01.qxd
2008-01-11
20:55
Page 1
AKCJONARIUSZ GIEŁDA EDUKACJA ANALIZY
ISSN 1644-3004
1/2008
Partnerzy wydawnictwa
RAFY NA RYNKU KONTRAKTÓW TERMINOWYCH Praktyczne aspekty inwestowania w instrumenty pochodne
SZTUKA RESTRUKTURYZACJI Wywiad z Prezesem BBI Capital NFI Dawidem Sukaczem
Manipulacje na polskim rynku
Od jednej akcji do absurdu
42_47.qxd
2008-01-16
18:53
Page 3
Największe spotkanie inwestorów indywidualnych w Polsce
Konferencja WallStreet
8
12
6-8 czerwca 2008 r. Hotel Mercure Kasprowy, Zakopane
Nie może Cię tam zabraknąć!
2_3.qxd
2008-01-16
17:35
Page 3
OD REDAKCJI
Spis treści Kupić, zrestrukturyzować i sprzedać, wywiad z Prezesem BBI Capital NFI . . . . . . 4
Rok 2008 będzie dla giełd bardzo trudny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Podium - III kwartał 2007 r. . . . . . . . . . . . 10 Relacja z konferencji Profesjonalny Inwestor 2007 . . . . . . . . . . . . 16 Relacja ze szkoleń ATK i NewConnect . . . 18 Fuzje - korzyści czy problemy dla akcjonariuszy? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Kraje wschodzące w natarciu . . . . . . . 22 Wyniki Ogólnopolskiego Badania Inwestorów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Manipulacje - od jednej akcji do absurdu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
Szanowni Czytelnicy
Michał Masłowski
Oddajemy do Państwa rąk kolejny numer Akcjonariusza - oficjalnego wydawnictwa Stowarzyszenia Inwestorów Indywidualnych. Państwa lekturze szczególnie polecam artykuł Konrada Smoka dotyczący manipulacji giełdowych (str. 26-27). Jest to temat niezwykle interesujący drobnych inwestorów, których nieświadome działania wykonywane w dobrej wierze, często mogą kończyć się sprawami w sądzie. Chciałbym też poinformować osoby, które być może przegapiły poprzednie numery Akcjonariusza, że trzy ostatnie wydania znajdują się na stronie SII: www.sii.org.pl (w dziale Edukacja) w formie plików pdf do ściągnięcia. Dla osób niezrzeszonych w SII obowiązuje niewielka opłata, dla naszych członków cena wynosi 0 zł. Jednocześnie chciałbym poinformować, że być może od przyszłego numeru zmieni się sposób i zasady dystrybucji Akcjonariusza, nie zmieni się tylko jedna rzecz: zasada iż Akcjonariusz dla członków SII dostarczany jest za darmo.
SII Poleca - Recenzje książek . . . . . . . . . . . 28 Nowa spółka budowlana w drodze na GPW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 Podsumowanie rynku IPO w 2007 r. . . . . . 30 Podstawy wyceny wskaźnikowej . . . . . . . . 34
Po raz kolejny chciałbym Państwa zachęcić do korzystania ze strony internetowej Stowarzyszenia Inwestorów Indywidualnych. W grudniu 2007 roku uruchomiliśmy na naszej stronie internetowej Forum dyskusyjne SII. Znajduje się ono pod adresem http://forum.sii.org.pl W szczególności zachęcam do wypowiedzi o Akcjonariuszu, co chcieliby Państwo przeczytać, z jakimi tematami się zapoznać w kolejnych numerach.
Praktyczne aspekty inwestowania na rynku kontraktów terminowych . . . . . . . 40 Podstawy Teorii Fal Elliotta . . . . . . . . . . . . . 42
AKCJONARIUSZ Kwartalnik Stowarzyszenia Inwestorów Indywidualnych Redaktor naczelny: Michał Masłowski Zastępca redaktora naczelnego: Konrad Smok Redakcja: ul. Długopolska 22, 50-560 Wrocław telefon: +48 (0) 71 332 95 60 telefon/fax: +48 (0) 71 332 95 61 Reklama: Kamil Karpicki, tel. 604 122 664 kkarpicki@sii.org.pl internet: www.sii.org.pl e-mail: akcjonariusz@sii.org.pl Opracowanie graficzne: Tomasz Baziuk Wszelkie prawa zastrzeżone. Powielanie wyłącznie za zgodą wydawcy. Redakcja nie zwraca tekstów nie zamówionych oraz zastrzega sobie prawo do ich skracania i redagowania. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść reklam.
Znamy już datę najbliższej konferencji WallStreet. Jest to 6-8 czerwca 2008 r., a konferencja tradycyjnie odbędzie się w Zakopanem w hotelu Mercure Kasprowy. Mam nadzieję, że przyjęta formuła konferencji jako największego spotkania inwestorów indywidualnych w Polsce przyjęła się. Wierzę, że w tym roku również w większości spotkamy się na WallStreet. Jeżeli mają Państwo szczególne życzenia co do zawartości merytorycznej zbliżającej się konferencji prosimy o propozycje i uwagi na Forum SII w dziale poświęconym projektom organizowanym przez Stowarzyszenie Inwestorów Indywidualnych. Życzę Państwu miłej lektury. Michał Masłowski
1/2008 Akcjonariusz 3
20_21.qxd
2008-01-16
17:44
Page 4
FELIETON
Fuzje Konrad Smok, SII
- korzyści czy problemy dla akcjonariuszy?
P
rzy okazji kolejnej publikacji na - czytaj - ile w opiłamach Akcjonariusza chciałbym nii spółki przejmuzwrócić uwagę na szereg problejącej warte są pomów, z jakimi musi zmierzyć się siadane przez ininwestor indywidualny w przypadku fuzji westora walory. przedsiębiorstw notowanych na GPW. Na potrzeby fuzji Można chyba zaryzykować stwierdzenie, i wymaganego że w większości połączeń spółek kapitałow związku z tym wych zabieg taki wychodzi im na dobre, planu połączenia co z kolei przekłada się na zyski akcjonaspółki korzystają riuszy. Korzyści płynące z połączenia mozazwyczaj z usług gą być znaczne: tworzący się podmiot firm audytorskich. Wycena obu spółek uzyskuje nierzadko dominującą pozycję dokonywana jest przez biegłego z zakresu w danej branży, wyceny przedsiębiorstw. wzmacnia swój wizeruNa tej podstawie okrenek w oczach klientów Zarządy dysponujące wy- ślany jest stosunek wyi kontrahentów, zwiękmiany akcji spółki ceną swoich przedsięsza możliwości rozwoprzejmowanej na akcje biorstw nie są w żaden ju. Wszystko to prawspółki przejmującej. da, jeśli mamy na uwaPrzy określaniu wartosposób zobligowane do ści podmiotów dochodze długi horyzont inwestycyjny… podawania wyników au- dzić może oczywiście W praktyce (oraz do różnicy zdań, w krótszym okresie in- dytu do publicznej wiado- zwłaszcza wśród inwewestycyjnym) okazuje storów bezpośrednio zamości przed złożeniem się, że fuzja dwóch interesowanych ilością ich do sądu w formie pla- akcji, które otrzymają spółek może narazić inwestorów na wymierne za dotychczasowo ponu połączenia. straty. Okazuje się taksiadane walory. Tak że, że sama idea połąwięc, jeśli podany do czenia się spółek nie jest dla akcjonariuwiadomości parytet nie satysfakcjonuje szy mniejszościowych największym proakcjonariuszy jednej ze spółek, naturalna blemem. Najwięcej wątpliwości budzi najest chęć zapoznania się z argumentami tomiast ustalenie parytetu wymiany akcji przemawiającymi za podanym rozwiąza-
Inwestorzy niezadowoleni z parytetu zawsze mają możliwość zagłosowania przeciw uchwale o połączeniu na WZA.
20 Akcjonariusz 1/2008
niem. I już na tym etapie pojawia się pierwszy z wielu problemów, na jakie natrafia inwestor indywidualny posiadający akcje spółki, która ma uczestniczyć w fuzji: Zarządy dysponujące wyceną swoich przedsiębiorstw nie są w żaden sposób zobligowane do podawania wyników audytu do publicznej wiadomości przed złożeniem ich do sądu w formie planu połączenia. Pojawia się oczywiste pytanie: dlaczego spółki nie ujawniają dokonanej wyceny? Otóż, nie ujawniają, bo nie muszą. Jednak zasada „to co nie jest zabronione, jest dozwolone” nie powinna stanowić wyznacznika przyjmowanych reguł działania na rynku kapitałowym. Do akcjonariuszy trafia więc finalna wersja wyceny, często bez argumentacji co do istotnych zmian w wycenie poszczególnych części majątku Uważny obserwator mógłby powiedzieć, że inwestorzy niezadowoleni z parytetu zawsze mają możliwość zagłosowania przeciw uchwale o połączeniu na WZA. Jednak, co jeśli dominującym akcjonariuszem w przejmowanej spółce jest właśnie spółka przejmująca? W takim przypadku na WZA podmiot przejmujący przegłosuje korzystną dla siebie uchwałę. Akcjonariuszom zgłaszającym zastrzeżenia do przedstawionego parytetu pozostaje jedynie zaskarżenie uchwały połączeniowej w sądzie. Niestety, art. 509 §3 Kodeksu spółek handlowych mówi, że uchwała połączeniowa nie podlega zaskarżeniu ze względu na zastrzeżenia dotyczące wyłącznie stosunku wymiany akcji. To nie koniec wątpliwości. Jak wspomnia-
20_21.qxd
2008-01-16
17:44
Page 5
FELIETON
no, na potrzeby planowanej fuzji spółki na uwadze znaczne różnice zdań pomięprzygotowują plan połączenia (zawierajądzy analitykami, biegłymi oraz inwestoracy m. in. parytet wymiany akcji), który mi, w kwestii rzeczywistej wartości spółskładają do właściwego sądu rejestroweki. To z kolei pokazuje, jak ważna jest go. Plan połączenia musi być następnie możliwość weryfikacji pierwotnie przedzbadany przez biegłego. Wydaje się więc, stawionej wyceny wraz z kompleksową że akcjonariusze mogą liczyć na weryfikaargumentacją. cję planu połączeniowego przez kolejną Jakby dotychczas poruszonych dylematów instancję. W tym momencie wyraźnie nabyło mało, inwestor może napotkać rówleży zaznaczyć, że to sanież problemy natury me spółki mogą wniopodatkowej. W moskować o wyznaczenie mencie sprzedaży akcji konkretnego biegłego, przejmującej, Wątpliwe jest, aby biegły (spółki który ma przeproktóre inwestor otrzymał wadzić badanie oceniający swoją własną za dotychczasowo poplanu połączesiadane walory spółki wycenę miał do niej nia. Jak nieprzejmowanej) biura trudno się maklerskie do kosztów domyślić, jakiekolwiek zastrzeżenia. uzyskania przychodu z reguły zaliczają nie cenę nabyjest to ten cia, ale wartość nomisam bienalną akcji. Dla przygły, który wcześniej sporząkładu: inwestor kupił 100 akcji po 100 zł, dzał plan. Wątpliwe jest, że które następnie na mocy parytetu zostały będzie miał najmniejsze zawymienione na odpowiednią ilość walostrzeżenie do sporządzonego rów spółki przejmującej. Otrzymane akprzez siebie dokumentu. Powyższe stwiercje inwestor następnie zbył. Jednak biuro dzenie nie ma na celu podważenia rzetelmaklerskie nie określi kosztu uzyskania ności osób sporządzających wycenę daneprzychodu na poziomie ceny nabycia (w go przedsiębiorstwa. Warto jednak mieć naszym przykładzie 100 zł), lecz jako
wartość nominalną akcji spółki przejmującej (czyli np. 1 zł). Nie trzeba chyba dodatkowo wyjaśniać, że naliczony w ten sposób podatek będzie znacznie większy niż kwota rzeczywiście należna fiskusowi (uwzględniająca rzeczywisty koszt nabycia akcji). Również w tej sytuacji inwestor jest zdany na samego siebie, musi bowiem wystąpić do urzędu skarbowego o zwrot nadpłaty podatku (którą to oczywiście musi udowodnić). Inwestor jest zdany na samego siebie, musi bowiem wystąpić do urzędu skarbowego o zwrot nadpłaty podatku (którą to oczywiście musi udowodnić).
22_23.qxd
2008-01-16
17:45
Page 2
FELIETON
Perspektywy długoterminowe rynków światowych
Kraje wschodzące w natarciu
Roland Paszkiewicz, CDM Pekao S.A.
W
ostatnich latach inwestorzy wiele uwagi poświęcali zmianom zachodzącym w globalnej gospodarce. Pierwsi, którzy zauważyli, że początek XXI wieku przyniósł fundamentalną zmianę w stosunkach gospodarczych i trafnie zdiagnozowali konsekwencje tych zmian, znaleźli żyłę złota. Kilka lat temu, gdy do powszechnego użycia trafił akronim BRIC, większość inwestorów podchodziło sceptycznie do tez, postawionych po raz pierwszy przez bank Goldman Sachs w 2003 r.. Jednak ostatnie cztery lata pokazały, że coś, co wydawało się marketingowym chwytem, okazuje się być samospełniającą się przepowiednią. Nikt chyba nie przewidział, że wzrost znaczenia rynków wschodzących dla światowej gospodarki będzie tak dynamiczny, chociaż patrząc z dzisiejszej perspektywy, symptomy takiej sytuacji były wyraźne. O zmienia-
jących się globalnych realiach inwestycyjnych świadczyły działania rosyjskiego i chińskiego rządu kilka lat temu. Wypychanie zagranicznych inwestycji i faktyczna renacjonalizacja części gospodarki oraz zaostrzanie kryteriów przyznawania zezwoleń lub koncesji dla zagranicznych inwestorów, najlepiej obrazowały rosnące ambice tych krajów. Dywagacje o konsekwencjach urzeczywistnienia się tez postawionych przez analityków Goldman Sachs zapełniły już liczne strony gazet i książek. Można jednak odnieść wrażenie, że udowadnianie słuszności koncepcji postawionych cztery lata temu, wykorzystywane jest głównie do przekonywania potencjalnych inwestorów, jak perspektywicznym rynkiem inwestycyjnym są kraje wschodzące. Warto jednak zastanowić się głębiej, jakie mogą być konsekwencje spełniania się tez Goldman Sachsa dla rynków kapitałowych.
Demografia wymusi przepływ aktywów U podstaw założenia rosnącej roli krajów wschodzących leży kwestia demografii. Teza, przy zachowaniu zdrowej struktury demograficznej, zakłada ujemny przyrost naturalny w krajach rozwiniętych oraz rosnącą liczbę mieszkańców krajów rozwijających się. W oczywisty sposób powyższe założenie nie oddaje sytuacji wszystkich krajów rozwijających się, ale w przypadku tzw. „emerging markets” można uznać je za prawdziwe. Spełnienie się tego założenia będzie skutkowało naturalnym przepływem aktywów pomiędzy krajami rozwiniętymi i rozwijającymi się. Według szacunków Morgan Stanley Research dwa państwowe fundusze emerytalne: amerykański (Social Security Trust Fund) i japoński (Pensoin Bureau) posiadają aktywa o wartości przekraczającej 3,5 biliona dolarów. Koniec aktywności zawodowej powojennego pokolenia „baby boomers” będzie skutkował zmniejszaniem się tych aktywów. Ich miej-
22 Akcjonariusz 1/2008
U podstaw założenia rosnącej roli krajów wschodzących leży kwestia demografii.
sce wypełnią powiększające się oszczędności mieszkańców krajów posiadających bardziej optymistyczne scenariusze demograficzne. Ze względu na fakt, iż w większości tych krajów przepisy dotyczące oszczędzania na świadczenia emerytalne są sformalizowane tylko w niewielkim stopniu, można spodziewać się, że proces ten nie będzie przebiegał bez zakłóceń i wstrząsów na polu gospodarki realnej i rynków finansowych. Po pierwsze, uzupełnianie luki, wynikającej z kurczących się oszczędności mieszkańców krajów rozwiniętych, nie będzie regularne. Będzie spowodowane to faktem, iż wzrost oszczędności w tych krajach nie przybierze kształtu liniowego i w dużym stopniu będzie uzależniony od wahań lokalnej oraz globalnej koniunktury, a także od szybko postępujacych zmian w sposobie życia mieszkańców krajów rozwijających się. Po drugie, aktywa największych państwowych funduszy emerytalnych krajów rozwiniętych (amerykańskiego i japońskiego) ulokowane są praktycznie wyłącznie na lokalnych rynkach. Oznacza to, że chociaż w dużej perspektywie czasowej możemy spodziewać się globalnie pozytywnej dynamiki oszczędności,
22_23.qxd
2008-01-16
17:45
Page 3
FELIETON
właśnie teraz do odgrywania znaczącej roli na światowych rynkach finansowych.
Sovereign Wealth Funds Fundusz
Kraj pochodzenia
Abu Dhabi Investment Authority Government Pension Fund - Globar Government of Singapore Investment Corp Saudi Arabian Funds Reserve Fund of Future Generation State FX Investment Corp & Hueijing Co. 2 Tamasek
Zjednoczone Emiraty Arabskie Norwegia Singapur Arabia Saudyjska Kuwejt Chiny Singapur
Aktywa (w mld USD) 875 341 330 300 250 200 159
to wiele lokalnych rynków może doświadczać ogromnych wahań. Będzie to z kolei prowadziło do czasowego zaniku pozytywnych korelacji pomiędzy rynkami finansowymi poszczególnych krajów oraz może skutkować dużym prawdopodobieństwem lokalnych kryzysów.
znaczenie Chin, Rosji i krajów eksportujących ropę będzie więc jednocześnie zwiększało siłę przetargową inwestorów z tych krajów.
Wypychanie dotychczasowych liderów z rynku i wzrost cen aktywów inwestycyjnych
Kolejnymi graczami, coraz silnej rozpychającymi się na rynkach kapitałowych, są tzw. Sovereign Wealth Funds. Wielkość aktywów i decyzje inwestycyjne są w ich przypadku w pełni zależne od woli rządzących. Środki znajdujące się w ich dyspozycji są już na tyle znaczące, że ich decyzje regulują nastroje na globalnych rynkach finansowych. Najdobitniej obrazowały to ostatnie inwestycje SWF w CitiBank i UBS. Jak wynika z szacunków Morgan Stanley siedem największych Sovereign Wealth Funds dysponuje aktywami sięgającymi prawie 2,5 biliona dolarów. W porównaniu do zasobów i tempa ich wzrostu, zagraniczne inwestycje tych funduszy można uznać za relatywnie skromne, jednak lista najnowszych nabytków jest imponująca: UBS, London Stock Exchange, Blackstone Group i Carlyle Group. SWF wykorzystując kryzys zaufania na światowych rynkach finansowych, kupują wpływ na działalność najważniejszych dla globalnej gospodarki przedsiębiorstw finansowych. Obecność SWF na światowych rynkach kapitałowych nie jest oczywiście żadną nowością. Ich historia sięga połowy lat 70. Jednak zmiany w gospodarce światowej, rosnąca nadpłynność SWF oraz konieczność coraz szerszego wychodzenia z inwestycjami poza rynki lokalne, predestynują je
Gospodarki wielu najlepiej prosperujących krajów rozwijających się trudno uznać za w pełni rynkowe. Stosunki gospodarcze w tych krajach najlepiej chyba opisuje eufemizm „kapitalizm administrowany”. Wpływ rządzących na decyzje największych chińskich, rosyjskich czy arabskich przedsiębiorstw jest z pewnością bardzo duży, jeśli nie decydujący. Rośnie jednocześnie siła przedsiębiorstw wywodzących się z „emerging markets”. Wiele z nich osiągnęło już nasycenie na lokalnych rynkach, co zmusiło wiele firm do ekspansji zagranicznej. Sztandarowym przykładem służy w tym przypadku dynamiczny wzrost potęgi Mittal Steel, ukoronowany fuzją z Arcelorem. Najnowsze ilustracje takich działań to zapowiedzi miliardowych inwestycji Gazpromu w Boliwii czy China's State Grid na Filipinach. Przejęcie Rio Tinto przez BHP Billiton stanęło pod znakiem zapytania, po pojawieniu się informacji, że australijską firmą zainteresowani są chińscy inwestorzy. Amerykańskie czy europejskie przedsiębiorstwa mogą czuć się zagrożone. Pojawienie się nowych, agresywnych konkurentów z pewnością przełoży się na cenę zwiększenia udziałów rynkowych na najbardziej perspektywicznych rynkach. Jednocześnie można założyć, że plany ekspansji wielu przedsiębiorstw z rynków wschodzących, albo są wprost inspirowane przez rządy tych krajów, albo co najmniej wymagają pełnej ich aprobaty. Rosnące polityczne
Inwestycje coraz mniej rynkowe
Wzrost protekcjonizmu Agresywność inwestorów z rynków wschodzących wydaje się zaskakiwać kraje rozwinięte. Najaktywniejsi dotychczas propagatorzy wolnego przepływu kapitału zostali postawieni w dość niezręcznej sytuacji. Reakcja agencji rządowych w USA na zakup P&O Ports of North America przez Dubai Ports World czy gniewne pomruki z Brukseli po ujawnieniu planów Gazpromu zakupu europejskich dystrybutorów gazu ziemnego są bardzo wymowne. Presja inwestorów z rynków wschodzących będzie z dużym prawdopodobieństwem narastać w najbliższych latach. Można więc zakładać, że amerykańscy i europejscy prawodawcy postarają się ograniczyć swobodę przepływu kapitału, co pewnie będzie miało negatywny wpływ na efektywność światowych rynków finansowych.
Podsumowanie Według szacunków Goldman Sachs, Merrill Lynch i McKinsey Globar Institute kapitalizacja akcji notowanych na światowych giełdach osiągnęła 33 biliony dolarów, natomiast wartość niewykupionych emisji obligacji rządowych i korporacyjnych wynosi 45 bilionów dolarów. Porównanie aktywów, którymi dysponują inwestorzy z rynków wschodzących do wielkości globalnych rynków finansowych nie wypada więc imponująco. Jednak upływający czas powinien sprzyjać „emerging markets”. Zignorowanie znaczenia rosnącej siły przedsiębiorstw z rynków wschodzących i Sovereign Wealth Funds tych krajów będzie mogła mieć równie negatywne konsekwencje, jak zbagatelizowanie fenomenu BRIC cztery lata temu.
1/2008 Akcjonariusz 23
24_25.qxd
2008-01-16
17:46
Page 2
FELIETON
Podsumowanie wyników V Ogólnopolskiego Badania Inwestorów Indywidualnych
Profil polskiego inwestora Anna Płońska, SII
indywidualnego
O
d maja do października 2007 roku Stowarzyszenie Inwestorów Indywidualnych przeprowadziło piątą edycję Ogólnopolskiego Badania Inwestorów. Wzięło w nim udział 1298 inwestorów z całej Polski. W niniejszym artykule przedstawione zostały jego wyniki uzupełnione o najważniejsze wnioski i podsumowania.
trudnionych na umowę o pracę, drugą co do wielkości grupę stanowią studenci (12%), natomiast trzecią - osoby prowadzące własną działalność gospodarczą (9%).
Profil inwestora wiek % 35
Profil Inwestora
30
V Ogólnopolskie Badania Inwestorów Indywidualnych wskazują, że statystyczny badany inwestor jest mężczyzną (88%), w wieku do 35 lat (65%), posiada wykształcenie wyższe (61%) lub wyższe niepełne (20%) i mieszka w mieście powyżej 100 tys. mieszkańców (69%). Dodatkowo badania wykazały, że statystyczny inwestor lokuje pieniądze na giełdzie średnio od 4 lat. Dla większości ankietowanych inwestowanie na giełdzie nie jest głównym źródłem utrzymania. 73% ankietowanych jest za-
20
25 15 10 5 0
31%
34%
17%
do 25
26-35
36-45
12%
6%
46-55 powyżej 55
Wśród badanych największą grupę stanowią osoby dysponujące portfelem od 10 tys. do 50 tys. zł (58%). Na uwagę zasługuje fakt, iż od ostatniego roku znacznie wzrosła liczba osób posiadających portfele inwestycyjne o wysokiej wartości. Grupa inweNajczęściej posiadane instrumenty w portfelu to akcje (56%) oraz jednostki uczestnictwa funduszy inwestycyjnych (25%). Najczęściej występującym (24%) deklarowanym okresem inwestycji jest ponad roczny horyzont inwestycyjny.
storów dysponujących portfelem od 100 tys. do 500 tys. złotych wzrosła w porównaniu do roku poprzedniego o 7 p. p. (obecnie 20% ogółu respondentów), a grupa o portfelu wyższym niż 500 tys. zwiększyła się o 3 p. p. i obecnie stanowi 7% ogólnej liczby ankietowanych. Inwestowanie samodzielne wymaga wiedzy, czasu, systematycznej pracy i odporności na stres. Pomimo to, większość inwestorów indywidualnych (65%) lokuje swoje środki poprzez własny rachunek inwestycyjny. Popularnym sposobem na inwestowanie na giełdzie są również fundusze inwestycyjne, z których korzysta 33% ankietowanych. Najczęściej posiadane instrumenty w portfelu to akcje (56%) oraz jednostki uczestnictwa funduszy inwestycyjnych (25%). Warto w tym miejscu wspomnieć, iż najczęściej występującym (24%) deklarowanym okresem inwestycji jest ponad roczny horyzont inwestycyjny. Wśród ankietowanych wciąż nie ma wyraźnego podziału na zwolenników analizy fundamentalnej (52%) i analizy technicznej (44%). Przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych kierują się przede wszystkim własnymi analizami (32%) oraz intuicją (21%). Respondenci dużą wagę przywiązują również do komunikatów publikowanych przez spółki — niemal jedna trzecia ankietowanych traktuje je jako najważniejsze źródło pozyskiwania informacji. Z kolei, rekomendacjami maklerskimi kieruje się bardzo niewielka liczba inwestorów (4%).
Wartość portfela % 35 30 25 20 15
Partnerzy Ogólnopolskiego Badania Inwestorów: 24 Akcjonariusz 1/2008
10 5 0
24% do 10 tys.
34%
15%
20%
7%
do 50 tys.
do 100 tys.
do 500 tys.
powyżej 500 tys.
24_25.qxd
2008-01-16
17:46
Page 3
FELIETON
Jakie zagadnienia edukacyjne szczególnie Pana(ią) interesują? Inne 2% 37%
Forex Czytanie sprawozdań finansowych
24%
Prawo
13% 39%
Analiza fundamentalna Psychologia
44%
Praktyczne aspekty
14%
Instrumenty finansowe
23%
Prawa akcjonariuszy
33%
Analiza techniczna
59% % 0
10
20
30
40
50
60
Na uwagę zasługuje fakt, iż od ostatniego roku znacznie wzrosła liczba osób posiadających portfele inwestycyjne o wysokiej wartości.
Jak pokazują badania, inwestorzy podejmują większość decyzji w oparciu o własne analizy. Dlatego też podkreślają, że edukacja i rozwój umiejętności w zakresie inwestowania na rynku kapitałowych mają dla nich zasadnicze znaczenie. Zapytaliśmy też inwestorów o ich zainteresowania związane z rynkiem kapitałowym. Do grupy zagadnień, które cieszą się ich szczególna uwagą, można zaliczyć analizę techniczną (59%), psychologię inwestowania (44%) oraz analizę fundamentalną (39%). Najmniej popularne są wśród respondentów kwestie prawa dotyczącego spółek kapitałowych (13%) oraz praktyczne aspekty inwestycji na rynkach zagranicznych (14%).
SII
TFI
OFE
RPP
NBP
Emitenci
Domy maklerskie
KNF
GPW
się zawierzyć Giełdzie Papierów WartościoNajwiększymi słabościami polskiego rynku wych (97% ankietowanych ufa tej instytukapitałowego są według inwestorów zbyt cji) i Narodowemu Bankowi Polskiemu mała płynność rynku giełdowego (19%) (93%). Komisja Nadzoru Finansowego cieoraz brak poszanowania praw akcjonariuszy się zaufaniem 81% respondentów, co szy mniejszościowych (19%). Ponad 40% wskazuje na wzrost o 10 ankietowanych określa p. p. w porównaniu do średnie respektowaUczestnictwo w Walnych jako roku poprzedniego. Najnie ich praw przez emimniejszym zaufaniem Zgromadzeniach Akcjona- tentów i instytucje rynku ankietowani darzą Radę kapitałowego i aż 28% riuszy wciąż nie jest po- ocenia je źle. Jedynie 6% Polityki Pieniężnej (29%). inwestorów ocenia popularne i powszechne Wśród ocen, jakie inweszanowanie ich praw dowśród inwestorów. storzy wystawili pobrze. Wśród najistotniejszczególnym zakresom szych słabości rynku kadziałań GPW, nadzór nad bezpieczeństwem pitałowego wymienione zostały również obrotu giełdowego został oceniony na 3,7 wysokie koszty funkcjonowania na rynku (w skali od 1 do 5), a działania popularyzu(16%) oraz przestępstwa giełdowe (14%). Polski rynek kapitałowy jące inwestycje na rynku kapitałowym na Mało istotnym problemem jest natomiast w oczach inwestorów 3,6. Poszczególne działania Komisji Nadzoniewielka liczba spółek na rynku pierwotBadanie zaufania inwestorów do instytucji ru Finansowego zostały ocenione następunym (4%) oraz słabe wyniki spółek purynku kapitałowego wskazuje, że zdecydojąco: nadzór nad bezpieczeństwem obrotu blicznych (4%). wana większość ankietowanych nie waha giełdowego - 3,3; działania popularyzujące inwestycje na rynku kapitałowym Bariery uczestniczenia - 2,6; ochrona praw inwestorów Zaufanie do instytucji 3,0, a skuteczność w ściganiu przew WZA rynku finansowego stępstw giełdowych - 2,6. % inne Uczestnictwo w Walnych Zgroma100 97% dzeniach Akcjonariuszy wciąż nie 93% 93% 9% brak 90 86% jest popularne i powszechne 81% czasu 80 wśród inwestorów. Jedynie 7% brak 71% możliwości 70 68% 33% ogólnej liczby ankietowanych i internetu 23% 58% 60 uczestniczy w WZA. Jak się okazu54% 50 46% je, dużym problemem jest brak 42% 40 możliwości udziału w Walnym 32% 29% 30 Zgromadzeniu za pośrednictwem 8% 19% 20 Internetu oraz nieznajomość za14% nie wiem 7% 19% 10 7% 7% sad uczestnictwa. Ponad 30% rekiedy 3% 0 spondentów tłumaczy się w tym nie znam koszty zasad za duże przypadku brakiem czasu.
1/2008 Akcjonariusz 25
26_27.qxd
2008-01-16
18:38
Page 4
FELIETON
Manipulacje: Konrad Smok, SII
od jednej akcji do absurdu
M
anipulacja może mieć wielopoziomowy wymiar: wprowadzające w błąd wypowiedzi przedstawicieli spółek, nierzetelne deklaracje dominujących akcjonariuszy, nagła zmiana planów przedstawianych w listach intencyjnych… Jeśli prześledzimy wypowiedzi władz spółek debiutujących na giełdzie, okaże się, że jedną z najczęstszych deklaracji przeznaczenia emisji są przejęcia podmiotów z branży. Nie tak rzadko natomiast wstępne deklaracje nie pokrywają się ze stanem faktycznym, kiedy to np. po roku funkcjonowania spółki na GPW w dalszym ciągu nie słychać o dokonanych akwizycjach, a do inwestorów wciąż nie docierają sygnały o podejmowanych w tym celu działaniach. Na uwagę nadzorcy rynku zasługuje również proceder publikacji bardzo ambitnych prognoz finansowych oraz ich rzeczywistej realizacji. Oczywiście prognoza może różnić się od wyniku finalnego w rozsądnych granicach. Na zrealizowa-
Bardzo optymistyczne, a nie zrealizowane prognozy mogą zostać uznane za manipulację.
26 Akcjonariusz 1/2008
Czy kupno jednej akcji to już manipulacja?
nie założonych planów istotny wpływ ma oczywiście wiele czynników, nierzadko losowych. Nie można się nie zgodzić z faktem, iż bardzo często oficjalna publikacja prognoz finansowych (szczególnie tych niezwykle ambitnych) powoduje silną reakcję inwestorów w postaci wzmo-
kupna i sprzedaży (dużego spreadu) kupno jednej akcji spowodować może podwyższenie kursu. Jeśli zaś takie działanie ma miejsce tuż przed zamknięciem sesji, efektem jest sztuczne podwyższenie kursu zamknięcia. żonego popytu na walory spółki. ZapoPatrząc przez pryzmat analizy techniczwiedź ambitnych planów jest z pewnością nej, podciągnięcie kursu na zamknięciu pozytywną informacją skłaniającą do przekładać się może np. na ukształtowakupna. nie się długiej białej świecy na wykresie Nie tak rzadko natomiast okazuje się, że (wskazującej na istotny ruch w górę) lub pierwotne założenia muszą zostać bardzo też na długi dolny cień (sugerujący pojawyraźnie skorygowane, co z kolei stawia wienie się znacznego popytu, który wypod znakiem zapytania rzetelność i uczciwindował kurs akcji do wyższych poziowość podmiotów, które mów). Zasady tej samej przygotowały strategię analizy technicznej Stosunkowo głośna firmy na dany okres. wskazują na drugi, najStosunkowo głośna ostatnio sprawa inwesto- ważniejszy obok ceny ostatnio sprawa inweczynnik, jakim jest wostora indywidualnego ra indywidualnego oskar- lumen obrotu. Nie bęoskarżonego o manipudzie odkrywczym żonego o manipulację lację jedną akcją znastwierdzenie, że zwyżka cząco kontrastuje z rzekursu nie potwierdzona jedną akcją znacząco czywistymi potrzebami odpowiednimi obrotakontroli i nadzoru na- kontrastuje z rzeczywisty- mi, nie stanowi cennej szego rynku. Przedmiowskazówki co do dalmi potrzebami kontroli towa sprawa dotyczy szego kształtowania się zleceń składanych przez i nadzoru naszego rynku. kursu. inwestora na zamknięKażdy inwestor musi liciu sesji, tak aby „podczyć się z tym, że ciągnąć” kurs. Wśród aktywnych inwew krótkim terminie cena akcji może podstorów proceder ten jest powszechnie legać przypadkowym fluktuacjom, będąznany, zaobserwować go można na przycym odpowiedzią na „szum giełdowy”. kładzie wielu spółek, w trakcie dokonyTakie przypadkowe zmiany ceny nie mawania codziennych transakcji, zarówno ją jednak większego znaczenia w perspekw trakcie sesji, jak na jej zamknięciu. tywie dominującego trendu wyższego W przypadku dużej rozpiętości zleceń stopnia.
26_27.qxd
2008-01-16
18:38
Page 5
FELIETON
Wydawać by się mogło, że za kupno jedJak widać, katalog czynności kwalifikująnej akcji (nawet, jeśli spowoduje ona cych się jako manipulacja może być dość sztuczne zawyżenie kursu) nie wiąże się szeroki. Czy więc złożenie zlecenia z limiz poważnymi konsekwencjami. Nic bartem na dużą liczbę akcji, a następnie jego dziej mylnego — za manipulację kursem anulowanie jest manipulacją? A jak naleakcji grozi od trzech miesięcy do pięciu lat ży rozumieć istotę zlecenia z wielkością więzienia lub do pięciu milionów złotych ujawnioną — może ono przecież wprokary (lub obie te kary wadzić w błąd w kwestii łącznie). Warto pamięrzeczywistej wielkości Zwyżka kursu nie potać, że przeciw wspopopytu lub podaży. mnianemu inwestoro- twierdzona odpowiednimi Równie dezorientujący wi toczy się postęposkutek ma składanie obrotami, nie stanowi wanie sądowe, a kolejzleceń PKC w fazie TKO, ne rozprawy nie wskaco prowadzi do znaczcennej wskazówki co do zują bynajmniej na nych zachwiań ceny. błahość poruszanego Mając na uwadze przedalszego kształtowania tematu. SII zdecydowapisy Ustawy o obrocie się kursu. ło się wystąpić w obroinstrumentami finie inwestora, przystęnansowymi, trudpując jako strona do toczącego się postęno nie zgodzić się, że w przytoczopowania. nym przypadku inwestora spekuPrzepisy Ustawy o ofercie publicznej okrelującego jedną akcją doszło do ślają manipulację m. in. jako: manipulacji. Jednak istotne znaczenie 1. składanie zleceń lub zawieranie transodgrywa również spowodowana takimi akcji wprowadzających w błąd co do rzedziałaniami szkoda, która w przedmiotoczywistego popytu i podaży, wym przykładzie wydaje się znikoma (że2. składanie zleceń lub zawieranie transby nie powiedzieć żadna). Z sygnałów naakcji powodujących nienaturalne lub pływających do SII kształtuje się obraz sztuczne ustalenie się ceny jednego z kilpotwierdzający stawianą w artykule tezę. ku instrumentów finansowych. Opisane przykłady transakcji opiewają-
cych na jedną akcję, odwoływanie zleceń oraz próby chwilowego zawyżenia kursu w fazie TKO są swoistym szumem giełdowym, z którym należy liczyć się w krótkim okresie inwestycyjnym. Nie ma on jednak większego znaczenia dla głównego trendu, w jakim znajdują się walory danej spółki. Inwestorzy indywidualni oczekują więc, że działania nadzorcy rynku zostaną skierowane na rzeczywiste bolączki naszej giełdy, a kolejne sprawy podejmowane przez Komisję nie będą miały na celu jedynie podniesienia statystyk.
18_19.qxd
2008-01-16
17:43
Page 2
RELACJA
Relacja z Akademii Tworzenia Kapitału i szkoleń o rynku NewConnect
Po wiedzę z SII
Katarzyna Nalichowska, SII
L
atem i jesienią 2007 r. odbyły się szkolenia o rynku NewConnect oraz Akademia Tworzenia Kapitału. Szkolenia te zostały zorganizowane przez Stowarzyszenie Inwestorów Indywidualnych we współpracy z GPW (szkolenia o rynku NewConnect) oraz FERK i X-Trade Brokers S. A. (Akademia Tworzenia Kapitału). Z inicjatyw tych skorzystało ponad 2000 osób.
Szkolenia NewConnect Tematyka pierwszego ze szkoleń przybliżyła uczestnikom zasady funkcjonowania, wówczas dopiero zapowiadanego, nowego rynku NewConnect. Wykłady odbywały się w dziesięciu miastach Polski, tj. w: Gdańsku, Olsztynie, Warszawie, Łodzi, Sosnowcu, Krakowie, we Wrocławiu, Zielonej Górze, Toruniu oraz Poznaniu. Kursy poprowadzili przedstawiciele Autoryzowanych Doradców Inwestycyjnych oraz Giełdy Papierów Wartościowych. Wysoki poziom merytoryczny zapewnili: Emil
18 Akcjonariusz 1/2008
Stępień, Robert Kwiatkowski, Marek Zuodnoszącymi się do rynku kapitałowego. ber, Jacek Mrowicki, Beata Kacprzyk, Adam Problematyka szkolenia przedstawiona zoFilipowski, Adrian Dzielnicki oraz Adam stała w sposób profesjonalny, pozwoliła poGuz. Tematem przewodnim spotkań były znać różne aspekty inwestowania, ale rówzałożenia i cele nowego rynku, obowiązki nież samego zarządzania kapitałem na rynemitentów oraz rola Autoryzowanego Doku kapitałowym w Polsce. Po każdym wyradcy Inwestycyjnego. Pokładzie prelegenci odpozytywne opinie wyrażane Atutem szkoleń organi- wiadali bardzo dokładnie przez uczestników, z któna zadawane pytania. Dorymi spotkaliśmy się pod- zowanych przez SII jest datkowym atutem szkoczas wykładów, wskazyleń organizowanych przez możliwość bezpośred- SII jest możliwość bezpowały na wysoki poziom szkolenia. średniego kontaktu i nieniego kontaktu i niefor- formalnej rozmowy ze specjalistami z zakresu inAkademia malnej rozmowy ze westycji kapitałowych. Tworzenia Z kolei, elastyczność terKapitału specjalistami. minów i ich organizacja We wrześniu i październiw wielu miastach Polski ku 2007 r. SII zorganizowało szóstą edycję daje możliwość skorzystania z oferty przez Akademii Tworzenia Kapitału — cykliczbardzo dużą grupę inwestorów. nego projektu szkoleniowego, kierowanego wyłącznie do inwestorów indywiduChcielibyśmy podziękować wszystkim alnych. Wykłady zostały przeprowauczestnikom za udział w szkoleniach i jeddzone w sześciu miastach: w Poznanocześnie zaprosić do następnych, nie niu, we Wrocławiu, Katowimniej interesujących, edycji naszych projekcach, Krakowie, Gdańsku tów w 2008 roku! i Warszawie. Szkolenia poprowadzili przedstawiciele Domu Maklerskiego X-Trade Brokers S.A.: Paweł Śliwa, Tomasz Uściński, Piotr Piaszczyk, Izabela Kozakiewicz oraz Marcin Kiepas. Tematyka całodniowych wykładów dotyczyła zagadnień związanych z instrumentami pochodnymi, zarządzaniem portfelem inwestycyjnym, analizą techniczną oraz wieloma innymi wątkami
Uwaga! To co widzisz to tylko wybrane artykuły z numeru 1/2008. Jeżeli chcesz przeczytać cały numer, możesz teraz kupić Akcjonariusza w dystrybucji elektronicznej.