Minerva Data-1932 Vëllimi-[Vjeti I] Nr. 001 by Shefqet Cakiqi

BK S

,.1..••••.••..••...•..••..••..••..••..••..••.••••

MI NERVA

BK S

·~

VERË

VETEM PA

SINA.LKO·

ALKOL

ME UJ TË

FILTRUAR

~111INI ERVA SHKENCORE

Drr}tor:

NEBIL

E LETBlllRr;

Revistë e Madhe Letrare e Jetës Moderne batohet në 5 e në 20 lë çdo muaji

ÇIKA

Nr.

l -

Ousht

Admfn/1/ratore r

IKBA.L ÇIKA.

1932

PËRMBRJTJR BOREALIS RRAP DUSHKU CONTE SFORZA

BK SH

Dielli qt len , Relorma

1por1i,.., •••••

Vcniz.elo1, një më1im i plotë, Një burim i lr:a1ul.1hëm e i 1hpet 1*adhun11nh . Buz.qe1hja e fëmi1ë,

Vdekja e Sy(ejman Delvieëe, Pjekjet

e mij me Gandhin

mbi Fau1lin

Ambiejon Marcella,

Spitali i ri ZOG I. • !'ië banjat e Durrë1il . Studim

12 14 17

i çintere1uar

19 20

•

U1hë1imate pe1ëmëdhjebhu Më,im pratik n11a Hatija, ,

MARK KAKARRIQI EBEL MINERVA MAURICE DEKOBRA IKBAL ÇIKA N,Ç. STEFAN SHUNDI N. NARSIS VANA PERLA TI R, B,

ç.

VJERSHA

Sinfoni vete Vje11ha për shkollarë. ,

. .

7 8

ERNEST KOLIQl ALi ASLLANI

NOVELI!. Lulet e lrulr:ta •. . 21 NOLOGUS Faqja pë1 Zonja . Proverde të qjadhur . Anekdota.

ë numrin e ardhëm të MINERVE-1 do të vazdojë e do të mbarojë studimi i conte Sforzës mbi personalitetin e Venizolos - it. Në këtë pjesë të dytë të studimit, shkrimtari i njohur i kallzon gabimet e mëdhënj politikë që ka bërë Vc!nizelosi dhe përshkruan origjinat e kataslrofit që pësoi ushtërija Greke n'AnadoJI, në ballinën e luftës me ushtërinë e Mustafa Kemailt. Conte Sforza në këtë subjekt pa dyshim ka një kompetencë të gjërë, pse është ndodhur në bisedimet e çeshties si Komiser i Lartë i Italisë kur fuqitë aleate e kishin zënë Stambollin dhe pënda e hollë e tij e bën edhe më tër heqse ngjarjet interesaa.te t' asaj kohe. Gjith ashtu revista jonë në numrin e ardhëm të saj do të botojë nië studim interesant të typit të malsorit shqiptar, prei Ernest Koliqit, me titullin Marash Uci, prolagoni!l i Lahulls si Ma/leit!. Ernest Koliqi nëpërmjet të fytyrës interesante të Marash Ucit shef reentalitetin dhe shpirtin e Malësorit, zakonet, jetën materjale e morale të tij dhe na i dëfton këto me gjuhën e tij të kulluar e me stilin e tiJ të pastër e të punuar. Revista e jonë në numrin e arthëm të saj do të vijë hall për bali me problemin sosjollogjilc më me rëndësi të Shqipërisë në kobrat e sotme, duke botuar një aludim me rëndësi të Z -it Vangjel Koça me titullin : P&!r nJ&!elll&! •hqlplare. Gjith• ashtu Minerva do të fillojë që nsi:a numri i ardhëm i saj botimin e romanit të realitetit më të çuditshëm t' Evropës së sotme, q' ëahtë jeta e Kreuger-It, këtij Mbreti të 1hkrep1ave që luante me miliarde dhe kiah një infjuencë mjaft lë madhe në jetën e konomike t' Evropë, e që, me gjith këte, ,· ishte veçse një eskrok, një mi/Janar batakçi, i cili së fundi e pa vetëben të 1h1rënsiuar për vet· vrasje. Në numrin e arthëm MINERVA do të botojë edhe një laqe ,nga hi,torija e. moçme , e Shqipërisë prej Z-it llo Mitkë - Qafizezi me titullin : DollltePI

PAJTIMET fr. ari për 6 muaj fr. ari për 1 vjet Auca Mbretnore, Tirani 6 12

Han,.-, HolLand,

na-,saflP

••

T•pelna•.

E ,,.,..,

J•uf

R•II-R,.apl.

PAJTIMET

/uhll Shqtplri,I 10 Ir. ar për 6 muaj 20 fr. për t vjet

PROBLEME

TE . JETËS

SHQIPT A.RE

LEINI

DIIELLII

' \., 11

... ëshië më I -shkëlqyer se ay qe. perëndon. POMPEI

E shkuar glorioze

"11

BK S

111

përnjërësh luftërat midis elementeve, grupeve dhe njërësve për të siguruar interesa të veçanta, pa asnjë kujdes për të mirën e përgjithëshme të Kombit Në këtë trubullirë të madhe, në këtë trazirë të urrejtur dhe shurdho„ njëse që prodhuan njërëzit e vegjël me interesat e tyre të mallkuara, shohim të mënjanen një nga një, të çduken, dhe nga një herë të dërmohen krejt «shkëmbënjt e rreptë», c: karakteret e. mbë„ dhenj>, «idealistët shqiptarë>, ata që e bënë këtë Shqipëri. Vëndin e tyre tani po e zinin aventurierët, gënjeshtjarët dhe demagogët. Idealistët qenë jashtë kohës. Kënga e tyre • Ja de, kje ja Liri> s'kish më kuptim. Shqipëria sikur t'ishte e lodhur e s'rritkej dot më njërës si ata të kohëve të para. Një materialism i tmershëm, një ko„ mercialism barbar fillon, pastaj, të mbytë dhe njërzioë t' onë. Sigurimi i jetesës dhe i mirëqënjes personale është qëllimi' kryesor që drejton «njeriun shqiptar>. Shqipëria nuk është më një IDEAL i ,qëmotit, po një tregëti, një gjë për të spekulluar dhe për të rrojtur në kuttis të saj. Çdo gjë ka një tendencë centrifugale: Të gjithë përpiqen të çkëputin nga një gjë për vete nga e përgjthëshmeja. Fare të paktë janë ata që japin ndotijë gjë. Po këta qu hen pleonasma për këto kohë, gjëra që s'duhet t'ekeistojnë;

themi se mbi · të gjitha aresyetimet që mund të bëjmë, ësht e dukeshme shte një kohë që në këtë vën- se në çështjen e fitimit të pa mvadin t' onë dëgjoheshin disa- rësisë s' onë, rolin e madh e ka loj · tur vullneti i qëndruar dhe guximi 11 zëra të qëruar. Ishin të ngrohët. të gjallë e të fuqishmë l-hin zëra që magjik i Shqiptareve q 'aso kohe u gu• niseshin nga zëmra të mbëdha nga fonte goja dhe zëm,a: • Ja dekje ja Liri!>. Idealistët Shqiptarë punuan zëmra të mbushura me dashuri. Idealistët Shqiptarë t' asaj kohe, dhe luftuan pa u kursyer duke pritur sa do të paktë, u futnë mbrënda në në krahërorët e tyre plumbat e ignomjegullën e zezë që mbulonte Arbë- rantëve të gënjyer dhe thikat e trarinë dhe thirrën fort më gjuhë të dhëtorëve të shitur I Ata qenë ndetyre. Shpallnin një të vërtetë të zur me Idealin e shënjtë të atdhe. madhe q'e ndjenin thellë në shpirt dashurisë dhe asgjë në botë nuk mund dhe q'u rinte përpara syve e shkroj- t'i ndalonte nga ngadhnimi i realitur me gërma të zjarta; dhe sado e zimit Qenë viganë dhe misioni i tvre zezë të jetë mjegulla, sado të tmer . shme të jenë padija dhe luqit'e për- ndë jetë qe sublim. Përpara kujtimit çarjes në një popull, kur çfaqet një të fytyrave të tyre të ndritura na mejtim i kthielltë, kur fillohet një përgjunjemi sot e përgjithmonë. Dapunë me vullnetin dhe r.janin që ka shuria e atyre për ne qe e pa • kufishme, adhurimi dhe respekti i ynë një ideal i lartë, do të gjënden. në më i thellë dhe sa çdo kohë, njërës që janë gati të për Ta është më mirënjohës. ndjejnë, të kuptojnë dhe të përpiqen Të tillët e bën Shqipërinë dhe vesi do qofshin konditat e kohës. Për tëm të tillët mund t'a mbajnë. këtë arësye shohim që çdo qytet Shqiptar. çdo katunt mund të themi, ka një histori të veçantë në përpjekjet E tashme ironike për lirimin e Atdheut. Në çdo cip të këtij vëndi është derdhur gjak burrash, Mbas fitimit të jndipenckncës, gjak i kulluar arbënorësh; e kudo që Shqiptarët përgjithësi•ht kujtuan se derdhet një pikë gjak i pastër aty gjeti fund puna dhe detyra që ka mbin një IDE që shpejt a vonë do seicili ndaj Atheut, kurse në realitet të rritet e do të lulëzojë. puna e rëndë dhe e veshtirë për theme„ Dhe me të vëttetë si, u bë Shqi- limin e një Shteti, puna që kërkon he„ peria ) I roismën më të madhe në botë, doShumë vetë kanë thënë nga një methënë djersë dhe përpjekje të vafjalë, por Historiani i Kohës, ajo shdueshme bashkë me një tok sakrifimënde e shkathët që është e rallë cash, fillonte pikërisht atje ku mbanëpër shekujt, ako·ma s'na ke folë. ronte heroizma provizore për fitimin Mbase nuk ka lindur edhe. Me sa e pa-mvarësisë kombëtare. Si kon,e, arrin kuptimi i ynë i sotmë, guxojmë të kuencë e këtij keq - kuptimi, shohim

„

Po I Elemente heteroklitë dalkadal muarrën vendin e idealistëve që folmë më sipër. Këta elemente janë të mbrujtur me tradicionalismën e njëj së shkuare të turpshme e me servilismën qe çquan njërzit e vdekur shpirtërisht. Janë njërës që s' skenë- nje peuo1nali. tet, që kthehen nga të fryjë era Të

MI NERVA

në këtë shkallë na e sollë gjendjen njërzit që me jetën dhe të mirën e tyre nuk barabitin as gjë. Këta njërës që s'guxojnë të thonë kurrë të vërte tën në qoftë se kjo nuk i pelqen Ptij që dëgjon, është në shesh se në vënd të mëndes kanë .nga një inteligjencë djajsh dhe në vënd të zëmrës një pompë mekanike q'u a përciell posht'

e lart gjakun

Nuk dëshpërohami as-pak! Sido qoftë puna, Shqipëria ësht' e destinuar që të rrojë e të përparojë. ~hqiptarët që dyshojnë mbi të nesërmen e këtij Atdheu, janë njërës të paralizuar shpirtërisht, njërës që s'ndjejnë asnjë fuqi në brëndësirën e tyre për të realizuar vepra fisnike dhe të bukura në jetë. Shkurtaz janë kufoma të gjalla të shpirterave të de kur me kohë Duhet qëndruar larg, sa më larg që të jete e mundur nga të

të cilit bashkë me gjakun e kulluar lev. rinjë dhe instinktet superbe të fisit: shkathësia dynamisma dhe guximi.

Ky bres, kjo Djalëri idealiste, është armata glorioze e Mbretit dhe e Kom

bit. Shpresa supreme e Atdheut qën · dron tek ZOGU I MADH dhe tek fuqia e pa

bëhet gjithnjë më kritike.

tillët. Në krye të kolektivitetit Shqiptar qëndron madhërisht Mbreti i Ri dhe

Vetëm Djalëria intelektuale

mjet për të

~ shvillue trupin e njeriut asht 1~11,I shum e vogël, '] ë çamit e dru. VP. të ngamit e qeve dhe punë të ·tjera si këto jan shum ma tëvleftëshme si ushtrim trupor. Asht një fakt i pa mohueshëm se trupi ma i shëndosh dhe jeta ma e gjatë asht ajo e pu-

nëtorit, qoft ky

bujk. farkëtar apo

dhe e

shëndoshë ndjen dhe kupton theli dë · shirat dhe idealet e larta të Mbretit. Vetëm ajo do të mundë t'i zbatojë për të transformuar Shqiperinë, nga ç'është, në një Shtet të lumtur dhe të qytetëruar.

Dhe është fare e afër dita që dja lëria shpatull gjërë do të jetë gati t'i dhe moderne që ka prodhuar gjaku përgjigjet udhëheqësit të saj të Madh. Shqiptar në këta shekujt e fundit, një Që n' atë ditë fillon puna për të bërë YLL shpëtimtar i ngritur në qiellin një Atdhe të Madh, një Shtet me abënor në mes të mjegullave, drita e parime dhe një popull me Ideal të Përparimtar,

fytyra

më e

shkëlqyer

të cilit buron nga shpirtrat e idealistëve dhe të dëshmorëve të perënduar.

Në fshatërat dhe në qytetet e Arbë. ris po rritet një brez i ri, në dejt e

RlB:JB'OJRM[A\.

'i' ll'"l lefta e sportit si

thyeshme e Djalerisë që

është nënë urdhërat e TIJ.

BK S

Sa kohë që në krye të njëj shoqërije njërëzore qëndrojnë të tillët, ësht' e dukëshme për cilindo se jeta e asaj

Besim i patunbur

rritur pa parime dhe në mes te korrupsionit. këta nuk mund të bënin ve· çse atë që bënë: e tronditnë shumë keq të gjithë strukturën shpirtnore dhe morale që karakterizonte dikur kolekti vit-tin Shqiptvr. Mbi atë moral, ndon se pakëz primitiv por me themele graniti, mund të ngrihej një pallat mer meri i përjetëshëm, falëtorja e Shqi. ptareve të së gjitha kohëve. <Sot të qesh më fytyrë tjetri po t'i flasësh për patriotismë>. Ngjer

lartë në jetë. Besimi i ynë në këtë ësht' tundshëm ...

i pa

BOREALJS

§POlR'T][VE

buzin punën? Po t'i anelizcjm shk.aket e prirjes për sport do të gjejm në bali

Vlefta e plotë dhe e vërtetë e

sportit qëndron në zotsiën e 'tij me të tyne kët fakt psykollogjik: Qëllimi forcue cilësinat e mira të karakterit në punë nuk asht aq i dukëshëm dhe t' ati që merret me 'te. Po nuk e bani aq i afërt sa në lojë. Imagjinata e të mirin ma të mirë, të drejtin ma të njeriut ësht shum ma e kthjellët për drejtë, shokun ma të shoqnuëshëm ndodhinat e afërta se sa për ato që .dhe të mshirëshmin ma të mëshirëshëm kan me ndodh në kohë t'ardhëshme sporti s'ka vleftë fare. Kur përdoret sportj të largët. Qëllimin në sport lojtari e -- .si përdoret"për fat të keq ndër popujt e ka gjithnjë para sysh dhe e kryen jugë-lindjes s' Europës, që i ndajn lojnat kur shënon goal in ase kur i a kalon në dy kategorië, në lojna miqësore dhe t'jetrit e del i pari, kurse ai që pu në ato që s'jan miqësore-për t'u shfrye non e ka largët dhe· shum herë në mënië kundër kundërshtarëvet që njitë dyshimi të kryemit e qëllimit të fen si anmiq, asht koha për reforma. tij. Sikur t' ishte e mundun që t' a Reforma kryesore që duhet t'i ba-

sdrugtar. Ai gjen ma shum shie në një copë bukë thatë. ma shum prehje mbi një shtresë kashte se sa gjejm na në gjellët ma të mira dhe mbi shtresën ma të butë, sado fort spo-t që të kemi bam. Si .mjet për të zgjatue jetën e nje- mbiellte larën bujku para dreke dhe riut sporti asht edhe ma me pak. vleftë. t'a korrte grunin pas dreke do t'ishte Jeta e një sportisti profesional ra1lë ma tërhekse lama e punës se sa fusha kalon të pesëdhetat kurse punëtori i e lojës. Një shkak tjetrë jo me ma ka shijsat e'tij të preha në moshën pak. randësi asht fakti se njerzia çima të lashtë rren dhe përplasin duerët për veprat Por atëhere vjen vetvetiu pyetja e lojtarit kurse punëtori asht dënue përse njerzia lakmojn sportin dhe për- me punue në heshtje.

het sportit Shqiptar asht kufizimi i lojnavet për kampionat në mënyrë që të marrin pjesë në 'te vetëm shkollat e mesme dhe të lihet për ma vonë kampionati ndër-qytetar që asht de-

gradue dhe asht ba kampionat për grindje ndër qytetare R.rap DUSHKU

NOA

HISTORIJA

KONTEMPOHANE

VEINI IIZEILOS NJË

MË§IM

I PLOTË

IJ..H:OHDX TXTTO N ][ = VENXZJH:JLO§ MBI FAT.IN E l§JH[QIPJFtHJf§JËi:

~1,1111 enizelosi ka qënë, dhe është

Venizelosi. Kam dëgjuar nge goja vetë· e Mbret Gjergjit të Greqisë, në Aixles - Bains, se Venizelosi i deklaroi këtij n' audiencën e parë: -- Në qoftë se Madhështija Juaj e pranon programin t'im dhe më te t'i zgjedhë mjetet e mij, unë do t'i japë Asaj në pesë v1etë e 1ipër një Greqi të forcuar dhe të rC, të aftë për t'i siguruar vetëhes respektin jashtë. Mbreti Gjergj ish njeri zëmërbardhë dhe ndjente gëzim nga jeta. E pranoi, pra, diktaturën e mshehur ligsht të Kritasit, i cili pati kismetin t'i rrëfejë mbretit Gjergj. më pale se në tre vjet, nië Greqi e cila ishte, ose dukej, tërësisht bërë e re. Por, pas së gjithash, të dukurit, në politikë, veç.antas në politikën e jashtme, përbën një piesë të realitetit. Esht e vështirë gjith 'ashtu të mohohet se Venizelosi i shërbeu akoma Greqisë ndër luftët balkanike. Nuk është ndofta e vertetë ,.~ ay ka qenë autori i aleancës së të giithë Balkanuve kundra Turqisë, sikundër e kanë thënë shkrimtarët francezë; Mbreti Nikolla i Malit Zi është vet - lëvduar se lrëti, idC e ka pasë ay më i pari ; nga ana tjatër thuhet se promotori i Aleancë, ka qënë Bourchier-i, i famë,hmi korespondent balkanik i Times-it. E vërteta është se aleenca ishte n' ajr, ishte fatale që në kohën që Italia i pat de1r.laruar, në 1911, luftën Turqisë, për zaptimin e Tripolitanit e të Cyrenailrnt. Kur pas një sërë triunfesh të vetetim, të nga ana e Elino-Serbo-Bulgarëve,

BK S

ako~ ,~ ma, njeriu më i dashur dhe më i ~11 11 urrejtur i Greqisë së sotme. ~ Po më duket e vështirë që të bijt e atyre që e kanë në mëri akoma të mos pranojnë një ditë- me gjithë që mëritë bëhen për më të shumën tradita Iamiljehs n' Orient- se Venizelosi ka qënë, gjer në luftën botnore, një shërbimtar i jashtzaltonshëm i atdheut Elenik. Ay i shërbeu Greqisë kur, avokat i vogël në Krit, q' atëherë ish nënë sundimin turk, arriti të peraonifikoji në vetëhen e tij shpresat e të tërë Kritasve të krishtërë dhe e bëri që të triunfojë së fundi zgjidhja e vetme : aneksimi i Kritit në Mbretërinë e Elinëve. Ay i shërbeu akoma vëndit të tij kur mori fuqinë në Greqi në Shtatorin 1910 pas dësbnmie që pësoi kaqë shpejt fitoreja e nëme e regjimit uehtarae. Liga Usbtereke, që kish përqëndruar në vetëhe një ças shpresat e një populli të mërzitur nga administrata e keqe e politikanëve, i kish provuar ilaçet e saj me besimin më naif - është kaqë kollaj rër ushtarakët të besojnë se punët shkojnë keq pse «borgjezët» s'janë të zotët-po dë,htoi fare ligsht përpara rëndësisë së pengimeve, e të problemeve, gjërë~ija e të cilëve as që u kish shkuar nga mëndja atyre kolonelëve të shkëlqyer. Por i,hte e pamundur më (e kjo gjë ish e vetmeje mirebërësi që la prapa asaj Liga) kthimi në politikanët e vjetër e diskredituar. Nuk mbetej pra veçse

.Hi:Jtorija e disave nga drejtoniësit kontemporanë lë popujve fqinj, nga një herë është lidhur ngushtë me historinë e sotme të vendit t'onë, pse këta kanë luajtur një rol me rëndësi në favor ose në dëm t' onë. 9Juhet t' a dijmë, pra, historinë e lyre. :J<jë. nga këta njërës pa dyshim është Venizelosi. V japëm këndonjësve t'onë, pra, këtu poshtë përkthimin e një studimi që bën mbi 'të conte Sforza, ish j({_inistër ilaljan i Punëve lë Jashtme, sol shkrimtar dhe bashkëpunëtor i fletores së madhe ingleze Times, në librin e tij me titullin "::t(dërtonjësit e Evropës moderne,,:

Seleniku u - pushtua prej Grekëve, pla ku Sultan Hamit, që shkonte një jetë të keqë atje, i burgosur në vilën e një Çifuti italian, bërtiti : «I lanë Balkanasit të bashkohen ; humbën b E me këto fjalë ay qëllonte mëkëmbësit e tij Xhon - Turqit, të cilët huk kishin ndjekur regullën e vjetër të tij : ça e mbretëro. Venizelosi ka qënë më pak fatbardhë në luftën e shkurtër që Grek.rit, Serbët dhe Rumunët i hapën ish-aleatës së tyre Bulgarisë pas paqiee. Pa dyshim Bulgagarët kishin bërë faj duke ja u vënë tepër veshin kësh,llave të Vienës, kll ishin frikësuar nga triumfi i Serbëve; po Bulgaria është një realitet i gjallë i 8&1kaneve e do të kish qënë e urtë që të bëhej me 'të një paqje e ndershme, qoftë dhe pas dishfatit të saj. Duket se, të themi tP. vërtetën, Venizelosi kishte vendosur, një ças, që t'a lënte Ksvallëe. liman i mbëbishëm (i domosdoshëm] për Bulgarinë dhe i padobishëm për Cr"qinë; po ay u-përul shpejt përpera passioneve të cilëve Mbreti i tij, Kostan-fini, ishte bërë përkrahës i zjartë. Por këto gjëra janë gabime që është kollaj të shpiegoben me vëshrtësitë e atmosferës së luftës. U,,zionet e tmershëm e të gjakshëm. të Venizelosit filluan në luftën botnore, Apologjistët e tij. e ng;i një herë Venizelosi vetë, kanë pretenduar se vendimi për të hedhur në b,..(a, Greqinë, kurse shumica e Grekëve donin asnjanësi-

-MI NERVA në, u-in-pirua nga nië arsye e lartë morale: be-nikënja e saj për tr!lr:tatin e aleancës me Serbinë e atakuar. Nga goja vetë e Paeiç-it., - domethënë. pga ay që kish më tepër, arsye që të qahej r-ga Greqija -i kam mësuar hollësirat e shkëmhimeve t'ideve mbi këtë subjekt me Ve-

vënd pa çare, i përçarë, dhe , po prej kësaj gjëje. i pa ahë të luftojë si ç' du-

dhe të necerm-n shkoi pe r n ' Itali. Pas pesë-më-dhj„të ditësh, Venizelosi e lënte Selenikun dhe hynte n' Athinë me një regjiment Kritasish me kasqete franceze në kokë. Kur erdhi fitoreja, ay mundi të vet-lëvdohet se fuqitë elenike gjëndeshin në bali të luftës bashkë me Fnncezët, Inglezët, Italianët dhe Serbët. Pjesmerrje u.shtara.kee Grekëve ka qënë në shkallën më të vogël; konstantim që nuk ësht' as-pak për turp të Greqisë; të luftuarit do I' ishte e pa mundur për cilin-do popull kaqë të përçarë si ç'ishin Grekët atëherë. Në qoh'! se.pas vjetëve të kujtuarshëm të rindërtimit të brëndëshëm e të luftëve ballkanike, Venizelosi u· bë fajtor i gahimeve moralë e politikë në vazhdim të Luftës së Madhe, puna vajti më keq akoma në Konferencën e Paqes, kti ay mundi të marrë piesë në mes të fitonjësve. Sepse, jo vetëm q'ay i bëri dashas të gjithë gabimet që janë kismeti i të tërë pol,itikanëve të cilët, për të qëndruar në .fuqi, detyrohen t'i japin një "glorje„ vën· dit të tyre, por u-shtrëngua të nënëshkro· jë - e ehum herë, mbase, duke u-mbrojtur kundër një ataku - edhe gabime të tjerë, thuaj për t'i paguar haraçet që i takonin si shpërblim të përmbajtje.; së tij në fuqi në vazhdim të luftës me mbështetetjen e bajonetave të huaja. E po prej kësaj gjëje ay i shtoi mëritë në Greqi. Në kohën e ekspeditës s'armatosur q'organizoi vcrbërija e Fuqive aksidentale kundër Bolshevizmës, Klemanso-ja duke e takuar Vinizelosin në një seancë të Konferencës së Pagës ja i hodhi befas këto fjalë: - Ju jini aleatë me ne, apo jo f E V enizeloai: - A kini dyshim, Zotni President? - Mirë, dërgoni pra me një herë një divizion n' Odesë për ekspeditën t 'onë në Rusinë e mesme. Vcnizelosi ishte tepër i zgiuar e s'mund të mos e shihte me një herë se ç'farë gabimi do t'iehte kjo pune nga pikpemje greke; por ay nuk ishte i lirë më që në Selenik, Dhe një divizion elenik shkoi të humbasë n' Ukrani. Diplomatikisht, ay u-duk sikur s'ka pasë veçse suksese. Me traktatin e Neuilly-së, lidhur me Bulgarinf>,dhe me traktatin e përkohshëm të Sëvres - it lidhur me Turqit, ay mundi të ver-lëvdohet se e mori Thraqjën, se arriti në detin Marm~ra' e- aë Dardanelat, se ja fitoj Greqisë Zmirin dhe htnterlandin e pasur të tij. Ay nënëshkroi bile, me

BK S

het. Uoë jetova midis Grekëve në vazhdim të një piese të Luftës dhe f! çmoj si P-kz11kt gjnlcimin që vijon: - të katër të pestat e Grekëve të kontinentit ishin për asnjanësinë dhq, në fund te nizelosin. Ky kishte ikur nga Athina me zëmrës së tyre, të bindur sC Gj„rmanija del për të shkuer nëpër mes t' Austrisë do të fitonte, kurse Kriti dhe të gjithë e të Gjermanisë për në Belgjikë, kur në ishujt e tjerë grekë, me pë-jeshrimin e të Triest, ku zbriti nga vapori, gjeti Mini- jonienëve, donin ndërhyrjen n' anë të strin e Greqisë në Vienë, i cili kish Antantit. ardhur të takojë me 'të me qellim që t'a . Kur Englez;; dbe Franc-zë -- të pasuar lajmërojë mbi ultimatumin aust.iek, i pak më pa;taj prej ltaljanve e Serbëvedhënë Serbisë. Me· gjithë këtë .Veeiae, çkarkuan në .Selenik. Venizelosi proteslosi deshi të vazhdojë n'udhëtimin e tii: toi për formë, dhe lajmëroi po n'atë e nuk u.khtye n~11 udha veçse në Mu- kohë, Ministrët e Francës e t' Anglisë nich kll mësoi ee q.jermanija po mobi- se ajo që bënte ish një demarsh pa lizohej. Mobilizimi euetriak mund t"ishte rf'ndësi, i bërë për të mos pasur shkalc. një luftë austro - Serbe ; po mobilizimi që të prishet me Mbretin. gjerman, tha ay inbase me vetëhe, ishte Po disa ditë më vonë, ·në fillim të lufta evropjane. E vetëm kjo e bëri të Tetorit IYI 5, në vazhdim të një fjalimi vendosë që të kthehet më n' Athinë. që mbante në Dhomë mbi mbëhinë e Pasiç - i kish bër;; të pyetet në rugë ndërhyrjes, një deputet i a preu fjeVemzeloei mbi sjelljen e Greqisë. Për- lën : gjegja -e Venizelosit ka qënë kjo: - Në ~ Enë qoftë se kishit për t'u-ndodhur qoftë se Bulgarija atakon serbinë, Gre- .përpara Gjermanëve~ qija do të japë me një herë ndihmën e E Venizelozi, pa hezituar: armatosur të saj Serbisë. Në qoftë se - Armiqt e miqve t'anë do të jenë është Austrija, e jo Bulgarija, ajo q' atakon armiqt t"anë. Serbinë, ay do. t' a studijonte giëndjen ...,. Ay nuk ka qënë kurrë kaq i qartë. Të në kthimin e tij n' Athinë. nesër.men, u-thir në Pallat, kU Mbreti i Që kur konflikti u-bë i përgjithshëm, deklaroj se çkarkimi i anglo - frencezëve Venizclosi nuk hezitoi më a, -një ças, në Selen ik, në një vënd asnjanës, ishte S' pati përkundrazi veçse një frikë: se baras me violimin e Belgjikës, dhe e mos hyjë në Luftë tepër vonë. Ministër„ bëri që të japë dorheqjen. ve të tij, në një këshillë, bile deklaroi : Venizelosi mbeti edhe një vjet në Ne jemi të detyruar të vendosëm të kryeqytet për të luftuar, Mërira kërçënondërhyjmë në luftë me një herë, pse në njëse u-përmblodhën aqë mbi personin tri javë aleatët ·do jenë në ·Berlin. e tij sa që u-detyrua të vendosë të v~~ Si me e shpiegue këtë· verbë'rim,Imu në prajë. Në 26 shtator 1916 u-arati, nga kohën kur, n' Itali, njërëi si Bissolati, që Athina, \u një njf'lri _që i shëmbëllente nguteshin për të futur vëndin e tyre në plotësisht, duke u-veshur si ay u-çfaq në luftë n'anë të demokreeive të tjera oksi- dritare një ja.vë rresht për të gënfyer po· dentale, nuk e mshihnin ~a opinioni lieinë. Pas ca ditësh Venizelosi th„mepublik se lufta do t' ishte e gjatë dhe lont- në Selenik. Qeverinë e Mbrojrj„s se shkatërimi i , : militarizmës austro kombëtare : të dy Greqitë zyrtare e ndien gjermanes do t'ishte një pe-pjekie e vetëhen të ndarë që ~ga kjo ditë prej tmershme) një mërije, efektet e së cilës po vazhdoiE vërteta është se njerëzit e ti~it Bi- në akoma. Ri-unifikimi formal që u-bë ssolati mendoneshin si Evropjanë; Veni- në qershor 1917, i cili deturohej, ashtu zelosi, me gjithë cilisitë e tija të ralla si ç'u-bë, në një ndërhyrje të huaj, nuk mentare, nuk mendoi -në këtë rast-veçse bëri veçse t'i shtojë zëmrimet e mshehur. si Orjental. Nënë pretekstin juridik të një eproMbreti Konstaodin, nga ana e tij, hu- tehioni„ të Greqisë qi hyp gjer në rri i një motre të Perandorit gjerman, krijimin e Mbretënisë, qeveritë ingleze dhe kryelartë nga shkopi i Mareshalit e franceze kishin dërguar n' Athinë si që i a kish dhënë i kunati pas luftëve Komisar i Lartë i Fuqive "prctektore balkanike, kish një bindje tjatër: se gjer- dhe garan-e", Z~in Jonnart, i cili i mlJf)ët nuk do ti. munden kurrë. u-kanos Konstandinit q;; t' ebdikoië. Në Përfundimi qe ay që duhej t' ish : nië 11 qershor Konstantini zbatoi urdhërin

MIN-ERVA

se unë isha i sigurte që Qevenja elenike ishte e frymëzuar po prej 'këtyre di11pozitave në hak t' onë; dhe se unë llogaritnja që t' ar ij me Greqinë në një akord të ri sa s:1tii.fezantaq edhe i plotë. Seicila prei fjalëve të mija i përgjigjf!'J vertetëeiee së ndjenjave të mija. Etenizme përbën një foqi jetike n • Orientin e Afërtë, sidomos atëherë lr:ur po

zotëronte akowa në të l~rë Asint" e Vogël ato dega të lulëzu~ra që · Turqija fitonjëse i shkatëroi dv vj„t më venë. Dhe isha, e jam, i bindur se nië komb i pasur ng11 jeta si ltali:a duhet t'ecë dakord, në Mesdhen • e përbashkët, me të tërë ata kombe që kanë fuqi iete. (Fundi në numi!rin tjati!r.)

EKONOMI PRATIKE

NJI BURIM I KANDSHEM E I SHPEJT T'RDHUNASH

•::~·11 ilançi

tregtar i jonë asht pe.· r me na tmerue kuer < Ekcno1111d misti> rilevon Se importacjoni për vjelin 1931 asht frank ar 29. 513. 300. e eksportacjoni 7 509. 000, pra me nji deficit frank ar 18. 111

004 300.

« Statistikën e gjasë së gjallë të vjetit 1931 në Qarkun e prefekturës ,ë Gjinokastrës», në të cillën shenjohen se në kët Prefekturë janë 77.254 pula.

T uej pasë kjo Prefekturë 2 5. 564 shpi, i tokojnë ,ejcillë, shpi krye në krye afro 3 pula.

Kjo asht nji realitet se na vimë Mbassi të tilla statistika mungojnë tuej u vorfnue vjet për vjet. për Prefektura tjera, e tuej marrë në Kjo asht kriza e vërtetë në Shqipni. konsideracjon se ndër Prefektura tjera Sejcillit shqiptar i tokon për detyrë mbajtja e pulave t'jenë në shvillim patriotismi, si nga pikpamja e intetema me shumicë se në Prefekturën e sës personale ashtu dhe kolektive, me Gjinokastrë, e tuej u - pshtetë edhe bashkëpunue kundra kti defiçit, relacionit mbi sherbimin veterinar e Qeverija ndër kto kohët e mrame aootekmk për vjelin 1930. 1931, ka marrë inicjstivën për të studjue botue prap në Rivisten <Bnjqnjas , situatën për me i ha ballë këti rilevohet se në kto Prefektura mund mjerimi, tuej formue nji komisjon për t'ketë afro 6 pula sejcilla shpi bujku. ket qëllim. 5 hqipnija ka eksportue voe frank Nuk due me studjue ktu vijat e pari. ar I. 5S9. 908 për vjetin 1931. meve për realizimin e kësaj vepër, veton Po t'ishte se Qeverija t'epte disdishroj me perhapë nji propagandë se si pozita qi ç'do familje bujqish të asht e mundon për popullin shqiptar me mbajnë , paku 20 pula, produkcjoni permirësue t' ardhunat kundra de- i voeve do t' ja arrijte doemos sumën fiçitit të përmendua sypri o ma mirë ma të konsiderueshme për eksportim e me thanë si asht e mundun qi me na pak së paku në vjetë do të na hishin ardhë krye vjetit prej së jashtmit nji ·në Shqipni frank ar 5. 000. 000. shumë prej f·ank ar 5 miljon, e kjo E kur qeverija të përkujdesohet me permirësue selekcjonimin e pulave të asht: vendit me adaptimin e racave të ja. Propagantla pir produkcjonin shtme, nuk ka asnji dyshim, ae ekspoe voe1ave. rtacjoni i voeve do të dy, tri fishohet, QC nji mjet jo vetun i shpejtë, i E po spjegohem : Në Shqipni janë 2361 katunde e kollajtë dhe efikas për me i ba ballë defiçitit të bilancit tregtar. por edhe kan 154. 766 shpija. me knaqsi për të gjithë si nji mjet Ministria e Ekonomis Kombëtare, në Rivistën e Bujqsija s , vjeti IV, Nr për me sigurue t' ardhuna vetiake. Mark KAKARRIQI I -2-3, 1932, boton nji pasqyrë mbi

BK S

lnglezët, e me Tittoni-n, Ministri italjan i Punëve të Jashtme,një akord (q'është me datë 29 korrik 1919) me të cilin Qeverija italjane angazhohej t'i ja lë„ shojë Greqisë të gjithë ishujt e Dodek:anizit me përjaihhmia e Rodhit, e bile Rodhin, pas një plebishiti, ditën kur Anglija do të t' i a lëshonte Qiprin. Po-ky akord thoshte se ltalija do t' a ndihmonte Greqinë për aneksimin e Sbqipërsë së jugës; dhe se, përkundrazi, Greqija do të përkrahte në Konferencën e Paqes mandatën italiane mbi shtetin Shqiptar dhe angazhohej të njohë sovranitetin italjan mbi Vlorëh. Kur unë erdha në F upi në Korrik J 9l0, dhe mora njohtim mbi kitë konvension të cilin Z. Tittoni e kish mbajtur të mshehtë, m'u-be e pa-mundur të shohë se në ç'farë gjëje do të mundej, ky akord, t'ishte i dobishëm për Italinë. Pa u-larguar tepër nga orgolja, unë e para e punës gjykonja se nuk i përshtatej një fuqije të madhe si ltalija që të shkojë të lyp mbështetjen e Greqisë e t'a futë këtë gjë me kujdes në një dokument diplomatik. Kjo, sa për formë. Për themelin e punës, unë mendooja, në një mëndje me Giolittin, që nuk dinim se ç'kërkonim kur nga një anë donim pas k.aqë pallavrave mbi vet-vendimin e popujve - krijimin e një Shteti shqiptar e kur nga ana tjatër donim t'i ja heqnim këtij shteti një nga mushkërit e tij, Vlorën. Unë e shëkonja. nga ana tjatër, me një mos-besim të thellë idenë e një mandate mbi Shqipërinë. Shqipërija, si pas kuptimit t' im, duhej të hynte në sferën e intluencë italiane, po jo me anë të një gjëndjeje juridike që do të plagoste sedrën shqiptare. Mardhënje të këtij lloji, për të qënë pëllil, duhet t' a ekskludojnë çdo dukje mos-njëpërnjësije. Duke qënë kështu puna e duke qënë se unë isha i vendosur të ndjekë një politikë italjane sipas ideve që Giolitti i kish bashkë me mua, e denoncova akordin Tittoni-Venizelos që nuk përfaqësonte për nC ve ç-e një sërë ngiulimesh pa ndonjë shpërblim. Në 22 korik 1920 ja bëra të njohur vendimin t'im z-it Venizelos në një notë kll thoshja: Se, duke përdorur të drejtën që i ishte njohur prej një klauze të akordit në fjalë, ltalija e mirte përsëri lirinë e plotë të saj të veprimit mbi të gjitha pikat e shënuara në këtë dokument; por se Qeverija italjane mbetej i frymëzuar prej dëshirës më të përzëmërtë të marveshjes;

S II INI FO INI 11

70JUSHËS M. M

"'7v'ji gji deti J b qi kumbon

me va/' të qarta -m bje ndër mend porsa del vera. I ka brigjet krejt vallue me hala t' larta,

Un prej bregut tue t' shikue me sy t' çuditun ndijshem or't e Rinis s' ime tue m' rrëshqitun porsi rdna nëpër bira t'dor's .,htrnëgueme.

ranë argjanti i a mblon fundet, edhe era aq' e andëshme e përtrise

t' pacabiueme.

përmallime

BK SH

Ishte gzim ~ por i gzim i shkrim

s' dij se fryn ndër vise tjera, Prej kujtim}/ me freski prap mbushet

N' ai gji deti,

shpirti.

N' zgrip' te bregut li me gishta t'njanës kamë baishe va/'t me zhobaritun : s'largu shkulmi rrente i shpejti! e me nji t'fshami! vinte gishtat tue t' pi!rkitun. Mbandej n' det ti p/ogtas hyjshe tui. u ndalë, tue lshue synin ndër largsina: n' gjt1i e n'ij' t' arrinte uji dal-kadali! kokrriz' lë çohej shpina. Giymsa n' det e gjymsa n' diell, me

shtati i yt por papritmas tue m'përshndet'

drit' mbretnore

farfurilte

me nji shij dore

midis detit bijshe zhyt.

qi bajn' lojno i' mrekullueshme syt e mij n' af ver' soditën.

un me sye t' ndiqshe larg valën tue pre me hare ...

1 ue cirleue me uj të ngjelm' m'u shtrijshe pranë përmbi rdnë. Kryet e projtun n' hije t' halës, shtatin n'ar t' rrezeve

r diellit,

tue lan' kambën n' freski t' valës, mbyllshe syl me ato qepalla drandofillit. E mbi sulen e andrrimit letë e letë mën dia t' shkonte

E kur di/she jasht' me krye

Ç' far' premtimit

qi kumbonte në heshti e i ka/ter' ndritte n' vetmi, vetëm ty, valën e dritën ~ si tri motra të hyjnueshme

larg me tretë.

Koha shkitte pa e ndi shqimit.

t' hante ty ai

det i gjdnë

Kurr ma i thieshti, Iearr ma i dlirti kurr m6 i ci.mbli parf nuk reshi n' zimër nierif

si n' ato or' xhevahirit.

qi u largojshe me aq hov gzimil sikur t' dojshe ti m' e lani! toeën shqimit I

Prei kujtimit

N' largësi t' grishte ndoj Zanë?

Oh nji ver' si n' af gji deti sa për veli

Ndoj Zan' deti qi ndër shpella t' fto/ta e t' thella

me freski prap mbushet shpirti.

s'e kalova

kurrkund ngjeti.

ruen visaret e paprekuna grumbullue prej slinve t' dekuna?

Ernest KOL/Q!

Fjalët e përdorure në kë.t vjmh.ë Z. Koliqi i ka nga fjalorii Kri1tofo,idi1e të Bashkimit: po i .fh.piegojmëato që nuk janë Ierniliere për shumicën e këndoj1ëve: vallue = rrethue; hala = pisha; zgrip = buzë: zhab8;fitun= zhurmae ujit që lolo,,; 1hkulmi= nla ; rrinte = gjëja që vjen me grumbullë, me turmë. 1i era, valët, njerëzia; li:oknizë = kokrra lë vog1a, kokrra. lr:okrn: farfuriti, 1hkëlqente; me ra zhyt:. m"u.futën'uj me një herë: harë gëzim: thqimit = krejt, kryekëpul; toditën = 1hëlr.uan (lr..,ntempluan);cirku,= pikue : të ngjelrnf' = të lr:rypun: sule = barli:ë e vogël oeshk1tarë1h:resbi = ta prej së na[t.

FËIMI lllrË "':::•11 llen

Key shuguroi nji_ periudhë te rC dhe e quejn «: Shekulli i Femis ». Këjo pedagoge i ',tregoi botës se sa të mdhaja janë detyrimet e jona kundrejt të vo gjëlvet, dhe se fëmiit nuk janë të detvruem kundrejt prind-vet, por prindët kundrejt fëmijvet. Ky parim i shkëlqyeshëm morali, i cili e përqëndroi kujdesin e të vegjëlvet në qëllimet m8 të naltat, na erdhi prej veriut. Krijoi shkolla të reja, bashkoi votrën familjare me odën e klasës, dhe biini qi mësuesit dhe n8.nat të përpiqeshin bashkarisht për me i falë Shtetit e Shoqnis nji [ëmt të shëndoshë, të zotin dhe buzëqeshun, kështu qi ma vonë të dilte nji element i dobishëm për Shtet e për Shoqni. Për sa i përket shëndetit dhe aftësis përgjithësisht janë b3rn deri sot hapa të mdhaj; edukata sportive dhe shpirtnore ka pasë në këta dhetë vjetët e fundit nji zhvillim shum të shpejtë. Vetëm për humorin e mirë asht bam shum pak, e pra dihet se vetëm njerzit me humor të mirë kanë sukses në jetë: këjo kategori njerzish asht ma e uria sot për sot dhe i konformohet jetës: ka nji largpamje të kjartë dhe kapërcen çdo pengim ; nuk lodhet, por me hapa të lehtë e të shpejtë shkon përpara deri sa t'i a mërrijë qëllimit. Prandej duhet që fëmijt të nxënë edhe me qeshë ; ësht nevoja qi rreth e për qark tyne të krijohet nji atmosferë e kandëshme, e pastër dhe jo e mbytun në kujdeset e jetës. Këso dore i prokurojmë kalamanit nji kujtim të pa harrueshëm të fëminis së tij e të shtëpis prindore Kur për herën e parë u sollën n · Europë filmet gaztore për fëmij. u ngjallë nji atmosferë e këndëehme prej Londonit e deri në Stamboll, dhe të vogjël e të mdhaj u kënaqen, u defryen, u argtuen. Ç' prej asaj kohe

l l •••1

•

ka nevojë për spjegime të gjata ; për. veç disa orëve të ksndëshme qi u falë të vogjëlvet, i ngacmon për bashkëpunim dhe u ngjallë vetë- besimin ; u jep at vetë besim, qi në luftën e ekzistencës asht arma mi e forta. Dita me ditë fantazija e pa- shterrun gjCnë rrugë të reja në periudhën e vr8ntë të krizës së përgjithëshme ekonomike. për me e shpëtuem rinin prej pesimizmit helmues qi i kanoset

Urojmë pra qi rinija shqiptare, e cila 0.sht tue rrahë rrugën e edukatës së vet trupore e shpirto are krahas me shoqet e veta të kombevet të ndryshme, mos të rrijë mbrapa shoqevet as në ketë nikëpamje me parime të shëndosha I EBEL

BK S

11111

u krijuen edhe shum mjete tP tjera në ketë fushatë : të përkohëshme humo ristike, fletore karikature për kalamaj, të cilat botohen rregullisht si botime të pëijavëshme fletoresh të ndryshme të përditëshme. Lexuesit e vogjël ngacmohen të bashkëpunojnë ndër to : shifen shkrime të daluna prej duerve të njoma në vjershë e në prozë: botohen novela e kallxime të shkrueme prej pendës së njij dymbëdhetë vjeçareje ase vjersha auktorësh edhe ma të vogjël. Vizatime gjithëfarësh dhe premje gërshane stolisin faqet e ketyne fletorevet ; shpesh herë zbulohet ndonji talent, çmohet dhe ngacmohet për nji veprim të vijueshëm. RB.ndësija e njij së përkohëshmeje të tillë asht shum e madhe dhe nuk

Buzëqeshja e fëmisë

111•11 i kurse kismeti ·••4 Të më pyeste mua lmd < Ti o bir çfardo? » Ku di un i shkreti Po që domosdo Do kisha ndërmëntë T' i kërkoj një vëntë No njëzet vretenë Kudo që të jenë Se nga toka jonë Dh- flori buronë Në i jep një koqe Të jep një karoqe ..•

h•-

Pra do mbillja pemë ësht nevoj ti themë Ç' i rëfen me radhë Sheg' e moli' e dardhë Edhe shum hardhira PierguUa të mira Se vend' i arbreshit Ngrohet mirë nga dielli Dielli derdhet sheshit Vjen peshqesh nga qielli

s·

Pra si dimër verë Do kishim përherë Pemët plot me koqe T' i ro.blith ime shoqe Një nga një këputë Edhe hidh në futë E • . kush ësht më mirë Nga një jet e lirë ?

Dhe asgjë mbi krye Po një qiell me yje .

Do roj për shtat qejfe Për këng e për defe Do krshe bilbila Për mbi trëndafila Dhe zër i bilbilit Majës trëndafilit Na tregon se jeta Ësht e mir e shkreta Kur se ka një ëndër Që vjen e të dehë Kur se ka një zëmër Që për ty po rrehë .

Pemët kur ti mblidhim Çapët kur ti hidhim Do ecim si hije Jo se shket e bije Po të mos dëmtohet Një që po qetohet Një që ri i qetë Ri në hall' të vetë Fjala vjen më shegë Flë një zok në degë Pse ti prishet gjumi? Atë ta mar lumi Atë pem se dua Kur trëmbet nga mua Një gjë që ka shprtsë Qoft edhe një shpesë.

---

ALi ASLLANI

MI NERVA

Vdekja e Sulejman Delvinës

deputet e n'Asamblen konstituanle zgjidhet prap nga lijirohstra asamblist. Në qeverinë revolusjonare Sulejman Delvina me, dikasterin e Punëve të Sulejrnan Delvina vdiq në Vlorë, man Delvinës në rilindjen kombëtare. Jashtme r. kur vjen shkatërimi i Qeveris n'm-titutin e trishtuar që e hospitaliPo ç'ngushëllim i shkret ky përpara zont„ fatelish'. nf' I Gusht, afër drekës, një fati tiran i cili deshi që nië sërnun- revolusjonare, shkon në Brindisi ku, pas p='I u-shënuar në gie„djen e shëedetesordje fatalet' a heqë Sulejman Delvinëe nj'a dy muaj, sëmundja fatale i a mbutë ti; ndonjë keqësim i beftë që të pa- nza jeta politike e këtij vëndi mu në lon mendjen me errësinë e trishtuar të saj. retr--gon!e kët~ funrl të pa-pritur. Lajmi, kohrae që kishim n- vajë për idealizmën Mbreti Zog, i cili ja njihte shpirtin i përhapur me niP h„rë në Tiranë, pro- gjeneroze të tij! mirë, tregon me një herë shpirtmadhëdhoi një përshtypje tP thf'llë. Suleiman rinë e Tij dhe respektin që ka për kujDelvina ka qPnë e do t~ i-të pa dytimin e Sulejman Delvinës, me të cilën ehim një nga [yry-at më të pa haruarSulejman Delvina ka le-ë në 1884. kish bashkpunuar në kohrat e vështira ; shme tP historisë kombëtare të kobrave Pasai mbaroi studim„t fillore në Delvinë kujdesohet për 1hërimin e tij duke i pat- tenish- e. Nami që i siguroi patric- shkoi në gjymnazin e Janinës e andej guar shpenzimet e këtij shërimi, veç rotizmës shqiptare, piesa që ka marrë në në atë të Mylizij„s së Stambollit. Fakul- gës jetike që bën t'i lidhet familjes së tii. sigurimin e n' organizimin e independentetin e Mylqije- e mbaroi në 1898 dhe Në 1928 Sulejmae D -lvina kthehej cës e të vetqeverimit shqiptar nëpër mes u-emrua atashe në Minierinë e Brën- në Shqipëri, mjaft i shëruar. Këtu en'ja të rethanave të vështira që pasuan kondëshme të Turqisë, pastaj sekretar në 8 muaj më parë një krizë e shënuar e gresin e L uebnjës, ju im pozon medie zyrën e dekreteve të Kryeministrisë. Po detyron t~ shkojë në Vlorë, ku shuhet edhe atyre që e kanë kritikuar në gjallë- n' atë kohë profesor i letraturës në lisë fundi, me një vendim të beftë të fann e tij homazhin e nderimit. cenë e Gallata Sarajit e në giymnazin e tit dhe varoset në Vlorë, me nderimet Ç' konVefasë. Pastaj u-bë nën-shef seksioni dhe më të mëdhënj të botës zyrtare e të po· trast të shef seksioni në Ministrinë e Brëndësh- pullit kreshnik krejt, i cili tregon mamath s' lc.a me e pak më vonë drejtor i përgjithshëm llëngjimin më të thellë dhe mirënjohjen pasë midis i punëve lokale të vilajeteve. më të madhe kur e përcjell trupin e Sulej man Pas luftës së Përgjithëshme Sulejrnan Sulejman Delvinës në gjirin e tokës të Delvina shkoi në Paris si delegatë i ko- cilën f;y në gjallërin e tij e ka dashur aqë Del vinës lonisë shqiptare të Stambollit bashk me shumë ..• shum i ëmHal1I Pashë Gjirokastrën e me F uat bej bël C i butë, Dibrën. Kur u-mblodh kongresi i Lushshum kurnj;;,. e zgjodhi unanimisht kryeministër. tuaz e shum Jeta. dhe aketiviteti i tij si kryeminisfisnik në jetër Csht në mënde akoma e s'ësht'" netën private vojë të relatohet gjër e gjatë. Të shë. të tij dhe . _ .... kryeministrit të parë të. Shq1~e~11ein- nojmë vetëm urtësinë, qëndrimin e hedipendente, këtij të zg1~dhu11t~ k.on- kurtë nasionalist dhe rolin delikat që gresit të Lushnjës me ejë qëndrim hu.: k" luajtur në shkatërimin e lëvizjes EPër arsye se klisheja nuk rënor të çuditshëm në kobrat me rad-ete, në prapsimin e sulmit Serb në ishte e mirë, u-shtrënguam t' a alarmante I Dhe ç' dashuri e vërtetë Priskë, kur Ahmet Zngu duke qënë në atdheu dhe abnegasion i plotë për krye të f qive kombëtare n- ballinë të heqim kur teksti ishte shtypur. t-, ciJf"'si që, në një kohë dPshpë_~ luftios dhe qeveritarët duke „ lëne TiraF otografija e Z-it Koliqi do rimi ndofta e ve'meja dhe pa-vënd ne nën, ay ki-b mbetur i vetëm në Qever', j„t~~ P. tij, e bëri Sulejman f?elvinf>n i pa-tundur, dhe në bisedimet mbi trak· të botohet, pra, në numrin tjatër. tetin me italjanët pas fitores së Vlonës. tii bjeri nënë kti-e-l-at ,. sëmundjes ~~-~; Pas këtyre kobrave të vështira Sulejrollozjike që na e kurseu k.aq shp~J ~ · Sulejman De\,ina Ka qënë kryemrn1~- man Oalvina jep dorheqjen para zgjedhjeve të Parlam„ntit të pa·ë shqiptartri i Shqioërisë më me suki;e,. Bai;h~.9mi i Sbqipë i-ë në formë të nië t"ërës11e formon grupin e tij në Gjirnkastër dhe del deputet me giithë grup dhe në kaindipendente e me një frymë nasjonalizmi të ekzaltuar është realizuar në ko- binetin e dyt t' lljas Vrioni-, q' i-h një l!;rnest Koliqi, hën kur ay e krve-onte qeverinë shqipta- kahinet koalisioni, mer drejtimin e Mi- bashkëpunëtori i ryer i ynë, i cili rf'. Vetëm kjo meritë, në të cilën pe r- nistrisë së B'ëndëshme, ku, sidomos në botoi këto ditë një libër me titullin sonali-ht ay ka nië oiesë f,io madhe bashk raet-n e kryengritjes së Mërditës, tregon Poetit e mldhej t'ltalisl. me fuqinë jetike të 11hrirtif kombëtar, do po atë zotësi qf'! ka treguar kur ish kryePër këtë libër të çmuarshëm do të t'ishte n-jeft për nderimin e kujtimit ministër dhe në dy muaj e sipër e shuan bëjmë fjalë në numrin e ardhëm t' onë. kryengritjen të tij. Sot mjaftojmë vetëm t' a rekomandojmë Histonje pa dyshim do të flasë gjë,' Vjen «Bashkimi i shëajtë> dhe ,ëzo„ nxehtësisht këtë vepër të re t' Erae, e gjatë mbi rolin e luajtur prej Sulej- het Qeverija. Sulejman Delvina mbetet )loliqit.

BK SH

•••

PJEKJET E MIJA ME. GANDHIN nga

AURICE

DEKOBRA

BK SH

:Romancieri · shum i famshëm francez :Jffaurice 8Jekobra, i cili është ndodhur në 1929 në H{fldi, kallzon një ligjeratë karakteristike të nacjonalistit të math hindu §andhit, ashtu dhe një pjekje interesante që ka pase me 'të. mbi sje1ljen e tij kundrejt Sfnglisë.

fl111•:1 andhi

është 11jë nga më të çu ditshmit cocktai/') psikologjjkë h1111I që mund të takohet në dheun

11:'

asiatik.

Rudyard Kipling thoshte një gjë të cilën e kanë vërtetuar të gjithë vezhgonjësit e Lindjes Ekstreme: «Perëndimi dhe Lind'o nuk kanë për t'u takuar kurrë. ,, Me thënë të vërtetën. isthmi i Suez-it po ndan pa çare dy qytetërime të pa pajtuarshëm, të huaj njëri

për tjetrin aq sa janë mbretërija shtazore dhe mbretërija bimore. Rasti i Gandhlt është pra një nga më - të çuditëshmit që mund të jenë. Për herën e parë unë e lakova atë në Kalkutë, në 1929, para se të nisej për në Birmani, ku shkonte për një udhëtim propagande.

DY GANDHI ,\.1E PAMJE T.Ë NDRYSHME: KË.TU .<tlPËR GA,DH!. l DI· PLO MUAR NGA UNIVERSITETI' KUR BËNTE AVOKATLLËK; POSHT GANDH! RE.VOLL'SJONARl PASUAR PREJ SHTABIT MADH NOR TIJ.

thnjë, që kur ish n' Afrikën e Jugës, atë gjë që mund të quhet mos bindje civile.

Sado që guvernori i Bengal-it pat Atë ditë, ay e komentonte themën ndaluar mbledhjet publike, Gandhi mori fjalën në një meeting të mble- e tij më të dashur. atë p.olitikë të mos violencës, q' është paralizimi i dhur në W ellington Square. Kish atje me mijra Bengalas të veshur me administratës britanike me anë të redhoti - n e tyre të bardhë, një farë fuzimit të përgjthësuar të tagrave e çarshafi prej pamuku, shumi përshtatur me anë të mos bindjes civile. që në klimës tropikale; këta po e dëgjonin gjuhën hindustaniane quhet Satya me një respekt të math fetar maha- graha. Po e dëgjoj edhe sot Gandhin lmën (mahatma do me thënë shpirt · duke u thënë dëgjonjësve të. tij: -- Violenca do t' ish një gabim, i math); po i a pinin, si me thënë. fjalët, po pësonin sugjestionin e këtij pse gjaku thëret gjakun. dhe, në këtë të shënjti të pa-zapluarshëm q'e kër- përpjekje, Anglija do të kish fjalën e fundit. kon Hindinë për Hindutë. Pastaj foli mbi kaddar-in. Kjo Fytyra e Gandhit kish që lani atë pamje të cilën fotografija dhe sinemaja fjalë symbolizon mbajtjen e veshjes e kanë përhapur në të gjithë botën. së bërë prei pëlhurësh të pamukta Dobësija e tij ishte më pak e mpre- ekskluzi;isht r' endura me dorë prej htë. Kur ay po fliste, syt e mëdhënj Hindujve Arsyetimi i Gandhit është të zezë të tij po mirnin zjarr nga fla- po n'atë kohë shumë llogjik dhe shum

ka e brëndëshme t' enthuziazmit të tij. Nuk bënte ~humë gjeste, po dukej sikur donte të magnetizojë tufën e mbledhur reth tij. Thema e ligjeratës përmbante të dy leitmotiv-et 1) që përmbledhin të gjithë politikën e tij kundrejt Anglisë: mos violencën dhe kaddar in. Gandhi ka predikuar gji.

i fjeshtë Që kur pelburat e pamuk të

të Manchester-it e kanë pushtuar tregun e Hindisë, me qindra miljone franga po shkojnë vit më vit n' Angli, për të blerë rishtas pamukun origjinar të Hindisë t' endur prej puntorëve të Lenkashir-it -

Atëherë pra, pyet Gandhi, përse

MI NERVA Hindija

duke

- - Jam e do të mbetem në të tërë jetën t' ime apostulli i mos-violencës. Kërkimet e mij, që janë ata të së tërë Hindisë, dua t'i realizoj me systemin e mos bashkëpunimit, që dame- thënë vënja e administratës britanike bali më bali me grevën e a'yre që paguajnë tagra. A nuk po ju thotë gjë juve gjendja e mjeruar dhe varjerija e trishtuar e miljonave Hinduj ~ Mjeti më i mirë për t'i ndihmuar të gjithë këta katundarë, të gjithë këta ryot që formojnë shumicën e madhe të popullsisë s'onë. është, pas mëndjes s'ime, t'ju gjëjmë punë mu në vëndin e tyre. që kështu të mos largohen nga bujqësija. Dhe puna që mund t'ju gjëjmë këtyre, është punimi i vjetër i pëlhurës me dorë. Unë e kam endur vetë stofën e bardhë me të cilën më shihni të veshur.

Dy qindë miljon Hinduj po të bënin si bëj unë, gratë e tyre po t'a endin vetë stofën me të cilën vishen, e shihni vetë pasurimin që do të përfaqësonte kjo gjë për vendim t' onë. Sepse, sikundër i është impozuar Kinës prej Oksidentit tregëtija e hashishit për të helmuar burimin e jetës kombëtare kineze, kështu dhe tregëtija e pëlhurës së pamuktë t'ardhur nga Bretenja e Madhe ka shkatëruar jetën ekonomike të një tok katundeve të Hindisë, që janë të pa-numëruarshëm.

BK S

varfërohet

D D D

'Kur Gandhi e mbaroi ligjëratën, pata tastin të fjalosem me 'të. I kërkova edhe një herë të m' a caktojë pikërisht sjelljen e tij kundrejt Anglisë. Atëherë, ay m'u përgjegj:

Kjo pa-punesi, është një pa punësi e detyruar, e imponuar prej inglezëve. Të gjithë këta katundarë po humbasin dalkadal për arsye që punëtorët e Lan· kashir-it të kenë një pagesë të siguruar. Pra gjer sa inglezët nuk do t~ na thonë neve : "Do t' ja u kthejmë, o Hinduj, atë që ju kemi marre", unë do të refuzoj t' ja u shtrëngoj dnrën Nuk më mjafton që disa inglezë të kenë kohë pas kohe një simpathi për këtë njërëzi që vuan, unë d ~shirnj që ata të mundin t'j'\ u shohen zëmrën këtyre të mjerëve si ç'bëj un a. Kështu foli Gandhi. Bashkëfjalimi i ynë u-pre prej përfaqësuesve t~ policisë së Kalkutës q'e ftuan Gandhin t'u shkoj prapa. Të nesërmen mësova se mahatma ishtë lëshuar, passi kish paguar pesëdhjet rupi gjob për shkak se kish folur në një meeting të ndaluar prej autoriteteve

i blerë Anglisë stofa q~ çdo grua hindu mund të endë me dor a, në kohët e lira të saj? Duke dëgjuar Condhin, po përpiqesha t' anal-zoj karakterin e çuditshëm të këtij Messiu, të këtij profiti, të kë1ij njeriu të dhënë me passion pas davasë së tij, që nuk ka as një mij rupi-sh pron, që jeton posi një i shënjtë e që nderohet prej më të shumëve të bashkatdhetarëve të tij. Gandhi është një përmbledhje kurioze e dy qytetërimeve : orjental e oksidental. Ay ka jetuar n' Afrikën e jugës. E di me themel gjuhën anglisht. Të kënduarit e Hindisë thonë për 'të se është një despot të cilit i bindet njeriu ,me dashje e me dashuri. Tek ay ka një acetizëm, një seriozitet i reptë i përzier me pak humor e me kuptimin e thellë të njërëzimit. Të gjithë të mërziturit. të gjithë ata që vuajnë me mish ose me shpirt, janë miqtë e tij. Gandhi është një shpirt i pa-zaptuashëm në një trup të hollë. të

MAURICE DEKOBRA

Nga

jeta

Tiranës

Gandhi më shëkoi një copë herë me syt e zezë të tij që ndritnin çuditërisht, e pastaj vazhdoi të më thotë:

- Unë kam jetuar në mes të fshatareve në krahinën e Bihar-it. I pash të gjithë pa punë; nuk bënin absolutisht as-gjë ..

GANDHI ! DO SHUMË. FË.MITt_ ËSHT E NATYRË.SHMEl"RA QË KUR TAKON NDO~JË USHTAR TË VOGËL FAÇIST T'I FLASË ME NJË BUZQESHJEPLOT KUPTIM.

') Koktejll

pije • bërë duke përtier

Nuk vdisnin nga urija, por kishin humbur zakonin e përdorimit të duarve e të këmbëve të tyre. Bënin sikur mbrihnin ca metro katrorë. tokë, prodhonin ca pak grur. Nuk kishin industri; kishin harruar që prej vjetësh se gjyshrit e tyre dikur e endnin pamu„ kun.

dy-tri lloj pijuh:

leitmotive

ersye shtytë1is.

MINERV A. do të ketë një faqe të tërë me karikatura, e ndofta edhe më shumë. Këtëradhë s'mundi të vërë veçse dy karikatura të Z-it Hysref Frashëri.

MINERIJA

SPITALI UIJ'lll ëtu

e një muaj më parë, mu në '~ kërthizën e qytetit gjëndej një godinë, e madhe dhe e vjetër. Nën dritoret e ngushta e të ulta të kësaj godine, ishte një derë e madhe me dy fletë prej drase, e nxirë nga vjetët. Me të hyrë mbrënda nga këjo derë njeriu

I RI ZOG

lara, çarçafe, këllëf jastiku, këmisha e tjera, të skuqrueme të gjitha e që kanë emrin «të bardha» në përkthim të fjalës <biancherie». Këto ishin lulet e jaseminit për të sëmurët, të prurë nga infirmieret e bukura!.,

koridor janë pesë pavijone që kanë nga tridhjetë shtrete. Pak lark godinës, një godine e vogël <diaenfeknve». Të sëmurët që venë në spital, i vëne atje më parë, i ll'ljnë-, ja u heqin robat që kanë, i ekzaminojnë e pastaj, duke i veshur me këmisha të pastra të spitalit, i shpien në shtratin që u është caktuar.

BK S

11h11

NJË VFPËR MA DHËShTCRE I:. SHQl!-1:'.R!~Ë5( RE: PANCR/' MA E PËRGJllHËSH ME E SFJTALIT ZOG I

ejëndej përpara nji obori të madh të një vijë për në mes të oborit një pus me çikrik. , • Në të dy anët e derës nga një shkali që të hypnin sipër; këto shkallë e nxirnin njerine në një ballkon të gjërë nja dy metre e të gjatë sa ishte përqark godina, në formë potkoji. Ky ballkon po n 'atë kohë ishte dhe koridori i kësaj godine dhe luante rolin e hyrjes për të gjitha dhomat, të shtruar me kalldërëm e me të shkuar ujt reth e përqark;

cilat penxheret i kishin nga rruga. Këjo godinë ose ky han, deri dje kish emrin «Spitali i Shtetit». Nga dritoret hynte· gjithë pluhri që ngrënë, veçanerisht në kryeqytetin t' onë, otomobilat e kamjonet. Ky pluhur duke hyrë në mushknit e të sëmurit zevëndësonte ajrin e pastër për të cilën ay kish nevojë. Ishte pra i shtrënguar, i sëmuri, të mos e hapte dritoren e të hapte derën e dhomPs. naa e cila do të hynte e-a e kllorofor--it që dilte ni;:a dho-oa e operasionit dhe që nuk kishte nga të ikte. Dhe, në kish nevojë i sëmuri të shëtiste pakëz, do të dilte në koridor ku do të shihte ujt " qelbur të rohave, që i lanin e i shi:fëlanin jevgat në pus, të sr.kojë me nga dalë nga vija e kalldërëmit, Në shtyllat e drujta që mbanin kondorin ishte lidhur një tel nga njëra aoë në tjetren ku për dirë do të ishin varur tesha

të

Kjo gjëndje e vajtuarshme e këtij «Spitali», kujt nuk i a pikëllonte zëmrën?. Këtë gjëndje të keqe të spitalit të Shtetit e shduku më regjimi i a:otmë, Tani godina e duhu• për një spital ësht e ngrehur duke u-harxhuar për 'te një miljon fr. ar, i vetmi miljon, mbase, që është shpenzuar me vënd. Dhe ç'spital! Jo vetëm Tirana, por dhe e tërë Shqipëria duhet të jetë krenare për këtë institut ma...ihështor .. 000 Spitali i ri Zog I, është me të vërtetë madhështore. Dy godina të mëdha lidhen njëra me tjetrën me një koridor të gjatë. Në këtë

Nuk lcam parë spital veçse në sinema e nëpër rivista, por, nga ç'pashë në spitalin t"onë të ri, m'u mbush mëndja se nuk mund të bëhet më e mbaruar. Janë menduar të jgitha hollësitë, janë plotsuar të gjitha nevojat; ele trik, kalorifer, banjë (gati në çdo odë), zile, telefon automatik për të lcomonikuar brenda i gjithë spitali, uj i ftoht P. i ngroht që vele në të gj;tha hanjot e lavobotë ... Shtr„te, dyshek. kuverta, çarçafe lino krejt të rea; peceta e këmisha me mall vendi. të bëra në vegj ( eiëia qP. më kë-

NJË PAMJE E SPITALIT T.Ë RI ZOG I NGA PRApA

MI NERVA

BK SH

s„ i eem-ui ka dhëmhie, MC gjaku i plagës lra marrë erë: 01<e !ë therni se njt shërbëtor është rekomanduar nga ndonjë De,,ut„t, ,. ky shërbëtor po t~ moë e bëjë shërbimin e tij siç duhet, nuk mund t'a ndjekim, pse ... të pa punët nuk janë me qindra në shqipëri, e nuk mund t;;. gjejmë të tjer- I, . Por e vërteta është se në spitalin e ri punërat të gjitha bëh„n sistematike,"i pas methodhave dhe rregnllave më moderne. Organizimi është i plotë dhe detyrat janë ndarë fare mirë. Të gjitha këto i pashë me syt P mija e s'kam as një arsye që të jem pesimiste. Dhe në se çf-qe një dyshim, ~i thash më sipër, ky rjedh nga dashuria që kam për këtë thesar të sbendetit të popullit t'onë, që ngrihet madhëriel-t e krenarisht për bri Dajtit plak, si një monument e dishmi e qa·të i përparimeve, agë materjale sa edhe morale, që Janë b_ërë në Mbretërinë e Zogut I.

PAMJA E SPITALIT

TË RI NGA FASAOA

ku tani në

naqi më shumë), dhoma private të klasave I, li, m, të mobiluara- fare mirP, si dhoma oteli luks.

Gjeneral Parjani paska pasur mirësinë t'i dhurojë spitalit 300 shtrete, 300 komodina dhe pesë karoca për të mbartur të eemuni e rëndë, që u thonë <brankar rulan». Spitali nxë gier më 300 të sëmurë. Dhe vëndi i zgjedhur për këtë godinë plotëson dhe hollësinë më të fundit. Eshtë jasht qytetit, afër malit të Dajtit,

DHOMA E OPER~SJONITTË SPITALIT

TË

verë s'mund të rish me freskët

penxhere të hapta, aqë [ryn era c dhe e pastër. . ,

Pra, spitalit s'i mungon as-gjë. Edhe Shqiptarve gjiih' ashtu nuk u mungon asgie për t'u shëruar në vendin e tyre pa u-detyruar të dalin jasht për t'u shpenzuar në spitale të huaja. Spitali ka 8 Doktorë; dy tre prej ktyre Hënë atje. 000

lkbal

ÇIKA

NGA BOTA E JASHTME

MISS

UNIVERS

Spitali është i mbaruar dhe madhështor edhe pa e menduar njeriu shpitalin e vjetër. Unë ku- P. vizitova për herën e parë këtë spital, më dukej sikur isha në sinema e nuk dotë më besohej se jam në realitet po të mos më mbante për drekë Dr. Osmani e kështu po të mos shkoja atje nja dy orë . Por a do të jemi të zotët vallë që t'a mbaimë këtë spital siç duhet? .. Duhet t'a shpresojmë. Po mua në pyetjen që bëra më shtyjnë dy arsye. E para është psikollogjike si një nieri që pas shum vuajtjeve shtin në dorë diçka të vyer dt-e, ne-a që me zi e ka, i duket -e dot' i ikij nga dori! prap dhe nuk e ndien vetëhen të qetë, ashtu edl-e unë jam në fnkë në- spitalin e ri e madhështor t"onë. Mbretëresha e bukurisë së Turqisë E dyta ë~htë ekeperimentele : e di se neve shqiptarvet nuk na e ka ënd, edhe aq Zojusha Keriman Hd.is, pas një telehumë disiplinën. Për sbëe-bëll një nga grafi të botuar në gazetPn ORA, është doktorët të themi se ka për të ndruar zgjedhur Miss Univers, domethënë Mbrepar.:i d-eke plagën e një operasioni që tëresha e bukurisë e' Evropës e t' Ameka bërë vetë një ditë më parë, po, passi -ikës. i del ndonjë punë tjetër, e Je këtë për Zoiusha Keriman Halis është nëndët'a ndruar në darkP, pa marrë parasysh mbëdhjetë vjeç.

MI NERVA

të rish o afër detit o afër Mbreti/. Mirë po zallishteja e sotme i ka të

dyja bashkë të dy të mirat dhe kë. shtu mbushet vjet per vjet me baraka të ra, kurse në Porto Romano s' kish possibil.tet që të ngriheshin kaq baraka e sidomos banja të për-

gjitheshme bashkijake. 1 'ra. Shqiptarët që do të kërkonin t~ jenë vetëm afër detit do t' ishin fare të pakët e za

llishteja e sotme e Shkëmbit të Ka vajës nuk do të kish lulëzimit që

e !lJurrësif

' 111111

111 Niko Lezo

ëndëron, n dolta, të quhet një di.të themelonjës Kryeqytetit veror të Shqipërisë. Po e drejta është se z. Niko Leso në këtë çështje nuk ka veçse një meritë e një sukses : i parashëkoi pu nët dhe. para tre vjetëve, ngrehu ba rakën e parë e të vetme në zallishten e Svkembit të Kavajës, në vendin kU, duke pasur këmbën e mbarë ay.

P' d

janë ngrehur sot nj' a njëqindë e ca

1 111111 11 i

de Ghilardi të quhet themelonjësi i Kryeqytetit veror t'onë ? .. Dhe a-nuk ësht e drejtë që ky Kryeqytet i cili në t' ardhmen do të 1etë shumë luksoz sikundër na paralajmojnë shënjat, të qu· het qyteti Ghilardi ?

baraka, e kU një ditë do të shohëm pa

BK S

ka sot. Kështu, do të kishim mbase plazhe. po jo një kryeqytet veror. A s' ësht e drejtë, pra, që gjeneral

l'\12 BARAKË E QETË NË BANJAT POPULLORE

dyshim kryeqytetin veror e luksoz të Shqipërisë. Themelonjësi i vërtetë i këtij Kryeqytetit veror të sotëm e t' ardhëm është, si r;', thuhet, i mimjohuri z.

000

Qetësi e madhe, diell e qiell boll, ajr: i freskët, një jetë krejt shëndetësore,. do' që"··me shumë pak komo-

Gjeneral de Ghilardi. lstorija është kjo : kërkohej një vënd, buzdeti, ku Mbreti i yne të shkonte nj' a dy muaj të verë~ duke bërë banja. Zgje-

dhja e të ngarkuarve me këtë punë i ra limanit "të quajtur Porto Romano, në Durrës Gjeneral de Ghilardi s'e pël~eu:' atë vënd. Syt e tij t' ushtari!. të ·mësuar të zgjedhin vën · d-t Që i kanë ti gjitha cilësit~. kishi~ rënë mbi zallishten e Shkëmbit të Ka· vajës. Dielli ajri, deti, nëri, mjetet e komunikatës . . të gjitha këto ishin më të përshtatshme atje për një zallishte mbretnore. Gjenerali, pra, nuk mjaftoi të sugjerojë idenë, po dhe luftoi për' te, nguli këmbë që të bëhej atje zallishteja mbretnore dhe e fitoi davanë. Eksperienca e tregoi se gjenerali

kish shumë të drejtë. Një vend kaq i përshtatëshëm, jo vetëm për plazh

KOSTUM PAS BANJQS NË 1900

po edhe për një kryeqytet veror, nuk ishte kurrë Porto Romanua. Dhe ja sepse : një fjalë popullore thotë se po të duash të kesh hair nga bota

KOSTUM PAS BANJOS NË 1932 VIZATIM I K. MESARES

MI NERVA

BK S

Por kjo jelë e qetë, plot shëndet fizik e moral, është privilegji i grave, i fërr.ive dhe i pak të lumturve që s'u a bren zëmërën ndonjë passion i mshehët apo i çfaqur. Ka edhe njërës që s kanë ngrehur barakë dhe s'rrinë natë e ditë në zallishte veçse për të shkuar një jetë çqetësimi. Ky fat i keq i tyre, të cilën e meritojnë, rjedh nga shkaku se vëndin që natyra e ka krijuar për zallishte ata kanë dashur t'a bëjnë vënd gjutije politike kU që n~ mëngjes fillojnë të shikojnë se kush' shkon e kush nuk shkon në Banjat Mbretnore. Dhe kur shkon ndonjë i afërm i Mbretit, e përshëndesin me 'respekt të math, në dukje, pse janë të mendimit se fushata e zg-jedhjeve taferme parlamentare bëhet më mirë në zalli shte se sa në Tiranë. Skllevë tambisjonit të tyre, kët~' nuk dijnë se ç'do me th~në të gëzojnë jetën dhe natyrën, nuk dijnë sidomos se e mira e së mirave, në ka të mira, është prëhja e shpirtit e të trupit nënë një qiell të kaltërtë shqiptar e «plot me yjel siç thotë vjershëtori.

KUNDREJT

DIELLIT

...

ditet . . . . . Ja ç'është zallishteja po. pullore e Shkëmbit të Kavajë,. Në vënd të dëfrimeve. që të lodhin nevrat, të plazheve evropjane. ne kemi thuaj se një jetë shqiptare të qetësisë në· të vetmin plazh t' anë. Një jetë familjare që nuk e kapërcen kufinë e intimitetit shtëpiak dhe atë të mardhë njeve miqësore. Traditat shqiptare nuk vuajnë as.pak Secila familje brenda e përpara barakës së saj shijon përkdheljet e ajrit e të ujit, në qetësi e sesuritet të plotë. F ër veç disa të rriturve keq, me edukatë jo shqipetare po kosmopolite e libertine, njërëzija venë e vijnë dhe shëtisin r se lahen pa shëkuar reth e rotull. pa i këthyer syt nga barakat e të tjerëve. Dhe jeta shkon me ëmbëlsi, pa çqetësime e pa tuibullim. Vizitat miqësore, këndimi ose një punë dore mbushin kohët qe teprojnë 000

000

Jeta e banjës është mjaft e mirë edhe në banjat e përgjithëshme të Bashkisë, të drejtuara prej Rexhep ... , beut, si ç'u pelqen klientëve t' a thresin. Po për veç të dielave! Te dielat është një farë kijameti atje: shumicë e madhe e potere, vërtetë gazmore, por thuai se edhe shurdhonjëse. Shërbimi, sidomos, vuan mjaftë, nga mungesa e organizimit ndofta. sepse sa për personelin. ata përpiqen me mish e me shpirt për të kënaqur njërëzinë : përpjekje shterpe, pse më të sh-unet e klintëve· kërkojnë Avro· pën në shkëmbin e Kavajës! Po këta harojnë se njeriu me pak vullnet të mirë mund, për bukuri, të kenaqet, sidomos duke konstatuar se sido kudO puna ka nji perparim, nji evolusjon : Tre vjet më parë s'kish veo,e rrër e det n · atë vend Tani ka oda me shti-ete, makari të skatëruarë, e një

DY M!KNESHA

restaurant mjaft të shijshëm, birrë të ftohët e pjepra të lira .... Shkurt, kemi një vënd kii mund të shkojmë një ditë pushimi mjaft të këndëshme, e kU trupat vijnë në kontakt direkt me ajrin, me diellin e me .... · sytë. Mot ndofta do të kemi një palace të vogel e modem, P? - mos harroni të hypur edhe nga çmimet! Të dijmë, pra. të kënaqemi e të presim ..... N. Ç

~~ ~

dfaqja per 3onjaf Ç'i)o të veshim ? llf

l..1111

oba të lehta e të Tani është koha

holla. e këtyre,

të

cilat janë shum të mira për lushë dhe përpara dreke në qytet. Te këtilla roba bëhen me stafe pambuku të hollë: pike, organtinë, mussolin pambuku, etj. Sa për ngjvrat, të gjitha janë në modë; që nga e bardha deri në të zezën, më tepër të zbetat se sa të gjallat e të fortat që të vrasin syrin, Për shembëllë bojë trendafili, e hapet, blue, të gjitha të blertat po të

v~7clhë, -hi;-;

PË:R ZALLISHTEN

Në zallishte po vishen edhe simjet pizhamat, po jo si herët e tjera. Simjet preferohen tajoret e plazhit, që përbehen prej një fundi të hapët i cili kur mbëehtjellet e mbërthehet mer formën e trupit; për sipër nji bluzë të gjatë pa mëngë. Pizhamatë do të jenë deri në fund të këmbëve dhe do të bëhen shumë të gjëra, aqë sa përsëlargu do të duken si roba. Në zallishte duhet të largohemi nga ngjyrat e zbeta të cilat i rëmben dielli dhe era e detit, si re z, bojë qielli dhe bojë vjollce. Edhe e bardha nuk ka shum hije; kjo u p„rshtatet më shumë fushave nën hijen e pemëve e midis gjelbërimeve. Simvjet nuk janë as pak të modës bonetë fantazi; me kostumet e banjos d. m. th. brenda në det datë vishen kasqeta krejt si të pilotve. me pamje krejt esportivea.

BK S

hapta, të kuqet, të bardhat e bojë qielli; të gjitha këto janë të hijshme, të

mussolini të bardha a bojë trandafili. Ky fiongo hyn përpara ose më një anë, ose dhe në sup. Një nga garniturat e bukura që stolisin këto roba të lehta janë dhe majat që priten në meqinë me azhur në forma të ndryshme fistesh. Mbërthimi i kryqëzuar përpara robës është gjithnjë shik_.

llllllll

përdoruarshme,

e modeste.

Dhe imprimetë (të shtypuna në magine tipografike) me shum ngjyra, janë gjithnjë në modë. Ve tëm që duhet shum kujdes në të zgjedhurit. Preferohen ato me "Vula, e me lule të voglat ose gjethë të shpedarë andej këtej. Zonjat e shëndosba e me trup të madh, duhet të zgjedhin impr.metë me vula ose lule të vogla e në fond „ errtë, kurse të shkurtërat e h~ paktat nga trupi duhet të bëjnë të kundertën, d. m. th. me lule e dega të mëdha. Rabat e pambukta bëhen në modele të thjeshtë, me mëngë të shkurtë-a, po më tepër me mëngë të fryta ose krejt pa mënga. Shum roba në vënd të jitkës kanë nga një fiongo prei organtine ose

bereteve përbëhe-r prf'j dy lulesh të bëra nga lëkurë assorti me çantën, ose l'l'le nji fiongo në formë të Hutures. Parizianet elegante me kostume pour toul aller dhe sport, veshin edhe beret prej feutre (stofë e kapellave të burrave me lule ose gjethë me shum ngjyra assorti me kostumin. Përveç bereteve, do të vishen shum simjet dhe klosbe të vegjël me reth tiii ngushtë e vale-vale, të cilat do të bë hen me feutre, me kasht, me gron të mëndafshtë ose të parnbuktë. Për garni turë do të kenë kordele të shkëlqyer. Shum shik janë edhe kapellet me streh të ngushte, të cilat venë aqë -hum si me tajor ashtu dhe me ans„mbël in. Kapellat e rea të mëdha do t'a kenë strehën shum të izjërë mbrapa dhe anës, kurse përpara nuk do të kenë as pak strehë, ose do t'a kene shum të ngushtë. Shum aga kapellat e eivjeme, gemizohen me kordele Skoçeze. Këto janë shum praktike se lejojnë veshjen e kapellës më ç'do ngjyrë që të jetë kostumi. MODISTA

KAPELLAT

Sikurse na rnrevistat pariziane të mo . dës, kapellat që do të vishen deri në fund të këtij sezoni janë berete prej kashte. Garniturat e ktyre

formojnë

KOSTUM, KASQETË.. RUAZAT b. PANDA::,HME O ,:BR~ LLA DHE KAVÇUKË.T BANJOS

li' KRITIKA

LETRARE

2?fu6i:m rrcfh polemikes mbi Q?oefh:e-n lllllllll ivista Hylli i Dritës, në numërin e saj ti; fundit boton nii artikull ll 11H~1 me firmën e njohun ndër ne 111

Gegë- Toska, i cilii merret me nji krit-kë mbi

Faust-in

e Wolfang

Goethe-i:.

Këtij artikulli iu përgjegj Prof. Miha! Zallari, të cillit. iu duk nji grusht në ftyr~ prekja

kangëtarit

të

Weimar-it.

strebend mendsch-i për me hypë. Atëherë, fletë më fletë, u përpoqa me gietë, tuj rrahë menden, se ku qindronte sekreti i kësai hypjeje. Fausti, duke mos qenë i kënaqun prej skencës së vet, i kërkon kësaj qi t'i epi sekretin e vërtetë të qenmenisë dhe mënyrPn sesi me i bamë ma të mirë njerëzit: tash të dy kërkesat ian pa themel. E para se «skenca na ep fakte. përshkrime e profecina faktesh, do me thanë fuqi të kondensueme në simbole e ehëja» , e dyr, se «Skenca nuk ka për qëllim me përmirësue njerëzit, por me i mëeue e me i bamë ma të zot të sendeve, e kjo gj.ii. domethanë se mund t'i ba,. jë diea herë dhe të këqij; skenca nuk asht nji moral, nji katekizëm ose nji predikim, por nji kërkesë përshkrimesh të sakta, konvencionesh të dobishme, profecinash për t'u shfrytue. Nuk premton të mirën, por, kur mundet, të vërtetën». Goethe-ja asht i partisë filozofiste të shekullit të kaluem, antarët e së cillës ishin të plotfuqishëm në shkatrrimin me arsyetimin e me arsyen, të pafuqishëm me ndërtue, pse ndërtimi mbështetet mbi ndiesinë, mbi istinktin „ mbi vullnetin. Ndërgjegia filozofike konsiderohet këtu si fuqi realizuese, kështu kërkohet shelbimi i mendimit për shelbimin e zëmrës, Në ta filozofija do me e mnjanue fenë. Parimi i fesë sf" tyne asht njeriu dhe kulm' i njeriut mendimi. Feia e tyne pra .ii.sht feja e mendimit. Dy bota" në kundërshtim. Krishtenimi sjellë e predikon shpëtimin me anë të konversionit të vullnetit; Umanizimi me anë të lirimit të shpirtit. Njani prek zëmrën, tjetri mënden. Asht ndrvshimi ndërmjet Sokratit dhe Krishtit. Çashtja kryesore asht ajo e mkatit. Ç'ka asht qi na shpëton ~ Si drejtohet njeriu për me qenë me të vërtetë i mirë ) Rr.ii.ja e fundit e qenmenisë së vet .ii.sht apo jo përgjegjësija~ Qëllimi i fundit asht me veprue apo me dijtë të mirën, me punue apo me mendue? Në qoftë se dijtunija nuk na ep dashninë, asht e pamjaftueshme. Por ajo s'na ep veçse amor-in inldectualis të Spinozës, dritë pa ngrohsinë. Dashnija morale, përkundrazi, e ven qendrën e njeriut në qendrën e qenmenisë, së pakut ka për parim shpëtimin, farën e jetës së përherëshme. Me dashunue do me rhenë virtuali,ht me dijtë, me dijtë nuk. do me thanë virtualisht me dashunue. Shelbimi me anë të dijtunisë, pra, asht

BK SH

Me thanë të drejtën, Gegë - Toska tha disa të vërteta të pakontestueshme mbi Goethen e mbi Fvust-in e tij, të vërteta qi nuk u kundërshtuen aspak, dhe qi mbetën aty si gurë themelorë për me i qindrue ç'do bisedimi serioz. Mbassi thema asht e ditës. na po rreshtojmë këtu m.i poshtë disa mendime mbi këtë kryevepër të letratyrës moderne, duke lutë Prof. Miha! Zallarin qi mos të nxehet pse askush s'ka në mende me ia diskreditue Wolfang Goethen.

kët~ Jo: s'la fjalë pa thii.nëkundra tyne, e kur binte prap në shtrat, i lig, dridhesh, Kishte frikë, ftonte mjekët të cillët, pa kursye ndonji mund, e shërojshin: aj u ngrente dhe lavdonte me hymne natyrën dhe shëndetin e tij të hekurt. Por a e dini pse s'mund t'i duronte mjekët) Pse i dukesh nji e fyeme qi nji doktor i vogël, emni të cillit s' ki-bre kalue kufit' e nji lagieje, të guxonte me drejtuesi të donte nji organizëm e nji vullnet si atë të Goethes qi kishte nji emën të oerbotshëm, të guxonte me e shtrëngue, me i shprehë mendime e me i diktue vendime: tc:Ç' do njeri qi ka studiue. nuk ka studiue e nuk ka kuptue 1111 un-jhonte prandaj ,,'mund të pretendojë me më dhinë mësime!» T uj përshkue jetën e tij, e gjejmekrenar, të pa atdhe, të pa fe, e mbante vehten për Zot mendimesh; ishte nji kurtizan i përbuzun prej popullit, kishte nji kulturë në kuptimin e plotë të fjalës të gjanë e të fuqishme, fantazi shqipoje, madhështore. Nji zbeni plot ngjyra, i ftohët, nji njeri qi besoj edhe në ditë të sodit nuk dashnohet sa Schiller-i shpirtmadh: «Kundërshtimi i Goethes mos me ju lëshue enthusiazmit, shkruente Heine në Reisebilder, asht antipathik e foshnjarak.Nji sjelije e tillë .isht nji vetvrasje. Aj i përgjet flakës qi s' don me djegë kah dron se mos shkrihet. Përkundrazi flaka bujare, shpirti i madh i Schiller-it, djeg plot shkëlqim me fli të vetvehtes». Ngushtica e vendit nuk na lejon me bëmë nji përmbledhje të plotë të Faustit, por duem me besue se, kushdo qi 8.sht marrë pak a shum me kulturë, e ka lexue këtë vepër. Sa për vehte, thom se kur arrita në fund te pjesës së dytë të kësaj kr.11evepre M gobueme, si e quejti lmbrieni, mbeta në pushtetin e nji magiije të thellë; pse, nësa trlltë më rnhshin, si nji meqin' e mundueme, kah u shpëtova paradokeeve të holla, qi Goetheja rreshton IL'l zhvillon me nji mje„htri të nalte, shpirti i knellun më përsillesh në botnat qi fantazija magjistare e këtij zheniu kishte zgjue në menden t'eme. Dhe, si ç'do neofit kulture, u vuna me radhue në ditaren t' eme përmbledhjen dhe përshtypjet. Por ç'ka i u gjinda përpara nji për· buzjeje për vehten t' eme: në përmbledhje s · gjejshe penin, do me thanë se e' arrijshe me diktue mundimin e këtij

000

«Fausti asht nji vepër shum e fuqishme, krijesë danteske, ku nji shash guximtar përshkruen me ngjyma te forta dyshimet e randa dhe mendimet e nji brezi rreth misterit të tmerrshëm të jetëe.» thotë De Sanctis. Dhe për dijeni të popullit t' onë, na shtojmë se vëllime e vëllime jan shkrue për me shpjegue, me kritikue, me kthje„ Ilue kuptimin e kësaj vepre. Un kujtoj 11e ma tepër fat pati vepra s~ sa auktori i saië; pse Wolfang Goethen vetë populli gjerman më tepër e ka admirue se deshnue, pse jeta e tij ka qe· në pikërisht ashtu .~i e përshkruen në vija sinthetike Gegë Te-ka. Auktor' i Faustit ka qenë nji tip arrogant, gjithmun kryenaltë, me karakter të dobët; për kthjellim të [exue-ave po apim këtu nji episod të jetës së tij. Goetheja ka rrojtun shum vjet, por ka kalue nëpërmjet sëmundjesh disa herë dhe të randa; veçse vuejtjet shëndetësore i ,madhonte nga shkaku i kostitusionit të tij të dobët, linfatik dhe nga turbet psikike qi shkaktoheshin prej çrregullimeve e prej dashuninave të tija, turbe qi ja bajshin të padurueshme algjinat të cillatnë tjerë të ligj s'do të +ishin zgjue ndoshta asnji fsbëme. Nji pleurite vll në buzë të vorrit; kërkoi ndihmën e mjekëve, të cillët i tallte gjithmon, dhe, këta të mjerë, s'lan gja pa bamë për me e shpëtue. Goetheja u shëndosh: por a i falënderoi mje-

BIBLI' TEKA YOMBETARE TIRANE

I li

MINERVA

da-hnisë o-orale. 1-:ësl1tu, kryevepra e Goe·hcs mb"tPt p1 nji t'iem-I filosofie te shëndosh.ë, e na bahet siku-se auk-

ose

tori shpesh

arritP

e ku tue se Faus-

ti i tij nuk qind·onte si krij-së kadrate m-ndimi, e, dul e pa se a-syetim-t OS" grindj-s ~ë -tij lë r-br-ndësbme i mungoni!'! mbështetja nP. parim„ të shend-she hloaohje. i a~ht lëshue par s dokvit. sofizmit. Fousti eteh-rë e pusht u -me prej

na duket nji kriiatyrë

dy-himit absolut në mendimin. në vetvebte-t, në njerëzit enë jetën, prei dyshimit qi s-iervon vullnetin, qi të hjek f.iqinë, q i të han me har-oe ekilibrin, me Linë më nji an;;. lut-en, detyrën f':

uumdimn. r,ej dyshimit qi s't;;. ep

kurr paq e qi 1ë han [eten të pe-lurueshme duke përbuzë ç' do shpresë Por ideali i Goethes. në kët vepër, asht lo'!j~ia e jashtzakonPshme, gjiaanteske, rrëmbyese, e p,ima~ë; fjalët qi mi tepër mund t'i përehter-n për me e çque jen : ma-

rre 11rritë ;llë qetsi, lë cillën

duhesh

t'e

përbuzte e t'a l vrgonte prej vehtes •i mbti e mo-tja, hyn në she-bim tët;; mallkuemit e bahet lukëll e tij. Mefistofeli; qi i njefmirë robt e vet, e çon në nji pijetore; asht oji fillim i mirë ky pe. sarhosha, por Fau-ti, krejt i pushtuem prej misionit tP. tij të naltë. nuk pinë. Dj~lli ndërron pjvte : e çon në shtëpin' e nii shtrige erë

gjeti paq.n, 17au•li r-t-nd-m ju lëshue vep-imit. Si ~hpP·blim pet ndihmën q' i dha Pe-a-do-i-, Fa u-f m-rr si dh-uetë di-e tok-. qi -to t' i mbesin atij, kur t' i ketë lirue prej d-. tit. Dhe j' »mnë qellimit; por i ep bezdi nji kasolle e ba-ueme prej dy të vorfnish. Fi!emon e Beuci. Faus-i ban poshtersin' e funrlit duke e dj""i2:;. kasoll-n, ndër~a të dy pleqt vdes-n prej fri ... kës. Fausti mb„tet pa sy e ngushellot- .. t këtu s' r me

duke

ambiente, tipe e kohne nga mii të vështirëshmet pë r me u biimë krijesa arti. Por un ftoj ç' do njeri me ndërgjegje e shpirt me më thanë në ndinë p-r Faustin, ftyrë të mallkuemi, ndonji si-opethi. <Asht autoportreti më besnik i Goethes»,

thotë Zallari. Kaq ma keq atëherë. Qe dëshmi e nalrë: « Fausti, tip i pavdekshëm, keqsjellës, ugurzi dhe i mallkuem, thotë F. Amiel-i, spektër i ndërgjegjes s' eme, fantazëm i mundimit t' em. simbol i pasionit të pakënaqun, përfyrvrim i bëtejeve të parreshtuna të shpirtit qi s'ka gjete ushqimin e vet, paqin e vet, besimin e vet, ekilibrin e vet; nuk je ti shembull i nji jete qi përpinë vetvehten, pse e' ka nheshë Zotin e vet e qi, në vrapin e saj fluturak nëpërmjet botnave, sjellë me vehte zjarrrin e pashueitun të dëshirit dhe mundimin e thellë të përgënjeshtrimit të pashërurshëm » « Kuptimi i F austit isht hypja; vetë Zoti thotë se aj asht de, strebend Mensch, roli i tij na duket sikur asht ai i atij qi don me u tërpjetue gjithmon ma nalt, qi aspiron maje gjithmon ma të lira, e qi s'mund të kënaqet nrei sendeve qi gjinden mbi dhe. Me gjithë këtë

nji

paraqitje, Feueti i shet shpirtin Mefislo[elit për me i kërkue pikërisht të kundërtën. Aj don qi djalli t' i api pikëisht ç'ka rrenon kuptimin dhe shijën e

shilrjue

mrnd

cilla i rrëfen Faustit në pasqy-

nji vajzë qi tj„rë anë.

dhe profesori,

[uruni ne

dhe

vep-imin e ar~h,m I"' nen-hteta-ve të vet. Dhe i shpëton nji ehprehje kom· prometuese : Jen Vorgefi.ihl ven solche n hobe Gli.ick G~nie~s ich jetzt den hochsten

(Augeoblick. Sa thotë këto fjalë, V~Ps, dhe me ti-

du•jtë Mefistofeli

e marrë, p se

ç rst qetrije, lumnije të naltë (hohes Giiick). Djalli e mbajti ku·

aj arriti në nji

qi s' kishte pasi> kurr n-lonii herë ndoshta nji vajzë të nd-rshme. bjen në kurth rlh„ shnderon këtë Grelchen \!vajzën budalle, thc-ë Carducci, qi mbarset prej të pirit q' i vjen ,për duetesh. mbasnej mbyt [rninë e mandej shkon në Parrisë ». Kur e ka shfrye dëshirin e

shtin dhe fitoi. Por Zoti, duke siellë si arësye se Feusri d-ehi-oi gjithmon me hypë la e ma la, e shpëlan : Wer immer strebend sich bemi.iht, Den kOnnen wi- er!Osen « Po ku ian, thotë me të drejtë Pa-

vet brutal, shnderu„me

pini në «Stroncaru-e», në dramin provat e gjithë këtyne dëshirave për lëvizjen

BK S

dhështor, kolosal, gjiganle~k.. monstruoz, Kulrur-, stili, fantazija e ti;, të mble-, dhuna së bashku prei nji fryme tepër të fuqishme. e bajnë qi aj të zotnojë.

pu-hi-nin. Për me j' arritë këtij q-Il-mi aj shet, s' p o tho» pak, bash jetën P lirinë. J.t ie ich beliorre, bin ;eh knechl. Tradhtar i vcbtes, aj rrëfen me nli herë. qi në fillim, se njnj dëshir i 1ii i zjarrtë pPr m- hypë pjithmon ma na1t, s'ishte gja tjetër veçse nii rn ask- ov- nji f:. dehun tape r 11j don q-jfe. Fausti ka nji shpirt robi os- dallkauku, e \'CÇ për ietës:

ml\ i ulrt. pë- mo s m- tl.e ne i p-Iuq -hem. se shëlbimi m- anë të v111Jn„rit

profesori zhduket. Vajza i [utet Zcjës. por Fausti.

e si

shpërblim të kë-ej lutjeje, i m'ryt të vllanë. E ndërsa Geetchen piellë, mbyt të birin ,.., dëshprohet, Fausti, kandidat për Parrisë. shkon rne u dëfrye me Mefisto-

felin në Brodcen. Kur e grinë ndërgiegja, këthen, shkon me sbpëtue femnsn e mjerë, marrosun

qi gjindet në burg, gjysëm e dhe e dënueme për v-lekje:

por, mbassi kjo e përbuzë, Fausti këthen prap mbrapa Mefistofelit. Këehtc mbaron pjesa e parë e «autoportretit» fang Goethes. Në piesën e dytë, Fausti,

të Wol-

giithmon

i përcjellun

prej Mefistofelit, shkon në ku-t, ku kalon kohën në rrethin e nji jete kamevali, por, mbassi asht vjelë me grat' e majme gjermane, xen dashni me hijen e Elenës e, për me e pa këtë p·ap, zhytet në natën klasike ku Mefistofeli, i ndryshuem në Fo·qidhin, bind mbretneshën e Spa,tës me iu dhanë profesorit. Ky e marton dhe, prej bashkimit të tyne, lenë Euforioni, qi rrexahet P. vdes, bashkë me Elenën, sa përpiqet me fluturue. Tash, ky bashkim q i do të rrëfejë dëshirin e dashnin' enjerëzve të nordit për Greqinë, del i pafat, pse fara e' asht e mirë dhe pse martesë, midis nji barbari e nji grekes mbaron me vaj e vdekje. Kur falimenton dhe mjeti i mëvehtëshmit në vjetërsinë klasike. duket S". as

dhe mundimin kurse Fausti,

e vazhdueshëm mbasai kaloi

së naltmi,

nëpërm-er

sprovimesh njerzore t-për modeste e banale, nuk dëshironte veçse qetsins. pushimin, ndalimin ? » Qe nji dishmi e T om-naeeo s (Diaionario estetico f. S32 vj. 1867). «Pa dashtë me u hiekë kurrgja mundësinave tri mrekullueshme të Goethes, më bahet sikur se shoh nP. te nii gufim të tepërt mendjeje q i dëftehet tash me pasionin e ngrimë në sofizëm, tash me zgjanimin retorik. Nuk ndij veçse rallazi sinqeritetin dhe at zjarr qi fal natyra e frymëzueme. Duke d,1,shtë për së tepri me sundue themën e vet, aj bahet rob i sieternit, bir i paradoksit . Kjo mungesë keqsol,et p•ej besimeve lë tija filoz,.,fik,e, në mund të quhen besime, qi e bainë me u smbrapsë përtej shekujve [t' krishtenë, pa fitue veç rrëmbimin djaloshar të botës së vjetër .•.. Pohoj se ngiat Sbakespea,it, Goetheja i Faustil asht nji xhuxhmaxhuxh ma lepër i shtrembët 11,e i vo11:.;l .... Po të barazcjme dyshi. min e ftohët e përqeshës të këtij kurtizani me dyshimin e pikëlluem e të rreptë e pasional të inglizit hyjnor. do të mësojmë me dallue lulen e fushës prej lules mëndafshi, furinë theatrore prej furisë s' Oqeanit e të Alpeve, aktorin prej nieriut»! Stef'an SHUNDI

_ 19

NGA JETA E TIRANt.S

KlffE Mt KRYEME Ft 'lrlDONJtSlT

Ambicjon i çinteresuar

"~11'"11 lNERVA

1 Lh1ll11

nuk është një revistë personale, domethënë proni i një personi. Eshi e

Marceli a

po thuaj një nga vajzat mP. të dashura _ të Tiranës ~ dhe ~e IHI famë të mirë. S'ka ae-një dyshim se ajo njihet në Tiranë jo vetëm · prej botës zyrtare e prej elitës, por dhe prei ç'do njeriu q'është kurioz të di se ç'ngjan në Tiranë. Nga kjo pikpamje Marcella, kamariere modeste e Kunalit, është një penonalitet aq sa është bije fjala edhe Z. Omer Fortuzi. Marcella, vajzë e fjeshtë, e natureshme, pa 51jesle e pa demarshe, me një ëmbëlsi që burimin e ka në zëmër, është një kënaqësi për klientët e Kursalit. E n' është se Kursali është vëndi më i mbushur tani në verë, kjo nuk vjen vetëm nga pozita që ka si qiondër të fre. shkët, por pa dyshim edhe ng11 shërbimi i kujdesësshëm dhe i shkathët i Marcellës. Marcella vete e vjen dhe e sjell rotull të tërë atë kopsht të Kursalit me aqë shpejti të gjallë e me një hirë po n atë kohë femnore e fëmincre, sa që të bën të kesh gëzimin që ndjen njeriu përpara aktivitetit të një dallëndyshje që s'lodhet së •~puri diçka në çerdhen e saj për t' i

1..

:::1

BK SH

një kolektiviteti. Për daljen e saj Qeverija e ka ndihmuar e do t'a ndihmojë financiarisht Nënkuptohet se do të përkrahet prej saj edhe moralisht. Domethë në se Qeverija e ka ndier nevojën e një reviste. Po kur themi nevojën e një reviste, nënkuptohet dc.e mos nevoja e një reviste të mirë. Se ç · kupton Qeveri ja nga një « revistë e mirë>, besa, unë nuk e di mirë. Po sa për vetëhen t'ime, unë që mora përsipër nxjerjen e një re· viste të tillë, në krye të qëllimeve kam hedhjen e një çapi për shdukjen e

po s'u është dhënë rasti që të çfa qen. Janë të pa njohur sot për sot. Bije fjala Z Nologus, një nga ha shkpunëtorët t' onë, është prej tyre dhe kam nderin t' ja u rekomandoj nxehtësisht këndonjësve. Novela e jonë e këtij numri. Lulet e fresk.ta, është shkruar prej tij. Ay që do t' a këndojë këtë novelë e që kupton nga novela, do të shohë me . një herë se ka dalë nga një dorë e sigurtë. e fortë. mjeshtër dhe origjinale -, Eh pra, autori i saj është një djal i ri nj' a njëzetë vjeç i cili s' ka botuar gjer · ' .. · h „ hk · ·· tam. veçse pese 8 ~)35 _te ~ r.•.~e gJtthsej, po pa dyshim eshte nje talent i fortë që më tutje do të ketë një ëmër të math, po gjeti fushë. MlNERVA, pastaj dëshiron që të bëhet një revistë familjesh e të ketë

1 shtë,

1111111

një së mete shoqnore t'onë: dua, ha shkë me ca shokë të mij, të ndërmjetësoj për krijimin e rrymave mentare në vendin t' onë, pa të cilat nuk

një vënd mbi tryezën e sallonit ose në bibliothekën e Shtëpisë. Do të ketë, pra, një pjesë të mjaftë për ësht e mundur që një popull të drejgjëra dëfrimi, që janë po n'atë kohë tohet mirë kundrejt aspiratave dhe i- instruktive, për informata të dobishme . . . .. . . dealeve të tij. dhe. send~. kurioziteti, per nJ~hunra Këto rryma nuk krijohen veçse prej pratike, per shakara, lodra e tJ. mentarëve, letrarëve dhe artistëve të MlNERV A do të kërkojë. me vërtetë. Pra, MlNERVA në realitet këtë mënyrë, të zgjua] shijën e do të jetë e mentarëve dhe artistëve këndimit në publikun shqiptar. që do të bashkpunojnë në 'të. NëProgram më të gjërë s'kemi. Kaq e - · . k .. d •. . . kN nëshkrimet e disave prej tyre figurojnë kemi Jorganin e aqe O t I zgjesrm emnë këtë numër të MlNERVE- ,. bët. S'na duhen, pra, fjalë të mëdha. Mentarë e artistë të tjerë që na kanë Me një fjalë programi i MlNERdhënë fjalë se do të bashpunojnë me VE _ s është t' j kënaqë këndoni!sit neve, do të kenë vënd në numra të e saj, tjerë. Shtyllat e MINERVE s, veç Nuk është një pretension ky, pse këtyre mentarëve dhe artistëve, do të po t' ishte pretension do t' ishte që jenë të hapura dhe për të tjerë nga tani mjaft i math, po është një arnkëta, me të cilët mund të mos nii bicjon. i fjesht e legjitim. A do të hemi, po që duke pëlqyer revistën kemi satisfaksion ~ Zoti e di. Ne vetëm për një gje t' onë do t;; duan të bashkpunojnë jemi të sigurtë: se për të kryer punën me neve t' anë do të përpiqemi me të gjithë Ky është roli modest që dëshiron fuqinë t' anë. drejtësisht e besnikisht të lozë MlNERVA. Veç kësaj, ajo dëshiron t'i nxjerë Suksesi, në dashtë, le të viië të na në shesh talentet e rinj. Mua më gjëjë vetë, ne nuk po e kërkojmë ... duket se Shqipërija ki mjaft nga këta, NEB!L ÇIKA

::J:.· ·;ë

ge;:r e madhe e Marcellët qëndron ngjetk: ajo është treguar e dobishme këtu në Tiranë si një mësim pratik e si ~!ë~ shëmbëllë e .gjall~.: u k~ prov~~r n.Je!ezve m.e mentabJet. te ngusht~ se DJe va1ze e huaj e pa nJen mund te jetë po n'atë kohë një kameriere dhe vajzë independente. Dhe Marcella është e kënaqur dhe krenare nga eimpathija që sheh. ~o -~~a një ~e~ë „ed~e .~ërzi.!e!: ka a.~e ~Je!es skeptl.~e ne T.~ran~. e qes mund te Jene korekte I .•. Ne nje nga çaset e lodhjes e të niërzitjes së saj, Marcella më tha një ditë; - Ne vajzat që detyrohemi të punojmë për të jetuar, jemi si një barkë në mes të detit, të cilën valet e egër e të shkumëz11ar përpiqen t' a -hpien nga të duan ... Dhe barka po t'i kundershtcjë valet e egër. është frilrë se mos shkojë në fund të detit. . - Jo, Marcella, i u përgjegja ; valet e egër nuk e mbysin gjithnjë barkën, po të jetë e fortë e me suplesë ; përkundrazi e ndihmojnë, tërthorazi, që të dalë në tokën e si gurtë, ... Non e vero i , . M'u-përgjegj, e kënaqur: - Si I .. Ha molto ragione, lei , . sa i .. Dhe iku, me tepsinë në dorë, për të shërbyer ndonjë klient që priste ndoha ndonjë hirrë të ftohët , ... Narsis

VANA

·20

Ushëtlmat lllllll'I r. Osmani,

ndofta edhe mjekë

1111

i~.v~

të tjerë, ishin ~ëmruar, ~a 111111( më parë, nga nJë shok t yne 1 cili lrish shkruar në gazetën Ora një alegori pir të dhënë të kuptohet se liujfl:t e shëndetësisë ndër në ishin shume të meta. Sado që Dr. Osmani e' kish të dreitë të zëmrohej, pse av tani pak kohë kit që ka ardhur në krye të shëndetësisë, uoë prap. oër të mbajtur equilibrin, dua t'i bëjë një të mirë atij, që t'ja marrë

zëmrën, e t'i kujtoj ojë gjë që ka baruar. që kështu, duke marrë masat, të htojë simpathinë

e të gjithëve,

BK S

Gjëja që ka baruar Dr. Osmani është kio : nga k:riza ekonomike çmimet janë ulur shumë, në të gjithë botën, afro gjysëm për gjysëm, për çdo gjë të ne· vajës së parë. Duke i u-shtruar nevojave të kohës, pra, duhet t' ulet edhe çmimi i vizitave mjeksore. Një · doktor sot mer një dollar për të shëJrnar një të sëmurë, veç shpenzimeve të karocës ose t' automobilit. Është shumë. Me një dollarë më parë blenim dy pula ose 2530 vezë. Tani blejmë katër pula ose I 00, e bile 120 vezë. Qymyri, buka, etj .• gjith' ashtu janë zbritur sa të du, ath. t.shtë kohë, pra, që t' ulet edhe çmimi i vizitave mjeksore. Populli e pret këtë nga Dr. Osmani e nga shokët e ,ij.

këtë qëllim, në mos drejti> për drejte me anë të shpalljeve të vogla e të po· saçme te fletoreve. Z. 'V!eteli Keçi duke hapur, pre, një zyrë informasioni e ndërmjelësije në Tiranë, na tregon se edhe në këtë çëehtje niveli i qytetërimit t' ooë f'shtë ngritur ose është duke u ngritur. Këtej e tutje ay që kt>rlwd të jepë e të marrë një shtëpi IT'e qira, të gjejë ose të hyjë shërbëtor, të shesë e të blejë diçka që s' gjëndet në pazu, të marë ndonjë informatë tregtare, ·s'ka nevojë më të bredhë rugave për tf! gjetur ndonjë sekser të dyshimtë. Një të shkuar në zyrën ln/onnatitJa, i mjafton. Pas këtij mundimi ay që kërkon diçka, mund të ri i · qetë, pse ajo q~ kërkon vjen dhe e gjen n' adresën e tij. Nuk mundemi të mos e presim me gëzim këtë komoditet të ri dhe urojmë që të ketë sukses Z. Keçi e ... të na shpëtojë një orë e më parë nga sekserët që janë Zoti na ruajtë.

"lnformativa,,

Disave naa këndonjë,it do t'ju duket si çudi puna, por e vërteta është se zyrat private të ndërmjetësisë për punët e hallkut, janë një nga shënjat e '.JY· tetërimit të një populli. Në vëndet primitifë ose prapanikë punën e ndermietesive për hallet e hallkut, ,i fjala vjen vendosje e gjetie shtëpijsh apo njërëzish, e bëjnë personat e quajtur sekse~.Këta për më të shumën janë njerëz xl.,ahilë e batakxhinj. Po mundën të. të gënjejnë një herë, qar e kanë. Nuk mendojnë se ujerë· zit si ata mund të rojnë vetëm duke pasë famë të mirë. Në vënde të përparuar këto punra i bëinë zyrat e ngrehura veçanërisht për

Pira-nidet. qiellin „ ng-ohte të Misirit, pemët e ushqyer të tij; sheh Pirenë, Athiaën me giithë Akropolin e saj; sheh së fundi thesaret e Stambollit: Xhamitë e Sulltan .Ahmedit e të Shën Sofisë, çesmen Gjermane, S„tajet e vje„ tra, Bosforin e të tjerë. Nië shëtitje t" bukur nga Misiri gjer· ... në' s·tamboll duke shkuar nga Ell i-tba e veter dhe e rC, në vazhdim të së cilës syt. përkdhelen me pamje evokatrice. Një dekor me të vërtet i këndëshëm. Si subjekt filmi kish mjaftë të meta psikollogjike. Dhe artistet nuk ishin në gradë t' artistëve hyje t' Oksidentit · e t' Orientit (të Rusëve, për Shëmbëll). Subjekti ka qënë ky: Dy vllezër mjaftë të pasur, njëri arkëtar, duket, në një bankë, passi përveton ca të holla nga arka e saj, për t'i hëngër në kabard. I vllai i math lajmohet prej drejtorit të Bankës e atëherë ky vete dhe e gjen në kabaret, dhe duke u-zënë me të i hedh në fytyrë Rjy,mën e mbetur të një bardaku të shampanjës. Po shampanjës i kishin vënë një ilaç që bije gjum, ~ kështu duke vajtur në syt e protagonistit e verbon përnjëherë. Djali i verbuar bëhet këngëtar rugësh, dhe i vllai s'i ndahet. Një natë e dëgjon një Egjyptiane e pasur që kish ardhur në Stamboll dhe e da,huron djalin, ja shëron 'ayt dhe fejohet me' të. Po djali kur ish i verbër kish, bërë dashuri me vajzën e të zotit të hotel-restauraotit turk ku këndonte dhe banonte. Vajza mu në natën e [ejesee paraqitet bashkë me fëminë e ~aj në sbteni {nuk dimë si e gJeti }) dhe Eejvcnaneja e pasur e zëmërbarrlhe duke sakrifikuar dathurinë e saj, P. bashkon vajzën-nenë me ish të dashurin e verbër të ~11j . Përgjithësisht filmi tregon ,e artistët e Turqisë kanë përnarnar shumë, sado që, si thamë, nuk çquhej as-njëri prej tyre si artistët e famshëm të botes së tërë. Kjo rjedh nga shkaku që janë të rinj akoma në Sinema. Ndryshe gjithsecili artist e luante mjaftë mir"" rolin e tij, Kinema.Naeionel çfaqi këto ditë dhe filmin L'homme qui assasina të Klaude F arrerit. \' epra është .shumë ~ famPshme dhe pikturon jetën e Stambollit në kohPn e Abdul Hamirlis. Filmi, pra. e meritonte plotësisht suksesin që pati. , .

Mjekë e krizë

e pesmëdhjetshes

Cinemaja

Fytyra e brëndëshme e MINERVË-,, nuk ka marrë akoma fo,m~n e prerë të saj. Për këtë numër të parë mund të themi se nuk është veçse një numër prove, një l/eicë. Për shëmbëll nuk kemj bërë dot, si ç' e kemi në program. ,.Faqen e Slnemee". Për këtë radhë pra, shtrëngohemi që të flasim nga këto shtylla mbi lëvizjen e vetme intelektuale e artistike me vazhdim që kemi në Tiranë, domethënë mbi Sinemanë. Në këto pesëmëdhjetë ditët e fundit Kinema-1 heatër-Nasicnal ka pasë filme të mirë. Sal/y, ka qënë një nga ata. Po le 1' i lëmë të tierët pë- t' ardhur në filmin turqisht „Në rrugët e Stambollit". Filmi është fare i ri. Është çfaqur në Stamboll për herën e parii në· muajin Dhietor. Tregon se gjer ku ka arritur arti i sinemasë në Turqi. Pa dyshim, filmi ka një ndrvshim mjaftë të math nga ata të shtëpive të mëdha t' europës që bëjnë filme. Ishte mjaft lark, fjal!l vjen nga pikpamia e perfeksionimit, prej filmeve të Hblywood-it. Me gjithë këtë qëndrOn në këmbë si një film i mirë. Nga pamjet filmi ishte me të vërtetë piktoreske .. dhe e pasur. Sheh njeriu

PERLATI

21 Novela

e MINERVË-s

illlllll0111....1 1"'111"'111"1"'111"':::il""''lllllllll"':::ilUlllllll"':::""::::i 1'.;:i1111111111111 ...• , L„L ... 11..11 L ... 11 l..11111..111. L...:::ill:;:::lj"''''.ij"""ll ... 1 •••••• l..11„ ll..ll .1,m, "'1'"11 urshpresue, ka nisu n këndimin, aj ka ndoshta, se nder faqet 11l..11„J e lib-ir të vogël do të gjënte 1,.

dy u ulne pr·mP tryezës

së shkri-

mbassi kishte vrejtë syt e skuq un të shokut të tij, mujti me marrë ve-ht se e kishte thirrun per t' i zbuluern ndonji sekret qi e brente. E niitre mirë: nonse misanthrop e skllav i ndjenjave të veta, ruente nji zemer të pastër. Shpesh herë kishte nevojë për udhëheqje' e kshille të mira, e Toni i ishtt gjetun giithmonë gati me to. Bile, tash ishte tue mendue se në ç'mënyrë do të zgjidhte problemin qi po çfaqrj. Mbas nji ngurrimi të gjatë, Fredi vendosi me i hapun udhë stuhive qi ndrynte në krahnuer: - Të gjithë e kemi provue at trishtim ndrydhës qi ndihet në mëngjes, mbas nji nate të kalueme nder leqet e ndonji andrre të keqe ..• Ah, por ti nuk ke asnji idë mbi lëkundjen e fortë qi vjen mbas nii andrre te bukur, t' endun me eksperiencat e gzimet e ditve, javëve dhe muejve I Uroi qi uji ngjarie aq diskurajuse të mos hyjë kurrë në banesen e gazmueshme të jetës s'ate. Uroj qi nji provë e tillë të mos perlyej jeten e kërkuej. Un vetë kam pasë fatin e zi me shijue idhnin e disilluzionit dhe të zbulimeve të tmerëshme, mbas nji andrre j4ylike të kputun teper shpejt. Po bahen tre muei plot qi u gjeta ballë per ballë me të verteta qi shkaktuen nji të zgjuem të trandëshem prei thellimeve të nji andrre, dhe efektet e vueitjeve t' etyne ditve janf! ende të forta me m'i bamun ditët ferrë I .. Ç'anderr e tmerf!shme o Zot I .. Ndigjuesi i vetëm kishte bami! syt e veshët katër, e po ndjekte kallzimin e keej historije të çuditëshme me kujdes të madh. Me gjith ket, fillimi enigmatik nt•k e kishte qitun upak në rruRë; për kundrazi ishte futun në nji pyllë të dendun dyshimesh e bem ••. ndjesh. Aj vijoj: - Në diten e pafat të 8 Qershorit të vjetit të kaluem, mendova se kishe has un vajzen ideale per mue: pata per

shtypjen se i,hte vetë pefajsija. Ishte e thjeshtë dhe e dashtun si fëmi. Jam i sigurtë, - mendova u:i atëherë - se do t'a dashtunoj marrisht ket të bijën e hirëshme të mergimit. Ma vonë, m' u desht me e ndrydhun at valë ndjesish ndër shpellat e zëmers e' ëme, qi të mos shperthente me nji herë në currila të furishem. Më dukej se do të bajehe nji padrejtsi të madhe kundrejt t' adhuruemes së vogel, po 1' i çfaqshe dashtuni pa e peehuem, pa e menduem mirë. Mbas asaj dite të pafat lë jetës s' eme, e takova dhe i shkrova shpesh ; dhe nisa me ndi, at zjarmin e kallun në zemer kah perhapei flauri, per ditë e ma teper. Por, e nd•yna rermbrenda. Nuk kaloj shum, e në krye më lindne pengimet, të eillat, eigurieht, do t'i rrijshin pritë ksaj rrymë dashtunije. Ë., oh se ç' gzim provojshe në shpirt, kur ndijshe tue vluem guximin per me mujtun ç'do tentativë të bame me vendosun nji garth në mes të vajzës së vogël të mergimit e meje. Ajo po idealizohej në trut e miia, dhe erdh nji kohë qi e dashunova marrisht. Pa ekzagjerim, ç'do ças sillte në fantazia t' ëme të smundë përftyrimin e saj, kur ishim larg njani tjetrit; ç'do minutë e ditës gjente mendët e mija tue u ëndun larg, - dhe netët shëndrrohëshin në dit. Ajo u ba jdeali dhe qellimi i jetës s' ëme, - mbretnesha e kunorëzueme e zemrës. Harrova të kaluemen dhe të gjitha marrëdhanjet, familjare e shoqnore, dhe, per nii kohë të shkurtë, jetova velem per te. Erdh d.ta e Cmnit t' ëm, e shkova në shtëpi, i mbytun në kllapi dashtunije. Të gjithë kujtuen se kishe ndrvshuem. Kur u ktheva, gjeta nii leter të shkrueme prej saj, ditën e emnit. Letra këndonte kar.gen e dashtunis, dhe un u hab;ta. E urrejta vehtrn qi nuk. i kishe hapun ze-nren ma përpara. por persri ngurrova, mbassi padrejtsija e premtimeve 1;;. rreme më ndiqte si ndonji hije e zezë mesnate. Vazhduem me u pjelrun dhe me i shkruem nj11ni tjetrit. Nuk ndjeva kurrë knaqësi me të madhe se etëhere kur letrat e mija i çojshin ngushllim në vetmin

BK SH

barin mytholoajik qi do t'i sillte harrescn e asaj andne të tmerëshme. Mbas pak minutash, të kaluem me sy të hu nl,u~ në tanësin e nii Iaqje t' errsueme, dhe kjo provë e mrame shkoj si flluskë sapuni. Si ndonji i ., dëbuem, qëndron mbi germadhat e nji të kalumje qi iisht rroposë pa u ng-ehun mirë, dhe i duket se ç'do ças mund t'i sjelli nji rrymë të furishme të natyrës per t' a shdukun fare. Ka shijuem tregjedin e helmit, kur po pregetitte qiellzen për festimet e nektarit. E tash isht i verbët e i vorfen në jetë; drita qi xhixhillonte nji herë në fund t' udhës së jetës së tij isht ehue : kandili udhëheqës isht bamë copë e grimë, posbtx nder shkambii. Si nji rrasë e ftofët voni, pellgu i kohëe e ndanë prej të rropatunave të fundit t' anderrs së hatashme. F redi drejtoj syt e njomun dhe të humbun deri tash në hapsinë, kah epitafi i rrasës qi i randonte mbi shpirt: nji vazë lulesh qi kanë nisë me u veshkun.

Të

mit kundrejt njeni tjetrit, dhe filluen pershndetjer ,., bisedimet paraprake. Toni.

o o o

Mandej u çue nga shtrati ku ishte qenë ulun, hodh librin mbi tryezë, e shkoj bri dritores. Perjashta, pemët, ndermjet të puthunash të ,hpeshta, kanë nisë me fish\:ullue symfonit e vjeshtës. Nji erë eegër bredh neper landët e fushave të hapta, tue lanë mbrapa nji ushtimë gjamuese, qi mbu-bë zemeen me trishtim të p1kuptueshem. Shtroja e blërt po ndrrohet në shtrojë t' artë, por cikli i ngjyrave nuk i zbulo ri ndonji mësheftëei F redit të huluem mbas xhamit të dhomës së tij të vogel. Vetem gjame e fundit e erës qi mbaron në nji fishkullim të prehët e të pakputun, në viset ma të largta të horizontit, han ma t' ashpër luften titanike qi i ka ehperthye në shpirt. Fredi ka dimen në shpirt. Në vazë •po ulin kryet lulet e prendv~rë,i mi të mrame. Tek e mramja erdh dhe shoku qi pritte.

të katundit ku ajo banonte. Letra të gj!ltll, të kandshrne, gati fëminore, me shpresë se ma vonë do të nisëshe serin e letrave serioze. Dhe letrat e seja ishin të njillojeshme. E dijshe, natyrisht, se Fati ruente në parzem të vet dhe per mue, kujdese, idhnime e lot; por fuqit e mija parapase nuk amjten me i hedhun dritë zhvillimeve qi po më pritëshin... Herë he rë zani i kputej prej të fëshameve të thella. Toni taehma kishte mbetun shtang Gjethët e verdl'lë, rue fluturue prej pemëve, ndeshëshin ndër xhamat e dritoreve, si me qenë tue kerkuem strehë, por as ajani as tjetri nuk i shef, me gjith qi shpesh here çojnë ,yt nga dritorja. Perveç Tonit, i cilli lrohë mbas kohe shikjon shokun e vet dhimbëshem, syt i kanë gati gjithnji për tokë kur vazhdon bisedimi, - Mas u habit mbi ç' ka due me të zbuluem tashti.. , Por, dhe sikur të habitesh, ti nuk ke për të psue lëkundjen morale qi ka shkatrrue per gjithmonë themelet e qenjes e' eme... Vajza e eme e ambel dhe e bukur, po shiue zemren e saj pe, ... pare I •.. Po, per pare. , • e mue më dukej nji gja krejt e pabesueshme. Nuk do t'a banoj kurrë at mramje kur zbulova ket ndryshim të çuditëshëm. Ajo mramje ka qenë fillimi i anderrs ma të tmerëshme të jetës e' eme. Ngjarjet mandej mueme nji zhvillim të rrëmbyeshem. Mbas disa ditësh e poqa persri. Më dukej sikur nl!k ishim p{per shekuj e se aio kishte bamun metamorfoza të habitëshme. Kishte humbun njomsin r. rinis dhe ishte zbemun; syt c saj, nii herë burime bukurije e pafajsije shndritëse, dukëshin të terun e të zbrazët.Më merrte malli per at të qeshun të perzemert, qi ishte shëndnue në nji gaz ironik e aspak të natyrëshem. Mjerisht, kuptova se ç' ka kishte ngjamun. Rinija, - e lilë, e sinqertë, dynamike dhe e bukur - kishte lanë lamtumiren e fundit. E jehona e melodive të mrame po prekte në zëmren e zëmres së saj, nji notë nostalgjike të thellë. lshem qenë trathtue I .. Letrat e mija m' u dukëshin apoteoze të pameritueme, dhe mallkova njimi herë vehten qi kfshe shpenzue kot nji 'tl:i~ar të paçmueshem ndjesish e dënesësh aq të thjeshta e të sinqerta. E tash, qi andna e trishtueshme më ndanë si ndonji pellg prej idylit të ndrydhun, giindem si në njj ani të brishtun në mes foqeanit. Nuk mund të pajtohem ma me je-ën. M' asht

shterrë dhe e mramja p-kë interesimi per zhvillimet e ndryshme të saja. As njerait nuk m' inspirojnë ma besim e respekt... Jam i humbun. · Atëherë çoj dy sy të lodhun, për mei p-ishue mbi vazen e lul„ve n' oxhak; u mundue me i P'" hovin lotëve qi i shkuen faqeve rrëkaji-. Ato lule janë kujtimi i mram i atij bashkimi të pafat I pruni vetë në dhomë nji ditë km erdh me më namun. Janë simboli i trathtis dhe i hoveve të nxeta të zëmën s' eme ! ... Trathtija ngadhnyese! Ah ,a herë më vjen me Hakun përjashta at tubë të mallkueme, por, me nji hecë më kujtohet se me te do të flak dhe emblemin e ziarmit të kuq, të cillit pa ndonji kursim i kushtova ~jakun e e zëmers s' ëme, E prendej, aty do të rrijnë deri sa të thahen e të veshken kryekput. A i shef? ~ Kanë nisë me perrulun kryetl.. Kur të rrudhen krejt, do t'i thermoj fletëz per fletëz e do t'i haj pluhun; ket do t' a ruej në nji kuti të posaçme ei visar. Mandej, nder net dimni të stuhishme të kohës e' ardhëshme, atëherë kur do të përpiqem me ulun gjiret e furtunëve të shpirtit, do të çeli kutin e pluhunit të parfumuem, e cilla kil me rujtë të bashkuem nii thesar ndiesish me shpagimin e trathtis, për me ngjallun kujtimin e anderrs së fosilizueme. Shifl.. Ato po e ulin kryet gjithnji., .. Rrëfimi kishte mbarue. Toni, me krye të pështetuo nde, ehplaka të duerve, nuk mujti me çelë gojë, Mbas pak kohe, murmuroj vetëm: "Se keq I.. Sa keq I. . ., Mandej u çu-ne të dy e duelne përjashta, pa folun. Ecëshin rrugës si të hutuern, pa ndonji qellim. Toni i kishte qitun krahi o Fredit, dhe e shikjonte nga nji herë ndër sy, si të donte me zbuluem mysterin e tyne. Tjetri shifte tue kalue udhës figura n:jerzish, por jo njerz. Mbas pak kohe arrijten nder fushat jashta qytetit, dhe Toni nuk i u nda ma shokut të gjithë mbasdreken e gjatë, tue u mundue, me kshille, me i kthyem shijen e humbun të jetës.

min e sendeve, të ciltat, sidomos në kto d-tët e fundit, i gjente të hedhuna poshtë e përpjetë, pa farë kujd si. Lampa, qi trajtonte në mur nji silhuette fantastik të luleve, kishte mbushun dhomen me hije të kryqzueme. Tash çoj kryet ngll. libri P'" meshëlodhun syt mbi vaz e n e luleve t'adhuruÇudi I A ishin përtri mun në nji mënyrë të mrelc:ullueshme, në njomsi e ngjyra~ Nuk i besoj dy syve të tii, pa shtrimun doren deri te oxhaku. Zonja e shtëpis, qi din mirë detyrët e veta, ka ndrrue tuben e veshkun, me lule të freskta të lcputuna nga kopshti

BK SH

vorfnuese

o o o

1 eaj.

NOLOCUS

PROYERBE I[ ZGJEDHURA PËR MARTESË

' lf'I

ë do që lumtërohesh në mar tesën t'ënde, mer nuse të dhës s'ate. "1

..b...

(GREKE)

Grnaja e mirë, e mban burrin gji. thënjë si musafir në shtëpia e sajë. (TURKE)

Pere se të martohesh mejtcje mirë, pse me martesën do të lidhësh një nyjë që nuk ,gjidhet kolaj. (ISPANJOLE)

Gruan, kalin dhe qenin duhet t'e kesh gjithnjë nga rac' e mirë. (ARABE>

Vajzën jepe në Aullë, nusen mere -të fisme. l;HQIPE)

Shokun e jetës më mirë t'a kesh të moshuar dhe të të kënaqë shpirtin, se sa të ri e të të thiej zemrën. (INGLEZE)

DO të rrosh i lumtur? Para se të martohesh hapi syt mirë, dhe passi të martohesh kujdesohu që t'i kesh gjithnjë të mbvllura. ([RLLANDEZE)

Mbas nji shetije të gjate, po kerkonte përsri habitje nder fletët e librit. Dhoma tash ishte ma e rregullueme: gjithshka gjindej në vend të vet. Zonja e shtëpis shpenwnte gati nji orë për ç'do ditë në pastrimin e në rendi-

Në do xhelat për vehte. martohu me vajzë shumë të përgdhelur. (INGLEZE)

Kush martohet për pasuri, e shet shum lirë independencën e tij. (ISPANJOLE)

MINERVA E SHENDETtSJ

Mësim .pratlk nga Italia Tuberku,lozi,tifoja, pesta, kolera dhe shumë sëmundje të tjera përhapen me anë të mizave. ~ - Një mënyrë e re, e lehtë dhe e lirë për cdukjën e mizave.

'""i ~I

PROVERBE TE ZGJEDHURA PËR MARTESt

Kush martohet me shpejt pendohet.

ngutsi,

Nga gojdhenat e popuJ.1e

u-hrijuc ~ruaja

-1111 ër n.

krijimin e gruas ka një gojëdhëne indiane. e cila, besa, t'i përshtatet krejt së

l..od duket

vërtetës : Kur Perëndija e zjarrit deshi të krijojë gruan, pa me dëshpërim se të gjith' materialin që kishte e kishte harxhuar për krijimin e burrit. Atë herë për të krijuar gruan, u-detyrua të marë ecjen e dredhur të gjarpërit, të dridhurit e barit të njomë, ballësin' e kallames. freskësin' e trëndafilit, lehtësiu' e gjethit, syrin e zorkadhit, shkëlqimin e rezeve të diellit, mos qëndrimin e erës, ëmbëlsin' e mjaltit, ashpërsin' e tigrit. flakën e zjarrit, zërin e bylbylit dhe dinakërin e dhel· përës . . . Kështu me të gjitha këto krijoi gruan, mC të bukurën e krijesave të sajë, e cila stolis botën dhe shtëpinë.

shum

(GJERMANE)

Kush martohet nga dashuria i siguron vetëhës net t'ëmbla dhe ditë të idhura e të ftohta. (FRANCEZE)

Të ndershmit martohen me kohë, të diturit nuk martohen kurrë. (GJERMANE)

Që të rrojë e lu~tur një familje duhet të përngjajë shpendve shtëpiake, ku, vetëm këndezi këndon dhe pula rri në heshtje. (ISPANJOLEJ

BK S

ani shpejt bëra një udl{ëtim studimi n' Itali, për të parë 11 veprat e bonifikimit që janë kryer. Këto janë vepra kolosale e ma· dhë,htore. Bashkë me tharjen e tokës, q' e quajmë bonifik-im, vijnë dhe punimet b"ygjenike, bije fjala lufta e malarjës e të tjera. N{ë nga luftërat që më tërhoqën vërejtjen n'ltali ësht ajo që bëjnë kundër mizave, që s'na lënë të qetë në verë as në shtëpi, as në zyrë, as në kafene. · Kur shkova në T erracina, një qytet afër detit dhe nj' a I 00 kilometra lark Romës. mjeku i Bashkisë më dha disa shpiegime interesante mbi luftën kundër mizave. - T erracina, më thotë doktori, vuante shumë nga tifoja. Studimet treguan se kjo sëmundje përhapet nëpërmjet t'ujit, të kanalizimit dhe të .. mizave Na u-desh, pra, bashkë me punimet në fushë të tjera, t'i luftojmë mizat e t'i zhdukim. Këtë luftë e bëjmë me dy mënyra : I - Mënyra e tërthur.të ;;.\,të izolimi i qytetit nga shtallet e 111a plehrat, sipas sistemit Beccari. Kemi bërë vënde të gjëra, si furra ku plehrat i lëmë 20-30 ditë, të mbyllura brënda. l. - Mënyra direkte është përdorimi i një lëngu i cili bëhet duke trazuar ~jë ,asi sheqer të pa-rafinuar me disa gjëra kimike. Ky lënk quhet Miofonina Berloze. Një litër nga ky lënk e përzjejmë me pesë litra uj, dhe me anë ·të një pompe nga ato me të cilat ·hedhim gur kali vreshtave,

lagim disa dega drur.i me gjethë. Pastaj këto dega i varim kudo që 'ka miza në qytet. Miza tërhiqet prej sh-qerit dhe vete në gjethët. Helmohet dhe ngorth brënda 15-20 minu · tave. Për shtëpi. këtë lënk e përdorim kështu : marrim pemë të kalbura dhe i vëmë në tabak. pastaj. i përckatim me Miofoninë . . . Lëngu është fare i lirë, Bashkija e jonë harxhon çdo stinë gjer më l . 50 • 2 liretta për çdo frymë Dhe sikundër e shihni s'kemi miza në qytet. Sa për shtëpitë private, ky lëng kushton shumë më pak se çdo bar që përdoret për të shdu kur mizat .•• Kur u-ndava prej mjekut të Bashkisë së T erracinës, nuk më hiqej nga mëndja. përl"'ra sbembëllë< së gjallë se kujdesi i burrave , me të vërtetë i çkulte ... misatl R. B,

HYGJEN

.,.

PER SHTËPI

Me një shulë, nuk ngehet shtëpia. (KINEZE)

Shtëpi e vjetër, shum mi: gunë e vjetër, shum morra (GJERMANE)

N'është se do më digjet shtëpia·, le të ngrohem të paktën në zjarin e sa·jë. (SKOÇEZEJ

Kur çdo ·amvis të fshinte përpara shtëpis së tij, të gjithi rrugët do të ishin të pa-stra. (OLLANDEZE)

Gjysëm ,htëpi, është gjysëm ter.

,kë-

(INGLEZE)

Edhe ay që djeg shtëpia e tij, difka fiton: Trëmb mitë, ngrohet edhe vetë. (/SPANJOLLE) PËR

MIQl:.SINË

Miku me të cilin u - zure dhe pajtove prap është dyfish armik.

(INGLEZE)

Njeriu pa miq është gjysërn njeri. (GJERMAN_E)

Miku që pranon të gjitha s~ercal t' ona, është armik i mshehtë. · (JRLLANDEZE)

Një mik është një në dy kufoma.

shpirt

brënda

(ARABE)

MJNERVA

vet" na praliki.,At jemi axl,aminj në punë riviste, e cila është ehum e komplikuar dhe dO organizim të fortë. Mirë~po i tillë oraeeiaim do l>a~a boll. Ku t' i gjejmë) .. këtë c-genizim ne do t'a mëkëmbësojmë duke rahur mëndjen e du~e u u-stërvitur, Passi s'na. mungojnë njohuritë rheorike dhe pak njohuri pretike e vjetër, besojmë se do të t'e fitoj· më shumë shpejt eksperiencën e duhur. Kini ngC të preeni, o lr:ëndonj~s.'· Pse jeni të n-ëoçur „ dulr:e pasur në dorë numurip I të MINERVË.-S do të mendoni se U I ështl më mirë se O-ja I ..

Cingografija <>he arti tipografik

Redai.sija dl.e administrata e MINERVE-1 kanë, përbri të metave të tyre. edhe ca cilësira të mira. Dy ng11. këto janë: vet-tritika objektive dhe të folurit haptas. Kështu l:emi nderin t' ja u bëjmë të ditur këndonjësve se kemi frikë se mos nuk e arrijmë dot shpejt qëllimin e botimit të MINERVE-s, q' ështe të bëjmë një reviltë pos; ato t• Evrop!s, së rial.u nga pikpamja e fonnës. MlNERVA E para kemi frikë se mos shtëpija e ctnkogratuë Kosturi nuk do t' i bëjë Alekdot1 dot mirë ldi1hetë-, kurse duhet me doe-mos q• klishetë të bëhen të mira, sepse për n lryshe qëllimi i ilustratës humbet bO për I 00 që dhe sepse ne nuk jë usta i math në çështje grash duam as - pak t' i bëjmë jashtë kliehetë. lëvdohej në një sallon se ka Jashtë, bije fjala n' Athinë, klishetë pasë lumtërinë të mos takojë, kurrë për veç që bëhen shumë të mira, jant! në jetën e tij, grua të shëmtuar. shumë të lira dhe hëhen shumë shpejt, Atje ndodhej edhe një grua me lrurse këtu ne fotografitë i kemi dorëzuar në 25 Korrik dhe i muarëm në hundë të madhe e të shtypur keqas, 14 Gusht. Kështu 5 mund të vazhdojë e cila i tha: puna. Po në kemi menduar · ee: kur velë - Shëkomëni dhe mua një herë, në që po bërtasim për ekonomin kombëta· e po mundët mos më quani të shere dhe për mbrojtjen e industrisë së vën- mtuar! dit, si mund të nxjerim jasbt me duart Ay pasi e shikoj pakëz, po me t' ana nja 500-600 franga ar në muaj ) Dhe shqiptarët po t' i bëjnë jashtë kli- kujdes, i u përgjgj: - Ju, zonjë, jeni një ëngjëll i rënë sberë, einkografija ai do të përparojë në ::,hqipëri) .. prej qiellit, i cili, duke rënë në tokë Po publiku s' do të dijë nga këto e përplasi . . . hundën në dhe I gjera: ay do revistë të mirë, me ilusNga Jeta e Tirani!• trata të qarta e të gjalla. Po të mos i bindemi, e' na e blen revistën, kurse kjo është një nevojë. .eJTOl\l-~l~lf,1 Këtë problem do të përpiqemi t' • zgjiSH;t'J,5~(Ac\. ·I dhim bashk me Z-in Kosturi ose • . . në Athinë apo në Bari . . . Këndonjësve u kërkojmë një afat prej një muajsh •.. E dyta arti tipografik s'është perfeksionuar në Shqipëri. Me gjithë këtë ne, siç nuk bëjmë kli1he jashtë, ashtu nuk mund t" a shtvpim jashtë revistën. Ndryehe do të dilte në shesh jo nji punl 3hqiplfare po puna e nj'a dg .,hq;1>tarve,e blrl jasAll. Sa para bëa. ~ , . Do të përpiqemi me gjithë fuqi, pra, që të bëhemi shkak edhe për mirisimin e artit tipografik në Shqipëri, Për këtë kemi shpresa të forta nga Shoqërija STAMLES. Po të metat e rivistës ,· onë nuk dhin vetëm nga arsyet e 11ipërme: edhe

~jer:iu

j',i

f Jt,nnftti

BK S

UrJ

&":::'J ransua Jozefi, i cili në jetën e tij 11.111 është treguar monarku më zëmërbardhë e shpirtmath i kohës. me një rast që s'e mbaj mënd tani, dekretoi një falje të përgjithëshme duke u a falur gjysmën e dënimit të gjithë të burgosurve. Në një komunë të mbretrisë ishte burgosur një njeri me burgim të për. jetsbëm. Autoritetet, pra, dhanë .e muarën, po s • gjetën ndonjë menyr~ se si lë zb~tohej urdhri i falje, gjy• smake edhe për këtë të dënuar. kërkuan instruksione'} nga qendra, e cila, pa, ·;;,jaft kohe u•përgjegj duke thënë se mos e mërzisin qendrën duke pyetur gjëra që u përkasin eut~!riteteve të vë.ndit 1 Këta të !undit.' të dëshpruar keq pse s • gjenin dot një possibilitet pë·r zbatimin e dekretit mbretnor. vendosën të thresin një plak që ronte në një katund afër, i cili plak quhej shumë i mënçur. Kur erdhi plaku dhe ja kallzuan dëshpërimin e tyre, ay qeshi: - Rasti i këtij njeriu të dënuar për jetë nuk di pse ja u loth mëndjen kaq, kurse puna e tij është fare kollaj : ay duhet që një ditë të ri në burg e një ditë jashtë. i lirë I ..•

~mnfolija

ne-

~ajJa

e shemfmrr

m jë vajzë e shëmtuar dhe e plakur, LLJ hyri

në një tren, dhe duke parë një kompartiment të zbrazët, i thotë nëpunësit të trenit- A mund të jem vetëm, gjatë dhëutimit, në këtë kompartiment ) Nëpunësi i përgjigjet me ëmbëlsi : - Fare kollaj zoju,hë : mjafton vetëm që në çdo stacion. ku qëndron dhe niset prap treni. t' a nxjemi një h~rë kokën jasht dritores I ... Drejtor-Pirgjegjis:

NEBIL

ÇIKA

Lithotipografia "STAML~S„

~ë

elegantat Më të

mirat

Më të fort

BK SH

illl':11,;11111111'11:::'lllv , lillii111111!,,[llllllli,

67101 M. OP.R.RI Në Rugën

28 Nëntor

MINERVA

Në numrin e c>ytë . . •.... e shpallë një

KONKURS fOTOGRAFIJE PAMJESH SHQIPTARE

Shihni hollësirat në

tumrin e c>ytë

·,v.

MINE

F ~

ti..

SPECIALISTE

Qethje

'fr

Luna Park

flokësh

Ondunasion

F 'fr

VJENEZE

Karshi Kinemas Nasjonal

Manykur

~ F 'fr

~ ~

Pijet

Sallon

për

burra

e gra

FUAT TOMINI

Gjellë të shijëshme Lirësi

BK S

RRUGA MBRETNORE

më të mira

'fr

shëmbëllore

Zbavitjet

e dobishme

të

MINER.VE-s

Konkurs Nr. 1.

1 ....

8 9 .

2 .. 3 . 4 .

10. j)~J?,:.1!.TL.

5._!;:t,1'-1?,,f\1..t(

6 .

N_./\_N./L

I I. 12 ... 13. 14.....

a, a, bal, den, di, dorf, e, eu, er, fran, ga, ga, gner, go, gre-: hu, kli;,- lo, Iu, ly, -na, na, ~ ~· -;e, ne, ni, o, o, qi, ri, ri, ron, te, ti, ti, tik, tus, wa. - Prej 39-Rr-;:;kj•.vektu sipër do të formohen 14 ljalë me kuptime që janë më posht, Germat e para të këtyre 14 fja1ëve duke u-kënduar nga I gjer më 14 formojnë emnin e nji poetit me famë. I. Kompositor musike, 2. Opera prej Verdit, 3. General german, 4. In ventori i Rrufe pritses, 5. Patriot italian XIX shekull'. 6. Pjesë Mathematike, 7. Roman prej Zola-s, 8. Lumë në Francë, 9. Shtete në Balkan, I O. E kunderta e 01.sidentit, I I. Opera prej Verdit, 12. lmperator Romak, 13. Poetë Francea, 14. I hiri Anchise-it.

1 2 .... 3. 4 ... 5.

Konkurs Nr. 2. .

6.'

a, an, can, ga, 1, ka, ka, lau, li, ne, 01, m, ra. s~. sar, tan, te, tra.

Prej I 8 Rrokjeve ktu sipër do të larmohen 6 fjalë me kuptime që shënohen më posht. Germat e para të këtyre 6 fjalëve duke u-kënduar nga I gjer 6 formojnë emrin enjë mbreti që ka vdekur në vietin 453. I. Kryeqytet a' Asi, 2. Qvtet n' Itali. 3. Liqe n' Afrikë, 4. Lum i vogël në Bavierë, 5. Qytet në Svicer, 6 Qvtet në Hispani.

Zgjidhjet e problemeve duhet të na dërgon:n gjer në 3 I gusht. Emrat e I O vetëve që do të për . gjigjen më parë do të shpallen.

;

) ('

MI NERVA

-----~------·

-·-

- - - - -"· -

--Vil

Orë xhepi Radio

Z EN I T H

ODEON

Maqina Shkrimi IDEAL dhe ERRIKA

NUVOTE

XHE~e.';.TN~~~FOI o

BK S

MAGAZETit

Manifaktuë

- Nouveate

SHEKO Tiranë-Korçë

Çmime me të lira se ku do në Shqipëri

MI NERVA

:f11Aa-<f:ipografia-: -e pcsuro, më e mburuurc

~ë

6he e nefrrreju

BK S

:Xë Shqipëri

l-1::~;!1u-1 ••••••• m