OnOff #29 Steampunk by S.G. Daedalus

Verenigingsblad van S.G. Daedalus December 2011

#29

Steampunk Steampunk Explained De intersectie tussen romantiek & technologie Howlâ&#x20AC;&#x2122;s moving castle

Het Nederlands Verpakkingscentrum (NVC) heeft als missie het vergroten van welvaart en welzijn in Nederland op basis van verpakte producten, vanuit een integrale visie op het verpakken. Het NVC is opgericht in 1953. Het NVC is de enige ketenvereniging in Nederland op het gebied van verpakken. Met haar kennisnetwerk van twaalfduizend mensen en vijfhonderd aangesloten ondernemingen is de vereniging voortrekker in opleiden, informeren en belangenbehartiging.

geen contact zonder verpakking

Nederlands Verpakkingscentrum Postbus 164, 2800 AD Gouda

Stationsplein 9k, 2801 AK Gouda

tel 0182-51 24 11, fax 0182-51 27 69 e-mail info@nvc.nl

[2] OnOff 29 Steampunk

www.nvc.nl

Redactioneel Tijden komen en tijden vergaan. Op het ene moment ben je student, op het volgende nooit meer. Dat tijden vervliegen zal niemand ontkennen, maar ze verloren laten gaan is wat anders. Het stoomtijdperk mag dan wel volledig zijn vervlogen, toch zijn er nog vele mensen die hierdoor worden gefascineerd en dit tot uiting brengen. Dรกt is Steampunk, de stijl van het stoomtijdperk nieuw leven in blazen. Een gedachte die zowel ambitieus als tegendraads is. De uitvoerig gestijlde producten die in deze gedachte worden gemaakt, laten zien dat Steampunk een mooi vervolg is op het vorige thema, Made. Een vervolg waarbij veel moeite vereist is voor een uniek resultaat. Een vervolg waarbij de complexiteit van het gemaakte getoond mag worden. Een vervolg waarbij esthetische waarde voorop mag staan en de rauwe mechaniek spreekt. Vervlogen tijden... Het voortleven van gedachtegoed uit vervlogen tijden is vaak prachtig, maar ook belangrijk. Ondanks dat Willem-Sander, die vanaf deze uitgave geen deel meer uitmaakt van de redactie, helaas

geen directe invloed meer hebben. Toch zal, nu deze stoommachine jarenlang zijn werk heeft gedaan, hij zeker nog indirect zijn doorwerking vinden in de OnOff. Let trouwens in deze uitgave op de centerfold door Jullian Claus. Verdiep daarnaast je eigen kennis met stukken over het fenomeen Steampunk en het huidige belang van stoomtechnieken. Maar kun je zien hoe het gedachtegoed in de praktijk tot uiting komt, of dat nou in motoren, solexen, films of in je minor is! Daarnaast zal Sander Hetebrij verslag doen van zijn analoog/digitaal klok en wordt de OnOff, zoals verwacht mag worden, afgesloten met een sterke column van Robert Wendrich en de canon der productontwerpen, ditmaal over de bedenker van de zeppelin. Het thema van de volgende OnOff zal Distopie zijn. Heb je daar iets over te melden of wil je graag iets anders kwijt, schroom dan niet je bijdrage (voor <datum>) te mailen naar: onoff@daedalus.utwente.nl. Tekst Roy Stroek

Steampunk OnOff 29

[3]

INHOUD Statisch//////////////////////////////////////// Redactioneel \/\3 Bestuur \/\5 Onderwijs \/\6 Krabbelbox \/\7 Rubrieken///////////////////////////////////////////////// Column: Wendrich \/\8 Fotorubriek: Julian Claus \/\16 Boekrecensie: Misfit \/\20 Vrije Opdracht: Een klok \/\26 Canon: Zeppelin \/\30 On Topic///////////////////////////////////////////////////////////////// Steampunk Explained \/\8 Filmrecensie: Howl’s moving castle \/\10 Velosex \/\15 Industrieel ontwerpen op stoomtempo \/\23 Shinya Kimura \/\28 Off Topic//////////////////////////////////////////////////////////////////// Ooh that’s so IO \/\18

[4] OnOff 29 Steampunk

Bestuur Overheidsmaatregelen Hoger Onderwijs Dames en heren, it all clashed together! Het is eindelijk zover. Alles komt samen, zonder dat alles bekend is. De boeteregeling van het kabinet gaat door, we krijgen waarschijnlijk geen mastervergoedingen meer, de harde knip is een feit. Wie gaat de studenten vertellen over de overheidsmaatregelen? Hebben we al gehoord wat het voor ons persoonlijk PRECIES inhoudt? Nee. Daar wil de Landelijke Studenten Vakbond (LSVb), het Interstedelijk Studenten Overleg (ISO), Landelijke Kamer van Verenigingen (LKvV) en het Overleg Studieverenigingen (OS) verandering in brengen. Zij hebben ons factsheets gestuurd met de maatregelen op een rijtje. Deze zou ik jullie graag kort toelichten. Als je alles exact wilt lezen kun je op het onderwijsbord in de Oosthorst kijken of ga naar: lkvv.nl, lsvb.nl of iso.nl. Je vindt daar een overzicht van de maatregelen en gedetailleerde factsheets over de andere maatregelen. Op 1 augustus 2012 worden drie maatregelen in de financiering van het hoger onderwijs van kracht: de langstudeerboete, de definitieve invoering van de harde knip en het verdwijnen van de basisbeurs in de master samen met andere veranderingen in de studiefinanciering. Daarnaast zijn er nu al aanpassingen in de hoogte van de collegegelden voor tweede studies en schakelprogramma’s.

Het kan zijn dat er meerdere maatregelen op jou van toepassing zijn. Zowel in je bachelor als in je master mag je één jaar uitlopen. Zodra je in een van deze studiefasen langer dan één jaar uitloopt betaal je vanaf studiejaar 2012-2013 €3.000 euro extra collegegeld gedurende het aantal jaren dat je uitloopt in de betreffende studiefase. In plaats van de basisbeurs in de master komt een leenstelsel waarbij je kunt lenen bij DUO. Alle studenten die op of na 1 augustus 2012 studiefinanciering krijgen of aanvragen voor een masteropleiding krijgen het bedrag in de vorm van een lening. Wanneer je als student niet wilt lenen is het belangrijk dat je met DUO regelt dat je geen geld wilt ontvangen tijdens je master. Het is nog onduidelijk of dat DUO je basisbeurs automatisch omzet in een lening of dat je dit zelf moet regelen. Houd hier dus rekening mee. Op dit moment moet je je studieschuld binnen 15 jaar terugbetalen. Per 1 augustus 2012 wordt deze termijn verlengd tot 20 jaar voor alle studenten die dan beginnen met lenen. Het studentenreisrecht (de OVkaart) wordt ingekort. Dit betekent dat je in je bachelor en je master in totaal 1 jaar mag uitlopen en dan houd je je OV-kaart. Als student bepaal je zelf of je in de bachelor of

in de master een jaar wilt uitlopen, je kan dus niet zowel in je bachelor als in je master een jaar uitlopen en toch gratis OV behouden. Zodra je meer dan een jaar uitloopt, vervalt je recht op een studenten-OV-kaart. Ik hoop jullie hiermee een klein eindje op weg te hebben geholpen met het begrijpen van de maatregelen. Nogmaals: wil je gedetailleerdere informatie? Kijk dan op het onderwijsbord in de Oosthorst of ga naar: lkvv.nl, lsvb.nl of iso.nl Tekst Marloes Swart Voorzitter

Steampunk OnOff 29

[5]

Onderwijs Steampunk, een heel interessant thema van de OnOff. Hoe kan je dat nou ooit gebruiken in een onderwijsstuk? Toch zou het je verbazen over hoe de huidige situatie op de UT (onder andere Route 14+) op steampunk lijkt. Ik definieer steampunk even als iets dat draait om met een bepaald thema een object te verfraaien, met behulp van assen, tandwielen en andere oude onderdelen met als doel het er goed uit te laten zien. Dit is precies wat de UT ook op het moment aan het doen is. Het marktaandeel loopt achteruit, dus gaan ze het nu reorganiseren met behulp van methodes die ze gezien hebben bij andere universiteiten. Door dit uiteindelijk te implementeren ziet de UT er beter uit en zal ons marktaandeel weer omhoog gaan. Een kleine update wat nu de stand van zaken is betreft de onderwijsvernieuwingen: de assen en tandwielen zijn inmiddels bekend. De UT is nu de hele tijd aan het passen en meten hoe de tandwielen en assen gemonteerd moeten worden zodat we straks een zo soepel lopende machine hebben.

[6] OnOff 29 Steampunk

Wat het voordeel van de werkwijze is, is dat (net als bij steampunk) de werkwijze goed zichtbaar is. Het proces is op de voet te volgen en er zijn veel mogelijkheden en momenten om inspraak te hebben of tenminste je mening te laten horen of gelden. Klinkt dit je vreemd in de oren, dan moet je maar eens langskomen in de StudIO. Door iets meer om de hoek te kijken zal je je erover verbazen hoe mooi de structuur in elkaar zit en hoe ze nu aan het werk zijn om dit opnieuw in elkaar te zetten. Voor degene die toch een beetje zenuwachtig worden van al deze werkzaamheden, wees gerust. Hoe mooi en bijzonder een steampunk horloge er ook uitziet, het is en blijft een horloge. De kern en functie blijven hetzelfde, en dat zal bij de UT en bij Industrieel Ontwerpen ook zo blijven. Mocht je nog vragen hebben over de veranderingen binnen de UT, dan ben ik altijd bereikbaar via de mail of telefoon, maar je bent ook altijd welkom in de StudIO. Tekst Paul Breteler Commissaris Onderwijs

myaquanotes.com

player.vimeo.com/video/32211865

lovelypackage.com/category/student-work/

vimeo.com/32796535

designmind.frogdesign.com google: logo designs using numbers

Vel ipit perum sit doluptatis in rerorest voluptati dignatio derions equate vernam ipitibu sapiend ipicto con parciis enim incides qui doluptate corit moluptat vollest, quis molorepro venis et am qui ame re del enisimo ssimet undanducia cum ni consedi quia diostisi te veni cus aut utatem nobis suntur alibus aspedit pos qui dolupitatur, que consediti utatis pliqui doluptas rereicimus et, suntionet ium ellorer itatiasitCea voluptatur simet repediti derum fugit, core, sit qui doloratem quis eatur? Steampunk OnOff 29

[7]

“Steampunk is wat er ontstaat wanneer gothics de kleur bruin ontdekken”.

Technostalogie ten top

Steampunk explained Men neme een homp technologie. Maakt niet uit wat voor technologisch hoogstandje het betreft, zolang het maar flink ouderwets en verroest aandoet (het liefst met grote hoeveelheid bouten, moeren en radertjes zichtbaar!). Omvang naar eigen inzicht bepalen. Voeg daar twee à drie eetlepels voltooid verleden tijd aan toe, een scheut toekomstvisie en vergeet niet goed te kneden! Vervolgens in een literaire of audiovisuele vorm drukken en een lange tijd goed gaar laten stomen. Ten slotte dient er een royale hoeveelheid romantiek over het geheel gegoten te worden. Om het af te maken mag er wat nostalgie als garnering gebruikt worden. Voilà, het recept voor een overheerlijke schotel is geboren. Het smakelijke resultaat noem ik liefkozend ‘technostalogie’, maar staat over het algemeen beter bekend als ‘steampunk’. Om het begrip ‘steampunk’ te begrijpen, zullen we deze eerst moeten ontleden. Het ‘steam’-gedeelte verwijst naar de periode waarin stoomkracht nog de primaire bron van energie was om machines te laten functioneren. ‘Punk’ is wat lastiger uit te leggen. Steampunk-verhalen waren aanvankelijk cyberpunk-verhalen: verhaallijnen geïnjecteerd met cybernetica, rebelse hoofdpersonen en afbrokkelende normen en waarden. Deze verhalen spelen zich louter af in een chaotische, vaak dystopische context (dystopie is de tegenhanger van een utopie, met

het boek Nineteen Eighty-Four van George Orwell als moeder aller dystopische romans). Schrijvers begonnen hun cyberpunk-verhalen (in feite science-fiction) in een andere tijdsgeest te plaatsen, voornamelijk de Victoriaanse periode in Engeland. De Amerikaanse schrijfster Caitlin Kittredge noemt het “soort van Victoriaans-industrieel, maar dan grilliger en met minder weeskinderen”. Sciencefiction werd doorspekt met elementen uit het verleden: het steampunk-genre was geboren. Uitvindingen werden een veel eerder tijdstip toegedicht dan wanneer ze

COLUMN

[8]

Drogen, , n e k ij r t S , n hhause delijke n ie Euro von Munc r v n O r ie D , Geisers, an Stoom. v Wassen, Stoom id e h s o o l e t t de Nu OnOff 29 Steampunk Badk a mers en

Een goed voorbeeld van een boek met een typische steampunk-uitstraling is het boek Twintigduizend mijlen onder de zee van Jules Verne (1828-1905). Verne was een visionair en een begenadigd schrijver. In zijn tijd werd hij echter als fantast bestempeld, iemand die iets teveel in zijn eigen wereldje leefde. Niets bleek minder waar, want een indrukwekkende hoeveelheid van zijn fictieve uitvindingen is later werkelijkheid geworden. Zo voorspelde hij tochten met onderzeeërs onder het poolijs door, de toekomstige militaire rol van onderzeeërs (zie bijvoorbeeld de Tweede Wereldoorlog) en zelfs een heuse onderwaterjacht met ‘moderne’ duikapparatuur . De oplettende lezer zal het niet ontgaan zijn dat er hier sprake is van een omgekeerde situatie als beschreven in de vorige alinea: Verne was een schrijver uit het verleden die met de kennis van toen science-fiction schreef. Wat ook opvalt is dat stoom niet altíjd de primaire energiebron hoeft te zijn, net zo min als dat er sprake hoeft te zijn van een samenleving die op het randje staat van absolute chaos en verdoemenis. Het genre blijkt dus buigbaar te zijn: de randvoorwaarden hoeven niet persé strikt te passen in een rigide kader. Daarmee is ‘steampunk’ dus een rekbaar begrip.

Dat het fenomeen ‘steampunk’ veel verder rijkt dan enkel literatuur en films, wordt wel duidelijk zodra je het gaat googlen. Je komt personen tegen die zich naar het subgenre kleden, bands die zichzelf als ‘steampunkers’ beschouwen en daar de inspiratie voor hun muziek uit halen, mensen die allerlei hedendaagse producten ‘versteampunken’ (zie bijvoorbeeld de steampunkprothese hiernaast) en het daarmee tot een designesthetiek verheven (“de werkende mechaniek achter een product moet zichtbaar blijven”), games die zich afspelen in steampunkwerelden (bijvoorbeeld de Bioshock-reeks) en het brengt zelfs filosofische discussies terwege! Zo wordt steampunk als genre ervan beticht niet zijn verantwoordelijkheid te nemen, doordat het vrijwillig alleen de positieve en romantische kanten uit het verleden belicht en de negatieve aspecten (zoals kinderarbeid en -sterfte) achterwege laat. In een korte essay van Paul Jessup genaamd The Future of Steampunk wordt dit op luchtige wijze verder besproken. Ik wil graag afsluiten met een humoristische quote van Jess Nevins, schrijver en zelf een fervent aanhanger van het steampunk-genre. Niet zozeer omdat het de waarheid is, wel omdat precies deze gedachte bij mij opkwam toen ik voor het eerst in aanraking kwam met steampunk.

Tekst Laurens van den Broek

logie. techno tiek en

tus en

roman

}}

mouw van de hoofdpersoon en automatisch schoot bij een polsbeweging) of een vlammenwerper vermomt als sigaar centraal stonden.

Kennen jullie de film ‘Wild Wild West’ nog, met in de hoofdrol Will Smith (die ook de gelijknamige en irritant catchy titelsong maakte)? Buiten het feit dat het een vermakelijke rolprent was, verdiende het acteerwerk bepaald geen Oscar. Wel was de film een steampunkspektakel van jewelste. Het hoogtepunt van de film laat een briljante doch maniacale Dr. Loveless zien die een gigantische mechanische, door stoom aangedreven spin bestuurt, uitgerust met een wapenarsenaal waar je ú tegen zegt. De film toont ook dat er een bepaalde charme aan het genre zit. Het is een samenspel van een hunkering naar hetgeen dat de toekomst zal brengen zonder het verleden los te willen laten. Deze enigszins merkwaardige combinatie levert curieuze maar even creatieve en inspirerende uitvindingen op die bol staan van inventiviteit. De film zelf is overigens één grote knipoog naar de westernserie The Wild Wild West (1965-1969), waarin talloze vernuftige uitvindingen zoals de ‘sleeve gun’ (een revolver die verborgen zat in de

rsectie De inte

, ke m.

daadwerkelijk uitgevonden waren en zo ontstonden er een keur aan alternatieve universums. De vraag ‘Wat als... ?’ ligt daarmee ten grondslag aan dit genre van speculatieve fictie.

Steampunk OnOff 29

[9]

Howl’s Hayao Miyazaki is een befaamd

maker van animatiefilms. Door middel van prachtige animaties stippelt hij

een verhaal uit dat zo spannend en

intrigerend is dat je ogen en oren te kort

komt. Een duizelingwekkend plot, iedere

moving keer weer, in scène gezet door de meest

uiteenlopende, boeiende personages.

Eén van zijn laatste meesterwerkjes is

duidelijk beïnvloed door steampunk:

Howl’s moving castle. Dit gaat, zoals je

al wel geraden hebt, over een bewegend

castle

kasteel en haar inwonenden. Vrienden,

vijanden, magie, oorlog en vervloeking. Dit alles komt samen in een film die

eindeloos zou mogen duren...

Sophie is de hoofdpersonage in dit sprookje van Miyazaki. Ze is jong, mooi en een harde werker in de hoedenwinkel die ooit van haar vader was. Op een dag ontmoet ze de aantrekkelijke en mysterieuze Howl. Er doen vreemde verhalen over hem de ronde, maar Sophie wordt gelijk gevangen door zijn charme. Ze lijkt niet de enige te zijn. De Heks van Verspilling is jaloers en bang dat Sophie Howl uit haar handen weg zal roven. Een spreuk volgt en plots is Sophie een oud omaatje met krakende botten en een bochel. Misschien toch niet meer zo aantrekkelijk voor Howl. Ze slaat op de vlucht, de bergen in op zoek naar dat wat haar vloek kan breken. Daar stuit ze op het kasteel van Howl, dat toevallig blijkt te kunnen lopen en deuren naar verschillende steden bezit. Waarom ook niet, Miyazaki heeft al vaker bewezen dat alles mogelijk is in de wereld van fantasie. Behalve Howl wonen Markl, een magiër, en Calcifer, een vuurtje dat er voor zorgt dat het kasteel vrolijk doorstapt, in het bewegende kasteel. Sophie trekt het huis in als schoonmaakster en op die manier weet ze langzaam de geheimen te ontrafelen en de sleutel tot haar vloek te vinden. Een ingewikkeld verhaal, met veel magie, rare karakters en vreemde wendingen; majestueus opgebouwd door Miyazaki en zijn volgelingen. De film vindt plaats in de tijd dat stoomkracht nog de primaire krachtbron was, en dit is ook duidelijk te zien. Miyazaki heeft de film volledig gestileerd rond het thema steampunk, het kasteel is alleen al om je vingers bij af te likken. Stomend, krakend en steunend beweegt het kasteel vol tandwielen, bouten en moeren zich door het heuvelachtige landschap. Telkens weer

Een filmrecensie door Joska Sesink

Een goede oude vriend van mij, die ik eigenlijk liever kennis wil noemen vanwege zijn enorme K van Z wat betreft stoom, stoommachines en aandrijving van stoomgedreven machines zegt altijd als ik spontaan begin te fluiten: “...moet je even stoom afblazen?!”. Hij vindt dat de gewoonste zaak van de wereld, zijn wereld is van stoom omgeven. Alles wat hij aanraakt heeft te maken met stoom, koper, gietijzer, staal, brons, druk, spanning, water, kookpunt, ventielen, draaiende ballen, vliegwielen, kranen, snaren, tandwielen, pijpen, buizen, zuigers, op-en-neer-gaan, heen-en-weer-gaan, stangen en vooral en bovenal stoom. Stoom, en nog eens stoom beheerst zijn hele dagelijksheid als geen ander die ik ken, geen andere vriend of kennis die zoveel stoomwezen of stoomziel in zich heeft dan hij. Hij is een super stoom getalenteerd

[10] OnOff 29 Steampunk

verandert het van vorm of verkiest het het luchtruim boven de groene heuvels. Deze rokerige vergezichten vormen ook de achtergrond van de steden en dorpen in de film die uitpuilen van Europese architectuur en waar opgewekte trolly’s en ouderwetse auto’s doorheen tuffen. Ook de karakters passen goed in dit stomende thema. Wat gelijk opvalt is dat ze allemaal wit zijn, terwijl de film toch van Japanse bodem komt. Ook doen de namen erg westers aan en wanneer je iets beter kijkt zie je dat de kleding en de gebruiken ook goed zijn te herleiden naar Europa in dit tijdperk. Eerst vraag je je even af hoe de spreuken en vloeken die rijkelijk in het verhaal vloeien hier nu precies tussen passen. We moeten niet vergeten dat het futuristische aspect een groot onderdeel uitmaakt van steampunk en als je even nadenkt passen de toverspreuken en bezweringen hier prima bij. Het komt waarschijnlijk door de algemene associaties met ruimtevoertuigen, laserstralen en ander high-tech materieel dat de relatie niet gelijk wordt gelegd. De animatiefilms van Miyazaki zijn wereldberoemd. Vaak zijn dit soort films voor kinderen bedoeld, maar

bij Miyazaki is dit totaal niet het geval. Ongekende diepte en dynamiek kenmerkt zijn werk. Hij is al sinds 1963 bezig met animeren en na zijn success in 1984 met de film Nausicaä of the Valley of the Wind startte hij zijn eigen studio: Studio Ghibli. Hij sleepte met zijn door fantasie en vindingrijkheid gesponnen verhalen al menig prijs in de wacht. In de animaties waarin magie en mystiek centraal staan is oorlog ook een veelvoudig terugkerend thema. Zo ook in Howl’s Moving Castle. Hier wordt de historische context uit de tijd waar steampunk op is geïnspireerd deskundig in de film opgenomen. Door nieuwe technieken wordt het vechten dat voortvloeit uit scheve politieke beelden steeds agressiever en bloederiger. Militairen op straat en nachtelijke luchtgevechten geven het geheel een naargeestig sfeertje, steampunk op en top. Keer op keer bewijst Miyazaki zijn talent en steeds weer staat het publiek versteld. Dus wanneer de avonden nog donkerder, kouder en druiliger zijn dan normaal en al dat studeren er bij je neusgaten weer uit komt, twijfel niet! Kijk eens een Miyazakianimatie en laat je opslokken en meevoeren in zijn wonderbaarlijke, waarachtige wereld

iemand, een krachtpatser die onder constante druk in deze maatschappij kunststukjes, huzarenstukjes, stoomgedreven kunststukjes heeft gemaakt waar menig stoomliefhebber zijn niet-stomende vingers en toeten-noch-blazen bij aflikt. In een middelgroot middelmatig polderdorp ergens verscholen tussen de veenplassen van de Hollandse provincie op 1,52 meter beneden Normaal Amsterdams Peil wordt er in een kleine groene houten schuur ijver en noeste arbeid ten toon gespreid om historische stoommachines van allure in puntgave schaalmodellen om te zetten. Alles naar originele werktekeningen, onderdelen en samenstelling. Deze machinaal en handmatig samengestelde kunstige stoommachines zijn kleine metalen wonderen die hun voorlopers meer dan eer aan doen. In vele soorten en maten werden deze ooit ‘levende puffende hijgende

Steampunk OnOff 29

[11]

STUK DOCENT ROOS

apparaten’ tot stand gebracht in vele gedaanten, grootten en maten. Eenmaal op stoom transformeerden deze giga-dingen zich in super-pervers orgastische beesten met hyperpotentie en levensadem die de revolutionaire werking op de gedeelde arbeid, lopende band productiviteit en massavervaardiging in meer dan volle gang bracht en dit ook nog eens vele decennia lang. Trouwens wel met enige regelmaat kolen en water aan het stoomproces toevoegen, over de uitstoot gaan we het ditmaal niet verder hebben. Dat dàt behoorlijk was, spreekt van zelf… ugh! James Watt (de ‘uitvinder’ van de geoptimaliseerde stoommachine) blikt vanuit zijn graf regelmatig op of neer naar dit wonderlijke schouwspel in de luwte van de grazige polderdijken. Stoom is een wijze van leven, stoom is een spanningsvolle

[12] OnOff 29 Steampunk

gloed die zich voornamelijk binnen de grenzen van mechanica, hydrodynamica, aerodynamica, dimensionaliteit en materiaal toleranties afspeelt. Stoom kan worden getemd en ontsnappen als een dief in de nacht, beide vaak simultaan en chaotisch. Er ontstaat hoe-dan-ook iets magisch als je over stoom praat, zelfs wanneer de fluitketel op het gasfornuis met het kokende water de overtollige stoom wegdrukt door de fluit en het schrille geluid de keuken vult dan nog is de magie groot. De notie dat het water heet genoeg is om over de wachtende theebladeren langzaam uit te gieten zit opgesloten in het hese fluitgeluid van de metalen fluit. Hoewel door de komst van de elektrische waterkoker veel van deze natuurlijk nuffig dampige schoonheid is weg gevallen en zwaar aan intentie heeft ingeboet. Eigenlijk is het huidige water koken alleen

Steampunk OnOff 29

[13]

nog maar wat geprutter, gesputter en gedamp in een kunststof koker. Zonder gefluit en beperkt waar te nemen en daarmee eigenlijk veel eigenheid van het water koken is ontnomen. Het geurt trouwens bij het over het kookpunt raken van het water naar ontvliedende weekmakers van polypropyleen en muffige kalk. Er is echt geen hol aan te beleven aan een waterkoker, wat een onplezierig ding. Futloos en fluitloos tegelijk, verpakt in droevig design, warmte element, OnOff schakelaar met lampje en een kabel met geaarde eurostekker. Technologie en design ontsporen wel vaker en zijn daardoor vaker gedoemd om te mislukken dan om te bevestigen dat het bekoort, pleziert en werkt. Sterker nog, vaste prik dat het wonderlijke huwelijk tussen technologie en design vastloopt. [14] OnOff 29 Steampunk

Vélosolex Vélosolex Een laag pruttelend en ronkend geluid. Het uiterlijk van een Hollandse stadsfiets, met bovenop het voorwiel een kleine Een laag pruttelend en ronkend geluid. Het uiterlijk hulpmotor. Als je deze aanslingert is het net een brommer die je van een Hollandse stadsfiets, met bovenop het voorwiel voor een kopje benzine kilometers ver door het land vervoerd. In een kleine hulpmotor. Als je deze aanslingert is het net een 1946 betreden Marcel Menneson en Maurice Goddard de Franse brommer die je voor een kopje benzine kilometers ver door mobiele markt met ‘de fiets die vanzelf rijdt’. het land vervoerd. In 1946 betreden Marcel Menneson en Maurice Goddard de Franse mobiele markt met ‘de fiets die De jaren ervoor is hun bedrijf, Solex, groot geworden met vanzelf rijdt’. het produceren van carburateurs. Deze technische kennis De jaren ervoor is hun bedrijf, Solex, groot geworden combineren ze met een feilloos marktgevoel. De jaren na de met het produceren van carburateurs. Deze technische oorlog staan in het teken van de wederopbouw. De mensen kennis combineren ze met een feilloos marktgevoel. De werken hard, zijn spaarzaam. De Vélosolex biedt, met een jaren na de oorlog staan in het teken van de wederopbouw. nieuwprijs van minder dan een minimum maandloon, een De mensen werken hard, zijn spaarzaam. De Vélosolex betaalbaar vervoersmiddel voor het hele Franse volk. De biedt, met een nieuwprijs van minder dan een minimum welvaart stijgt, en mobiliteit is het teken van de nieuwe maandloon, een betaalbaar vervoersmiddel voor het hele manier van leven, geïnspireerd op ‘the American way of Franse volk. De welvaart stijgt, en mobiliteit is het teken life’. In de jaren vijftig groeit het succes, en overal in Europa van de nieuwe manier van leven, geïnspireerd op ‘the raakt de solex in zwang. American way of life’. In de jaren vijftig groeit het succes, Het principe is simpel. Een kleine motor, eenvoudig en overal in Europa raakt de solex in zwang. in productie en onderhoud, die naar wens wel of niet op Het principe is simpel. Een kleine motor, eenvoudig het voorwiel geplaatst kon worden. Met een keramische in productie en onderhoud, die naar wens wel of niet op rol wordt de motorkracht overgebracht op een gewone het voorwiel geplaatst kon worden. Met een keramische voorband. Het onderhoud is goed zelf te doen, maar rol wordt de motorkracht overgebracht op een gewone kan naar wens uitbesteed worden aan één van de vele voorband. Het onderhoud is goed zelf te doen, maar door Solex geautoriseerde fietsenmakers over het hele kan naar wens uitbesteed worden aan één van de vele continent. Solex was hiermee een van de eerste bedrijven door Solex geautoriseerde fietsenmakers over het hele die een uitgebreid netwerk van servicepunten opzette. continent. Solex was hiermee een van de eerste bedrijven Hier verkochten ze ook hun eigen mengsmering, Solexine, die een uitgebreid netwerk van servicepunten opzette. waarmee de motor tijdens het rijden gesmeerd werd. Hier verkochten ze ook hun eigen mengsmering, Solexine,

waarmee motor tijdens het rijden gesmeerd werd. Deze de uitstekende service, beschikbaarheid en lage uitstekende service,met beschikbaarheid en lage prijsDeze werden gecombineerd een zeer uitgebreide prijs werden gecombineerd met eigen een zeer uitgebreide reclamecampagne. Solex had haar visuele stijl voor reclamecampagne. Solex had eigen visuele voor al haar reclame-uitingen. Er haar reden (buiten de stijl officiële al haar reclame-uitingen. Erdereden (buiten deenofficiële tijdmeting) Solexen mee met Tour de France, overal tijdmeting) mee metgereden de Tour de France, en overal door EuropaSolexen werden er races tussen solexeigenaren. doorOok Europa werden er racestoen gereden tussen in de jaren daarna, de Solex alsolexeigenaren. wel terrein aan Ook in dewas jaren daarna, toenbleef de Solex al wel terrein aan het verliezen aan de auto’s, het bedrijf innoveren. het was verliezen waseerste aan debedrijf auto’s, dat bleefeen hetvouwfiets bedrijf innoveren. Zo het het maakte, Zo was het eerste dat van een een vouwfiets maakte, waarmee de het Solex in debedrijf kofferbak auto paste, en waarmee de voor Solexeen in de van een auto paste, en zo mee kon ritjekofferbak op het platteland. De productie zogestaakt mee koninvoor ritje opsteeds het platteland. productie is 1988,een maar nog rijden veleDe fans op hun is gestaakt inbrommer. 1988, maar nog steeds rijden vele fans op hun nostalgische nostalgische brommer. Anno 2011 wordt het bedrijf nieuw leven ingeblazen. Anno 2011designbureau wordt het bedrijf nieuw leven ingeblazen. Het Italiaanse Pininfarina, dat onder andere Het Italiaanse designbureau Pininfarina, dat onder andere Ferrari’s, Maserati’s en hogesnelheidstreinen ontworpen Ferrari’s, Maserati’s en hogesnelheidstreinen heeft, werd in de hand genomen om een ontworpen elektrische heeft, werd in de genomen om een elektrische variant te maken. Methand de e-Solex probeerd het bedrijf weer variant te maken.teMet de e-Solex probeerd het bedrijf weer toonaangevend worden op de mobiliteitsmarkt door toonaangevend te worden op de aan mobiliteitsmarkt moderne technieken te koppelen een ontwerp door met moderne technieken koppelen aan een ontwerp met een vleugje nostalgie. teAlleen dat charmante, pruttelende een vleugje nostalgie. Alleen dat charmante, pruttelende geluid, dat komt niet meer terug. geluid, dat komt niet meer terug. Han Slob

Maar zo zijn wij, als mens, gemaakt om door schade en schande wijs te worden. Als we eenmaal wijs, uitgedroogd en grijs zijn dan ontvallen we de medemens door de laatste ademstoot uit te blazen. We verworden tot compost en blijven deel van het leven. Design achtervolgt ons het hele leven ook al is de bewuste (lees: beruchte) ontwerper als lang voer voor de maden of in rook op gegaan. Ook al weten we beter, gaan we tegen beter weten in en doen hetzelfde nog een keer en nog een keer maar dan anders, we ontsporen. Dat voelt goed, dat versterkt het ego, het gevoel van macht over de dingen te hebben. Onoverwinnelijk in onze technische handelingen en oplossende vermogens ook al is zoiets denken pure nonsens, aanstellerij en grootdoenerij. Steampunk OnOff 29

[15]

[16] OnOff 29 Steampunk

Steampunk OnOff 29

[17]

‘Gefeliciteerd!’ roept iedereen als Daedalus de kamer binnenloopt. Overal hangen slingers en ballonnen en liggen cadeautjes en versiersels. Even was hij het zelf vergeten, zijn verjaardag. ‘Tien jaar alweer’ zegt ome Newton. ‘Wat gaat de tijd toch vlug! Ik herinner me nog goed, hoe het allemaal...’ Maar hij wordt overstemd door Sirius die roept dat Daedalus nu toch echt de cadeaus moet gaan openmaken. Het feest kan beginnen...

Tien jaar alweer S.G. Daedalus. Tien jaar creativiteit dat de boventoon viert. Een enkeling die nog steeds lid is, zal ze alle tien hebben meegemaakt. Anderen komen pas net met hun hoofd uit het vogelhuis piepen om de wijde wereld te verkennen en weer anderen hebben al lang en breed hun vleugels uitgeslagen en hun eigen nest ontworpen. Tien jaar Daedalus moet gevierd worden en daarom is dit een speciaal jaar. Ter gelegenheid van het tienjarig bestaan van Daedalus worden er een heleboel leuke dingen georganiseerd dit jaar. Tegen de tijd dat jullie dit lezen zullen er zeer waarschijnlijk al een aantal activiteiten achter de rug zijn. Hopelijk kijken jullie erop terug met een glimlach rond de mond.

Voor diegenen die niet aan het opletten waren of zij die nog willen weten wat er zich dit jaar allemaal nog meer afspeelt, staat er hieronder een mooi overzichtje van enkele hoogtepunten. Het begon natuurlijk met onze introborrel in Diepzat waarbij wij het thema hebben gepresenteerd. (Weet jij hem nog? Kijk voor het goede antwoord onder aan de pagina!) Naar ons idee was het een geslaagde ac tiviteit met een goede opkomst. Maar daar bleef het niet bij: de Welcom 2011/2012 organiseerde namelijk onlangs nog een deksels openingsfeest in de ZOZO. Voordat het echte feesten van start gaat met onze lustrumweek van 19 t/m 23 maart, zullen jullie eerst nog even een verjaardagsliedje moeten zingen tijdens de cantus, worden jullie getrakteerd op warme chocomelk tijdens het schaatsen, drinken we rond nieuwjaar een borreltje op het mooie lustrumjaar en gaan we met z’n allen dansen op het gala. Houd ook allemaal de lustrumposters in de zalen, de studIO en je mail in de gaten, want er komt ook nog een hele leuke

Eigenlijk net als een stoommachine zijn we beperkt in onze rendementen, de eerste stoommachines kostten heel veel energie en leverden netto weinig echte arbeid. Door optimalisatie en compensatie maken we de dingen steeds een beetje beter, in wezen monteren we bij herhaling een nieuwe laag over een eerdere. Vanzelfsprekend levert dit een gevoel van voldoening op, maar vaak is de nieuwe laag geen echte verbetering maar een uitstel van het rudimentair worden van begrip en inzicht. Het valt niet mee, zelfs uitermate lastig om de dingen af te breken, te vernietigen en volledig opnieuw te bedenken en te bouwen. Een recent voorbeeld van StoomJunk: we weten en voelen allemaal dat het Westerse banksysteem (lenen tot je erbij neervalt) volledig krakkemikkig, ingestort, reddeloos en rendementloos is en toch lappen we het

[18] OnOff 29 Steampunk

(misschien wel meerdaagse) IO-verantwoorde excursie aan. Tijdens onze lustrum week hebben wij ook van alles voor jullie in petto. Geen feestje zonder taart en dus zal de lustrumweek beginnen met een taartenbakwedstrijd. Doe allemaal je uiterste best om de mooiste, lekkerste, gaafste, IO-verantwoordste taart te maken en ga voor die lekkere hoofdprijs! ‘s Avonds zoeken wij naar de Voice of Daedalus tijdens een karaokeavond. Zelfde jury, nieuwe kansen! De volgende dag gaan we allemaal knetterbrak abseilen van de Horst onder professionele begeleiding van TSAC, gevolgd door een (nu al legendarische) activiteit van de Viskom, bekend van hun IO-scoop en vele andere activiteiten. Op woensdag hebben wij een minisymposium met gastsprekers uit de ontwerperswereld en ‘s avonds hebben we een speciale activiteit op de Horst. We vertellen nog niet wat we gaan doen, maar neem je pyjama en slaapzak mee!

Op donderdag is het grote feest dan eindelijk daar! De dag waarop Daedalus grootschalig viert tien jaar te zijn geworden. En jij bent uitgenodigd! Wij houden je op de hoogte. En om het helemaal af te sluiten kunnen jullie op vrijdag nog even napraten en -borrelen tijdens de afsluitborrel. Dus ga allemaal vast sparen, want (hé) we blijven studenten! En dan hopen wij jullie aanwezig te zien bij al onze activiteiten. Tekst Lustrumcommissie S.G. Daedalus

ieder keer weer op gooien er ‘een nieuw jasje’ om, stoompimpen & stoombonussen hier en daar en wat rommelen in de ondoorgrondelijke wirwar tijdens het stoompijpen en gaan weer vrolijk verder. In plaats van het resoluut te ontmantelen, stop te zetten en de druk eraf te halen, zoals bij een stoommachine (want anders ontploft’ie..) blijven we gaten dichten, lekken stoppen, drukvaten erbij verzinnen, poetskatoen erin pluggen…IMF’en…INGjen…Dexianen…ECBeven…met als toegift een innovatief stoomtoetje: ESFS stoomkersen op de stoomtaart.

Steampunk OnOff 29

[19]

boekrecensie

Hella Jongerius Nadat in de vorige OnOff (Made #28) al kort de naam Hella Jongerius genoemd werd lees je nu een recensie van haar boek Misfit. Voor de mensen die Hella Jongerius nog niet kennen even een korte kennismaking. Jongerius is al sinds begin de jaren â&#x20AC;&#x2DC;90 een van Nederlands succesvolste ontwerpsters. Zo ontwierp ze al banken voor Vitra, vazen voor Ikea en servies voor de Koninklijke Tichelaar Makkum. Daarnaast hebben onder andere het MoMA New York en Londenâ&#x20AC;&#x2122;s Design Museum werken van haar in de collectie.

[Noot van de schrijver: lees de laatste zin alsof je leven ervan af hangt...denk je hierbij in dat je aan het eind van je Latijn of Grieks bent en je de allerlaatste trein nog wilt halen maar je bent uitgehongerd, uitgedroogd, bepakt en bezakt met alles wat je hebt en je rent inmiddels al je hele arbeidsleven als een malloot in een hamsterwiel achter je eigen leven aan die je hebt gevuld met arbeid, leningen, gezin, auto, hypotheek, gemeente- en staatsbelastingen. Ook als je werkloos, werkzoekend of gewoon niets doet werkt deze zin prima binnen deze context.]

[20] OnOff 29 Steampunk

Misfit /////

In Misfit vind je een overzicht van al het werk dat Jongerius heeft gemaakt. Bladerend door de pagina’s ontkom je niet aan de diversiteit van de producten. Zo kijk je op de ene pagina naar een idioot grote, in hout gesneden kikker (Frog Table, 2009) en op de volgende naar een prachtig massageproduceerd servies. Deze tegenstelling legt ook meteen de essentie van haar werk uit. Jongerius balanceert en speelt met massa-geproduceerde producten die het karakter dragen van handgemaakte ambachtelijke producten. De producten zie je in 300 mooie foto’s. Deze foto’s zijn paginavullend weergegeven zodat je zelfs alle kleine details nog kunt zien. Op de middelste pagina’s van dit boek vind je de historie van haar producten inclusief de geproduceerde aantallen en het tijdsbestek waarin ze geproduceerd werden en dit allemaal op chronologische volgorde.

/////

Als uitleg bij deze visuele overmacht aan beeldmateriaal zijn diepgaande gesprekken toegevoegd met de titel “Conversations that might have taken place”. Gelukkig hebben de gesprekken tussen Jongerius en designrecensenten Louise Schouwenberg, Paola Antonelli en Alice Rawthorn wel degelijk plaats gevonden. Ze leveren namelijk een heel compleet inzicht in de gedachte achter het werk van Jongerius. Zo kom je er bijvoorbeeld achter dat Jongerius bij haar werk altijd start met haar handen, uit haar handen komen namelijk slimmere dingen dan uit haar hoofd. Deze methode van werken is niet wat wij industrieel ontwerpers uit Twente gewend zijn maar is daarmee zeker niet minder effectief. Net zo belangrijk als het werken met haar handen

In veel gevallen zijn de dingen nooit zoals ze zijn en zeker niet zoals ze worden beschouwd om daarmee over het gebruik van de dingen nog maar geen uitspraken te doen. Stoom is een ideale geiser van creativiteit, een Turks stoombad doet wonderen, een IJslandse stoombank deed wonderen, een Grieks stoomfonds is een wonder en stoom tijdens het nutteloze proces van strijken verhoogt het gevoel van actief betrokken zijn bij je huishoudelijke activiteit. Echt? Uiteindelijk pomp je tijdens het stoomstrijken toch weer veel vocht in een door de droogtrommel gedroogd kledingstuk. Alles om de vouwen en de kreuken eruit te halen en glad gestreken voor de dag te komen? Vooral katoen* is een ramp voor de strijktocht, onwillig, kreukend, star en stijf. Steampunk OnOff 29

[21]

is de vertaalslag naar een industrieel proces. Dit industriële process moet echter nog wel de hand laten zien waarmee ze het product bedacht heeft. De combinatie van ambacht en industrie zorgt voor producten die worden gekenmerkt met de term misfit. /////

/////

Naast haar visie op design lees je in dit boek ook haar kritische blik op de huidige industrie. Haar speerpunt bij deze kritiek is dat de maatschappij uit het oog verloren is wat kwaliteit eigenlijk inhoudt. Zo gaan veel producten kapot maar is het onmogelijk ze weer te repareren. Je wordt zo eigenlijk gedwongen tot de aankoop van het volgende product.

/////

Kortom, Misfit is een boek dat een geweldige blik geeft in de gedachten van Hella Jongerius met visueel gezien veel pracht en praal. De mensen die de producten van Jongerius waarderen moeten het zeker eens in handen hebben gehad. Maar ook mensen die eens een andere insteek in ontwerpen willen zien dan we hier aangeboden krijgen op deze opleiding Industrieel Ontwerpen moeten het een keer inkijken. Al is het maar om te zien wat voor geweldige ontwerpers er uit Nederland komen en verbaasd te worden door alle creativiteit die van de pagina’s afspat. Tekst Alex Wesselink

Er moet ook vermeld worden dat dit boek geweldig is vormgegeven door grafisch vormgever Irma Boom. Ze heeft de buitenkant van het boek perfect aangepast aan de inhoud. Het boek zelf is namelijk ook erg ‘misfit’: dubbelgevouwen pagina’s, niet bijgesneden en bij elkaar gehouden bij de rug door garen. De voorkant kan je naar eigen smaak invullen en zelfs de simpele tekening voorop geeft bij aanraking een gevoel dat perfect past bij het geheel.

Misfit Louise Schouwenberg & Alice Rawsthorn & Paola Antonelli Paperback 308 pagina’s ISBN 978-0-7148-5992-7 Adviesprijs € 39,99

*Katoen is dat ook niet zo een commodity (net als koffie, graan, suiker, mais, tabak en olie) die als basisingrediënt staan voor de industriële revolutie, hyperconsumptie, massacultuur en handelsbeperkingen. In de VS hebben ze daarom vele generaties overwegend donker gekleurde mensen in luxe zeeschepen overgevaren en hoffelijk laten emigreren vanuit een overwegend zwart continent gelegen op het zuidelijk halfrond tussen de Equator en Steenbokskeerkring (volgens Westerse maatstaf) om al daar aangekomen te mogen werken op katoenplantages tegen hoge lonen, ontspannen buitenarbeid en buitengewoon luxueuze leefomstandigheden. Iedereen herinnert zich Oom Tom nog wel, die kon zo leuk vertellen over die tijd, over zijn [22] OnOff 29 Steampunk

Industrieel Ontwerpen op Stoomniveau Vóór stoom was er water. Vóór vuur was er kool. En vóór ons vakgebied, industrieel ontwerpen, massaproductie, productieplanning, procesmatig ontwerpen en verwante begrippen, was er een industriële revolutie. Zoals alle revoluties betekende dit een grote verandering in een bestaande structuur. In dit geval met name de maatschappelijke omarming en toepassing van het mooiste product van de wetenschap: technologie.

hut en de arbeid die hij mocht leveren om een droom waar te maken. Een droom waar vele jaren later een ander familielid namelijk Dr. Martin Koning nog over sprak toen hij na een fikse zomerse wandeling in de hoofdstad van dat nieuwe land in de nieuwe wereld aankwam, met heel veel familie in zijn kielzog en om zich heen geschaard, om te vertellen over zijn droom. Hij gaf ze toen van katoen, blies stoom af, gaf lessen over katoen totdat ze er tabak van kregen. Ze, de overwegend blanke stoomgeneratie van door-stoompolitiek op weg naar nog meer katoen, tabak en naar de nieuwe stoomtoekomst: olie.

Steampunk OnOff 29

[23]

Tijdens dit strijkproces wordt dit nieuwe vocht wederom ingedroogd door de hoogste warmtestand van het strijkijzer, dit circulaire proces is vergelijkbaar met het klimaat**. Eerder in het wasproces werd het overgebleven vocht van het wassen door de centrifuge functie binnen het wasprogramma voor een deel verwijderd. Daarna door de wasdroger naar een keuzemodel gedroogd, bv. kastdroog. Een stoom strijkbeurt is een totaal rendementloos proces, aangezien het enige doel, het keurig in de plooi gevouwen platgestreken textiel is, zodanig dat deze naadloos past in de parametrische structuur van de genormaliseerde kledingkasten van het menselijk brein. Ik Kan Eindeloos Automatiseren.

[24] OnOff 29 Steampunk

**Het klimaat, bekend van radio, televisie en mobiele app, een voorspellingsgericht verschijnsel of fenomeen, die voornamelijk door illusie, virtualiteit en geloofsovertuiging mensen in staat stelt om de idee over het klimaat in stand te houden. Het klimaat gebaseerd op gevoel en ervaring wordt hoe langer hoe meer ondergeschikt gemaakt aan de voorspellende natuur van onze weer-casino-technologieĂŤn die het met prachtig ontworpen dynamische infographics tot een techno-orthodoxie verklaren en bevestigen. Hiermee wordt het gevoel en de ervaring nietig verklaard en onderdrukt. Geweld, nepotisme en repressie van de intuĂŻtieve weermachinerie is aan de orde van de dag en dit verklaart zich in de stijging van depressies, daling in luchthartigheid en stoom afblazen na een fikse hagelbui.

Steampunk OnOff 29

[25]

Een Klok

vrije opdracht

Mijn Vrije Opdracht was gebaseerd op een idee voor een klok. Ik weet nog heel goed wanneer ik het idee kreeg. Na een fijne avond ging de wekker en was het tijd voor een goede hete douche. Zo Met enkel hete heb ik naar mijn mening een mooie combinatie van stoom en het geluid van vallend water verwonderde ik mij over en hetdigitaal (de box) weten te vinden. analoog (de schijf) contrast tussen de klokken van vroeger en hedendag. Dit bracht mij op het volgende idee: hoe kan ik de oneindige draaiende beweging van een analoge klok omzetten tot de interface van een digitale klok? Met dit idee als uitgangspunt ben ik mijn Vrije Opdracht begonnen en tot het ontwerp van mijn klok gekomen. Mij is gevraagd de klok met jullie te delen en de werking toe te lichten.

Stoom > Steam > Vapeur > Dampf > Vapor > een EuroStoomBoot glijdt al dampend en puffend voorbij. Turend door de verrekijker vanuit mijn positie in een hoge boom speur ik over het dek naar de opvarenden. Mannen en vrouwen van middelbare en hogere leeftijd bij elkaar benedendeks. Al keuvelend staren ze naar elkaars achterwerk, een verdomd aardig gezicht. Ik zie ze aandachtig gluren tussen de gewelfde spelonken van hun medepassagiers, waarschijnlijk is het een bonte avond van EuroGelukZoekers die zich hebben verzameld op dit stomende vaartuig om feest te vieren. Ze zien er trouwens allemaal superstrak gekleed uit, keurig stoom gestreken overhemden, jurken en zijden dassen, maatpakken met dikke en dunne krijtstrepen een bont gezelschap van blijkbaar goede stoomklasse. Deze deftig uitgedoste menigte staat echter in

[26] OnOff 29 Steampunk

“Het patroon op de box fungeert als decoder doordat het slechts een selectie van de code erachter laat zien.”

Om de uitleg begrijpelijk te houden zal ik de werking uitleggen aan de hand van een apparaatje dat jullie allemaal kennen: het speeldoosje. Om je geheugen even op te frissen: Bij een speeldoosje wordt een kam met gestemde metalen tanden in triling gebracht door een cylinder met pinnetjes. Elke tand heeft corresponderende ring op de cylinder waar strategisch geplaatste pinnetjes op zijn aangebracht. Wanneer je voorzichtig aan het kleine hendeltje draaide kwam hier een wonderschoon muziekje uit tevoorschijn. In plaats van een cylinder met pinnetjes heeft de klok een grote schijf met een bepaalde code. Voor de kam met metalen tanden is een vierhoekige box in de plaats gekomen. Aan de voorkant van de box is een patroon uitgesneden. De schijf wordt door de box netjes achter het patroon geleidt. De schijf staat dus geheel los van de muur, het is de box die gefixeerd is aan de muur. Het patroon op de box fungeert als decoder doordat het slechts een selectie van de code erachter laat zien. In plaats van muziek brengt het nu de tijd in beeld. Het patroon zal ik nog iets toelichten. Bij het speeldoosje heeft elke tand zijn eigen ring heeft op de cylinder, zo komt een pinnetje maar met één metalen tand in aanraking. Door ervoor te zorgen dat de cijfers uit losse blokjes bestaan (in plaats van horizontal en verticale lijnen) heb ik deze zo kunnen plaatsen dat ze exact naast elkaar staan. Hierdoor is het mogelijk dat elk blokje zijn eigen ring op de schijf heeft, en er geen overlap kan ontstaan. Tekst Sander Hetebrij

bijzonder contrast met het staren naar elkaars achterwerk, hoewel enkele gasten toch wel behoorlijk opwindende achtersten hebben en het staren meer dan waard zijn, dat moet gezegd. Tijdens de stoomgeneratie jaren liep het allemaal nog niet zo’n vaart, maar in deze tijd is een stoomboot een bezienswaardigheid, net als een stoomlocomotief. Grappig dat deze varende club van verschillend pluimage, waarschijnlijk bankiers, politici, hoge EU-ambtenaren, advocaten en financieel specialisten juist nu gekozen hebben voor een stoomoplossing, terwijl ze ook hadden kunnen weten dat doorstomen geen oplossing kan zijn. Op de lange termijn gaat het vastlopen en zit je verstrikt in elkaar, eenmaal gaat het staren over in grijpen. Het moment dat je grist, graait en grijpt dan is het einde ver te zoeken. Je kunt nog zo je best hebben gedaan om al starend naar

Steampunk OnOff 29

[27]

Shinya Kimura Zenkrijger in hart & moeren Knarsende tandwielen, vettige baco’s en een uit ruw staal getrokken blok scheurende herrie is wat hem het gelukkigst maakt. Shinya Kimura is geboren met olie in zijn aderen. Zijn stijl, de “ZERO” stijl, is onmiskenbaar ouderwets, een werphaak verankerd in de vorige eeuw. Nieuwe motoren vervaardigd uit oude onderdelen, een hele hoop vakmanschap en een berg geduld. Het behelst een eclecticisme van een Oosters schoonheidsideaal en rauwe Westerse spierballentechniek. Een stijl uit vroegere tijden, onberispelijk, oprecht en ongenaakbaar in al zijn eenvoud. Kimura is een motorbouwer van de oude garde, stronteigenwijs en een hopeloze romanticus. En daar mogen we hem heel dankbaar voor zijn.

een oplossing te zoeken, in een dergelijk geval ben je verloren en opgegeven. Het einde is zoek, verdwenen in de krochten of spelonken van de ander. Het zwarte eurogat. De dampende stoomboot verdwijnt uit zicht, het water onder de kiel vouwt zich langzaam dicht achter het stoomschip. Ik laat mijn verrekijker zakken, in de verte hoor ik nog wat geroep, gekrijs en gegiechel… ik vermoed dat ze begonnen zijn aan zich te vergrijpen, het grissen en het graaien om wat stoom af te blazen. Wat een olijk stel Euro Theatermakers daar zo samen in een EuroStoomBoot, heerlijk toch?! Wat een rijk en vol leven, welvarend, menselijk, sociaal, eerlijk, rechtvaardig en zo gelijkwaardig met compassie! Tof, echt tof! Ik laat me uit de boom zakken, pak mijn geleende fiets en ga op weg naar... tja, waar naar toe eigenlijk? Heb geen enkele

[28] OnOff 29 Steampunk

“Overblijfselen van oude roestbakken bijeen geraapt, opgekalefaterd tot een harmonieus ontwerp en met een ontzagwekkende hoeveelheid toewijding afgewerkt...“

Het brandt nog altijd vurig in zijn ribbenkast, de metafysische leer van weleer met mystieke Oosterse achtergrond. Je leest er tegenwoordig veel over: wabi sabi. Bij wabi sabi heeft de esthetiek een betekenis die niet overeenkomt met de hedendaagse gangbare ‘esthetiek’. Juist de kleine imperfecties geven een product een eigen gezicht. En het slaat niet alleen op producten, er gaat een hele wereld schuil achter dit begrip. Het is zo te zeggen een way of life. Het volmaakte van het onvolmaakte, het bekorende van het braakliggende, het lieftallige van het onvoltallige, de opgetogenheid om ingetogenheid, een viering van vergankelijkheid. Er vallen nog wel tientallen pagina’s te vullen met het hoe en waarom van wabi sabi. Daarvoor is nu geen plaats. Voor meer informatie raad ik jullie aan het boek Wabi-Sabi: for Artists, Designers, Poets & Philosophers van Leonard Koren te lezen. Kimura is intuïtief volger van dit onconventionele gedachtegoed. In plaats strakke puntgave motoren te ontwerpen (in de geest van het modernisme), kiest hij ervoor oude onderdelen nieuw leven in te blazen en zo een authentieke en rustieke elegantie te bewerkstelligen. Het resultaat is werkelijk oogstrelend te noemen. Het streven

naar echtheid spat er vanaf, zonder de eigen inbreng van de artiest te verloochenen. De motoren hebben een kenmerkende lage ‘bobber’-inbreng meegekregen en zijn onmiskenbaar choppers, daarentegen lijken ze in de jaren ’50 van de vorige eeuw gefabriceerd te zijn. Overblijfselen van oude roestbakken bijeen geraapt, opgekalefaterd tot een harmonieus ontwerp en met een ontzagwekkende hoeveelheid toewijding afgewerkt, de aandacht altijd op de details gericht. Mogelijk gemaakt door een bebaarde, zonnebrildragende, beeldhouwende grease monkey uit het land van de rijzende zon. Veel poëtischer krijg je het haast niet. Persoonlijk paradepaardje van zijn indrukwekkende oeuvre is toch wel de Junkyard Phantom: prachtige spaakwielen, ouderwetse springveren onder het zadel, dat oudbakken chroom met militair groen, het bruinleren kistje met gespje voor reserveonderdeeltjes! Ook de Spike (het chromen, aggressief ogende gevaarte) en de elegante en robuuste shōgun, de Type 9, zijn het vermelden meer dan waard. Smeerpoets Kimura verheft het motorbouwen tot kunst. Hij berijdt de weg naar het verleden en baant aldus een weg voor de toekomst. Tekst Laurens van den Broek

zin om nu naar een kroeg te gaan of een supermarkt of een biologisch restaurant met heerlijke gerechten bereidt met lokaal verbouwde groente en biologisch gegroeid vlees. Laat staan me te laven aan biologische wijn van heuse bio-boeren met dito druiven en dat onnozele bio-gedoe met keurmerken en labels. Bah, wat een snot zompige wanboel hebben we ervan gemaakt. Wat een kolere zooi, we leren nooit, we leren niets… met woeste trappen duwen mijn benen de pedalen neer. Nee,nee… dáár heb ik hélemaal gèèn zin in na het zien van die Sodom en Gomorra taferelen op die EuroStoomBoot, die heerlijk perverse europarlementariërs, die geile financiële sletten van de EU die worden gegrepen door vette juridische EUnuchen uit de eurozone, die grijpgrage bankierjonkers die hun kletsnatte aandelen aanbrengen in vochtige streken… nee,

Steampunk OnOff 29

[29]

Historische canon der productontwerpen Von Zeppelin

Ferdinant von Zeppelin (1838-1917). Bekend van het grote magische luchtschip, de zeppelin. Een sigaar met een bakje. Ferdinant had al snel een fascinatie voor luchtballonnen. Die fascinatie breidde zich uit, hij wilde een luchtschip ontwerpen. Later had hij nog meer woeste plannen, zoals een luchttrein, waarbij verschillende zeppelins aan elkaar zouden worden gekoppeld. Er werd gedacht dat de zeppelin het vervoersmiddel van de toekomst zou worden. Ferdinant was een Duitser en zat in het Pruisische leger. Met dat leger ging hij naar de Amerika, waar de Amerikaanse burgeroorlog volop aan de gang was. Hier kwam hij voor het eerst in contact met luchtballonnen, die werden ingezet om onbekend terrein te verkennen. Tijdens deze tijd heeft Ferdinant ook zelf een ritje gemaakt in een luchtballon. Toen was hij verkocht, hij moest een zeppelin ontwerpen.

Maar wat is een zeppelin nou precies? Een zeppelin is een grote bestuurbare luchtballon. Met groot wordt zo’n 240 meter bedoeld, ongeveer 3,5 keer zo groot als een Boeing 747. Het luchtschip bestaat uit een ballon en een passagiersruimte. Een belangrijk deel van de ballon is het metalen geraamte, hetgeen waarover een lichte stof wordt gespannen. De ballon wordt gevuld met waterstof, dat hing in zakken aan het plafond. Door de waterstof was het gevaarte lichter dan lucht, denk aan de wet van Archimedes, waterstof was wel erg brandbaar. Helium was ook een optie, dat werd helaas alleen door de Amerikanen geleverd. De zeppelin werd ingezet tijdens de Frans-Duitse oorlog en tijdens de Eerste Wereldoorlog. Gedurende de Eerste Wereldoorlog werden er zelfs bommen gedropt vanuit het luchtschip. Het werd duidelijk dat een zeppelin niet zo praktisch is in tijden van oorlog. Het gigantische gevaarte is eigenlijk één grote schietschijf en is daarbij niet echt wendbaar. Na de oorlog werd de zeppelin daarom eigenlijk alleen nog maar voor passagiervluchten gebruikt.

ik ben ook gegrepen gegrependoor doorhet hetachterdeur achterdeurvirus… virus…getverderrie getverderrielekker, lekker,ikikwil wiltoch tochook ookgraaien, graaien,grijpen grijpenenengrissen...ik grissen...ikben bentoch toch ze...nEUken!! ook een een euromaat...grrrEUeuEU, euromaat...grrrEUeuEU, ik zal ze...nEUken!! Gejaagd door hangjongeren. ZeZe hangen en en leunen nonchalant en verveeld Gejaagd doorde dewind, wind,stoom stoomikikafafop opeen eengroepje groepjeeuro euro hangjongeren. hangen leunen nonchalant en verveeld over hun scooters, meiden meiden en enknullen knullenin in de dekracht kracht van vanhun hunleven levenzo zote tezien. zien.Geen Geenwerk, werk,geen geenuitzicht, uitzicht,geen geentoekomst, toekomst,halve halve scholing, kortom de de Euro Euro jEUgd, jEUgd,verwildering verwilderingzie zie ik ik in hun jonge jongeeuro eurotienerogen. tienerogen.Mijn Mijneurogeilheid eurogeilheidzakt zaktnaar naardiep dieponder onder echter iets kan kan zeggen…hijgend, zeggen…hijgend, puffend...stortten enen maken meme af...de nul...voordat ik echter puffend...storttenzezezich zichop opme, me,onder onderluid luidgebrul… gebrul… maken af...de natuur door bauxiet enen laatste beelden beeldendie dieik ik voor voor ogen ogenheb hebzijn zijnde deHete HeteGeisers GeisersininIJsland... IJsland...de deontsporing ontsporingvan vandedeIJslandse IJslandse natuur door bauxiet

OnOff29 29 Steampunk Steampunk [30] OnOff

Je kan eigenlijk wel wachten op een ongeluk met de zeppelin. En jawel hoor, op 6 mei 1937 stortte de “Hindenburg” neer. Er was een brand ontstaan doordat een geknapte kabel een waterstofzak liet openbarsten, een statische elektrische lading liet de stof branden en het brandbare waterstof laaide de boel lekker op. Op de “Hindenburg” stonden hakenkruizen, het was Hitlers plan om de “Hindenburg” over de hele wereld te laten vliegen, als propagandamiddel. Na de ramp werden er tijdelijk geen zeppelins meer gebruikt en gebouwd. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden er steeds vaker vliegtuigen ingezet. De zeppelin was van van het toneel gespeeld. Helaas voor Ferdinant is de zeppelin toch niet het vervoersmiddel van de toekomst gebleken. Toch kruipt hij tussen alle ontwikkelingen door. Zeppelins zijn tegenwoordig niet meer zo gevaarlijk als ze vroeger waren en ze zijn milieuvriendelijk. Ze worden tegenwoordig nog wel eens voor reclame gebruikt. In 2008 en 2011 werden er zeppelincruises aangeboden. In 2007 heeft GroenLinks zelfs een voorstel gedaan om de zeppelin in te burgeren in het straatbeeld van Rotterdam. Dus wees niet bang Ferdinant, wat niet is kan nog komen!

gesis…Chinees landje aluminium smelters ....thermodynamisch...vulkanisch...orgastisch...stoompunkers...hevig gesis…Chinees landjekapen…nog kapen…nog een laatste superintense superintense lichtvlek...dan lichtvlek...dan een een eindeloos eindeloosdicht dichtzwart zwartGat...StoomLoos Gat...StoomLooseinde eindevan vaneen eenStoomPunk! StoomPunk! Tekst: Robert Wendrich Tekst: Robert Wendrich

Steampunk OnOff OnOff2929 [31] [31] Steampunk

colofon

Hoofdredactie Roy Stroek Eindredactie Laurens van den Broek Redactie Chris ten Dam Han Slob Joska Sesink Rossane Martens Vormgeving Alex Wesselink Anke Sesink Rozemarijn Klein Heerenbrink Drukwerkproductie NetzoDruk Enschede

Redactieadres S.G. Daedalus t.a.v. On Off Universiteit Twente Horst C.006 Postbus 217 7500 AE Enschede 053 4894439 onoff@daedalus.utwente.nl Suggesties of opmerkingen, wil je ook een stuk schrijven? Neem contact op met iemand van de redactie.