Obligacje by Stowarzyszenie Inwestorów Indywidualnych

Obligacje Zespół projektu „Portfel SII”

Czym jest obligacja? • Obligacja jest papierem wartościowym o charakterze wierzycielskim (dłużnym), który stwierdza zaciągnięcie długu przez jej emitenta • Emitent zobowiązuje się zwrócić w terminie wykupu całą pożyczoną kwotę oraz wypłacać odsetki właścicielowi obligacji (obligatariuszowi) • Obligacje z chwilą wykupu podlegają umorzeniu

Różnice między obligacjami a akcjami • Obligacja w przeciwieństwie do akcji nie ma charakteru udziałowego. Jest instrumentem dłużnym/wierzycielskim • obligatariusz nie jest w żadnym razie współwłaścicielem, nie ma wpływu na działalność bieżącą i cele jakie chce realizować w przyszłości emitent obligacji

• Cena rynkowa nie jest ceną, po której kupujemy lub sprzedajemy obligacje na rynku wtórnym (nie uwzględnia ona narosłych odsetek)

Funkcje obligacji • Z punktu widzenia inwestora obligacja jest znakomitą alternatywą dla lokat bankowych, gdyż zazwyczaj jest wyżej oprocentowana, a także dla akcji, od których jest bezpieczniejsza – w przypadku likwidacji spółki wierzyciele (obligatariusze i banki) mają pierwszeństwo przed akcjonariuszami w podziale masy upadłościowej

• Dla emitenta może stanowić ciekawą propozycję w zestawieniu z kredytem bankowym

Podstawowe cechy charakteryzujące obligacje • termin wykupu - termin, po upływie którego emitent zobowiązany jest dokonać wykupu, czyli zwrócić zaciągniętą pożyczkę posiadaczowi obligacji • wartość nominalna - pożyczka, którą emitent zwraca po upływie terminu wykupu (od tej wartości nalicza się odsetki) • kupon odsetkowy - wielkość odsetek od zaciągniętego długu wyrażona w procentach wartości nominalnej (koszt pożyczki dla emitenta), płacona regularnie obligatariuszowi – oprocentowanie długu stanowi wynagrodzenie dla nabywcy obligacji za powierzenie swoich środków finansowych emitentowi

• termin płacenia odsetek - częstość wypłacania odsetek, np. co rok/pół roku/kwartał 5

Rodzaje obligacji 1) ze względu na podmiot emitujący • obligacje skarbowe (rządowe) - emitowane przez Skarb Państwa – cieszą się największą popularnością ze względu na małe ryzyko biorąc pod uwagę spłatę zaciągniętego długu przez państwo (choć ostatnie lata i kryzys zadłużeniowy może nadszarpnąć tę opinię)

• obligacje komunalne (municypalne) - emitowane przez jednostki samorządu terytorialnego (np. miasta, gminy) w celu sfinansowanie ich przedsięwzięć inwestycyjnych • obligacje korporacyjne (przedsiębiorstw) - emitowane przez firmy, które potrzebują kapitału na rozwój i realizację zamierzonych projektów inwestycyjnych, a także instytucje finansowe • obligacje spółdzielcze - emitentami są banki spółdzielcze • obligacje organizacji międzynarodowych 6

Rodzaje obligacji 2) - ze względu na termin wykupu • obligacje terminowe – do 1 roku – obligacje krótkoterminowe – od 1 do 5 lat – obligacje średnioterminowe – powyżej 5 lat – obligacje długoterminowe

• obligacje bezterminowe – nigdy nie są wykupywane, a ich posiadacz otrzymuje nieskończony strumień odsetek (renta wieczysta) • obligacje z prawem do wcześniejszego wykupu – obligacje z opcją wykupu na żądanie emitenta (callable bonds) – obligacje z opcją wykupu na żądanie posiadacza (putable bonds)

• obligacje z opcją przedłużenia (terminu wykupu)

Rodzaje obligacji 3) - ze względu na rodzaj i moment wypłaty odsetek • obligacje kuponowe – obligacje o stałym oprocentowaniu - stałe, niezmienne oprocentowanie przez cały okres. Emitent wypłaca co powiem okres tę samą kwotę odsetek(np. kwartał lub pół roku) – obligacje o zmiennym oprocentowaniu - oprocentowanie zależne od pewnej stopy bazowej (np. stopa WIBOR + 1%). Takie rozwiązanie jest stosowane by żadna ze stron transakcji nie straciła na gwałtownie zmieniającej się sytuacji gospodarczej − obligacje indeksowane - oprocentowanie zależy od wartości pewnego indeksu, z reguły stopy inflacji

• obligacje zerokuponowe (bez kuponów odsetkowych) • jej posiadacz nie dostaje regularnych wypłat odsetek, ale są one sprzedawane po cenie niższej niż nominalna, a zamiast odsetek właściciel otrzymuje przy wykupie daną różnicę (dyskonto) 8

Przepływy gotówkowe właściciela obligacji z kuponem i zerokuponowej okresowe płatności kuponów odsetkowych

wykup obligacji przez dłużnika po cenie nominalnej + ostatni kupon

obligacja z kuponem

czas kupno obligacji po cenie emisyjnej

wykup obligacji przez dłużnika po cenie nominalnej

obligacja bez kuponu

kupno obligacji po cenie emisyjnej z dyskontem czyli cenie niższej niż nominalna

czas

Rodzaje obligacji 4) – inne klasyfikacje • ze względu na rodzaj świadczeń przypisanych do obligacji – świadczenia pieniężne - wykup obligacji i płatność odsetek – świadczenia niepieniężne - korzyści jakie może otrzymać obligatariusz, np.: • obligacje zamienne na akcje - prawo do zamiany obligacji na akcje spółki będącej emitentem obligacji • obligacje z prawem pierwszeństwa - prawo pierwszeństwa do objęcia emitowanych w przyszłości akcji spółki (za które trzeba zapłacić określoną cenę) • obligacje z prawem udziału w zysku emitenta

• ze względu na zabezpieczenie spłaty – obligacje zabezpieczone (np. na nieruchomościach emitenta – bezpieczniejsze) – obligacje niezabezpieczone

• ze względu na poziom ryzyka inwestycyjnego – obligacje o ocenie ratingowej (od najwyższej do najniższej): AAA, AA+, AA, AA-, A+, A, A-, BBB+, BBB, BBB-, BB+, BB, BB-, B+, B, B-, CCC (obligacje śmieciowe) 10

Prawo pierwszeństwa • Prawo pierwszeństwa to papier wartościowy dający posiadaczowi przywilej nabycia akcji nowej emisji danej spółki po określonej cenie – termin wygaśnięcia uprawnień obligatariuszy wynikających z przyznanego prawa pierwszeństwa jest z góry określony

• Prawo pierwszeństwa może być wprowadzone do obrotu na giełdzie – jako osobny instrument – dzięki temu jego posiadacz (np. obligatariusz) może zbyć prawo, choć wtedy pozbawia się przywileju objęcia akcji nowej emisji

• Skorzystanie z prawa pierwszeństwa wiąże się z umorzeniem określonej liczby walorów (np. obligacji), które zostały wykorzystane w celu nabycia akcji nowej emisji 11

Obligacje strukturyzowane • są to tzw. produkty strukturyzowane, „syntetyczne” instrumenty finansowe, które mają bardziej skomplikowaną funkcję wypłaty niż tradycyjne instrumenty • najczęściej stanowią obligacje z „wbudowaną” opcją lub opcjami (często opcje egzotyczne) – posiadacz takiego instrumentu w terminie wykupu otrzymuje zainwestowany kapitał powiększony o zwrot z opcji (zgodnie ze schematem wypłaty)

Wartość obligacji cz.1. • wartość nominalna - cena, po której emitent wykupi obligacje od ich właścicieli – od wartości nominalnej naliczane są odsetki

• wartość emisyjna - cena za jaką emitent sprzedaje obligacje na rynku pierwotnym (tzn. sprzedaje je pierwszemu właścicielowi) – decyduje o niej wiele czynników takich jak zainteresowanie proponowaną emisją wśród inwestorów, sytuacja finansowa i wiarygodność emitenta, przeznaczenie środków uzyskanych z emisji obligacji, oczekiwana efektywność planowanej inwestycji czy wreszcie wysokość odsetek oferowanych od sprzedanych obligacji – jest ona najczęściej równa cenie nominalnej. Jednak czasami dla zwiększenia atrakcyjności emisji może być niższa (sprzedaż z dyskontem) lub w przypadku dużego zainteresowania emisją wyższa od ceny nominalnej (sprzedaż z premią) 13

Wartość obligacji cz.2. • cena rynkowa – po sprzedaży obligacji na rynku pierwotnym mogą one trafić do obrotu na rynku wtórnym. Od tego momentu ich ceny nie kreuje już emitent – kształtuje się w wyniku popytu i podaży, które z kolei zależą od wielu różnych czynników – najważniejszym czynnikiem kształtującym wartość obligacji jest poziom stóp procentowych. W przypadku wzrostu stóp procentowych inwestorzy wybierają obligacje oferujące wyższe oprocentowanie, a sprzedając obecne powodują, że ich cena spada. Tutaj również możemy powiedzieć, że obligacja jest notowana z premią (powyżej) lub dyskontem (poniżej) do ceny nominalnej

Wartość obligacji cz.3. • cena rozliczeniowa – rzeczywista cena, po której zawieramy transakcje na giełdzie – jest to suma odsetek narosłych od ostatniej płatności i ceny rynkowej obligacji (notowanej jako procent wartości nominalnej) – w odróżnieniu od akcji, cena rynkowa nie jest ceną, po której kupujemy lub sprzedajemy obligacje na rynku wtórnym. Zlecenia składane są w procentach wartości nominalnej (np. 99,9%)

Oprocentowanie a rentowność obligacji • oprocentowanie obligacji są określane przez emitenta – zależą od wiarygodności emitenta, jego ratingu, sytuacji finansowej

• rentowność obligacji (stopa dochodu, YTM) zależy od ceny rynkowej obligacji – jak cena rynkowa spada (inwestorzy sprzedają obligacje) to rentowność obligacji rośnie, a jak cena rynkowa spada – rentowność maleje

PRZYKŁAD: Dana jest obligacja dwuletnia o wartość nominalna 100 zł, oprocentowanie 5%, a odsetki płatne są co rok. Ile wynosi stopa dochodu tej obligacji, jeśli cena rozliczeniowa wynosi 95 zł?

Ryzyko związane z inwestycją w obligacje cz.1. - ryzyko kredytowe • ryzyko kredytowe to ryzyko niedotrzymania warunków przez emitenta, czyli nie wywiązania się z obowiązku wykupu obligacji lub zapłaty odsetek • różni emitenci charakteryzują się różnym poziomem tego ryzyka co do zasady jest wyższe dla przedsiębiorstw a niższe dla rządów • oceny wiarygodności emitenta obligacji dokonują wyspecjalizowane firmy – agencje ratingowe (największe to: Standard&Poors, Moody’s i Fitch) – rating od AAA do A oznacza doskonałą, bardzo dobrą lub dobrą sytuację – wysoka jakość, BBB – średnia jakość ale bezpieczne, BB i B – obarczone ryzykiem, spekulacyjne, CCC i D – bardzo zła sytuacja, wysokie ryzyko niedotrzymania warunków (obligacje śmieciowe) – obligacje śmieciowe (junk bonds) - obligacje podmiotów o niskiej wiarygodności, będących w kłopotach finansowych, charakteryzują się wysokim ryzykiem kredytowym czyli możliwością niewypłacenia odsetek lub niewykupienia obligacji. Jednak wysokie ryzyko wiąże się z tym, że mogą przynieść ponadprzeciętny zysk

Ryzyko związane z inwestycją w obligacje cz.2. – Ryzyko stopy proc. • ryzyko stopy procentowej wynika z faktu, że w momencie wzrostu rynkowych stóp procentowych spada cena obligacji • występuje tylko w przypadku, gdy inwestor nie przetrzymuje obligacji do dnia wykupu • dwa rodzaje: − ryzyko reinwestowania – odsetki reinwestowane są po aktualnych stopach rynkowych − ryzyko zmiany ceny – występuje w przypadku handlowania obligacjami na rynku wtórnym, kiedy to cena zmienia się wraz ze zmianą stóp procentowych

Więcej o praktyce inwestowania w obligacje na rynku Catalyst z przykładem zlecenia w dodatku edukacyjnym:

„Portfel SII” odc. 14

DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ!