hayır!' KİNESİAS * Yahu,.ben çağrrıyorum, nasıl inmezsin? MYRRI-iİNE Ne diye çağırıyorsun? İhtiyacrn yok ki
-
KİNESİAS
-
MyRRItiNtr l<İXPSİeS
-
bana.
İhtiyacım yok ne keiime! Öleceffm
Yahu!
- Ben gidiyorum. Dur, arnan gitme, bari yavrrıcuğunu dinle, {Çocuğa)
Anneni çağrsana sen! ÇOCUK -- Anne, anne, anne! KİNESİAS - Nu oluyor sana, çocuğuna da mr
Altı gündür ne yrkandr, ne de rneme
acrmryorsun?
emdi.
MYRRHİNE - Acrnraz olur muyum hiç? Ama ç,ogugun hali babasına vrz geliyor. KİNESİAS çocuğunun başı için gel. - İr, yalvarırrm, 'çaresiz. MYRR}IİNE Ah :bu analık! Ne İhiyorum,
-
KİNESİAS (kendi kendineJ
_
yapayrm?
Vay canrna! Amma
da
gençleşmiş,
Gözleri de sanki bir başka türlü güzel. Öfkesi, bana boş vermesi büsbütün çıldrrtıyor beni. Get kötü MYRRFIİNE (çocuğu kucahna alır) babanrn cici çocuğu! Gel anasınrn bir tanesi! hal]ere KİNESİAS - Elin karrsına uyup niye bukorsun beni? Hem bana eziyet ediyorsun, hem keııdine, (Öpmek ister.)
MYRRHİNE
-
Dokunma bana, çekil! 784
KİNESİAS - Ya evdeki öteberimiz ne olacak? Seninkiler, benimkiler? Ne olacak hepsi yüzüstü? MYRR}IİNE Bana ne! - Örgünü KİNESİAS tavuklar didikliyor, Öteye beriye sürüklüyor, Bundan da mr sana ne? MYRRHİNE - O da umurumda değil. KİNESİAS * Ya Aphroclite törenleri? Bunca zamandrr kutlamadığın? Onlar için de mi gelmczs;n? MYRRHİNE Siz anlaşıp savaşa son vermedikçe, iü
-
dönmem,,
Zeus tanığım ,olsuır!
KİNESİAS Peki, jstc.r]erse onu c]a yaparlz, MYRRHİNE - Peki, isterlerse ben de eve dönerim. Ama şiındilik yeminliyim. KİNESİAS Hiç olmazsa bu arada gel bir kez
-
sevişelim-
MYRRHİNE - I{ayır, olmaz; Ama bu seni sevmiyorum demek değil. KİNESİAS Seviyor musun? Öyleyse sevişelim,
-
Myrrhine. Tuhafsın! Çocuğun önünde mi? MYRRHİI.{E -Yok canrm. KİNaSİAS Çocuğu eve götür, Manes. İşte, çocuk gitti. Uzatma artrk, hadi gel. I\{YRRHİNE -- İyi, arna nerde? KİNESİAS Nerde mi? Pan ınağarasr tam yeridir. Ii,IYRRHİNE - Ama Akropolis'e nasrl temiz dönerim sonra? KİNESİAS Kolayı var, Klepsydra çeşmesinde yrkanrrsrn.
185
itFçr
LYslSTRATA
ARiSTOPHANES
MYRRHİNE -_ Peki ama yeminim? Bozayrm
ml,
delirdin mi sen? KİNESİAS Boş ver yemine, günahr benim bo5murna. MYRRHİNE Peki, gideyim bir döşek getireyim
-
KİNESİAS
-
MYRRHİNE
İsternez, yere yatarrz, olur biter.
-
öyleyse.
Hayrr, dargrn da olsak, seni yerlerde
KİNESİAS (seyir,cilere)
yatıramam. (Çıkar.)
-
Görüyorsunuz ya, bu kadrn beni seviyor,
Belli artık. futYRItHİNE (bir kerevetle döner)
çabuk uzan. -berrİşte, de soyunayrm.
Aaa olmadı, gidip bir hasrr getirmeliyim. K1NESİAS - Bırak şimdi hasırr, istemez. MYRRHİNE - Çıplak kerevet üstünde yatrlrf, KİNESIAS - DurÖp.seni bir öpeyim I/IYRRHiNE
-
bari.
ml, aYrP'
(Gene gider.)
Vay, vay, vay, vay, çabuk dön, çabuk! KİNESİAS (bir MYRR}{İNE hasır getirır) hasır, Uzan, - İşte ben de soyunayrm. Eyvah1 Yastığın yok. KİNESİAS __ Yastık mastrk istemem ben. MYRRHİNE _- Ama ben isterim.
(Gene gider.)
KİNESİAS -* Vay başrma gelen! Sofra başrnda Herakles'e döndÜk! 1B6
MYRRHİNE (yastıkla gelir)
Haydi, kalk ayağıı, kıılkl (Yastığ arkasrna dayar.)
-
Şimdi her şey tamam KİN1SİAS _ Evet, lrer şey tamam. Hadi gel cantnı. MYRRHNE * Dur göğsürnü çOİeyim. Ha, ama bak, barışı yapacaksrnrz. Sakın beni aldatmrş olmayasrn? KİNESİAS _- Yerrıin eclerim ki hayır. Başım için! MYRRT{İNE * İyi ama örtünecek bir şeyin yok. KİNESİAS İstemem ijrtü mörtü, seni istiyorıım. * 1\,'i'YRRFI[NE Acele etme, geleceğim, drır biraz.
(çıkar)
- Öüdürecck örtüsii mörtüsiiyle. MYRRHİNE (clöner) * Kalk ayağa. KİNESİAS * Zaten kalkmrşım. MYRR}iİNE - Koku süreyim mi sana? KİNESİAS _ Yetti yahu, isternem! MYRRI{İNE * Yoo, Aphrodite hakkr için, KİI.iESİAS
İstesen de istemesen de süreceğim.
_ Ey
ulu Zeus! Yerin dibine geçir şu kokuları. ile |Jzat döner.J }{YRRHİI\TE fbir şişe elini, al. KİNESİAS
..
KİNESİAS (hoklayarak)
- Bir
Surun. şeye benzemiyor bu koku, sacie işi uzatıyor.
1\{YRRIItNE -_ Tuh, gördün mü başıma geleni, Yarıhşlıkla Rhodos yağı getirmişim! KİNtrSİAS __ İyi, iJri, kurbanın olayım, lralsın. MYRR}iİNE - Çocuk musun, h!ç olur rnu? (Gidcr.) 1E?
::'.
LYsisTRATA
ARisToPl-{ANEs
KİNESİAS
-
Yerin dibine batsrn bu kokularr icat e'deııl
MYRR}{İNE {döner) -- Al şunu, KİNESİAS * Görmüyor rnusun, el-im meşgui, Gel yat artrk, getirme bir sey. h4YRRHİNE Peki, baş üstüne, dur sanclallarrmr
-
Çoze}nm.
Arna, sevgilim, barış için oy vereceksin, değil rni? tKaçar gider)
KİNESİAS
-
Ifüşüniirüz.
lEtrafına lıakrrıır, Myrrhine'yi göremez.) Öldürdü, tüketti bu kadin lıeni, Canrrnr çıkardı, üstelik de srvrştr gitti. Ah, nedir bu başrma gelen! Güze]ier güzeli karrm beni isteıııedikten so]ıra, Kime balta olayım? Kim besleyecek bu yavruyu? Atina katina ncrdesiniz?
Bir sütnine bulun benim yavruma. ERKEK KOROBAŞI - Vah zava||ı delikanlr, nedir
bu gelen! başrna
Yanar tutrışursun elbet. Fena, çok fena, ben de acryorum sana. Hangi can dayanabiliı, lıunı? Hangi kan, hangi direk, haııgi yürek, hangi bei lıangi.. Zeıs, nedir bu çektiğim? Nedir bu KİNESİAS
-
işkence? gördün soktu ne hale mü trRKEK KOROBAŞI - Ya, seni pis karr, hain karr! KİNESİAS - Iiadi be sen de! Sevgili karrm, şeker kanm benim! 188
ERKEK KOROtsAŞI - Ne? Şeker mi dedin? Şirret, bir şirret o be. Dilerim Zeus'ten aparlanıp toparlansrn,
Harman olup havalansın. Kaı:gılar burgular, Direkler mertekler Üslüne yağsın! (Sparta'dan bir sözcü gelir. Mantosunun önü lraba.rıktır. Bir Atina'lr onu karşılar.)
SÖZCÜ - Atina'nrn senatosu nerde? Şehir meciisi üyelerini de görsem olur, Bir haber getiriyorum. ÜYn - Kimsin sen? İn misin, cin misin? SÖZCÜ - Ben Sparta'l.ıların sözcüsüyüm, Delikanlr, barış üstüne söz getiriyorum. ÜYr - Bir de kazık getiriyoısun galiba. SÖZCÜ Ne, ne kazrğı? -Peki, ÜYn ne kaldirryorsun mantoyu öyleyse? Yolda karnrn mi şişti nedir? Bu adam ,deli. SÖZCÜ ÜYE (sözcünün mantosunu açarak} * İşte bu kazık değil de nedir? Değil, canım, zrrvalama. SöZCÜ İİYE -= Peki, nedir bu öyleyse? Bir ferınan, bir Sparta fermanr. SÖZCÜ ÜYn - -Fermana bak da süngüye davran. Peki, söyle rre var ne yok Sparta'da. Bütün Sparta gece gündüz ay.akta. §ÖzCÜ
-
iıTe ;ıapacağrrnrzr şaşrrdrk.
ÜYP
*
Peki, ne,dir derdiniz? Pan'ın bir oyunu ınu? I{ayrr, galiba Lampito'nun bir oyunu. SÖZCÜ
-
189
LYsiSTRATA
ARisToPHANlES
Bütün Sparta kadıntrarr onunla birlik olup, Kocalarrna isyan ettiler. ÜYn - Peki, ne durumdasrnız? SÖZCÜ * Kötü dururndayrz! gibi. İl<l ntil<ltm dolaşıyoruz yollarda fener taşır b'le ucunu parmaklarrnrn kadınlar Bau,:ş yaprlmadrkça Koltl.atmayacakXarmış erkeklere. ÜYn - Anlaşrldı,]bu karirnlarrn toptan bir ayaklanrnasr, I{adi, git söyle, bize taırı yetkili elçiler yollasrnla,r, konuşalrm.
Ben de nıeclise haber vereyim, sözcülerini seçsinler, SöZCü - 'iamam, koşa koşa gidiyorum. (Sözcü soldan, üye sağdan çüarlar,) EP"KEK KOROBAŞI
azglr. hayvan, - Kadindan kadrnrlan azgın ateş yoktur
değli6i,, Bunu bildiğin halde, yine -benirı.le aşık atmaya kalkıyorsrın bende bulursun, dostlufu sağlam en Oysaki istesen, ,ol ki kad_ınlardan bilrniş ERKEK KOROEAŞI -_ Şunu nefret ettiın, Nefret ediyorum, nefret edeceğim! KADIN KOROBAŞI _- Peki bu yolrla devam et, Arrıa ben yine de seni bu perişan ha,lde brrakmayacağrm" Pek gii]ünçsün böyle çırılçıplak. I1a.di, gel al şu mantonu üstüne. (Öbür kadınlar]a birlikte erkekleri g;iydirirler, ) ERKEK KoRo,tsAŞI - Zerrs razr olsrın sizden! Bu iyiliğinize diyecek yok,
IIiç bir pars ondan KADIl,i KOROBAŞI
cla}ra. be161r
190
Demjn kötü bir öfkeye kapılıp soyuırmuştum. KAI}İN KOROBAŞI erkeğe - Bak şimdi_ daha fazla benzedirı, Daha da az gi"ilünçsün. Kafamı_ krzdrrmasaydın, Şu gözlerindeki sineği de çıkarırdrm. trRKEK KOROEAŞI bu sinekti. canrrnl - Ha, demekyakan demindcrı beri. A1 şu yüzüğü de sineği cıkar gözümden, Sonra da bana göster. KADIN KOROBAŞI kötülük - Iladi gel çıkarayım, sende ka]sın. By Zeas, amrna cla koca sınekmiş bır be! (Çıkarır} Bak, bak, hangi bataklıklar besierniş bu canavarr? ERKEK KOROBAŞI Kuyu açar gibi - Eline sağlık! deliyordu gözümü yezit! Öyle olmuş |çi, çrkar çrkmaz, sel gibi yaşlar akıyor gözürnden.
Peki, peki, gel yaşlarrnr sileyiın, KADIN KOROBAŞI Sonra da seni bır öpeyim. ERKEK KOROBAŞI - Öpme! KADIN KOROBAŞI - İstesen de öpeceğim, istemesen rje. ERKEK KOROBAŞI - }Iadi öyle olsun, ne yapalrm. Ah, sizler insanrn ağzınr7an girer, bııfnundan
Yanlış söylememiş şu mrsral söyleyen: «Bir belA ki, ne onsuz yaşantr, ne onunla.>> Haydi barrşa.lım. Ben size çatmayacağrm artrk, 191
çikarsrnız
!:
ıl]
i4j",
,r,],ij
ARiSTOPHANES
Siz de bana çatmayrn, Haydi birleşelim ve hep bir ağzdan Türkü söyleyelim! BİRLEŞMİŞ İKİ KoRo
ÜYP - Lysistratalyl arlyorum. Lysistrata]nerde? Biz erkekler pes diyoruz gayrL. r,|
;jT#itr"ril"J]}l İij;".
,
İyi şeyler söyleyeceğiz, iyi şeyler, ya]rnız iyi şeyler! Yetti gayri gör,düğümüz kötülükler, .Haydi, kadrn erkek herkes dilesin ne dilerse, Altrn rrıı" istiyorsunuz? İşte şurda altrn, Kucak kucak, alın alabildiğiniz kadar, Barrş lçinde yaşadrkça, bu altrnlar hep sizin, Kimse İlrO"n guri alamaz, barrş ol,dukça, Hadi alalıü misafirlerimizi, gidelim evimize, Güzel yemeklerim'rz var, kurbanlar da kestik, Erken gelin, hamarndan çrkar çrkmaz hepiniz, evinize girer Çoluk çocuk, sorgusuz sualsiz, kendi gibi... çıkar kapalı! kapr Hayr çrkrnayrn, çünkü.. ERKEK KOROBAŞI - İşte Sparta elçileri, acayip_ krliklarryla. bakahm, Söyleyin Selhm size Spartalı'lar!
Ne durumdasrnrz? BİR SPARTALI - Ne söyleyeyim? İl<l ntll<ltım olduk, nerdeyse.
*
Görüyorsunuz
berbat halimizi,
Vah zava]lılar! Size de olan oldu demek. Pes dedik, pes! SPARTALI - O kadar ki, yandrft bittik, Barış istiyorlar, barrşalrm, Bütün şartlar kabul. (Şehir meclisi üyesi
ERKEK KOROtsAŞI
192
Nerde Lysistrata? SPARTA'LI _ Al bizden ,de o kadar. Haydi, banş. istiyıorlar madern, barrşalrm ÜYP - SelAm Spartalrlar, Nedir bu başrmıza gelenler? Yazrklar olsun bize! SPARTA'LI Dofuu, yazrklar olsun bize! Biz er,kekler bu hale düşmeli miydik? UYE Peki anı-a, Spartalrlar, siz ne diye gel<iiniz
-
buraya?
Ne istiyorsunuz? SPARTA'LI - Barrş istemeye geldik, barrş. ÜYE ,- Aman, Zeas tazı olsun sizden. Biz de barrş istiyoruz. Haydi, bulalrm Lysistrata'yr öyleyse. Ne bekliyoruz? Nah, işte Lysistrata, geliyor Lysistrata. (Lysistrata Akropolis'ten çıkar.) SelAm sana, kadrnlarrn en ERKEK i(OROBAŞI
-
kabadayisı!
Bugün senin günün: İster iyi ol, ister kötü,
İster sert ister yumuşak, ıster deli ister akıllr. Biz Yunanlrlar pes diyoruz sana. sen ne dersen o olacak. LYSİSTRATA - İnsanların yüreği bu krvama geldi mi, İşleri düzeltmek kolay 193
çl19
T$,tr i t
,i,
.
ARiSTOPHANES
i;.
li
,ii
Siz bana brrakrn gayrl. Nerde Barış perisi?
(Yarıçrplak güzel bir genç krz havadan iniverir.)
Haydi, Spartalrları ellerinden tut getir; Ama erkekler gibi öyle hoyratça değil, Bir kadına yaIaşan incelikle, tatlılıkla,
(Barrş perisi
Spartalrlarr
ge{ir.
(Barış perisi, Atinalılarr getirir,)
Spartalrlar, siz şöyle yaruma, siz de şuraya, Atinalılar! kadrnr şöyle der: Şİmdi dinleyin beni: Euripides'in bir <dler ne kadar kadrnsam da aloi var kafamda,>> Ben de pek akılsrz değilim. Babamdan ve yaşlr kimselerden gok şeyler öfferıdim, Madem bu fırsat elime geçmiş, Bir çift sözüm var size söyleyecek: Ey Yunanlrlar, sizler ki bir ailenin çocuklarr gibisiniz, Aynr tanrılara kurban keser, Olyrnpia'da, Thermopylai'da, Pytho'da, Daha nice nice kutsal yerlerde birleşirsiniz, Böyle iken, nasıl olur da, siz Yunanlrlar, Düşmanlarınrz barbarlar size karşr bıçak bilerken, Birbirinizi öldüriir, Kendi şehirlerinizin altrnr üstüne getirirsiniz? «İşte sözlerimin başr burda biter,>> ÜVE 1narış perisine yiyecek gibi bakar,) - Biten , bir şey varsa, o da benim, ben", Spartalrlar, LYSİSTRATA Şimdi sizesöylüyorum, perikleidas gelip spartalr Bir zamanlar sizin öz oğlunuz 194
Şu mermerler üstüne diz çökmedi mi? Krzıl urbalar içinde sapsarr kesilmiş Atinalılardan Bir ordu istemedi mi? O zaman zor,daydrnız. Tanrrlar da kumrştr size. Kimon dört bin Atinalr ile gitti, kurtardı Sparta'yr. Bunu yaptr mr, yapmadr mr, Atir.ıalrlar? Buna karşr siz şimdi bizim şehirlerirnizi yrkıyorsunuz. ÜYU Lysistrata, olmaz bu yaptıkları. - Dofurıdur, SPARTA'Ltr Olmaz bu yaptrğrmrz, doğrudur. (Kendi kendine, Barı,ş perisini göstererek) ]
birer birer getirir.)
Haydi şimdi Atinalılarr
LYsisTRATA
Ama bu kadar güzel bacak da olmaz ki!
LYSİSTRATA
- Ya
siz Atinalılar, §ize hatrr mr edeceğirn sanryorsunuz?
Hippias'rn bıoyunduruğu altrnda inlerken, Spartalılar gelip tek başlarına silah arkadaşlığr etmediler mi sizinle? Onlar olmadr mr özgürlüğtinüzü kurtarrp, Sizi alnı açık gezdiren? kadına SPARTA'LI (Lysistrata'yr göstererek) - Böyle can kurban! ÜYE 1Barış perisini göstererek) - Biiylesine de ben kurbani LYSİSTRATA _. Birbirinize böyle yardımlar etmişken, Ne ,diye dövüşürsünüz? Söyleyin, nedir bu öfke, bu kin? Anlaşmak, barrşmak için Elinizi kolunuzu bağlayan nedir? SPARTA'LI (perinin bacaklarrnr göstererek) - Bizim istediğimiz şu mahut bölge. Verin bize, barışahm. 195
A,",
. ,
ARİSTOPHANES
bölge, dostum?. . Bunca zamandrr sizden ist,eğimiz bölge:
LYSİSTRATA Hangi
SPARTA'LI Pylos bölgesi. rlYn - Hayrr, o bölgeyi alamazsrnrz l,YSİSrnere -_ Verin gitsin, canlm, o bölgeyi, ÜYn -_ Nasıl olur, ne kalrr bize? Siz de ıkarşrlık başka u", LvSİSTRATA '=lr*rlxu"r.
-
olabiİir, Siz önce bize Ekhinos boğazrnr,
ÜYn
- Ha, bu Melia ağzını, Megara kolunu verin, SPARTA'LI * Olur mu? Nasıl veririz LYSİSTRATA _ Verin canlm,
bu kadar yeri?
,için Değer mi aüz, burun, kol, bacak Bunca gürültü patırtrya? girişelim, ÜVg - Ben artık sıoyunuyorum, Ası] işe SPARTA'LI --- Al benden de o kadar, sonra LYSİSTRATA - Hele bir barış olsun,
Şimdi
gidin,
,
soyunursunrız, _
Birioşiklerinlzle konuşun, bir sonuca varın, sonucu? tr,YE - Sen ne söylüyorsun, ne Biz son ucumuza vaİmlşrz, di]eği var artık, İr.r.k mirleşik, - hepimİzin bir tek Bizim de ijyle, hem de_nasrl! ŞAlİİlLI bile ÜYB - Karystos'un ipini satmiş erkekler Aynr sonuca varm§, İŞsismere - Peki öyleyse, Şimü kendinize çekidüzen misafiri kadrnların Temiz temiz gelip Akropolis'te Sepetlerimizde ne varsa yiyip içelim, Orada karşrlrklr yeıhinlerimizi edef, 196
],|l]!]|El,
'
i
LYslsTBATA
Sonra karrlarrnızr alrp gidersiniz. ÜYn - Haydi ne yapacaksa}, çabuk yapalrm. SPARTA'LI - Gidelim nereye gideceksek. fAlıropolis'e girerler.) KADINLARIN YARIM KOROSU -- Halrlar, işlemeler, yün yataklar,, ince kumaşlar, Altın bilezikler, küpeler, nem varsa, Alrn, size feda olsun! Gelsin alsrn herkes, Çocuklarına, gelinlik krzlarrna götürsün! ilepinizi çağrrryorum: Gelin, her şeyimi alın götürün! Kaprlar, sandrklar kapalr ise, zorla açarsrnız, Açar bakarsrnrz ki... Bir şeyler yok! Bakar bakar zrrnrk ;bile görmezsiniz. Ama sizin gözleriniz, Benim gözlerimden daha [<eskinse, başka. Yiyeceğiniz yok mu? Çoluğunuz çocuğunuz aç mr? Gelin bize, girin ki|ere. Misk gibi buğdaylar sizin olsun. Fakir fukara gelsin,
Çuval çuval taşrsrn. Ama kimse kaprma yaklaşayrm demesin: Köpek saldırdr ml, vay haline! ÜYe (Akropoüs'in kapısrna vurarak, Kadın Korobaşına) - Aç kapıyı, çekil önümden! (Kapının önüne y!ğlan kadınlara) Ne duruyorsunuz burada? Çekilin, yoksa yakarım sizi bu meşaleyle. Hayf, bu kadar kalabalık fazla. I97
ABiSTOPHANES
tYsısTRATA
Hadi neyse yakmı5ıorum sizi. Ama ille de istiyorsanrz, Sizi memnun etmek,için bu zahmete katlanrrrm. BİR ATİNA'LI, * yak ki biz de yakalrm. tİYE - Haydi çekilin! Çekilmiyor musunuz? Yoksa saçlarrnrzrn yerirıde yeller eseceği gündür. (Meşaleyi yaklaştırrr, kadrnlar .
gider. İhtiyarlar
korosuna.).
Siz de gidin. Spartalrlar ziy,afetten sonra. güle güle dönsünler.
(Ihtiyarlar korosu da çrkar.) BİR ATİNA'Ltr _ Görütmedik bir ziyafet! Doğrusu Spart'alılar bile hoştu bugün. Bizi şarap uslandırmrş olacak. Misafirlerimize ne kadar iyi davrandık. ÜYE - Tabii canım, içmedik mi zrvanadan çrkıyoruz biz. Atinalrlar ben^i dinlerse, devletler arasr işleri Hep sarhoşken görmeliyiz. Sparta'ya gittiğimiz zaman, hiç içmiyoruz, Bu yüzden de her şeyi büsbütün, karıştırrp dönüyoruz. Adamlar iyi bir şey söylediler mi, dınlemiyoruz. Söylemedikleri ne varsa, onu bulup söylediniz diye tutturuyoruz Ve tabi1 bir türlü anlaşamryoruz. Bugün tersine ne iyi anlaştrk, Birbirimizden ne kadar hoşlandık! O kadar ki, her kafadan bir ses de çüsa, uyuşuyorduk. Biri bir türkü tuttursa, aman ne güzel diyorduk. (Kovuianlar geri gelir.) Bak geliyorlar gene. 198
Defolun buradan, dayak düşkünleri! (Gene giderler.l
'
BiR ATİNA'LI _ Hah, işte çrkryorlar.
9
(Spartahlar ve Atinalıların korosu bir zurnacr ile girerler. Arkaların.
xil"rjlHr?-,lffj3
Lysistrata
BİR SPARTA'IJ (zurnacıya) ._ Çal, dostum, çal! Bir
güzel türkü de söyle bize, Atinalılar ve Spartalılar için bir türkü. ÜYE 1zurnacıya) - Çüar çifİenaranı, tanrılır
Bir horon çevrilsin, bir horon! BİR SPARTALI türkülerİn tanrısr! - Eyperisi Bu delikanlıya ilham y,olla.
aŞkına!
Anlatsrn ;bize şanlı günleri, An]atsrn nasrl dövüştük, Atinalılarla yan yana Artemision'da, Nasıl saldırdık yabandomuzları gibi gemilere, Nasrl yendik Persleri! Neydi o küıkreyişimiz Leonidas'ın ardrndan! Köpükler saçryordu y:d.z:dırnd.z giızrtmiiz. Karşrmuda kurn gibi kaynaşıyordu Persler. Ey Artemis, avcı tannça, Atamıza gel, barrşrmrzr kutla, Birliğimizin uzun ömürlü olmasrnr sağa. Anlaşmamrz hayrrlr, dostluğumuz bereietli olsun! Aramıza kurnaz tilkiler girmesin gayrı. Gel yanımrza, Avcı Bakire, gel yqnrmıza! ÜYn * Hay.di şimdi Spartalrlar, 199
,T;-
ARiSTOPHANES
LYSİSTRATA
Madem artık her şey gönlünüzce oldu bitti, (Larrıpito'nun arkasmdaki kadınlan göstererek)
Alın götürün bu kadrnlarr.
(Atinahlara)
siz de bunlarr. Kocalarr karrlarrna, karıları kocalarrna sokulsun. Tanrrlar aşkrna hora tepelirn! Düğün bayram odelim, Bir daha da aramrz açılmasrn! ATİNALI'LAR KoRoSU koro, Üç Güzeller'i, - Gelsin Artemis'i çağrralrm, İkiz kardeşi Apollon'u, korolarrn başr, Dertlere devi tanrryr çağıralım! Mainad'lar arasrnda Gözleri parrl parıl yanan Bakkhos'u çağrralrm! Zeııs'ıJ çağrralrm, ateşi gökleri saran Zeus'u, Heybetli karrsr Hera ile birlikte. Ardrndan bütün tanrılar gelsin, Giirsünler bizi btı güzel barış gününde. .A,lalai, alala, io, io, paian... Srçrayrn havalara, hora tepin Bir zafer şenliği yapar gibi. İhai, evhoi, evhoi, evhai, evhai!.. IIYE * Spartalrlar, bir daha duymak istiyoruz sesinizi! BİR SPARTA'LI _ Ey Sparta'nrn perisi, Sevgili dağnı brrak da, Gel yine yaıumtza, Kutla bizimle Amyklai tanrlsrnı, Tunç taprnaklr Athena'yr, Kahraman Tyrı,daros ofullarrnı. 200
Haydi yiğitler, bir adım daha, Haydi hoplaym bir daha, Uçun kuşlar gibi. Horıonlarr seven Sparta'run gönlü hoş olsunİ Srçrayalrm dere boyunca, Zıplayan krzlar gibi, Tozu dumana katan taylar gibi. Dağılsın rüzgArda saçlarrmrz, Bakkha'lann saçları gibi! (Hepsi, şarkrlar, danslarla çıkar.}
20L