TOF#7

TOF magazine

Zevende uutgaeve

PAU’S ZEEBÊÊSTEN

de nieuwe rubriek van onze eilandicus

OUDE LIEFDE ROEST...NIET

AKKERRAND Met gratis TOF ZAED

GELOOF OP FLAKKEE Geloof, hoop en veel liefde

FAUNAPARK

Coen veugelt het uut

Leendert van Nimwegen Grime passionnel; grimeur van de sterren

TOF magazine is op geselecteerde plaatsen beperkt gratis verkrijgbaar

Oplage: 5.000 stuks

Nah kiek noe toch weer wat ‘n gaeve verhaelen.

Colofon TOF magazine #7 Uitgiftedatum: 13 december 2018 Copyright © 2018 stichting Trots Op Flakkee Coverfoto: Leendert van Nimwegen © Design: Alex van Kampen Drukwerk: Drukkerij Damen Eindredactie:

Alex van Kampen Gert van Nieuwaal Moniek Bakelaar Mie-Wah Pang Lianne Mulder Anne Karsbergen Jaap Reedijk Pau Heerschap Kees van Rixoort Marijn Pannekoek Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, door middel van druk, fotokopieën, geautomatiseerde gegevensbestanden of op welke andere wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van stichting Trots Op Flakkee.

Inhoud TOF magazine #7

4 N’TUURLIJK

6 LEENDERT VAN NIMWEGEN 10 AKKERRAND 12

FORD DUQUESNE

14 PAU’S ZEEBÊÊSTEN 18 CARWEI 20 TOFFE KIEKJES 22 VEKANGTIEWARUK

26 KOMMERSOUWE BOT’N 28 TOFFE MAENSE KIEKE 32 HALT OF IK BIJT

34 GELOOF EN EEN HOOP LIEFDE 38 HAVENKANALEN

42 KERSTVERHAAL 44 FAUNAPARK GETEST

46 STELLETJES VAN TOEN EN NU 50 WAH GAE JE TUIJE

52 VURKJE PRIKKEN 54 DE HOEK VAN ST JAEPE

56 KIKA KEES 58 DANKIE

Aan deze editie werkten mee DIT IS NIET HET GEHELE TEAM, DAT PAST NIET MEER OP ÉÉN PAGINA...OMMERS

Onze splinternieuwe toffers Jorne & Angela

De zesde editie gemist?

Geen nood, want die is nog online te lezen op www.trotsopflakkee.nl.

Is’t geen plaetje?

Als je goed kijkt is er veel moois om je heen te zien. Prachtige plaetjes die ons eiland zo bijzonder maken.

Heel veel natuurlijk schoon is te vinden op onze akkers of in de lokale natuurgebieden. Soms is de schoonheid verborgen onder water in de zandplaet. Of die prachtige opgeknapte oldtimer met een blauw/ witte nummerplaet, die de hoofden in het straatbeeld doen draaien.

Maar niet alles is natuurlijk schoon. Soms heeft de mens een beetje extra nodig om er een mooi of opvallend plaetje van te maken. Zoals Europees beste grimeur Leendert van Nimwegen dat doet. En weet je dat er op ons eiland heel vroeger is gevochten om de Plaet? Jaeh.

Gelukkig zijn er nog heel veel mooie plaetjes die door onze trouwe volgers worden ingestuurd als TOF kiekje, waar we allemaal erg van genieten.

Maar het mooiste plaetje is vaak dichtbij te vinden. Kijk maar naast je. Die geweldige vrouw of man die al jaren lief en leed met je deelt. Lees maar over de mooie liefdesverhalen tussen de mens, het geloof en de beestjes in onze lokale dierentuin. Een editie vol mooie plaetjes en praetjes.

Hopelijk genieten jullie er net zo van als wij!

Toffe groet van Team TOF ALEX, GERT, MIE-WAH, MONIEK, LIANNE, ANNE, JAAP, PAU, KEES, LEONARD, EDWIN, MARIJN, NIENKE, ANNE-MARIE, NICOLE, CORINE, COEN, ELLEN, JAN, KEES, EN IN HET BIJZONDER ONZE NIEUWE TOFFE LUI JORNE EN ANGELA

foto: Jaap Reedijk

9

tekst: Edwin van Os foto’s: Leendert van Nimwegen

GRIME PASSIONNEL SOMMERDIEKER VERANDERT STERREN GELOOFWAARDIG

D

onderdagavond, vanuit Flakkee op weg naar Amsterdam. Daar vlak bij de ring woont een Flakkeeënaar. Een man die normaal gesproken moeilijk te bereiken

is. Deze avond is hij even in Nederland en nodigt mij uit om langs te komen. In een rustige wijk in onze hoofdstad staat een mooie, hoge flat. Ik bel aan en direct hoor ik een vriendelijke stem mij in het Flakkees uitnodigen om naar de tiende verdieping te komen. Met de lift ga ik omhoog en kom aan bij zijn appartement. Daar in de deur staat hij, Leendert van Nimwegen, de beste make-up-artist van Europa.

In een no-nonsense houding, hangend tegen de deurpost, verwelkomt hij mij om gezellig bij te kletsen.

In het Flakkees. Hoe is ut noe mit die?, Hoe gaet ut daermee?, zijn dan de standaardvragen die voorbij komen.

Leendert van Nimwegen is geboren in 1960 te Sommelsdijk. Zijn geboortehuis staat aan de Oudelandsedijk, daar waar vele Van Nimwegens woonden, zo ook zijn ouders. Leendert is er één van Piet van Leen, van Piet van Leen, zoals dat in vroegere tijden werd aangeduid. Zijn vader Piet overleed enkele jaren geleden, maar zijn moeder Jannie woont nog steeds in Sommelsdijk. Leendert heeft nog twee broers op Flakkee en een zus aan “d’n overkant”.

Mooie, maar ook minder mooie herinneringen komen naar boven als hij praat over ons prachtige eiland.

De serie is binnenkort te zien op de Belgische VTM. Leendert rolde toevallig in deze wereld. In zijn jeugd had hij het niet altijd makkelijk op Flakkee en daarom vertrok hij al op 17-jarige leeftijd richting Rotterdam.

Daar raakte hij bevriend met een schoonheidsspecialiste en wilde dit vak ook leren. Nadat hij zich het vak eigen had gemaakt, vond de eigenaresse dat hij meer in zijn mars had en stuurde hem een jaar later naar Keulen voor een opleiding in make-up. Dit bleek zijn passie en hij wilde niets liever dan de beste zijn in dit vak.

SPECIAL EFFECTS Om dit te worden moest hij naar een opleiding in special effects in London. Geld voor deze opleiding was er niet,

GRIMEUR

dus moest er eerst worden gewerkt. Hij ging werken bij Dorien de Vos, destijds uitbater van onder meer Hotel

Eenmaal aan tafel komen dan echt de zaken aan de

New York. Voor haar leidde hij een tijd een restaurant

orde voor het TOF-interview: het vak van grimeur dat

in Den Haag. Nadat hij genoeg geld had, ging hij naar

deze 58-jarige Sommerdieker al sinds vele jaren uitvoert

London en daar begon het. Na de eenjarige opleiding

in de internationale filmwereld. Wat is nu eigenlijk

kwam hij, eenmaal terug in Nederland, in dienst bij de

een grimeur? “Een grimeur is iemand die voornamelijk

Zwitserse Kathy Kuhne. In de jaren 80 van de vorige

werkzaam is in de toneel-, opera- en filmwereld. Er

eeuw was zij dé make-up-vrouw van de Nederlandse

komen heel wat verschillende elementen aan te pas om

filmwereld. Hier absorbeerde hij alle ins en outs van de

iemand geloofwaardig te ‘veranderen’. Grime, pruiken

theater- en filmwereld om op 30-jarige leeftijd klaar te

en kledij zorgen ervoor dat een acteur of actrice een rol

zijn om op eigen benen staan. Klaar om zijn passie, het

geloofwaardig kan brengen”, is de omschrijving als je dit

creëren van een geloofwaardigheid voor de kijker, over

googelt.

te brengen.

Leendert staat officieel bekend als make-up-artist,

Deze creatieve geest bracht hem overal op de aarde. In

hair designer en pruikenmaker en staat volledig achter

eerste instantie bleef hij in Nederland en werd hij echt

deze omschrijving. In de theater- en filmwereld is het

bekend met een documentaire (30 minuten) met Arjan

het belangrijkst om de kijker mee te nemen in deze

Ederveen. Maar al snel vertrok Leendert uit Nederland,

geloofwaardigheid. “De kunst is om mensen, mede door

hij had namelijk één grote droom en dat was het winnen

jouw veranderingen aan de acteur of actrice, de echtheid

van een Oscar, de bekendste prijs in de internationale

van de film te laten zien”, aldus een enthousiaste

filmwereld. Na jaren te hebben gewerkt in New York,

Leendert.

Toronto en Los Angeles, lukte het bijna in 2000. Voor de film ‘Shadow of the vampire’, met William Dafoe in de

Dat hij echt tot de besten van de wereld behoort blijkt

hoofdrol, kreeg hij een Oscarnominatie. Helaas kwam de

wel uit het feit, dat hij nu (even) in Nederland is. Net

Oscar niet in zijn handen, maar toch vond hij het genoeg

teruggevlogen uit Praag, waar hij werkte om Carice

en ging weer richting Nederland.

van Houten geloofwaardig over te laten komen in haar nieuwste film, moet hij morgen weer naar de première

VEEL GEVRAAGD

in België van zijn laatste productie, ‘De bende van Jan de Lichte’. Deze tv-serie gaat over een man uit de

In Nederland had hij inmiddels een gevestigde naam en

achttiende eeuw die optrad als een soort Robin Hood.

werd hij een veel gevraagd make-up-artist. Hij deed in de

jaren 90 al vele tv-series, zoals ‘De Brug’, ‘Iris’ en ‘Kreatief

Showreel

met kurk’, maar ook was hij de man van ‘Honneponnetje’ en ‘De kleine blonde dood’ met Antonie Kamerling. Ook was hij de grimeur die de bekende actrice Monique van der Ven onder handen nam. Met haar werkt Leendert nog veel samen. “We gaan in januari weer samen naar New York voor opnamen en daar kijken wij beiden weer naar uit”, vertelt Leendert.

GROTE TITELS Dat hij echt een vakman is, blijkt zeker uit de vele films

30 min ute met Ar n jan Ed erve

en & A

pire shadow of the vam (rechts) foe met William Da

lbert M

ol

die al achter zijn naam staan. Een kleine greep: ‘Jan Rap en zijn maat’ (1989), ‘Ja zuster, nee zuster’ (2002), ‘Pietje Bell II’ (2003), ‘Brief van de Koning’ (2008), ‘De Storm’ (2009) en ‘Brimstone’ (2016). Deze laatste is recent nog uitgezonden op tv en leverde Leendert zijn grootste prijs tot nu toe op de European Film Award (EFA).

Door de film ‘Brimstone’ is hij in Berlijn uitgeroepen tot ‘Best Make-up artist Europe 2017’.

Jan

Rap

’n en z

er ja zuster nee zust ca met Loes Lu

Dit is de Europese Oscar en geeft veel erkenning voor het werk wat Leendert levert. Nadat hij deze prijs kreeg, heeft Omroep Max een heel programma aan hem gewijd.

Veel extra werk levert het niet op, want in Nederland is het ook zo, dat hoe meer prijzen je wint des te minder werk je hebt. Ze denken al snel, dat je te duur bent of dat je altijd in het buitenland zit. De afgelopen tien jaar werkt

Pietje Bell

hij voor het tv-programma ‘Toren C’, bij veel mensen bekend. Veel van zijn werk is te zien op zijn website www. leonartmakeup.com of zijn facebooksite www.facebook. com/Leendert-van-Nimwegen-Make-Up

Brief aan d e Koning met Derek de Lint

PASSIE Over hoe het nu komt dat dit vak nooit gaat vervelen, is Leendert heel stellig. “Ik heb passie voor wat ik doe en ik wil altijd nieuwe dingen doen. De boodschap die ik dan

om De Str rry Atsma met Ba

ook heb voor de jeugd van Flakkee is: volg je ambitie en hou van je passie. Blijf echt vechten voor wat je wilt en geloof in je eigen kunnen.”

y Pierce e met Gu n to s m ri B n Houten Carice va

en

EFA

t

maa

WIE EEN RONDJE DOOR DE POLDERS VAN ONS EILAND DOET, ZAL HET NIET ONTGAAN: DE LANGGEREKTE STROKEN MET EEN DIVERSITEIT AAN BLOEMEN AAN DE RANDEN VAN AKKERS. WE NOEMEN ZE DAN OOK NIET GEHEEL VERRASSEND: ‘AKKERRANDEN’. eel mensen zullen de bonte verzameling aan kleuren als prachtig ervaren, zonder bewust te weten dat ze ook een belangrijke functie hebben. Daarover zo meteen meer, maar eerst nog even de aanleiding voor dit artikel. In de

voorjaarseditie van het magazine van Natuurmomenten werd mijn aandacht getrokken door meerdere artikelen over de enorme insectensterfte in de afgelopen 30 jaar.

Dit komt voornamelijk door een sterke verandering van onze flora en fauna. ‘Zonder bloemen geen insecten’, stond er letterlijk in. Ik legde direct de link met onze akkerranden. Maar niet alleen dat; aan de achterkant van onze tuin had mijn vrouw een zakje gemixt bloemenzaad uitgestrooid, waar zich ondertussen een kleurrijk geheel ontpopte. We hadden zowaar onze eigen ‘mini-akkerrand’, alleen dan in de achtertuin. Het werd me duidelijk dat je als consument niet perse een akker hoeft te hebben om je steentje bij te kunnen dragen.

Om meer van de functie van de akkerranden te begrijpen, beland ik aan tafel met Hein Mijs, initiatiefnemer, en agrariër van origine. Het idee voor deze bloemenstroken gaat inmiddels alweer 13 jaar terug. Mijs werd geïnspireerd door de akkerranden die hij in de Hoeksche Waard tegenkwam. Daar zijn ze vrij actief op het gebied van agrarisch natuurbeheer. En dat is hard nodig want we zijn volgens Mijs te veel van

de natuur afgeraakt. Zo zijn polders zijn steeds kaler geworden waardoor ook insecten hun leefomgeving hebben zien veranderen. En juist natuurbeheer en de biodiversiteit zorgen ervoor dat we minder gewasbeschermingsmiddelen hoeven toe te passen.

Een van de belangrijkste functies van een akkerrand, vertelt Mijs, is het bevorderen van de diverse insectenpopulaties. Voor elk perceel grond geldt een teeltvrije zone langs de sloot van circa 1 meter. Dit om de kans te verkleinen dat gewasbeschermingsmiddelen in het slootwater terecht komen. Akkerranden daarentegen liggen juist langs sloten omdat ze daar een buffer vormen tussen gewas en sloot. In de rand mogen geen gewasbeschermingsmiddelen en meststoffen worden gebruikt. In zo’n bloemencorso ontstaat een veilige haven voor insecten; ze kunnen er ongestoord hun gang gaan. Deze insecten duiken vervolgens tot wel 50 meter de gewassen in om schadelijke insecten te eten. Voor het beschikbaar stellen van zijn grond krijgt de boer een vergoeding. Een duidelijke win-win dus.

Het samenstellen van zo’n mengsel met bloemzaad vraagt nog best wat aandacht. Zo moet een akkerrand het hele seizoen in bloei staan. De bloeiperiodes van de verschillende bloemen moeten elkaar dus opvolgen. Ten tweede wordt er gekeken naar welke bloemen welke insecten aantrekken. En ook de kleursamenstelling speelt een rol. En als laatste wordt er rekening gehouden met de kosten per kilogram bloemzaad; die mogen niet te hoog oplopen. Het is daarmee zo’n beetje exacte wetenschap geworden.

Uit diverse proeven blijkt inmiddels dat de insectenpopulatie in akkerranden in 1 jaar sterk kan toenemen. Daarnaast geven diverse boeren aan minder schadelijke insecten in hun gewassen te hebben, en vogelaars stellen ook meer vogels te zien. De resultaten zijn dus zichtbaar positief.

Inmiddels is het oktober als ik dit artikel schrijf, en staat mijn ‘mini-akkerrand’ nog steeds in bloei. Volgend seizoen draag ik in ieder geval mijn steentje weer bij. Jij ook?

Da’s Hein. Hie zet de blommetjes ‘s buute.

Het samenstellen van zo’n mengsel met bloemzaad vraagt nog best wat aandacht. Zo moet een akkerrand het hele seizoen in bloei staan.

Tekst: Marijn Pannekoek Foto’s: Jaap Reedijk

15

De inname van Fort Duquesne

OOLTGENSPLAAT MET AAN DE OVERZIJDE VAN HET VOLKERAK GELEGEN DE VESTING WILLEMSTAD, WAS VAN STRATEGISCHE

aanvallen door de Engelsen begrepen de Fransen dat er langs de kust diverse extra en betere versterkingen moesten worden aangelegd. Zeker na de inval van de Engelsen op Walcheren in 1809 was men zich daar ter dege van bewust. Om te voorkomen dat er

BETEKENIS. REEDS IN DE TACHTIGJARIGE

vanaf Goeree-Overflakkee aanvallen konden worden

OORLOG WERD NABIJ OOLTGENSPLAAT EEN

verdedigingslinie te komen. In 1811-12 werd net

SCHANS AANGELEGD. TOEN AAN HET EIND VAN

uitgevoerd op Willemstad moest er bij Ooltgensplaat een buiten Ooltgensplaat het Fort Duquesne gebouwd; het fort had de naam gekregen van een Franse markies uit de

DE ACHTTIENDE EEUW EEN INVAL DREIGDE

zeventiende eeuw. Om een aanval op het fort vanaf het

VAN DE FRANSEN WERDEN OP VERSCHILLENDE

naar Ooltgensplaatse redouten of veldschansen

PLAATSEN IN NEDERLAND BATTERIJEN AANGELEGD,

O

ok in Ooltgensplaat. Ondanks de verdedigingswerken konden de Fransen Nederland binnenvallen. Om zich op hun beurt weer te beschermen tegen

tekst: Jan Both foto’s: Streekarchief

land tegen te gaan, werden aan de drie toegangswegen aangelegd. Het dorp Ooltgensplaat lag hier tussenin.

Aan het eind van 1813 vond er een omwenteling plaats in Nederland; de Fransen werden verdreven. In november 1813 begon het ook op Goeree-Overflakkee onrustig te worden. In Ouddorp en Goedereede liepen inwoners met oranje strikken en in Dirksland en Middelharnis werd de Oranjevlag op de toren gehesen. Uit vrees voor een te grote anti-Franse stemming verkondigde generaal

Rostollant, de hoogste militair op het eiland, de staat van

van de opstandelingen hadden gekozen. Met een groep

beleg voor Goeree-Overflakkee. Ondanks deze maatregel

burgers liepen zij naar het fort, waar zij een warm onthaal

was het verzet overgeslagen naar Ooltgensplaat. Vroeg

kregen. In de tussentijd verscheen er een vaartuig

in de morgen van 4 december 1813 kwamen aldaar

onder Nederlandse vlag voor de kust nabij het fort. Het

enkele Nederlandse militairen, die ook deel uitmaken

bleek een valstrik. De boot zat vol met Fransgezinde

van de Franse bezetting, en een aantal inwoners van

soldaten. De bezetters van het fort kregen argwaan en

Ooltgensplaat bijeen. In alle geheim werd een opstand

trakteerde de vijandige soldaten bij het aan wal gaan op

beraamd met als doel: de inname van het Fort Duquesne.

een kogelregen. Hierbij werden achttien - een andere

Die middag om 13.00 uur was het weer als vanouds

bron spreekt van 42 - man gedood en moest men de

middagappèl in het dorp. Vijftig man moesten wacht

landing staken. De Franse militairen in Ooltgensplaat

gaan lopen in het fort. Aldus geschiedde. Ongewapend

en omgeving gingen zich hergroeperen en verschansten

liepen zij het fort binnen. Daar goed en wel aangekomen

zich in de andere versterkingen behorende bij het

slaakte de kreet ‘Oranje Boven’ door de lucht en werden

verdedigingscomplex waar tevens het fort deel van

de dertig aanwezig Franse mariniers overmeesterd en

uitmaakte. In de Voorstraat van Ooltgensplaat werden drie

gevangengezet. Ook generaal Rostollant kon niets anders

kanonnen geplaatst om de bevolking in toom te houden.

dan zich overgeven. Vervolgens werd de brug opgehaald: het fort was in handen van de Oranjegezinden, waarna er

Het was nu wachten wie er het eerst hulp zou gaan krijgen. Zoals gezegd, de eerste aanval/ hulp aan Franse zijde werd met succes afgeslagen. De overname van het fort ging inmiddels als een lopend vuurtje over het eiland.

De eilandbewoners begrepen, dat de opstandelingen alle steun konden gebruiken en zij trokken en masse richting Ooltgensplaat. Enkele militairen probeerden de burgers enigszins te sturen. Er is nog geprobeerd de Fransen een vrijgeleide te geven als zij zich vrijwillig zouden overgeven, maar de bevelhebber van de Franse troepen had daar geen oren naar.

De volgende dag was het zover. Zo’n 400 eilandbewoners voerden onder leiding van een aantal Nederlandse militairen een aanval op drie doelen uit. Redoute nr. 3 was snel ingenomen, waarna een groep naar het dorp toog. De in de Voorstraat geplaatste kanonnen en de daar gelegen militairen boden hevig tegenstand, waarbij enige burgers gewond raakten. Intussen kozen de Fransen eieren voor hun geld en tekenden zij in het fort de capitulatie. De Fransen – zo’n 160 in getal - verlieten de andere dag via Oude-Tonge het eiland.

twee kanonschoten met los kruit werden afgevuurd ten teken dat de onderneming was geslaagd. Daarenboven

Op Goeree-Overflakkee was de omwenteling een feit.

ging de Nederlandse driekleur in top.

Enkele burgers ontvingen voor hun getoonde moed een zilveren medaille met inscriptie, zoals Klaas de Vos. Deze

Door een list was het fort in andere handen gekomen.

timmerman uit Ooltgensplaat was langs de muren en

Dat wil echter niet zeggen dat de strijd gestreden was.

schietgaten van de toren van het fort omhoog geklommen

In feite begon het nu pas. De in het dorp ingekwartierde

en had daar de Nederlandse vlag opgehangen. Kort na de

Franse soldaten moesten zich melden bij kolonel Taubin.

voorschreven geschiedenis kreeg het fort overigens een

Onder de Fransen was er ook een aantal die de kant

andere naam, namelijk Fort Prins Frederik.

17

Pau’s

ZEEBÊÊSTEN (in ’t Ouddurps)

GORNET (GARNALEN)

V

Paese in dat gieng dan de hêêle zeumer deur. Op ’t keiwèrk van d’n diek slierende je soms uut op de klapborren

oor m’n lag net ’n hoapje ongepelde gornet

(blaasjeswier), dus je most goewd oppasse. Je kantelende

van ’n pond. Ja, ik kon ’t nog, in nog vlot oak:

de stèènen omme om te kieken of dêèr meschien grôôtere

gornet pelle. Netzomin as schaeseriejen,

zatte. Dat mocht eigelek niejt, mar je dee ’t geweun.

zwemme, fietse in autoriejen verlêêr ie dat

nôôit.. ’’t Gieng vlot, omdat ze goewd ‘ekookt waere. Niejt alle gornetvissers kunne dat, goewd koke. As ie ze even te lange kookt, binne ze vrot in haest niejt mêêr te pellene.

Alles breekt dan of. Gornet vissen is dagvisserieje. Ik bin wel ’s mee’eweest mit zôô’n kotter, die de gornet onger de kust vangt. As dan de korre, nog in de nacht, aan boord ‘ehese wier, wier êêrst de bievangst d’ruut ‘ehaeld. In ’t fornuus wier dan zêêwaeter ‘edae in an de kook ‘ebrocht.

Zôô gaauw ’t waeter kokende, wiere de grieze gornetten d’rin ‘estort.

As ’t waeter dan wêêr an de kook ‘ekomme was, waere de gornetten gaer in wiere ze d’r mit ’n schepnette uut’eschept. Ze waere dan rôôd as ’n kreeft. Dêêrnae wiere ze ‘ezeefd in op grôôttte ‘esorteerd. In dan wachte op de volgenden trek. Dat kokene verôôrzaekende ’n vrêêseleke

Op ’t slik lagge oak vuufhoeken (zeesterren). ’t Was stille, ‘t leek wel of ’t slik aesemende.

Die stilte wier of en toe verstoord door ’n gogge (zilvermeeuw) die ’n schorre schrêêuw uutstôôtende. In de vaorte of in toe ’t geroop van de liewieten (scholeksters).

As ’t onweersachtig was hao je last van de mêêziken (onweersbeestjes). Dan gieng ie wêêr naer huus, d’n diek over mit je nemmertje vol. Soms flitsende d’r deur ’t gors ’n muushonge’ie (wezel).

As ie thuus kwam was ’t al ’n bee’ie schemerig. In de hegge

stank. As ie dan al ’n bee’ie zêêziejk was …

lichtende ’t wit van de pispotten (haagwinde) op. Ěêrst

Vroeger hè m’n thuus nog voor geld ‘epeld, mar volgens

Die moste êêrst nog ’n daegje spieje spugen). Ze wiere in

m’n ouwe zuster heit dat mar driej maenden ‘eduurd. Veels te veel wèrk voor weinig centen. As de gornet dan op de visofslag van Ouddurp an de kaoie an’ekomme was, dan brocht onger aore Aeren Sperlieng ze rond. Hoe laete ze d’r waere, dat was ofhankelek van tieje, (het getij), mêêstal in de middeg. As ie dan uut schoole kwam, ko je gelieke meedoewe. Op d’n taefel lag t’r dan mêêstal ’n haop van tiejn kilo op ’t taefelzeil. Je pellende ongeveer driej ons uut ’n kilo ongepelde. An ’t ende van de middeg kwam Aeren ze wêêr wege in ophaele. Oak de ‘koppen’ (het afval) wier mee’enome. Die wiere in ‘t visfabriekje ‘edroagd in zôô verwèrkt toet vismeel. In Stellendam waere d’r zelfs twêê van die visfebriekjes, want in die plekke pellende zôôwat ’t hêêle durp gornet. Dêêr hao ze oak d’r bienaem an te dankene: gornetsnokkers.

Tenslotte nog ’n advies hoe je gornet mot pelle: Neem de kop tussen je duum in wiesvienger van je lienkse hand, knak dan ’t staertstik op ’t twêêde lid van boven in trek dan de schelle d’rof in dêêrnae vleis van de gornet d’ruut.

Waerschoewieng: niejt te harde niepe, want dan niep ie

gienge m’n dan eten, brôôd, nêê nog niejt mit kruukels. ’n grôtere nemmer mit waeter ‘estort. Dêêr gieng dan ’n behôôrleke kwak zout bie, zôôdat ’n haest pekel was. De kruukels spogen toe de slik uut.

Je mocht wat langer opbluuve, omdat ’t vekansie was. Dan wier de lampe an’edraoid in ’n uul (nachtvlinder) vloog z’n eige haest te pletter tegen ’t glas. Op ’t behangsel zat ’n paeremogge (langpootmug).

D’n aoren dag wiere vlak voor ’t aevendeten de kruukels ‘ekookt. ’n Grôôte panne mit waeter wier op ’t gasstel ‘ezet.

As ’t waeter kokende, wiere de kruukels d’r in’estort in as ’t waeter wêêr kokende, dan waere ze goewd. ’t Waeter wier d’r of’egote in dan wier d’r kwistig peper op’estrôôid, in dan ete mar. Voor de openieng van de schelpe zat ’n hoewdje van hoorn. Dat most ie d’r êêrst mit ‘n (stop) naelde ofwippe. Dat gieng ’t beste as ie de openieng van je of hiew, want dan kon je ze zôô op ’t dekje van de kruukel wippe. Dan bleve je haon schôône. Vaoder kon dat niejt zo handig: z’n haon zatte altied vol met bruune dekjes. Mit die stopnaelde dee je ze d’ruut prikke. Je kon de kruukels

alles vrot.

op je brôôd doewe, mar je kon ze d’r al prikkend geweun

KRUUKELS (ALIKRUIKEN)

roambuttter of margrine, ku(n)stbuttere zeie de ouwe

Vanof ’t voorjaer gieng ie kruukels (alikruiken) zoek an de Zuuddiek in Ouddurp. Dat begon zôô in de weken voor

bie ete. Op je brôôd zat dan vaorder gêên beleg, allêêne mènsen dêêr tegen. ’n Delicatesse mit Paese was (safraon) krintebrôôd mit kruukels.

19

illustratie: Nienke van Rossum

MOSSELS

in kleine bolken (wijting). Je most ze êêrst goewd zoute in dan dee je ze an d’r staerten ‘ebonge an mekaore

Oak mossels dee je an ’t keiwèrk van d’n diek zoeke.

riege mit vliegertouwe. Ze wiere dan as ’n stringe

Je most ze los trekke, want ze zatte mit ’n soort van

buuten op’ehange. Je most wel in de gaten houwe of d’r

baerd vast aan de stêênen van ’t keiwèrk. Voor da j’

gêên maeneschieters d’r eitjes op ‘eleid hao, want dan

ze kon koke , mos ie êêrst diejn baerd d’r oftrekke

krope d’r in d’n kortsten de maenen (maden) d’ruut.

in ze wasse. Dat weighaelene van die baerden wier kwispele ‘enoemd. Je kon mossels allêêne zoeke as ’t

ZALM

lêêg waeter was. In veel laeter tiejen ko j’ ze oak kôôpe bie de visboer. De beste kwamme van Bruu (Bruinisse).

Op d’n dag da m’n kruukels ‘ezocht hao vertellende

Dat was ’n echt mosseldurp. Mossels koke dee je

vaoder tussen licht in donker (het schemeruurtje),

vroeger hêêl simpel. Tegenwoordig motte d’r allemaele

dat d’r ongeveer op diezelfde plekke vroeger zalmen

alderhande kruujen bie, mar vroeger dee je d’r geweun

‘evange wiere. Dat zalmvissene gieng niejt mit schepen,

wat juunriengen bie. Om ze te kokene hoef ie d’r gêên

mar die wiere ‘evange in ’n zôô’genaemd stal. D’r waere

plasse waeter bie te doewene. De mossels laete zelf

hier in Ouddurp driej stallen: êên bie de Stêênwegt,

genoeg vocht los om ze te kunne kokene. Voor de

êên bie de Boerepolder, richtieng Stellendam, in êên

smaeke ka j’ d’r ’n schoote witte wien bie doewe, mar

bie de Kille. Zôô ’n visstal was niejt van éên persoon,

dat dee je vroeger oak niejt. Haest gêên mènse hao

maar ’n combinaosie van ’n antal personen was de

eigelek witte wien in huus, hoagsten ’n flesse zoewte

pachter. M’n grôôtvaoder Pouw Mierop was oak lid van

Spaanse. As ze ‘ekookt waere, ko j’ ze oak nog bakke,

zôô’n combinaosie. De coöperaosie hao twêê vissers

mit wat gesnipperde juun d’rbie.

in diejnst die d’r twêê kêêr per etmael naertoe moste.

Ze verdiejnende 12 gulden in ’n weeke, knap veel voor

GEDROAGDE VIS

diejn tied. De zalmen wiere, verpakt in strôô, in bennen (manden) mit d’n trem vervoerd naer de visofslag in

In de zeumere dee je oak vis droage. Dêêr kwamme

Rotterdam. Nae d’n oorlog was ’t verbie, d’r kwamme

eigelek mar twêê soorten voor in anmèrkieng: scharren

gêên zalmen mêêr.

Vissen, schaal- en schelpdieren:

Bolke wijting Gornet garnalen

Haerienk (G), haerieng (O) haring Kruukel alikruik

Paelienk (G), paelieng (O) paling Riekeman grote zeekrab Scharre schar Scholle schol

Spierienk (G), spierieng (O) spiering Rogge rog Vuufhoek zeester Klapborre blaasjeswier

Woorden en uitdrukkingen:

Hoag waeter vloed Lêêg waeter eb Tieje getij

’n Verwaoide kêêr een enkele keer Van ebbe komme te laat komen

Hie heit ’t lek boven waeter Hij weet wat er mankeert

Kom d’r mar ’s mit/mee boven d’n diek Komt er maar eens mee voor den dag

’t Is hoag waeter bie d’r De geboorte wordt snel verwacht

’t Is gaauw hoag waeter bie d’r Ze huilt erg snel

Hie vaert altied in ballast Het is een grote eter

D’r mag gêên aesje verlore gôô/gae Er mag niets verloren gaan

’t Is niejt altied slabboeg tegen Het is niet altijd karig

Rust je hôôd mar Maak je maar geen zorgen

kwae tieje komt altied de tegenspoed, het onheil komt

nog vroeg genog

altijd nog vroeg genoeg

21

Newtimers over oldtimers DE LIEFHEBBERS VAN CARWEI

D

eze sfeer bevalt ons wel: oude blauw-witte kentekenplaten aan de wand, professioneel gereedschap, schaalmodellen op een plank, leren jas met dito bril aan de kapstok, oude leren autostoelen als zithoek en klassieke auto’s met open motorkap. Om maar een paar voorbeelden te noemen. We bevinden ons in het domein van de oldtimer liefhebber. De ruimte waar we aanwezig zijn wakkert ieders nieuwsgierigheid aan. Overal hangen en staan objecten met een verhaal, een geschiedenis.

En hoewel deze locatie, de klassiekerloods van Emile Koole, niet geheel synoniem staat voor klassiekerclub Carwei, krijgen we wel sterk het gevoel van een passie voor klassieke auto’s.

En laten we eerlijk zijn, als we een stoet klassieke auto’s voorbij zien rijden dan trekt dat altijd wel onze aandacht. Goed onderhouden auto’s, trotse eigenaren en een duidelijk groepsgevoel. Dit zijn mensen met een gezamenlijke interesse. Daarom duiken we samen met Emile Koole en Hans Appel dieper in de passie en het clubgevoel van Carwei, de lokale club van klassieke en bijzondere auto’s.

Carwei bestaat inmiddels 37 jaar en heeft ca. 70 leden waarbij de leeftijd varieert tussen de 30 en 85. De één is metselaar, de ander is dokter, en zo steekt de één meer tijd en geld in zijn passie dan de ander. Die diversiteit zien we ook terug in de automerken; daar waar veel autoclubs zich op één automerk of type richten, trekt Carwei daar geen lijn in. Als het maar om een klassieke of bijzondere auto gaat.

Het is dus duidelijk een gemêleerd gezelschap.

“Maar”, onderstrepen Koole en Appel beiden, “als lid moet je echt een fanaat zijn. De liefde voor klassieke en bijzondere auto’s moet echt in je bloed zitten.”

Zelf sleutelen is daarbij geen voorwaarde, maar wel een pre. Autotechniek speelt namelijk een belangrijke rol in de verbintenis tussen de clubleden. Zo heeft ieder zijn specifieke kennis die hij deelt met andere leden. Samen weten ze dus heel veel en zo helpen ze elkaar, aldus Koole. Net zoals vele andere clubs, heeft

tekst: Marijn Pannekoek foto’s: Leonard Braber

Carwei ook zijn eigen cultuur. De sfeer is volgens Appel ongedwongen, er is niets dat moet. Zo is de één is heel actief en draagt de ander netjes zijn contributie af terwijl hij zich slechts af en toe laat zien. Er is ook hier een hele actieve kern van leden. De onderlinge band is soms zo sterk dat bij ziekte of overlijden iedereen voor elkaar klaar staat; dan wordt bijv. jouw auto tijdens een klassiekerrit door iemand anders bestuurd. Het is mooi om te zien dat de auto die onderlinge verbinding creëert. Verder is iedereen met dezelfde passie van harte welkom bij de club. Je ervaart vanzelf of de cultuur bij je past of niet.

Daarnaast horen bij een club ook vaste rituelen. Op elke eerste vrijdag van de maand is er wat ze zelf een ‘praatavond’ noemen. Soms met een spreker over een klassieker gerelateerd onderwerp, zoals olie, en soms met een leuke happening zoals een whiskyproeverij. Daarnaast is een aantal leden actief met het organiseren van evenementen, zoals een technische dag bij Madeno testing, een bezoek aan het Louwman museum, een informatiebijeekomst bij een schadehersteller en als laatste de bekende puzzelritten.

De jaarlijkse mosselrit is daar een goed voorbeeld van.

Op de vraag of ze ook een ontgroeningsritueel voor nieuwe leden hebben reageert Appel lachend en hoofdschuddend. Maar het brengt hem wel op ideeën.

De link met ‘Trots op Flakkee’ is ook zeker aanwezig.

De frequente ritten over het eiland openbaren ook voor hen regelmatig nieuwe mooie stukjes Flakkee.

Tot slot, heb jij een klassieke of bijzondere auto, of ben je van plan er een te kopen? En ben je echt een fanaat?

Kijk op www.clubcarwei.nl of ga gerust eens langs en deel jouw passie.

23

Annette Witvliet

Bas Besuijen

Jaap Reedijk

Patricia in ‘t Veld

Wouter Verheul

Blackbirdtravel

Jacqueline van Neutegem

Ron

Bjorn Mierop

Yvonne Schellevis

Ilona Noorlander

Marijke de Wit

Ellen van den Doel

Clair online

Wil je jouw kiekje terugzien in de volgende editie van TOF? Plaats ‘m op Facebook (Trots Op Flakkee), Twitter of Instagram met: #trotsopflakkee Jan van der Borden

Anne-Marie de Vos

Naomi de Bruin

Wessel van der Waal

Roos

Bethina van Moort

Karla van Iwaarden

25

Vekangtiewaruk VROEGER KON JE EEN AARDIG CENTJE BIJVERDIENEN DOOR TE HELPEN BIJ EEN BOER. ER WAS IMMERS WERK ZAT! DOOR DE AUTOMATISERING GEBEURT STEEDS MEER VAN DAT WERK NU DOOR MACHINES. WAT DOEN SCHOLIEREN EN STUDENTEN NU DAN?

Pelmuziekie

Tekst en foto’s: Anne Karsbergen, Lianne Mulder, Edwin van Os, Nicole de Vos

Werkt bij: Zwembad ’t

Zuiderdiep

Hans Phy

lipsen (24

in Stellend

am

uit Stellen

Hoe lang w erk je hier al?

In het scho oljaar 201 1-2012 be gekomen a n ik bij het ls stagiair. zwembad N terechta mijn stag ik precies eperiode w oud genoe a s g om aan h blijven. et bad te st aan en toe n mocht ik Hoe vaak werk je?

Voorheen werkte ik er twee va ties. Ik heb ste dagen per week nu een fullti en in de va m e baan op e jeugdzorg kanen beslote , maar val n groep bin nog steed nen de s in bij het zwembad als dit nod Wat moet ig is. je doen?

Voorname lijk stond ik aan het ba de loop de d tijdens h r tijd en vo et recreati o ra ezwemme l toen ik m zwemlesse n. In ij n d ip n gaan gev loma’s haa lde ben ik en. ook

)

dam

Wat vind je leuk aan d eze bijbaa Het conta n? ct met de gasten is a hangt er e lti jd erg prettig en super fi . Ook binn jne sfeer. W en het tea terecht. En a n n m eer ik wild als ik het te e werken, druk had, k o n ik dan was h ier altijd b egrip voor.

Waar geef je je salari s a a n uit?

Het geld d at ik verdie n b ij h et zwemb reserveer ad is voor dit voor va mij ‘een ex kanties en traatje’. Ik uitjes.

eviet (14) Renate Ki at nspla

uit Ooltge

Werkt bij: de-Tonge toes in Ou a m To s y u Noordh al? ijbaan erk je hier de enige b is t e H s.

Hoe lang w a en. n ik 13 w en mag do onnen toe ftijd al kan e le Ik ben beg ze e d op eving die je in de omg er week. werk je? aar keer p p n e e s Hoe vaak e ti vakan ag en in de Elke zaterd s om de

sje andere klu je doen? soms ook r Wat moet a a m , n e st . maten oog te houden Meestal to kas netjes e d n e n e verzorg planten te

n? eze bijbaa rk bent. leuk aan d an het we je a d n in te v o t n a e W ftijdsg n, omdat et veel lee dere dinge m n a je t t e a m d l n ere Voora te combin is het goed Daarnaast

ar terdag ma en je op za n e rk e w hoeft te wijls leuke rdeweeks rden er dik o w je niet doo k o O bent. holieren. ndje bezig voor de sc rd e e is een ochte n a jes georg n en feest activiteite an uit? koop ook je salaris a e. Maar ik je to f e g e in g n r e a k e Wa mijn spaarr ooral naar ny’s. o Dat gaat v p or mijn dingen vo e k u le g a gra

27

)

Yoni van Os (20 uit Sommelsdijk

Werkt bij: nis erf in Middelhar De Menheerse W hier al?

Hoe lang werk je iddels drie jaar.

Ik werk hier inm je? als Hoe vaak werk t in dat ik werk ntract. Dit houd co en ur 0n ee b e Ik he r seizoen. De en . Dit verschilt pe der. in er werk is te doen m at ook even w veel, maar soms s du ik k er w er ke en?

Wat moet je do binnenliggende paraties aan de re en d ou rh de van Ik doe on het onderhoud lp ook mee aan he r aa M n. pe he sc in dat je het udt onder meer ho it D f. er w ie s deze moo beeld ook de lood udt, maar bijvoor ho s tje ne in rre te opknapt. n? aan deze bijbaa Wat vind je leuk t- en ar va n het Scheep Ik studeer zelf aa daar de richting tterdam. Ik doe Ro in ge le ol tc el Transpor baan past daar he gkunde en deze ui kt er sw ep he sc

n sleutelen aan is niets mooier da erg goed bij. Er te leren. ardoor meer over schepen, en er da salaris aan uit? ijn Waar geef je je ootste deel op m geld gaat het gr k Mijn verdiende k ch gebrui ik oo n voor laeter! To re ae sp : ng ni ke spaarre ngen te doen. te om nu leuke di een klein gedeel

Nina de Blok (18)

Werkt bij: De Klepperstee in Ou

uit Ouddorp ddorp

Hoe lang werk je hie r al?

Ik werk hier sinds ik 15 jaar ben. Toen no g bij de technische dienst. Ik ben er tw ee jaar tussenuit ge weest en sinds maart 2018 ben ik weer ter ug, nu als receptionis te.

Hoe vaak werk je?

In de zomermaanden werk ik vaak wel ied ere dag. Vanaf augustus houdt het kamperen op en we rk ik alleen in het weekend. Van nove mber tot en met ma art werk ik hier niet. Momenteel wo rdt het kampeerterre in omgebouwd en komen er vakantieh uisjes op. Dat moet erv oor zorgen dat er in de wintermaand en meer bezoekers komen. Voor het kamperen wordt ee n ander veld ingerich t.

Wat moet je doen?

Ik neem de telefoon

gasten, verwerk reserveringen en zo ek een plekje voor gasten die niet hebben gereserveerd.

Wat vind je leuk aa n deze bijbaan?

Het contact met me nsen. Gasten kome n vakantie vieren en zijn eigenlijk altijd po sitief. Ik vind het leu k om een praatje met ze te maken. He t is ook goed voor mi jn talenkennis. Het meest wordt er Nede rlands of Duits gesp roken, maar soms ook Engels, Spaans of Frans.

Waar geef je je salar is aan uit?

Ik spaar niet echt vo or iets speciaals. Va n mijn salaris ga ik heerlijk uit eten of winkelen.

op, verkoop krante

n, ontvang

Janine Gouswaart (15) uit Sommelsdijk

Werkt bij: elharnis Albert Heijn in Midd r al?

Hoe lang werk je hie e: eerst had ik werk al vanaf mijn 13 Ik .

18 Sinds januari 20 kken. Toen ik 15 er ging ik tomaten plu een krantenwijk en lat meer keuze in ege mijn leeftijd veel jaar werd, was er vanw ijn. terecht bij Albert He bijbaantjes en kon ik Hoe vaak werk je? estal van vier tot zes gen na schooltijd, me Ik werk drie Ă vier da t langer door. uur. Soms werk ik wa Wat moet je doen? de schappen gevuld zorg er dus voor dat Ik ben vakkenvuller en blijven. deze bijbaan?

Wat vind je leuk aan zijn, hebben we er. Wanneer we klaar Er hangt een leuke sfe

ducten dan weer omdat alle nieuwe pro el vo ge en red tev n ee me heel erg op mijn n. Bovendien voel ik in de schappen ligge ineren met de rest jn bijbaan goed comb mi n ka Ik r. hie k ma ge uren om mijn Ik gebruik mijn tussen van mijn bezigheden. agochtend ga ik ’s avonds en op zaterd en en do te erk isw hu voetballen. s aan uit?

Waar geef je je salari wilde sparen voor met werken omdat ik e 13 jn mi op n go be Ik Maar ik ben nu ook is nog steeds wel zo. leuke kleding en dat ewijs. het halen van mijn rijb aan het sparen voor

29

D’OUWE BOT’N van KOMMER TANIS

OVER ZIJN SPECIALE HOBBY. HIJ

Z

HEEFT AL VAN JONGS AF AAN EEN

kon hij niet, zoals nu, op internet zoeken naar informatie

IK BEN COEN (DE JONGSTE TOFFER) EN IK HEB DE FREELANCE VISSER KOMMER TANIS GEÏNTERVIEWD

BIOLOGISCHE INTERESSE. TOEN HIJ OP ZIJN NEGENDE ZIJN VADER GING

ijn passie begon al op zijn achtste toen hij al botten van recent geleefde dieren begon te verzamelen. Op zijn zestiende heeft hij al die botten weggegeven, op de schedel van een kat

na, om zich daarna allen nog te focussen op fossielen. Toen over fossielen, maar werd hij lid van de groep genaamd: werkgroep pleistocene zoogdieren. Dat houdt in dat het om zoogdieren uit de IJstijd gaat. Toen hij die eenmaal was

HELPEN BIJ DE VISSERIJ KWAM

gaan verzamelen is het steeds gekker en meer geworden,

HIJ VAN ELKE REIS THUIS MET EEN

tot wat het nu is. Om te achterhalen of een fossiel echt

ZAK VOL BOTTEN EN ANDERE FOSSIELEN.

tekst: Coen van Nimwegen foto’s: Corine de Vries

is wat je denkt dat het is, heb je een wetenschappelijk artikel nodig. Wetenschappelijke artikelen zijn wel belangrijk en goed maar de verhouding prijs ten opzichte

van de hoeveelheid bruikbare informatie is vaak niet in

en geven over zijn nieuwe aanwinsten.

verhouding. Daarom koopt Kommer ze vaak gebundeld.

Ondanks dat Kommer al zoveel fossielen heeft blijft hij

Daarnaast koopt hij veel boeken en informatiebladen en

doorzoeken naar nieuwe fossielen en speciaal naar een

krijgt hij soms wat informatie van musea.

kies van een zeer zeldzame mammoet.

In de ijstijd was de hele Noordzee vermoedelijk land,

ZELF PROBEREN?

waar onder andere de volgende dieren woonden: de bekendste van allemaal de wolharige mammoet, de wolharige neushoorn, het reuzenhert. Van deze dieren heeft Kommer massa’s fossielen gevonden omdat ze in de Noordzee veel te vinden zijn. Er zijn nog veel meer dieren gevonden zoals rendieren, paard, steppewisent, bruine beer, veelvraat, maar ook de grottenleeuw en grottenhyena hebben hier vroeger geleefd. Natuurlijk hebben er ook kleinere dieren geleefd, zoals vossen, hazen, bevers en otters. Ook van ratten, muizen en eekhoorns zijn fossielen te vinden.

In zijn huis is een speciale ruimte die bomvol staat met de mooiste vondsten. Van mammoetkiezen, kaken van grottenleeuwen tot schedels van wolharige neushoorns, je kunt het zo gek niet bedenken of er ligt wel iets van.

Alles ligt keurig gesorteerd en geprepareerd op planken of lades. Het is net een museum. ook in het woonhuis zijn prachtige fossielen als kunstwerken neergezet of opgehangen. Het overschot van de collectie wordt in een kraampje aan de straat verkocht. Soms komen er verzamelaars langs om te ruilen of om iets van hem te kopen. Hij heeft contacten over de hele wereld om zijn collectie nog verder uit te breiden of informatie te krijgen

Als je eenmaal een zak met botten hebt moet er nog veel gebeuren voordat het in de collectie komt. Ongeveer de helft is onbruikbaar en belandt in de container. Hier de stappen om de fossielen goed te bewaren: 1 is het zout uit het fossiel halen door het een aantal weken in zoetwater te leggen en dat elke week te verversen.

2 is ze vervolgens in kratten (uit de zon) te leggen tot ze zo droog mogelijk zijn.

3 is de fossielen onderdompelen of leggen in een vat met een mengsel van aceton en blanco hobbylijm.

4 is ze opnieuw laten drogen en nog een laatste keer insmeren.

ff spaere dan ken je deze maeke :)

31

Toffe maense

kieke Door de lens van Anne-Marie Vermaat en Corine de Vries

33

Toffe maense

kieke Door de lens van Anne-Marie Vermaat en Corine de Vries

35

HALT, OF IK BIET!

tekst: Lianne Mulder foto: Corine de Vries en Anne-Marie Vermaat

O

p een mooie, rustige zaterdagochtend wordt

jaar als helper bij de vereniging. “Je moet niet bang aangelegd

de serene stilte van de polder bij Dirksland ruw

zijn,” vertelt Roy. “En ook niet kleinzerig, want ondanks

verstoord door een luide kreet: “Halt! Politie!”

het dikke pak van bijna 20 kilo, loop ik toch regelmatig

Uit de bosjes komt een man aangerend, het open

beschadigingen en kneuzingen op.”

veld op. Ondertussen kijkt hij achterom en ontdekt de hond

Sinds kort heeft de vereniging een tweede pakwerker. Corné

die hem in volle vaart achterna rent. De man probeert het

(22), is beroepsmatig hondengeleider. “Door pakwerker te

beest met zijn pistool neer te schieten, maar de hond is te

zijn, krijg ik inzicht in wat de hond doet. Dat kan ik weer in

snel. Voor hij het zelf doorheeft, ligt hij op de grond en wordt

mijn werk gebruiken.”

hij in de boeien geslagen.

Spannende momenten op ons eiland die zich elke week

ALLEEN DE ALLERBESTE

wel twee keer voordoen. De vluchtende man is echter geen crimineel, maar een pakwerker en het pistool is een

“Je weet nooit van tevoren of je hond geschikt blijkt als

alarmpistool. De hond is wel echt. En zijn tanden zijn dat

politiehond,” vertelt Jarco. “Karakter is belangrijk. Je hond

ook. Het is een van de vijftien (herders)honden die bij de

moet eerlijk, sociaal maar vooral moedig zijn, zijn, hij moet een

Politiehondenvereniging Middelharnis (PHV) worden opgeleid

overdrive hebben, scherp zijn, maar niet overscherp, en heel

tot volwaardig politiehond.

goed kunnen schakelen. Je kunt veel aan- en afleren, maar een karakter krijg je er niet uit.”

AL MEER DAN 40 JAAR Landelijk gezien doet de PHV Middelharnis het erg goed.

De PHV Middelharnis is een door de Koninklijke Nederlandse

De vereniging behaalde maar liefst 33 certificaten en nam

Politiehond Vereniging erkende vereniging met als doelstelling

twee keer deel aan de Nederlandse Kampioenschappen

honden te trainen. De club werd opgericht in 1977 en vierde

Politiehond.

dus vorig jaar zijn 40-jarig jubileum.

“Wij zijn een kleine schakel in het grote geheel. De

Peter Bestman heeft de vereniging opgericht: “Ik had zo veel

Nederlandse getrainde KNPV-honden zijn zeer gewild bij

plezier bij het trainen van mijn eigen hond dat ik er meer mee

buitenlandse overheidsdiensten,” vertelt Jarco trots.

wilde doen. Inmiddels train ik al meer dan 40 jaar.”

Jarco Kosten is voorzitter en assistent-trainer. Beroepsmatig

En die trots delen wij. Want hoe tof is het om te weten dat er

werkt hij met diensthonden. Hij werkt graag mee aan het

wellicht ergens in de wereld een hond heel belangrijk werk

opleiden van pups tot volwaardige politiehonden.

kan doen door zijn gedegen opleiding op ons eiland!

VAN SCHATTIGE PUP TOT STOERE POLITIEHOND Zodra een pup met ongeveer zeven weken het nest verlaat, kan ermee getraind worden. Niet elke hond is geschikt om te worden opgeleid tot politiehond en zelfs na de opleiding van drie jaar kan deze nog worden afgekeurd. “De selectie is heel streng,” vertelt Peter. “Aan rug en heupen mag niets mankeren.”Zodra de hond verkocht is aan de politie, wordt hij nog zes weken afgetraind voordat hij aan het werk kan.

“Er zijn nog specifieke onderdelen die wij ze hier niet kunnen bijbrengen en die pas later aan- of afgeleerd kunnen worden,” vertelt Jarco. “In de na-training worden ze klaargemaakt voor het burgerwerk. Ook leren ze te werken op hoogte, gladde vloeren en worden ze getraind op de schotvastheid in donkere panden.”

PAKWERKER Trainen zou niet mogelijk zijn zonder vrijwilligers die zich durven laten grijpen door een hond. Roy (16 jaar) werkt al 2

37

GELOOF EN EEN HOOP LIEFDE OVER HET GELOOF OP GOEREEOVERFLAKKEE ZOU HEEL VEEL MEER GESCHREVEN KUNNEN WORDEN DAN DIT MAGAZINE KAN BEVATTEN. DIT ARTIKEL HEEFT DAN OOK ALLESBEHALVE DE PRETENTIE OM VOLLEDIG TE ZIJN, EN AL ZEKER NIET OM EEN THEOLOGISCHE UITLEG TE GEVEN. HET WIL SLECHTS EEN INDRUK GEVEN VAN IETS, DAT ONLOSMAKELIJK AAN DIT EILAND IS VERBONDEN. WELKE GELOVEN KENT ONS EILAND? EN WAAROM ZIJN ER EIGENLIJK ZOVEEL VERSCHILLENDE KERKEN?

tekst: Kees Kuijper

J

ODEN Ooit bestond op Goeree-Overflakkee een Joodse gemeenschap. Halverwege de negentiende eeuw werd op het Zandpad van

Middelharnis een synagoge gebouwd, met daarnaast een Joodse school. Ook kent het eiland Joodse begraafplaatsen, herkenbaar aan de Davidssterren op de grafstenen. De Tweede Wereldoorlog maakte een triest einde aan de Joodse gemeenschap op GoereeOverflakkee. Glimmende stolpersteine in diverse dorpen herinneren daaraan, en zorgen er voor dat de namen van de omgekomen eilandbewoners niet worden vergeten.

ROOMS-KATHOLICISME De kerken op Goeree-Overflakkee behoren tot het christelijk geloof. De Rooms Katholieke Kerk, die in de zuidelijke provincies van Nederland met afstand de meeste leden telt, is op Flakkee wat minder royaal vertegenwoordigd dan in Brabant en Limburg. Toch verschijnt al aan het einde van de achttiende eeuw een Rooms-Katholieke kerk in Oude-Tonge. In de negentiende eeuw groeit hun aantal gestaag. De meeste Katholieken wonen aan de oostzijde van het eiland. Niet onlogisch, aangezien velen afkomstig zijn uit Brabant. Achthuizen is een echt Katholiek dorp, het kende ook een klooster, waar de kinderen naar school gingen. De Rooms-Katholieke kerk in Middelharnis is in de negentiende eeuw bewust gebouwd aan de grens met Sommelsdijk, aan de Langeweg dus, omdat de toenmalige burgemeester van Sommelsdijk aan de Katholieken in zijn dorp toestemming weigerde tot bouw van een kerk. Zo ging dat toen.

PKN EN HERSTELD HERVORMDEN Het overgrote deel van de gelovigen op GoereeOverflakkee is protestant. Het protestantisme is inmiddels vijf eeuwen oud, ingezet door Luther, en is na al die honderden jaren in allerlei onderstromingen verdeeld. Daar weet Goeree-Overflakkee over mee te praten: het eiland vormt de uitloper van de zogenaamde Bible belt, waarmee een strook wordt aangeduid die zich diagonaal van Overijssel tot Zeeland uitstrekt. Binnen dit gebied worden veel zogenaamde behoudende kerken aangetroffen.

De meest in het oog lopende kerkgebouwen, veelal in een ring in het dorpscentrum, behoren tot de Hervormde Kerk, die met elf gemeenten getalsmatig de grootste kerkgemeenschap is.

39

Met de zes Gereformeerde kerken vormen deze gemeenten

Doopsgezinde gemeente, een kerkgenootschap met oude

sedert 2004 op Goeree-Overflakkee de Protestantse

papieren. Het is de Nederlandse tak van de eeuwenoude,

Kerk in Nederland, beter bekend onder de afkorting PKN.

orthodox gereformeerde stroming die internationaal

Het ontstaan van de PKN, een fusie van Hervormden,

bekend staat als Mennonieten. In Sommelsdijk bevindt

Gereformeerden en Evangelisch-Luthersen (de laatsten

zich een Remonstrantse gemeente met zo mogelijk

waren op Flakkee niet vertegenwoordigd) vormde overigens

nog oudere wortels, daterend uit de vijftiende eeuw.

de aanleiding tot een afsplitsing van de Hervormden die

Remonstranten kennen geen belijdenisgeschriften: zij staan

hierin niet wilden meegaan. Zij komen samen in de Hersteld

voor innerlijk christendom en geven vrijheid aan andere

Hervormde Gemeenten. Een afsplitsing die op Goeree-

levensovertuigingen. Dan is er nog de Gereformeerde

Overflakkee nog redelijk vers in het geheugen staat, omdat

Kerk Vrijgemaakt in Middelharnis. Op Goeree-Overflakkee

die pijn heeft veroorzaakt: schrijnende wonden die in de

ontstaan vlak na de Tweede Wereldoorlog, een actieve

tijd moeten helen.

en snel groeiende gemeente, die staat voor de waarheid van de Bijbel en daar praktisch uitvoering aan wil geven.

BEVINDELIJK GEREFORMEERDEN

Al deze kerken vervullen op Goeree-Overflakkee een

Hierboven is reeds de Gereformeerde Kerk genoemd,

streekfunctie. Dat geldt ook voor de Exodusgemeente in

ontstaan uit een samengaan in 1892 van twee

Sommelsdijk, behorend tot de Hervormde Kerk (PKN), maar

groeperingen die zich eerder van de Hervormde kerk

niet tot de zogenaamde Gereformeerde Bond binnen dit

hadden afgescheiden. Binnen het gereformeerde

kerkgenootschap.

protestantisme onderscheidt zich een groep van zogenaamd bevindelijk Gereformeerden. Tot die stroming

EVANGELISCHE GEMEENTEN

behoren de Gereformeerde Gemeenten. In deze kerk

Opvallend zijn een aantal ‘jonge’ kerkgemeenten, die

wordt sterke nadruk gelegd op het persoonlijk ervaren

niet aan een landelijk netwerk zijn verbonden. Zij

of bevinden van het geloof. Overigens is het vooral deze

worden vaak als Evangelisch aangeduid. In Middelharnis

stroming, die door niet- of andersgelovigen wordt betiteld

is dit Christengemeente De Rots, in Sommelsdijk

als zwarte-kousen-kerk of hoedjeskerk. Aanduidingen, die

Christengemeente Lachai-Roï, en in Oude-Tonge de

betrekking hebben op de kledingcultuur van met name de

Evangelie Gemeente Flakkee. Bij de zogenaamde

vrouwen binnen deze kerken en het terughoudend omgaan

Evangelische beweging wordt de persoonlijke ervaring van

met nieuwe technieken, zoals TV en internet.

de verlossing door Jezus Christus centraal gesteld, is er veel ruimte voor zang en wordt groot belang gehecht aan

ZIJN ER NOG MEER KERKEN? We noemen nog een paar kerken. Ouddorp kent een

evangelisatie.

JEHOVA’S GETUIGEN

De kerktorens geven de skyline van de dorpen op ons

We zouden ze bijna vergeten: de Jehova’s getuigen. Terwijl

eiland hun geheel eigen karakter. Terwijl in veel delen

iedereen hen kent, omdat ze op gezette tijden aanbellen

van Nederland kerkgebouwen worden omgebouwd tot

om anderen van hun boodschap te overtuigen. Dat heeft

appartementen of restaurants, verschijnen hier nieuwe en

te maken met hun overtuiging, dat de wereld zich in een

eigentijdse ontwerpen. Soms zijn de kerken verscholen,

eindtijd bevindt. Het is dan ook niet zozeer een kerk, als

zoals het gebouw van de Remonstrantse kerk in de

wel een zogenaamde eindtijdbeweging. Sociale omgang

Voorstraat van Sommelsdijk, soms verbouwd vanuit een

met niet-Jehova’s wordt door hen zoveel mogelijk beperkt.

geheel andere bestemming. Zo was het kerkgebouw van

Op Flakkee komen de Jehova’s getuigen samen in de

de Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt aan het Oost Voorgors

zogenaamde Koninkrijkszaal te Middelharnis.

te Middelharnis ooit een noodslachtplaats. Nu is het een volwaardig kerkgebouw, mede door het de zonnepanelen

ISLAM Door de komst van buitenlandse allochtonen heeft ook de

die in een kruisvorm op het dak zijn aangebracht.

Islam aanhangers op Flakkee. Hun aantal is echter klein;

TENSLOTTE

een moskee kent het eiland niet. Die zal er ook niet snel

Al met al een kleurrijk palet. De verschillen in uiterlijk en

komen. De meeste Islamieten trekken na verloop van tijd

innerlijk zijn groot en onmiskenbaar. Tegelijkertijd is er

naar de steden, waar veel land- en geloofsgenoten wonen.

veel interkerkelijke samenwerking. Niet alleen is er een

Het contrast met de overwegend behoudende autochtone

oecumenische werkgroep, maar de christenen vinden elkaar

bevolking van Goeree-Overflakkee is dan ook groot.

vooral in politieke en maatschappelijke samenwerking,

Helaas heerst er enige angst voor de Islam. Naast het

zoals in schoolverenigingen en niet te vergeten in een groot

vrijwilligerswerk van onvermoeibare hulpverleners komt

aantal zangkoren.

het helaas ook voor dat Islamitische buitenlanders worden

En, hoe je ook tegen geloof en kerk aankijkt: voor de kerken

weggepest. Niet iets om trots op te zijn.

op Goeree-Overflakkee geldt hetzelfde als voor de dijken, schapen en weidevogels: ze zijn niet weg te denken.

Wie geïnteresseerd is in een volledig overzicht van de

NAMEN EN GEBOUWEN

kerken op dit eiland verwijs ik graag naar de website

Op sommige gebouwen prijkt een Bijbelse naam of begrip.

www.buutengeweun.nl

Naast de Exodusgemeente, genoemd naar het tweede Bijbelboek, kennen we de Emmauskerk, de Rehobothkerk, de Sionskerk en Het Baken in Middelharnis, en de Ichtuskerk in Stad aan ’t Haringvliet.

41

DE LEVENSADERS VAN WELEER

VIER METER VERSCHIL TUSSEN EB EN VLOED. JE KUNT HET JE NAUWELIJKS VOORSTELLEN ALS JE OVER HET VREDIG KABBELENDE WATER VAN DE HAVEN EN HET HAVENKANAAL VAN OUDE-TONGE UITKIJKT, MAAR IN DE TIJD VÓÓR DE DELTAWERKEN SPEELDE HET GETIJ HIER EEN GROTE ROL.

tekst: Kees van Rixoort foto’s: Jaap Reedijk

D

e hoofdrol, kun je gerust zeggen. Er was veel water, regelmatig tot op de kaai, of weinig water. In het laatste geval kon je zelfs door het havenkanaal lopen.

“De geul liep met laagtij helemaal leeg”, zegt Henk de Vin. “Al lopend, op je blote voeten, kon je bot grobben.

Weet je wat dat is? Bot uit de modder oppakken. Dat ging nog niet zo makkelijk, maar ik wist wel hoe ik het moest doen. Je ging net zolang door tot je een maaltje bij elkaar had. De vissen gingen thuis de pan in.”

De Vin, geboren en getogen in Oude-Tonge, zit vol verhalen over de haven van weleer. Als ambassadeur van het havenkanaal vertelt hij die verhalen tijdens rondleidingen. Dat er wel zeven kroegen waren rond de haven, dat in een van die kroegen minister Chris van Veen is geboren en dat in een ander café de opstand van de landarbeiders in de jaren twintig van start ging…

Maar verder gaan bijna alle verhalen natuurlijk over het water. “Ik ben al mijn hele leven betrokken bij de haven. ‘Geboren aan de buitendijk’”, vertelt De Vin. “Mijn vader had er een zeilbootje liggen, een Belgische knots. Hij wist precies hoe hij de haven in en uit moest zeilen. Dat was vreselijk lastig, Oude-Tonge was een van de moeilijkste havens van Nederland. Waarom?

Omdat-ie zo meandert.”

KAAIWERKERS Het zeilbootje van vader De Vin was het enige pleziervaartuig in de haven – wat een verschil met nu! Verder was het alleen beroepsvaart wat de klok sloeg: schepen die landbouwproducten afvoerden of bijvoorbeeld bouwmaterialen aanvoerden. Er liepen kaaiwerkers rond, met zakken van 80 kilo graan op hun rug of met zware houten kruiwagens vol ‘peeën’. “Kijk, hier staat zo’n sjouwer. Joep Luijckx heeft hem mooi verbeeld: sterke voeten en een klein koppie.”

De Vin heeft ze in zijn jonge jaren zelf nog aan het werk gezien, die kaaiwerkers. Hij weet dat ze schepen door het havenkanaal trokken, tegen de wind in. Hij weet ook dat de haven regelmatig moest worden uitgebaggerd. Dat gebeurde met ‘de modderleeuw’, een bootje vol geschept met drab, dat ver buiten de haven overboord ging.

Tijdens zijn rondje vertelt de havenkanaalambassadeur ook over de sluis uit 1917, die de Duitsers in de laatste oorlogsdagen nog opbliezen, over de restauratie en over de tweede sluis, die na de Ramp van 1 februari 1953 is aangelegd als onderdeel van de Deltawerken.

“Dat is uniek, er is geen gemeente in Nederland die twee keersluizen heeft.”

IMMENS BELANGRIJK De haven was altijd de levensader van het dorp.

Henk de Vin: “Immens belangrijk voor Oude-Tonge, de enige verbinding met de overkant.” Met lichte afschuw vertelt hij dat er ooit nog een plan is geweest om de haven te dempen. Tja, als dat plan uitgevoerd zou zijn, dan was er nu geen recreatiehaven, die zo’n vierduizend passanten per jaar ontvangt.

En dan was er ook geen sprake geweest van de impulsen die het havenkanaal nu krijgt om de rijke historie onder de aandacht te brengen en te beleven.

Zoals de Kaaiwerker van Joep Luijckx. “Nu staat dat beeld ’s avonds nog in het donker en valt het niet op, maar dat gaat veranderen”, zegt Ben Musters, voorzitter van de dorpsraad van Oude-Tonge. “Er komt verlichting. Verder hebben we bij de Polderkamer een informatiepaneel over de schotsluis geplaatst en op het kaaiplein een vlaggenmast met de vlaggen van de dorpsraad, de gemeente en de provincie.”

Bij de oude sluis zijn voorts een informatiebord en een bankje geplaatst en bij de ingang van het havenkanaal, in de volksmond het strandje, is een botenhelling gerealiseerd. “Verder willen we daar heel graag een vuurput plaatsen met bankjes, alsmede een vogelkijkhut en een uitkijktoren. Er zijn nog plannen voor een schelpenpad langs de oostzijde van het kanaal met halverwege een trekvlot om het kreekje over te

steken”, aldus Musters. “Het is zó’n mooi gebied. Het mooiste havenkanaal van Europa, zeg ik altijd. Dat het nu veel beter te beleven is, is fantastisch.”

43

WAAROM HAVENKANALEN? Door steeds nieuwe aanwassen en inpolderingen groeide het eiland. De havens werden daardoor steeds lastiger bereikbaar. Dé oplossing was het graven van havenkanalen, die toegang gaven tot open water en dus naar ‘de overkant’. De havenkanalen, die in sommige gevallen keer op keer moesten worden verlengd, waren soms kilometers lang. Zo meet het havenkanaal van Dirksland ruim 5,5 kilometer. Deze lijnen in het landschap vertellen het verhaal van het langzaam maar zeker groeiende eiland én de noodzaak om het vervoer over water blijvend mogelijk te maken.

BOEK EEN AMBASSADEUR Wie de geschiedenis weleens tot leven wil laten komen met een groepje andere geïnteresseerden, kan een havenkanaalambassadeur boeken bij de VVV GoereeOverflakkee. Verrassende arrangementen – met combinaties van onder meer culturele, sportieve en culinaire activiteiten op en rond de havenkanalen – zijn in de maak.

ERFGOED BESCHERMEN, BELEVEN EN BENUTTEN De provincie werkt samen met partijen aan een beter beschermd, beleefbaar en benut cultureel erfgoed in Zuid-Holland. Dit doet zij door de gezamenlijke ontwikkeling van zeven erfgoedlijnen, waaronder de erfgoedlijn Goeree-Overflakkee. Erfgoed vormt een immens kapitaal voor bewoners, recreanten, bedrijfsleven en toeristen. Zeker de grote monumentale complexen en structuren op het raakvlak van landschap, natuur en water. Van belang is dat bewoners, scholieren, toeristen en ondernemers weten dat het erfgoed er is en dat zij er kunnen komen. De provincie slaat samen met andere partijen de handen ineen om erfgoed te beschermen, beleefbaar te maken en te benutten. En om het erfgoed door te geven aan de generaties na ons.

De erfgoedlijn Goeree-Overflakkee wordt bepaald door de elementen die te maken hebben met de rol van het water als vriend en vijand. Vanaf de start in december 2013 tot nu zijn maar liefst ruim negentig (deel)projecten gerealiseerd of in ontwikkeling. In 2019 komen daar ruim twintig (deel)projecten bij. De ontwikkeling van de havenkanalen vanuit historisch perspectief heeft de bijzondere aandacht van de erfgoedtafel.

Benieuwd naar de projecten van de erfgoedlijn? Kijk dan op www.geschiedenisvanzuidholland.nl/goeree-overflakkee

ZELF PELLEN Meer beleven, de historie laten spreken - datzelfde gebeurt een kilometer of twintig naar het westen, rond de haven en het havenkanaal van Stellendam. Daar is Jan van der Sluijs een van de ambassadeurs. “De haven had drie functies”, weet hij. “Ten eerste: afwatering van de polder.

Ten tweede was dit een landbouwhaven. En ten derde een vissershaven. Rond 1920 lagen hier 56 vissersschepen.

De vissers hielden zich hoofdzakelijk bezig met de garnalenvisserij. Later zijn ze op platvis overgegaan. Lange tijd gingen de garnalen overigens met de beurtschipper naar Rotterdam en vandaar naar Engeland om ze te pellen.

Tot de Stellendammers dat trucje afkeken en zo rond 1900 zelf gingen pellen. Zo ontstond de huisvlijt hier.”

Net zoals in Oude-Tonge was de haven ontstellend belangrijk als enige verbinding naar buiten. Maar ook hier kwam de klad erin. De vissersvloot verhuisde naar de buitenhaven en in het altijd zo bedrijvige haventje ging de stilte heersen. “De schepen waar de vissers nu mee varen, zouden hier ook niet meer kunnen komen”, zegt Peter Klink, die behalve havenkanaalambassadeur ook voorzitter van de dorpsraad is.

IN VOLLE GLORIE “We willen de haven en het havenkanaal in volle glorie herstellen”, zeggen Klink en zijn dorpsraad-kompaan Adrie Tieleman. Net zoals in Oude-Tonge – en nog vijf andere havenkanalen op het eiland – gebeurt dat in het kader

van de Erfgoedlijn Goeree-Overflakkee en met financiële ondersteuning van onder meer de provincie Zuid-Holland en de gemeente.

De haven van Stellendam, met opgeknapte meerpalen, moet weer een natuurlijke connectie met de rest van het dorp krijgen. Dat kan door een veilige en duidelijke oversteek over de dijk te maken die uitnodigend is om een kijkje te nemen op deze bijzondere historische locatie. Maar het hoeft niet te blijven bij een kijkje: er zijn zalmschouwen en trapkano’s die het havenkanaal – en verder, richting Goedereede-Havenhoofd – tot een belevenis maken.

Onderweg zie je straks het vuurtorentje – in Stellendam hebben ze het over een lichtopstand –, dat ooit de ingang van het havenkanaal markeerde. Je kunt er aanleggen, het trapje beklimmen en even op het bordes van de lichtopstand gaan zitten om van de schitterende omgeving te genieten. Er staat ook een revitalisering van het jaagpad op het programma, zodat een wandeling naar het vuurtorentje straks ook een optie is.

“Er is in drie jaar tijd al heel veel gedaan. Dit begint een bijzonder hoekje te worden voor de rustige recreant”, zegt Adrie Tieleman. Jan van der Sluijs: “In een paar maanden tijd zijn die zalmschouwen al een keer of vijfendertig uitgevaren, ook voor personeelsuitjes. Het loopt buitengewoon en de mensen reageren heel enthousiast.

Ze staan er vaak versteld van hoe mooi het hier is.”

STRIPBOEK Leven en overleven met water, daar gaat het op Goeree-Overflakkee om. Altijd.

Dat is te ontdekken in het stripboek ‘Erfgoed ontdekken op Goeree-Overflakkee.

Op stap met de Boomsma’s’. De lezer trekt eropuit met de gebroeders Han en Rien Boomsma, samen de ideale gids om de rijke geschiedenis van het eiland te leren kennen.

We stellen de makers Hennie Vaessen en Tine Bouwhuis een paar vragen; Kenden jullie het eiland al?

“We hadden Goeree-Overflakkee slechts één keer eerder bezocht. Nu hadden we de kans om ons meer te verdiepen in Goeree-Overflakkee. We hadden ons goed voorbereid en verheugden ons om de plaatsen en het strand te bezoeken. Er was – op ons verzoek – geen hotel maar een campingplaats gereserveerd. Daar zijn we goed opgefrist, wat een wind…”

Welke indruk maakte Goeree-Overflakkee?

“Een mooi eiland met gezellige plaatsen. Het landschap is heel anders dan we gewend zijn in Oosterbeek (vlakbij Arnhem): vlakker, veel akkers en weilanden.

De dorpen zijn prachtig. Vooral de havens sprongen eruit voor ons. Het verleden heeft duidelijk zijn sporen achtergelaten. Het mooie is dat er nog zo veel bewaard is gebleven dat je je een voorstelling kan maken van hoe het leven er vroeger uitzag.”

Zouden jullie Goeree-Overflakkee nog eens willen bezoeken?

“We komen zeker terug. Het lijkt ons heerlijk om een fietstocht over het eiland te maken.”

45

Er is een kinneke...

(ELKE OVEREENKOMST MET BESTAANDE PERSONEN, NAMEN OF GEBEURTENISSEN BERUST OP LOUTER TOEVAL)

O

p 24 december 1964 werden Goeree-

ergens op het eiland. Dimmen wilde daar niet bij zijn,

Overflakkee en andere, grote delen van

hoezeer zijn vrouw er bij hem op had aangedrongen. Hij

Nederland overvallen door zware sneeuw-

was boos. Boos, omdat hij, notabene arts, zijn dochter zo

val. Alles, maar dan ook echt alles was wit:

goed had gewaarschuwd, zo goed had voorgelicht. En dan

urenlang bleven de dikke vlokken neerdalen op de akkers

toch: zwangerschap. Zijn dochter Antoinette werd, veel te

en landwegen van het eiland. Dat maakte ongetwijfeld

jong, moeder. De vader van het kind, nauwelijks ouder dan

veel mensen blij. Een witte kerst! Dat heeft immers iets

twintig, had hij een paar keer ontmoet. Het waren geen

betoverends.

gezellige gesprekken geweest.

Om de schande van het ongehuwd moederschap te

Dokter Dimmen Braber deelde niet in die vreugde. Hij

vermijden was, vrij onverwacht, toch tot een huwelijk

moest alle moeite doen om zijn Peugeot 404 in het

besloten. Met nog vier weken te gaan tot de verwachte

smalle rijspoor op de Provinciale weg te houden. De

geboortedatum was enige haast geboden. Maar Dimmen

strooiwagens waren nog maar net op pad, en hadden nog

wilde geen feest vieren.

een lange en zware nacht voor de boeg. Dimmen had deze avond en nacht dienst, en keerde zojuist terug van een oproep op de kop van het eiland. De aanleiding, hevige buikpijn en koorts, schenen, hoe vervelend ook voor zijn patiĂŤnt, geen ernstige oorzaak te hebben. Hij reed zijn auto voorzichtig in zijn garage en liep via de binnendeur de gang van zijn huis binnen, waar hij zich ontdeed van zijn pet en jas. Hij liet de deur naar zijn huiskamer bewust

Hij had deze ochtend op het gemeentehuis met een stuurs gezicht de flauwe praat van de ambtenaar van de burgerlijke stand aangehoord,

open, zodat hij de telefoon, die in de gang aan de wand

zijn toestemming tot het huwelijk gegeven, en was

hing, zeker zou horen.

vervolgens naar huis gegaan om zich voor te bereiden op

Dimmen ging zitten op zijn geliefde rookstoel, een

zijn dienst. Feestvieren, ergens in een cafĂŠ, ging hem te

erfstuk van zijn vader, die ook arts op het eiland was

ver. Hij stond op en wierp een blik naar buiten. Het was

geweest. Hij pakte de extra dikke editie van Eilanden

al uren donker. Het sneeuwen was gestopt. De tuin,

Nieuwsch op, maar legde die na een minuut met een

verlicht door een buitenlamp, was onwaarschijnlijk mooi.

grimmig gezicht weer opzij. Hij kon zich niet concentreren,

Het donzen kleed was, op de voetsporen van de kat

omdat zijn gedachten voortdurend waren bij zijn dochter

van de buren na, ongerept. Sommige dingen zijn nog

Antoinette. Vandaag was zij getrouwd. Negentien jaar

maagdelijk, dacht Dimmen cynisch. Een goed moment

en hoogzwanger. Er werd een bescheiden feest gevierd,

voor een kop koffie. Hij plaatste de filterhouder op

Verhaal: Kees Kuijper

zijn koffiekopje dat hij voor Vaderdag van Antoinette

“Kom mee, Dimmen, ze zijn in de kleine zaal.”

had gekregen. Met een zucht zette hij zich weer in

De mannen liepen door de feestzaal, waar de bandleden

zijn rookstoel, nadat hij zijn favoriete kerst-lp op de

bezig waren hun muziekinstrumenten op te ruimen. In de

platenspeler had gelegd. Terwijl de eerste orgeltonen een

kleine zaal lag Antoinette, op een bank. Haar witte jurk lag

Stille Nacht aankondigden, gingen zijn gedachten naar

over een stoel, en op de grond lagen natte handdoeken.

Antoinette. Hij hield zoveel van haar, maar waarom was

Naast haar stonden haar man en haar moeder. Hij hoorde

het zo gelopen? Waarom zette ze hem te schande? Niets

Wilma zeggen: “Antoinette, hier is pappa!”

was hem ooit te veel geweest voor zijn dochter. Had hij

Nooit zou hij meer vergeten, hoe zijn dochter naar hem

dat verdiend? Zijn mijmeringen werden verstoord door het

keek. Een blik waarin alle emoties waren opgesloten. Hij

geluid van de telefoon. Hij liep naar de gang en pakte de

gaf haar een kus op haar voorhoofd, en hurkte voor haar

hoorn van de haak.

neer. Al snel werd hem duidelijk, dat de ontsluiting was

“Braber.”

begonnen.

De stem aan de andere kant was moeilijk te verstaan,

“Ik heb licht nodig, en warm water!”

vanwege luidruchtige achtergrondgeluiden. Het duurde

Er volgden twee moeizame uren. Dimmen was een

dan ook een aantal seconden, voordat Dimmen hoorde

ervaren arts, en had vele bevallingen tot een

dat hij zijn vrouw Wilma aan de telefoon had.

goed einde weten te brengen. Dit was anders,

“Dimmen, je moet onmiddellijk komen. Het gaat niet goed

dit was zijn kleine meisje, dat pijn had en

met Antoinette, ze heeft opeens veel pijn, ze kan niet

volledig op hem vertrouwde. Zijn kleinkind kwam

meer naar huis, kom alsjeblieft.” Als je over de Langeweg

te vroeg, en dat hield risico’s in. Hij zei niet veel,

rijdt, moet je …”

maar keek Antoinette steeds aan met zoveel liefde dat ze moedig volhield. Na een felle kreet kwam het

“Ik weet waar jullie zijn. Blijf kalm. Ik kom er nu aan.”

verlossende moment, en gleed zijn kleinzoon

Dimmen pakte zijn tas uit de gang, schonk geen aandacht

de wereld in. Het klagelijk huilen klonk als

meer aan de platenspeler en de koffie onder het ingezakte

muziek in zijn oren.

filterzakje, en was binnen twee minuten op weg. Zijn hart

Antoinette keek naar haar zoon, die, een paar

bonsde, terwijl hij het stuur van zijn auto stevig vasthield

minuten oud, op haar buik, lag.

om in het midden van de zwaar besneeuwde Langeweg

“Kijk, pappa, hoe mooi hij is!”

te blijven. Hij kende het eiland goed, en wist welke wegen

Dimmen keek op zijn horloge.

hij moest kiezen. Voor de besneeuwde akkers, links en

“Het is kwart over twaalf,

rechts van hem, had hij geen oog. Antoinette, meisje toch!

Antoinette. Het is een kerstkind!”

Had ze weeën? Was er wat anders? In zijn hoofd ging hij

“Ja, pappa, kleine Dimmen is een

de mogelijkheden na, terwijl hij, de smalle weg opreed die

kerstkind. Een kerstkind brengt

toegang gaf tot café Anna. Daar stonden mensen buiten

vrede, toch?”

met zorgelijke gezichten in groepjes te praten. Peter, de

“Kerst 1964 zal altijd mijn mooiste kerst

kersverse schoonvader van Antoinette, wachtte hem op.

blijven, meisje.” Het kwam uit de grond van zijn hart.

47

NIMWEGEN EN WIJ HEBBEN HET FAUNAPARK IN

DO

EEN ET

RDEERD AA M W

DER MADE, MARIEN BOSMAN EN COEN VAN

8,5

lag te zonnen, net als de eekhoorns. Een eindje verder vonden we een paar neusberen. In het hok naast de emoes is er een heel erg speciaal dier, de moeraskat. Die dieren zijn erg gesteld op hun privacy. Het is zo erg dat

NIEUWE TONGE GETEST. WE VONDEN HET ERG

er zelfs geen vrouwtjes bij kunnen zonder ruzie over zijn

LEUK.

A

de Benelux met de moeraskat.

Naast het stokstaartjesverblijf is een zandspeeltuin voor

de enige dierentuin in Nederland met deze soort uilen.

ls je binnen komt heb je gelijk links een groot hok vol stokstaartjes en rechts een plek waar je iets te eten of drinken kan krijgen. In datzelfde gebouw vind je ook golfsticks en golfballetjes

voor de midgetgolfbaan. Die was erg leuk en uitdagend. kleinere kinderen met daarbij een hok met allemaal vogels.

Vlak bij de ingang van de golfbaan staat een hok met cavia’s en een paar Vlaamse Reuzen. In het midden heb je een soort mini zwanenmeer met een aantal flamingo’s. Deze flamingo’s kun je soms ook in het wild zien aan de andere kant van de dijk in de Grevelingen. Links van het zwanenmeer zijn hokken met een aantal vogelsoorten. Daar tegenover staat een hok met een aantal emoes. Die beesten zijn erg snel, ze kunnen wel 60 kilometer per uur rennen. Dan loopt het pad naar links waar een grote weide is met een aantal alpaca’s en hertjes. Er is een verblijf met een heel groot stekelvarken.

Er zijn drie verschillende soorten eekhoorns in het Faunapark, twee soorten zijn verschrikkelijk druk en rennen hun verblijf door en klimmen over hun netjes. De derde soort eekhoorns houdt vooral van zonnen en dat lagen ze dus ook de hele tijd te doen.

Mijn persoonlijke favoriet was de zilvervos. Die heel lekker

tekst: Coen van Nimwegen foto’s: Coen en Kornuiten

territorium. Het Fauna Park is de enige dierentuin in heel

In een van de vogelverblijven zitten een paar olijfduiven, waarvan het Fauna Park de enige dierentuin is die deze duivensoort hebben in Nederland. Een stuk achter het vogelverblijf van de olijfduiven is een vogelverblijf met daarin briluilen. Samen met Zoo Veldhoven is Fauna Park

Hutia’s zijn kleine knaagdieren die een beetje op een wombat lijken. Het Fauna Park is samen met dierentuin Blijdorp de enige die dit knaagdier hebben. Er worden plannen gemaakt voor een aantal verblijven, waarvan er één bestemd gaat worden voor een soort neushoornvogel.

Een andere voor ringstaartmaki’s en een andere voor een soort aapjes. Ze hebben samen met drie andere dierentuinen in Rusland een aantal vuurwezels weten te kopen. Die moeten nog een hokje gaan krijgen, wat zo snel als mogelijk geregeld gaat worden.

Het Fauna Park is een officiële dierentuin die in hetzelfde rijtje thuishoort als bijvoorbeeld dierentuin Blijdorp, wat best knap is aangezien het compleet wordt gerund door vrijwilligers, die dus onbetaald hun werk doen. Ze zijn van woensdag tot zondag open. Ook op allebei de paasdagen en pinksterdagen zijn ze geopend.

Wij vonden het erg leuk en interessant om zoveel zeldzame dieren op ons eiland te kunnen zien. We raden het iedereen aan om eens een kijkje te nemen in het Fauna Park. Wij geven het Fauna Park een mooie 8,5 als cijfer!!!

GE

WIJ ZIJN LAURAN KRIJGER , MATTHIJS VAN

ET TOF T RH E O

M TEA ST

Faunapark HET TOF TESTTEAM OP BEZOEK IN HET

Get the app

Search

Tof Test team

Log in

FOLLOW

CoLaMaMa in het Faunapark 870 posts

496 followers

112 following

36

11

LOAD MORE

ABOUT US

SUPPORT

BLOG

PRESS

API

JOBS

PRIVACY

TERMS

LANGUAGE

2018 INSTAGRAM

49

56

Thomas en Wil 19

Oude liefde Roest niet tekst: Anne karsbergen foto’s: Anne-Marie Vermaat

VOOR DE VORIGE EDITIES VAN TOF MAGAZINE INTERVIEWDEN WE MENSEN DIE VOOR DE LIEFDE NAAR HET BUITENLAND ZIJN GEGAAN ÉN MENSEN DIE VANUIT HET BUITENLAND NAAR GOEREE-OVERFLAKKEE ZIJN GEKOMEN OMDAT ZE ZO’N LEUKE INWONER VAN ONS EILAND HADDEN ONTMOET. VOOR DEZE NIEUWE RUBRIEK INTERVIEWDEN WE VIJF TOFFE STELLEN DIE AL HEEL HUN LEVEN ÓF AL TIENTALLEN JAREN OP ONS EILAND WONEN. MINDER EXOTISCH, MAAR ZEKER NIET MINDER INTERESSANT.

T

homas Kik (83) uit Oude-Tonge en Wil Mourik (82) uit Middelharnis ontmoetten elkaar in 1956 in de tram in Middelharnis. Destijds ging je met de tram naar het havenhoofd van Middelharnis, om vervolgens met de boot naar Hellevoetsluis te reizen. Daar pakte je de tram (‘het Moordenaartje’) naar Rotterdam. Wil was onderweg naar de kweekschool in Den Haag, Thomas zat in dienst. Na deze eerste ontmoeting volgden er meerdere en in 1961 gaven ze elkaar het jawoord.

In totaal is het echtpaar acht keer verhuisd, waarvan twee keer naar ‘de overkant’. Dit was steeds van korte duur: vooral Wil miste het eiland waar ze zo trots op is: “De prachtige polders, de mooie luchten, het omgeploegde land en de gewassen in het voorjaar… ik geniet van het eiland in alle jaargetijden.” Inmiddels zijn Thomas en Wil twee dochters en vijf kleinkinderen rijker en wonen ze alweer vijftig jaar met veel plezier in Middelharnis.

O Bert en lilian 1976

Wil was het grootste deel van haar leven werkzaam in het speciaal onderwijs. Veel eilandgenoten kennen haar als ‘Juf Kik’ van de Prinses Ireneschool (nu: de Wegwijzer) in de Hobbemastraat in Middelharnis. Ze is hier ook zeven jaar directrice geweest. Thomas is het grootste deel van zijn leven werkzaam geweest als administrateur/belastingadviseur.

Het echtpaar is nog zeer actief en prijst zichzelf gelukkig met een goede gezondheid. Ze zijn lid van de filmclub Goeree-Overflakkee en maken films over de meest uiteenlopende onderwerpen. Vroeger deden ze veel aan tennis (competitie en wedstrijden). Nu speelt Thomas competitiebiljart bij biljartclub ‘De Poedel’ en Wil bridge bij bridgeclub ‘Menheerse’. Als het weer het toelaat genieten ze tijdens een fietstocht van ons mooie eiland of maken ze een rondrit met de auto om uiteindelijk neer te strijken op een gezellig terrasje.

p de klassenfoto die rond 1976 op kleuterschool ‘De eerste stap’ in Goedereede werd gemaakt, zaten ze al naast elkaar. En nu, 43 jaar later, staan ze met die foto in hun handen bij de voordeur van hun (zelf gebouwde) huis. Bert Bruggeman (47) en Lilian ’t Mannetje (46) woonden vroeger één straat bij elkaar vandaan en zijn altijd in Goedereede gebleven. “Het is echt ons thuis… we wonen hier prachtig en mensen kijken hier nog écht naar elkaar om.”

De vlam sloeg niet meteen over op de kleuterschool. ‘Pas’ toen ze 15/16 jaar waren kregen ze verkering. Bert ging destijds naar de technische school in Middelharnis en Lilian zat op school in Hellevoetsluis. Ze zagen elkaar regelmatig bij de bushalte.

Bert weet nog goed dat hij tijdens het afwassen tegen zijn moeder vertelde dat hij Lilian erg leuk vond.

Zij dacht dat dit wel weer over zou waaien, maar niets bleek minder waar: Bert en Lilian trouwden in 1996 en zijn nog steeds erg gelukkig met elkaar, zoon Gijs (17) en dochter Britt (15).

Het geloof is toen Bert en Lilian

dertigers waren een belangrijk(er) onderdeel van hun leven geworden.

In korte tijd maakten ze veel nare dingen mee. Dat heeft er niet alleen voor gezorgd dat hun band sterker werd, maar ze voelden zich ook meer verbonden met het geloof en haalden hier veel steun uit. Het gezin gaat naar de doopsgezinde kerk in Ouddorp.

Onder de naam Brugg & Man voert Bert allerlei klussen uit als zzp’er in de bouw. Lilian verzorgt de administratie. In zijn vrije tijd fietst Bert graag, maar is hij ook actief voor de stichting Buutengeweun.

Met deze christelijke beweging organiseert hij diverse activiteiten om gezinnen (interkerkelijk) bij elkaar te brengen. Lilian is oorspronkelijk coupeuse van beroep en besteedt haar vrije tijd graag aan het haken van sjaals, kussens en leuke spulletjes voor in huis.

51

Daaf en Marianne

‘80

D

aaf Kievit (55) was vroeger door zijn baan als dj en barman bij bar/dancing Centraal een bekend gezicht op Goeree-Overflakkee. Hij verwacht dan ook dat mensen vooral dát op de foto herkennen. Inmiddels is hij namelijk 100(!) kilo lichter. Daaf groeide op in de Weistraat in Nieuwe-Tonge.

Een gezellige straat, waar iedereen met elkaar omging. Zo ontmoette hij ook Marianne Peekstok (53), die vaak vijf huizen verderop bij haar grootouders verbleef.

Daaf en Marianne hadden nog meer connecties. Daaf komt uit een gezin van elf kinderen en heeft veel oudere broers en zussen. Mariannes moeder is met zijn oudste broers en zussen opgegroeid. Bovendien was de broer van Daaf met het buurmeisje van Marianne getrouwd.

Toen Daaf en Marianne 18 en 16 jaar oud waren, vonden ze elkaar meer dan leuk. Daaf bekent dat hij stiekem snel een ander plaatje draaide, als hij zag dat Marianne met een andere jongen aan het dansen was. In 1988 is het

T

oen Joop van Son (71) in 1978 een sollicitatiebrief schreef voor de functie van ‘chef algemene dienst’ bij zwembad De Gooye in Dirksland, moest hij het plaatsje eerst opzoeken in de Bosatlas. Samen met zijn vrouw Jannie de Jonge (66) verhuisde hij drie maanden later naar ons eiland. En daar wonen ze inmiddels veertig jaar met veel plezier. “Het barst hier van de actieve mensen die zich inzetten voor hun vereniging of een goed doel. Dat maakt het zo mooi!”

Oorspronkelijk komt Joop uit Veenendaal. Jannie groeide op in Emmen. Ze ontmoetten elkaar in 1970 in een dancing in Apeldoorn, waar Jannie toen werkte. Meteen vonden ze elkaar leuk. Het stel trouwde in 1972 en ze kregen een zoon. Joop kon als zwemonderwijzer in Barendrecht aan de slag en daarom verhuisden ze richting Zuid-Holland. Een paar jaar na de overstap naar ‘De Gooye’ ging Joop aan de slag bij Hernesseroord als coördinator/begeleider intern wonen. Tot zijn pensioen

stel getrouwd in het Oude Raadhuis. De Voorstraat had nog nooit zo vol toeschouwers gestaan. Zij kwamen niet alleen voor DJ Daaf, maar ook veel klanten van de slagerij waar Marianne destijds werkte wilden haar graag in haar trouwjurk zien.

Daaf en Marianne wonen in Sommelsdijk. Daaf is wals-machinist bij Boskalis. Marianne past graag op de kinderen van kennissen. Ze zijn graag samen buiten, in de natuur en aan zee. Ze kregen twee kinderen: Carmen* en Lars. Het ging hen voor de wind, totdat in januari 2011 een kwaadaardige hersentumor bij Carmen werd geconstateerd. In december 2015 is Carmen op 25-jarige leeftijd overleden. Met de stichting ‘Vrienden van Carmen’ zamelen ze geld in voor ‘Stop hersentumoren’ en de oncologieafdeling van het Van Weel-Bethesda Ziekenhuis.

Meer informatie over de stichting is te vinden op www. vriendenvancarmen.nl.

bleef hij in wisselende functies in dienst bij het latere Zuidwester. Jannie is tandartsassistente geweest en vervolgens 23 jaar lang beheerder van spelletjeshal ‘House of Games’ bij Port Zélande.

Inburgeren in Dirksland duurde wel even. Ze moesten wennen aan de cultuur en vooral de taal vonden ze lastig.

Als badmeester kreeg Joop de vraag: “Badmeester, mag ik hier op mun rik?” Hij zei dan maar gewoon ‘ja’, en dan zag hij vanzelf wat het kind bedoelde. Jannie weet nog dat ze in de supermarkt “vuuf gulden vuufenvuuftug” moest afrekenen en niet wist hoeveel ze moest geven.

Een paar keer per jaar stelt het echtpaar hun monumentale schuur beschikbaar voor (kunst/foto) exposities. Er komen dan al snel honderd gasten over de vloer. Joop zet zich daarnaast in voor de stichting VIK en Goed voor Goed. Jannie is bezoekvrijwilliger. De tijd die nog overblijft besteden ze graag aan klussen.

“I

k moet geen Plaetenaar”, zei Priscilla Looij (39) uit OudeTonge altijd. Totdat ze Richard Sannes (46) beter leerde kennen. In de jaren 90 was de Fendertse Hoeve in Fijnaart dé uitgaansgelegenheid. In de ene hoek stond een groep uit OudeTonge, in de andere hoek een groep uit Achthuizen en weer verderop stond Ooltgensplaat.

Die laatste groep stond slecht bekend. De rivaliteit was toen nog erg sterk en Plaetenaren werden – in ieder geval door Priscilla en vrienden – gezien als ruziezoekers. En toch werd juist een jongen uit díe groep haar echtgenoot en vader van haar kinderen Kyara (16) en Chloë (12). In 2014 gaven Richard en Priscilla elkaar het jawoord in Italië.

Zowel Richard als Priscilla zaten op de mavo in Oude-Tonge, maar door het leeftijdsverschil kwamen ze elkaar daar nooit tegen. In augustus 1995 zat Priscilla na een avondje stappen bij de Fendertse Hoeve op de stoeprand op het taxibusje te

wachten. Platenaer Richard zat naast haar en voor ze het wist raakten zijn lippen de hare. Vrij snel daarna woonden ze samen.

Wel in Oude-Tonge, want naar Ooltgensplaat wilde ze liever niet.

Priscilla heeft een eigen coachingspraktijk: Silly Coaching. Daarnaast werkt ze voor sportschool Focus, waar ze groepslessen verzorgt en administratieve werkzaamheden doet. Richard is installatiemonteur in Rotterdam en maakt meubels op verzoek onder de naam ‘Roots’. Vrijwel elk vrij uurtje besteden ze aan hun gezamenlijke hobby: sporten.

Priscilla’s mening over Plaetenaren is inmiddels veranderd. Op de vraag of haar dochters thuis mogen komen met iemand uit de Plaet zegt ze lachend: “Ja hoor, daar heb ik geen moeite meer mee.”

rd 1995

Priscilla en Richa

70

Joop en Jannie 19

Ben of ken jij ook een TOF stel met een mooi liefdesverhaal?

Stuur jullie verhaal naar info@trotsopflakkee.nl.

53

Wah gae je tuije?

MET JE KRÔÔST

ANGELA LODDER WOONT IN OUDDORP MET HAAR MAN STEPHAN EN KINDEREN NAOMI (3,5) EN DANIËL (1,5). ZE MAG ELKE MAAND DUIZENDEN BEZOEKERS VERWELKOMEN OP HAAR BLOG MAMAMETPASSIE.NL. DAAR SCHRIJFT ZIJ OVER HAAR ERVARINGEN, MOEILIJKHEDEN, MIJLPALEN EN BIJZONDERHEDEN ALS MOEDER. VANAF NU SCHRIJFT ZE OOK VOOR TOF!

I

n de winterperiode is het tijd voor activiteiten in huis

enthousiast op en neer. Ook Daniël vindt dit fantastisch.

met de kids. We kleien, knutselen, verven en bakken

En eigenlijk vind ik het zelf ook erg leuk. Dus de keuze

erop los. Al is een hele dag thuisblijven bij ons geen

is snel gemaakt: we gaan naar de Mèkkerstee. Het is

succes. Gelukkig is er meer dan genoeg te doen op

een thuiswedstrijd voor ons, maar zeker ook de moeite

het eiland. Je vervelen? Dat kan eigenlijk niet. Als ik

waard als je aan de andere kant van het eiland woont. Ik

aan Naomi vraag wat ze wil gaan doen vandaag, zegt ze

neem jullie mee in een tof ochtendje Mèkkerstee.

meteen: “Naar de geitjes, mama.” Ondertussen springt ze

UREN NAAR DE GEITJES STAREN

Bezoekje aan de kaasmakerij en de landwinkel

Vanaf de parkeerplaats is het al één groot feest. Naomi

Alsof het nog niet genoeg is, kun je ook zien hoe ze

en Daniël weten precies wat ze te wachten staat. Ik be-

geitenkaas maken. Je moet daarvoor wel even je kin-

paal altijd zelf waar we beginnen: buiten! Het is namelijk

deren optillen. Door de ramen kun je dan precies alle

leuk om af te sluiten met een taartje in het restaurant.

stappen volgen. Ik vind het zelf erg tof om te zien. Naomi

Zodra ze binnen de taartjes hebben gezien, kunnen ze

is teleurgesteld vandaag, want het is zaterdag. Dan

het nergens anders meer over hebben. Daarom eerst

wordt er niet gewerkt in de kaasmakerij. We brengen

lekker naar buiten. Daar vermaken we ons wel een tijdje.

daarom een bezoekje aan de landwinkel. We bekijken de

Kinderen kunnen met gemak een kwartier naar geitjes

speelgoedtractors en smullen van de geitenkaas.

staren. Het tempo ligt daardoor laag.

FEEST MET TAART EN NAAR HUIS “WE ETEN DIT VARKEN TOCH NIET OP MAMA?!”

Voordat we naar huis gaan bezoeken we het gezellige We gaan dus eerst naar de varkens. Vol overgave doen

restaurant. Met een diversiteit aan taartjes en ijs

ze allebei het geluid na. Naomi heeft al zeven keer

gemaakt van geitenmelk, is er altijd iets lekkers te

gezegd dat het varken wel heel erg dik is. Ze vraagt zich

vinden. Onze keuze valt op de chocoladebrownie en

hardop af – inclusief pruillip – of we dit varken toch niet

Daniël krijgt boterkoek. Een leuke afsluiting van ons

gaan opeten. Nadat ik haar heb gerustgesteld kunnen we

feestelijke uitje. Je kunt er trouwens ook letterlijk een

verder naar het kleinvee in de stal. Je vindt hier afwis-

feestje vieren. Heb je een kraamfeest, een verjaardag of

selend kleine kuikentjes en geiten. Voor ik het doorheb,

een kinderfeestje? Het kan er allemaal. Mijn dochter is

is ze alweer gevlogen naar de speeltuin. Daniël en ik

nog te jong voor kinderfeestjes, maar deze gaat zeker op

hobbelen erachteraan. Er wordt geschommeld, gewipt

het lijstje van mogelijkheden.

én over een touw gelopen. Ik hoef vandaag niet meer te

Dag Mèkkerstee, tot volgende week maar weer!

sporten, want mijn bovenbenen branden als ik met de kids op de wip zit.

NOG VEEL MEER DIEREN Als je denkt dat je het buiten al gezien hebt, dan heb je het mis. Er volgen nog allerlei soorten kippen. Daarnaast kom je – hoe kan het ook anders – geiten tegen! “Gaan

TOFFE WEETJES •

gemolken worden.

•

het als één groot feest en dat begrijp ik. Want wat is er nu mooier dan dat je als kind kunt rennen, spelen in de speeltuin én ook nog eens dieren kunt aaien? Zelfs met baby’s is het een uitje dat je prima kunt ondernemen. Er is namelijk een nette verschoonruimte op het toilet en in het restaurant kun je je baby prima voeden. Ook met een kinderwagen kom je overal.

maken.

•

In het voorjaar worden er soms wel honderden lammetjes geboren. Knuffelen mag!

•

Er is een kinderboerderij met kippen, cavia’s, konijnen, varkens en nog veel meer.

•

Leef je uit in de speeltuin of op het springkussen (in de zomermaanden).

•

Bezoek het restaurant voor een koffie- of lunchpauze.

• tekst: Angela Lodder foto’s: Corine de Vries

Loop langs de kaasmakerij en bekijk doordeweeks door het raam hoe ze geitenkaas

we nu naar de geitjes?”, vraagt Naomi. Daarmee bedoelt ze of we naar binnen gaan. Naomi en Daniël ervaren

Om 15:30 uur kun je live zien hoe de geiten

Een bezoekje aan de Mèkkerstee kost niks!

55

Vurkje prikke

MET TOFKOK ELLES WIE DENKT DAT DE INWONERS VAN GOEREE-OVERFLAKKEE TROUW BLIJVEN AAN DE WAARDEN EN NORMEN WAARMEE ZE ZIJN GROOTGEBRACHT, HEEFT HET MIS.

O

p ons eiland, waar vroeger standaard om ‘vuuf uur de aerpels, groenten en vleis’ klaarstonden, nemen velen van ons dat vaste

gegeven tegenwoordig met een grote korrel zout. Er wordt flink gesnoept van vreemde werelden met hun bijzondere keukens.

Merwan Al Hedban, de goedlachse eigenaar van Hamoedi (de Arabische supermarkt op de dijk in Middelharnis), weet daar alles van. Zijn winkel loopt goed en dat komt niet doordat hij alleen maar Afrikaanse, Poolse en Syrische klanten heeft. Juist heel veel Flakkeeënaars kopen bij hem allerlei typisch buitenlandse specialiteiten.

Een van zijn vaste klanten is Elles Hagens, eigenaar van restaurant Bij Elles in Middelharnis.

Elles kookt drie keer per week een bijzondere maaltijd, die haar gasten bij haar kunnen komen nuttigen of afhalen. Voor deze, vaak buitenlandse, gerechten haalt zij graag de ingrediënten bij Hamoedi, omdat ze daarmee het best de authentieke smaak kan evenaren.

TOF wilde ook weleens van een ander walletje eten en vroeg Elles om een van haar geheimen te delen. Elles koos voor een originele Indonesische rendang. Wij gingen met haar mee naar Hamoedi voor de boodschappen en doken daarna met haar de keuken in.

Benodigdheden voor:

12 personen

keukengerei

vijzel

messen

braadpan

koekenpan

De bereiding: •

Bak de boemboe met een scheut

•

Snijd het vlees in stukken

•

Rooster de komijn- en korianderzaadjes

zonnebloemolie ± 5 minuten rustig aan in

± 1 minuut in een droge koekenpan

grote stoof-/sudderpan.

•

Plet de zaadjes fijn in een vijzel tot poeder

•

Week de gedroogde pepertjes in heet water.

•

Maak de galangal, gember, geelwortel,

• •

•

het een mooi kleurtje heeft gekregen. Voeg eventueel een scheutje water toe.

knoflook teentjes en sjalotjes schoon en snij

•

Giet de helft (1 blik) van de kokosmelk erbij.

in kleine stukjes.

•

Roer even goed door en zet het vuur laag.

Begin met de knoflook en een flinke snuf

•

Snij een cm van de onderkant van het

zeezout in de vijzel en vermaal tot pasta.

citroengras af, verwijder het buitenste

Voeg telkens een van de ingrediënten (zie

blad en snij zo’n 10 cm van de bovenkant,

aanwijzing 5) toe, maar pas als het vorige is

zodat voornamelijk het witte deel van het

vermalen tot pasta.

citroengras overblijft.

•

Voeg daarna de kemirienoten en de trassi toe.

•

Snijd de pepertjes in stukjes en voeg deze ook

•

Vijzel het geheel tot een fijne pasta. Tip: geen

naar boven.

•

Voeg toe aan het vlees samen met de limoenen salamblaadjes.

zin om ambachtelijk te vijzelen? Vermaal dan alles (vermengd met een scheutje

Kneus deze stukken door een ferme klap met een koksmes of pan. Zo komt alle smaak goed

toe.

•

Voeg het vlees toe. Roer en bak het vlees tot

•

Zet de pan op een laag vuur en laat 1,5 uur rustig inkoken. Af en toe roeren.

zonnebloemolie) in een blender.

•

Voeg de andere helft (2e blik) kokosmelk toe, zodra het meeste vocht is verdwenen.

•

Laat rustig doorpruttelen.Hoe donkerder de rendang per uur wordt, hoe beter.

•

Boodschappenbriefje 2kg stoofvlees (rund) • ) 4 stengels citroengras (sereh • (Indonesische laurier) 6 – 8 verse salamblaadjes • ek poeroet) 8 – 10 limoenblaadjes (djero • ml) 1 blik kokosmelk (2 x 400 • • Basmati-rijst. voor de boemboe: ar) 4 tl korianderzaad (ketoemb • 4 tl komijnzaad (djinten) • minuten poffen in een ± 12 kemirienootjes, eerst 8 • hete oven

eetlepels (koenjit) paar stukjes geelwortel, ± 2 • m of een theelepel in poedervor

plakken flink stuk galangal (laos), in • child en geraspt flink stuk gember (djahé), ges • 10 – 12 tenen knoflook • 2 el garnalenpasta (trassi) • • zeezout wone sjalot kan ook) 10 Thaise mini-sjalotjes (ge • mboks). ± 10 gedroogde pepertjes (lo •

Na ± 4 uur is de rendang klaar. Haal de blaadjes en de sereh eruit.

•

Serveer met rijst.

Heb je inmiddels ‘jillende’ smaakpupillen, maar geen kooklust? Houd dan de Facebookpagina van Bij Elles in de gaten en schuif aan bij jouw favoriete menu!

Selamat Makan!

Da’s buutelangs.

Moh je mar us goeguluh tekst: Lianne Mulder en foto: Corine de Vries

D’r zit n luchie an Sint Jaepe HOE KOMT DAT NOE?

G

a eens op de buitendijk bij Battenoord

met vlas, tarwe, gerst, bonen en paardenbonen. Verderop

staan, even ten oosten van het eeuwenoude

ligt de zeedijk.

haventje. Kijk uit over het water van de

Flakkee is groter geweest. Ten zuiden van de polder

Grevelingen, niet naar rechts, niet recht

Battenoord en de Zuiderpolder, die richting Oude-

vooruit, maar naar links. Wat zie je daar? Inderdaad:

Tonge is te vinden, lag tussen 1648 en 1775 de Sint

water. Nu is het tijd om de ogen te sluiten en in

Jacobspolder. Er is niets van over. Helemaal niets?

gedachten drie eeuwen terug te gaan in de tijd. Neem

Nee, dat is niet waar. Er is nog een stukje dijk bewaard

gerust de tijd, besef dat de wereld er in 1718 heel anders

gebleven: de Hoek van Sint Jacob, in goed Flakkees de

uitzag. Doe je ogen weer open. Wat zie je? Polderland

Hoek van Sint Jaepe.

tekst: Kees van Rixoort foto’s: Streekarchief

Onze vroege voorvaderen zagen wel brood in het

In 1775 hadden de polderbestuurders het lumineuze

gorzengebied aan de rand van de zeearm ten zuiden van

idee om een scherm van palen voor de dijk te plaatsen.

wat nu Flakkee is. De eerste inpoldering was al in 1482.

Het werk zou op 1 november van dat jaar beginnen

De zee bleek echter sterker. In 1502 volgde een nieuwe

en op 14 november moest het scherm er staan. De

poging, maar ook die mislukte: de Sint Jacobspolder

leverancier van de palen was echter te laat. De gevolgen

verdween na een hopeloze strijd weer in de golven.

waren desastreus: op 14 november, precies op de dag

Tot 1648. Poging drie had meer succes. Hoewel: bij

dat het scherm er had moeten staan, stak een zware

de grote overstroming in januari 1682 kwam de Sint

storm op, die gepaard ging met hevige regen- en

Jacobspolder helemaal onder water te staan. De schade

hagelbuien én onweer. “Het zeewater rijst hoger dan bij

was enorm. En in maart van datzelfde rampjaar kwam

welke vloed ook, met name hoger dan bij de vloeden van 1682 en 1717. Heel ernstig is de situatie op de ZuidHollandse eilanden”, schrijft J. Buisman in zijn overzicht van het weer door de eeuwen heen.

De Sint Jacobspolder was niet meer te redden. De ernstig aangetaste zeedijk laten repareren zou bijna 86.000 gulden kosten. Veel te veel geld. Daarom besloten de polderbestuurders de polder maar prijs te geven. Geen eer meer aan te behalen.

Na 1775 zijn er nooit meer pogingen gedaan om de Sint Jacobspolder nieuw leven in te blazen. Wat rest is een stukje dijk, een nolle: de Hoek van Sint Jaepe. Een punt met historie, ook omdat het op oude kaarten staat aangegeven met de vermelding ‘’t Neusje van de Salm’. Er stond een tijd een redoute, een militair wachthuis, dat op Flakkee bekend stond als ‘de Oude Ront Uyt’.

er nog eens een fikse storm overheen. Zo’n polder

ASFALT

herstellen, vooral de dijk, kost veel geld. Daarom kregen

De Hoek van Sint Jaepe is te vinden aan de oostkant van

de polderbestuurders jarenlang vrijstelling van de

de Grevelingendam, bijna in de oksel, in het verlengde

grondbelasting. Dat gaf hen wat financiële armslag.

van de Zuiderlandsezeedijk. Net na de Ramp van 1953 stond daar tijdelijk een asfaltfabriek. Het geproduceerde

TOBBEN

asfalt was bedoeld voor het herstellen van de dijken.

Maar het bleef tobben. De zuidwestelijke ligging van de

Asfalt, bitumen, olie – er zal weleens wat in het water

Sint Jacobspolder was verre van ideaal als de storm het

terecht zijn gekomen tijdens het productieproces en de

water weer eens omhoog stuwde. En veel ‘voorland’ om

aan- en afvoer. Het zou een reden kunnen zijn dat het

de golven te breken was er ook niet.

vreemd kan ruiken bij de Hoek van Sint Jaepe…

59

Kika Kees KEES WITTE… MISSCHIEN GAAT ER BIJ DIE NAAM NIET DIRECT EEN LAMPJE BIJ U BRANDEN. MAAR BIJ HET NOEMEN VAN DE NAAM ‘KIKA-KEES’, ZOALS ZIJN BIJNAAM OP HET EILAND INMIDDELS IS, WEET VRIJWEL IEDEREEN OVER WIE HET GAAT. SINDS APRIL 2008 IS KEES AMBASSADEUR VAN KINDEREN KANKERVRIJ (KIKA) EN TE HERKENNEN AAN ZIJN ORANJE OUTFIT EN BIJBEHORENDE KLOMPEN. IN ZIJN ORANJE KIKA-MOBIEL (DE ENIGE IN HEEL NEDERLAND) REIST HIJ HEEL HET EILAND AF OM GELD IN TE ZAMELEN.

tekst: Jorne Kap foto’s: Corine de Vries & Anne Marie Vermaat

E

ens een Flakkeeënaar …

“Iedereen helpt mee om KiKa een mooi platform te

Het verhaal van Kees begint op 19 juli 1958

bieden en elke euro voor het goede doel is van harte

als hij wordt geboren in Ouddorp. Hij volgt

welkom.” Ik vraag Kees wat het precies zo mooi maakt

een opleiding als timmerman en in de jaren

om dit vrijwilligerswerk te doen. “Dankbaarheid. Ik

80 komt hij wegens te weinig werk in de bouw

krijg er zoveel voor terug. Het belangrijkste is dat we

terecht in de WW. Na drie weken WW gaat hij als

de kinderen hiermee kunnen helpen.”

vakantiewerker aan de slag bij Tabaksfabriek Van

Hij heeft in zijn werk veel contact met de ouders

Nelle. Kees ontmoet zijn vrouw tijdens het 200-jarig

van deze kinderen. Dat zorgt voor fijne, maar ook

bestaan van de fabriek. Er is direct een klik. Niet veel

zware momenten. In de week voordat dit interview

later volgt een verhuizing naar Rotterdam, maar daar

plaatsvond ontving Kees twee droevige berichten

kan Kees slecht zijn draai vinden. “De stad is veel te

over kinderen die te maken kregen met kanker.

gehaast. Iedereen is druk. In die tijd ging ik het liefst

“Vooral dat maakt het emotioneel zwaar, maar het is

elk weekend terug naar Ouddorp. Gewoon om even bij

niks vergeleken met wat ouders, broertjes en zusjes,

te komen.” Na vijf jaar krijgt hij een baan aangeboden

familieleden en vrienden meemaken. Ik ben blij dat ik

als timmerman en koopt hij samen met zijn vrouw een

me zo kan inzetten voor hen.”

huis in Sommelsdijk.

Terug op Flakkee gaat Kees keeperstraining geven

CONTINU BEZIG

bij de voetbalclub waar zijn zoon René keept en richt hij de stichting Topkeepers op. “Bij Topkeepers.nl boden we jongens en meisjes tussen 6 en16 jaar een professionele keeperstraining aan. Naast de trainingen haalden we ook elk jaar geld op voor een goed doel naar keuze. Toen in 2007 KiKa het goede doel was en ik door de organisatie werd gevraagd als ambassadeur voor de regio Goeree-Overflakkee viel alles op zijn plek.” Kees vindt het belangrijk om iets te doen voor kinderen, ook voor degenen die niet kunnen sporten.

Nu, ruim tien jaar later, is KiKa Goeree-Overflakkee uitgegroeid tot een team van acht vrijwilligers. Iedere

Als ik vraag of Kees weleens vakantie heeft, moet hij

vrijwilliger draagt op zijn eigen manier een steentje bij.

lachen. “Nee, vakantie heb ik niet. Het gaat gewoon door. Je kunt niet tegen de kinderen zeggen dat je

EILAND VS. GROTE STAD

er even tussenuit gaat. Dat kunnen zij ook niet. Ik

Niet alleen heeft er een groei plaatsgevonden in

ben continu bezig en zelfs ’s nachts schieten er nog

het aantal vrijwilligers, ook het ingezamelde bedrag

regelmatig dingen door mijn hoofd. Eigenlijk moet ik

stijgt nog elk jaar. Inmiddels staat de teller (half

minder doen, maar dat lukt me niet.”

oktober 2018) op € 113.000,- en is het jaar nog niet eens voorbij. Dat succes komt volgens Kees door de

SLOTWENS

mentaliteit op Goeree-Overflakkee. “In Rotterdam wist

In de media hebben overkanters het weleens over het

ik niet eens wie mijn buren waren. Het is hier meer

witte eiland. Kees ziet dat anders: “Langzaam kleuren

ons-kent-ons en de kans dat iemand een kindje kent

wij het oranje.”

met deze verschrikkelijke ziekte is daardoor groter. Dat maakt dat een goed doel zoals KiKa hier ontzettend

STEENTJE BIJDRAGEN?

leeft. Ook hebben wij een grote gunfactor en zijn we

Geïnspireerd geraakt door dit mooie verhaal en wil je

erg actief op Facebook. Door (online) zichtbaar te zijn,

ook jouw steentje bijdragen? Doe op 1 januari mee aan

halen wij de laatste jaren erg veel geld op.”

de nieuwjaarsduik bij het Havenhoofd in Middelharnis.

De opbrengsten van deze dag gaan voor 100% naar

DANKBAAR

KiKa. Aanmelden? Houd hiervoor de Facebookpagina

“We doen het samen”, vervolgt Kees zijn verhaal.

van KiKa Goeree-Overflakkee in de gaten.

61

Er was eens... ...een enthousiast ambitieus tof clubje maensen. Die willen heel graag dat het TOF magazine niet beperkt beschikbaar is, maar in iedere brievenbus op Goeree-Overflakkee valt. Dus maakten ze een plannetje om het voor sponsoren nog aantrekkelijker te maken zodat ze samen editie 10 op het hele eiland kunnen verspreiden.

Help je mee om dit sprookje goed af te laten lopen?

Kiek mar ‘s wat een pracht van ‘n anbiedingen: TOFFE VRIEND € 100,00 Je krijgt: 25 exemplaren van TOF magazine. Én we zetten een foto van jou en je bedrijf op onze Facebookpagina (met 7.000

volgers), je krijgt een naamsvermelding op onze website en in het magazine.

TOFFE DEAL € 250,00 Je krijgt: 100 exemplaren van TOF magazine. Én we zetten een foto van jou en je bedrijf op onze Facebookpagina (met 7.000

volgers), je krijgt een naamsvermelding op onze website en in het magazine.

TOFFE PEER € 500,00 Je krijgt: 100 exemplaren van twee edities van TOF magazine. Én we zetten een foto van jou en je bedrijf uitgebreid op Facebook (> 20.000

bereik), je krijgt een naamsvermelding op onze website en in het magazine.

TOFFER KENNIE € 1.000,00 Je krijgt: 250 exemplaren van twee edities van TOF magazine Én we zetten een foto van jou en je bedrijf uitgebreid op Facebook (> 20.000

bereik), je krijgt een naamsvermelding op onze website en in het magazine.

En als klap op de typemachine word je ook nog eens uitgenodigt voor de lancering van de editie die je hebt gesponsord! Hoe leuk is dat?

Mail naar info@trotsopflakkee.nl met als onderwerp ‘sponsor’. Je maakt onze dag onwijs TOF als je ons met een financiële bijdrage wilt helpen. Namens TOF en alle maense van Goeree-Overflakkee alvast buutegeweun bedankt!

TOF team

59

dankie!

TOF magazine #7 is mogelijk gemaakt door de onderstaande toffe sponsoren: HOOFDSPONSOR:

BERT EN GERRIE ZWANENBURG

JK Leesmappen - De Klepperstee - Sfa Print - Adviesgroep De Vogel - T-Toys - Het Huis van Jansen - JD Repair - Leutug - Adrie en Joke Schipper - Tieleman Keukens - Grenen & Zo - Barbara’s Hairfashion Bezuijen Bemiddeling - Vogelcentrum GO - Dynamic Motion - Lodder Financials - WeDesignit - Groenendijk coaching - Molenzicht - Neptune Maritime Consultancy - Potterie KLEInschalig - Troella - Autorijschool Suc64U - Gemeente Goeree-Overflakkee - Centrum voor Biologische Geneeskunde - Landwinkel ‘t Zand Den Bommel - Hilvest Food bv Van Wijk installaties en constructies - Wonen op Flakkee - Da Costa Hairstyling - Flakkee Center - Klein Handelsgebouw - provincie Zuid-Holland - AutoFirst Rommelse - Eetwinkel ‘t Hoekje - M.M.Lab De Vos Financiële Diensten - D-s!gn signing & reclame

Vandaer dat blommetje :)

De TOF Zaed zakjes zijn mogelijk gemaakt door VGR Food en Agrarische natuurvereniging ‘In goede aarde’

info@trotsopflakkee.nl www.trotsopflakkee.nl