Optymalizacja podatkowa Łukasz Porębski Dyrektor ds. Analiz Giełdowych
Podatek od zysków giełdowych w Polsce (tzw. „podatek Belki”) • podstawa prawna - ustawa o podatku od osób fizycznych Dochodem ze zbycia papierów wartościowych, instrumentów pochodnych, realizacji praw z papierów wartościowych jest różnica między sumą przychodów uzyskanych z odpłatnego zbycia papierów, instrumentów, realizacji praw, a kosztami uzyskania przychodu. • podatek dochodowy od zysków kapitałowych jest rozliczany wg liniowej stawki wynoszącej 19% od 1 stycznia 2004 roku • podatek jest rozliczany w systemie rocznym (jak PIT), w ciągu roku nie są pobierane zaliczki na podatek • dochody giełdowe nie łączą się z dochodami uzyskanymi z innych źródeł (w tym z TFI oraz lokat bankowych), ale np. zyski z inwestycje w akcje mogą być kompensowane stratami poniesionymi na obligacjach
2
Jak wyliczyć podatek? • do końca lutego biura maklerskie przesyłają inwestorom i Urzędom Skarbowym informacje PIT-8C osobno dla każdego rachunku brokerskiego („Informację o przychodach z innych źródeł oraz o niektórych dochodach z kapitałów pieniężnych”). W przypadku braku aktywności dokument nie jest wystawiany. • informacja PIT-8C zawiera wyłącznie informacje dotyczące przychodów i kosztów uzyskania przychodów nie budzące wątpliwości, które były dostępne domowi maklerskiemu – w dokumencie PIT-8C podawane są jedynie przychody ze zbycia instrumentów finansowych (chyba, że zostały nabyte przed 2004 rokiem) oraz wydatki poniesione na nabycie tych instrumentów, prowizje od transakcji kupna i sprzedaży oraz pobrane opłaty za prowadzenie rachunku inwestycyjnego
• informacja PIT-8C nie stanowi dokumentu określającego wysokość zobowiązań podatkowych właściciela rachunku, którego informacja ta dotyczy. Dopiero na podstawie m.in. informacji PIT-8C podatnicy sami wypełniają deklarację PIT-38 (składaną w US do końca kwietnia) oraz sami płacą ewentualne podatki 3
Co stanowią przychody i koszty uzyskania przychodów? Przychody
Koszty uzyskania przychodu
•
•
środki uzyskane ze zbycia papierów wartościowych i realizacji praw z nich wynikających oraz zbycia instrumentów pochodnych (PIT-8C)
•
koszty bezpośrednie - środki przeznaczone na kupno tych walorów (PIT-8C) koszty pośrednie – prowizje maklerskie (PIT-8C) – opłaty za otwarcie i prowadzenie rachunku (PIT-8C) – inne koszty, które mogły przyczynić się do osiągnięcia przychodów na giełdzie (muszą być udokumentowane i należy je potwierdzić we właściwych urzędzie skarbowym!)
dotyczą danego roku podatkowego
np. odsetki i prowizje od kredytów giełdowych, koszty kursów inwestowania, zakupu literatury giełdowej, opłaty za korzystanie z programu do analizy kursów, koszty połączeń z domem maklerskim, koszty zarządzania aktywami na zlecenie inwestora, opłaty za dostęp do notowań giełdowych 4
Metoda księgowa stosowana do obliczania „podatku Belki” • W przypadku gdy Inwestor nabył instrumenty finansowe w różnym czasie i/lub po różnych cenach, dla potrzeb rozliczenia podatku przyjmuje się zasadę FIFO (First In First Out, „pierwsze przyszło, pierwsze wyszło”), czyli w pierwszej kolejności są sprzedawane instrumenty zakupione najwcześniej. – dochód ze zbycia papierów wartościowych zakupionych przed 2004 rokiem jest zwolniony z podatku – dochód lub strata powstaje dopiero w przypadku powstania przychodu (ważne w przypadku spółek wycofanych z GPW! , wtedy konieczna sprzedaż na podstawie umowy cywilnoprawnej) – zasadę FIFO stosuje się odrębnie dla każdego z rachunków inwestycyjnych posiadanych przez jednego inwestora
5
Rozliczenie strat • w rozliczeniu za dany rok podatkowy straty kompensowane są z zyskami • o wysokość straty poniesionej w danym roku podatkowym można obniżyć dochód uzyskany z tego źródła w najbliższych kolejno następujących 5 latach podatkowych, przy czym wysokość odpisu w żadnym roku nie może przekraczać 50% kwoty tej straty • strat giełdowych nie można kompensować z zyskami np. z lokat bankowych czy sprzedaży jednostek funduszy
6
Dywidendy i odsetki od obligacji • stawka podatku dochodowego od dywidend i odsetek od obligacji wynosi 19% • dochody z dywidend lub odsetek od obligacji nie są uwzględniane w PIT-8C, gdyż należny podatek potrącany jest przez emitenta akcji – spółkę wypłacającego dywidendę lub wierzyciela wypłacającego kupon odsetkowy (są oni w tym przypadku płatnikami podatku) – na rachunek inwestycyjny inwestora wpływa kwota netto dywidendy i odsetek (tj. po opodatkowaniu)
7
Inne ważne zasady dotyczące podatku giełdowego • Moment powstania przychodu ze sprzedaży papierów wartościowych i instrumentów pochodnych – Jeśli inwestor sprzeda na giełdzie akcje w dniu T, to przeniesienie ich własności, a tym samym powstanie przychodu z ich zbycia nastąpi w dniu T+3 (trzeciego dnia roboczego po zawarciu transakcji sprzedaży). Fakt ten jest szczególnie ważny na koniec roku, kiedy chcemy jeszcze sprzedać akcje i osiągnąć przychód – musimy to zrobić na czwartej od końca sesji giełdowej w roku. Tzn. tylko operacje na akcjach do końca sesji z 27 grudnia 2011 roku, będą liczyć się do bilansu bieżącego roku (ostatnia sesja w piątek 30 grudnia). – W przypadku kontaktów terminowych przychód powstaje w dniu sprzedaży kontraktów (dzień T) lub wygaśnięcia serii
8
Przykłady (źródło: www.bossa.pl) Przykład 1
Przykład 2
20.12.2003 - kupno 100 akcji spółki XYZ po 10 zł i płaci prowizję 5 zł 01.02.2004 - kupno 50 akcji spółki XYZ po 12 zł i płaci prowizję 5 zł 07.05.2011 - sprzedaż 100 akcji spółki XYZ po 11 zł i płaci prowizję 5 zł 06.10.2011 - sprzedaż 50 akcji spółki XYZ po 15 zł i płaci prowizję 5 zł
21.02.2011 - kupno 100 akcji spółki AAA po 8 zł i płaci prowizję 5 zł 16.06.2011 - kupno 80 akcji spółki BBB po 11 zł i płaci prowizję 5 zł 05.11.2011 - sprzedaż 50 akcji spółki AAA po 10 zł i płaci prowizję 5 zł
•
•
Dochód do opodatkowania za 2011 r.: Zysk z akcji kupionych przed 2004 rokiem nie jest opodatkowany. Dochód jest obliczany jedynie od 50 akcji kupionych po 12 PLN i sprzedanych po 15 PLN Od powyższego, odejmowana jest także zapłacona prowizja czyli dochód wyniesie:
przychód ze sprzedaży 50 akcji spółki AAA (transakcja zamykająca)
(50 * 15 PLN) - (50 * 12 PLN + 5 PLN + 5 PLN) = 140 PLN
przychód ze sprzedaży (transakcja zamykająca)
koszt uzyskania przychodu (transakcja otwierająca pozycję + prowizje)
•
Należny podatek: 140 * 19% = 26,6 PLN
•
Jeżeli inwestor nie wykonywał innych operacji, na koniec roku będzie zobowiązany odprowadzić 26,6 PLN z tytułu należnego podatku od zysków giełdowych.
Dochód do opodatkowania za 2011 r.: (50 * 10 PLN) - (50 * 8 PLN + 2,5 PLN + 5 PLN) = 92,50 PLN
• •
koszt uzyskania przychodu (transakcja otwierająca pozycję czyli kupno 50 akcji spółki AAA + prowizja od kupna (2,5 PLN) wyliczona proporcjonalnie do ilości sprzedanych akcji oraz prowizja od sprzedaży (5 PLN)
Należny podatek: 92,50 PLN * 19% = 17,58 PLN W powyższym przykładzie do rozliczenia za rok 2011 nie wlicza się kosztów nabycia akcji kupionych w 2011 r. ale w tym roku nie sprzedanych. Koszt nabycia tych akcji (włącznie z prowizją) zostanie uwzględniony w rozliczeniu za rok podatkowy, w którym te akcje zostaną sprzedane.
9
Optymalizacja podatkowa
„Na tym świecie pewne są tylko śmierć i podatki” B. Franklin
otóż nie koniecznie…
10
Na szczęście istnieją sposoby na: 1) całkowite uniknięcie zapłacenia podatku Belki •
• •
dzięki inwestowaniu poprzez IKE-Maklerskie (Indywidualne Konto Emerytalne Maklerskie) możemy w ogóle nie zapłacić podatku od odpłatnego zbycia papierów wartościowych dodatkowo nie zapłacimy podatku od otrzymanych dywidend i odsetek. Trafiają one na konto w wartości brutto! warunkiem jest wypłata środków dopiero po osiągnięciu wieku emerytalnego, czyli 60 lat (w szczególnym przypadku 55 lat)
2) obniżenie podatku • •
rozliczenie straty, którą ponieśliśmy w jednym z pięciu ostatnich lat wysokość obniżanego dochodu w danym roku nie może przekroczyć 50% kwoty rocznej straty
11
Na szczęście istnieją sposoby na: 2) odroczenie płatności podatku (przez co pieniądze mogą dla nas w tym czasie pracować) – możliwość ta dotyczy tylko podatku od odpłatnego zbycia papierów wartościowych (kiedy podatek płaci inwestor) • •
•
• •
konwersja jednostek uczestnictwa w ramach jednego TFI lub UFK sprzedaż a zaraz ponowne odkupienie akcji spółki (lub innych walorów), na których posiadamy sporą stratę – tzn. „rolowanie akcji”. Zasadne, gdy mamy zyski zrealizowane w roku, a tzw. „straty papierowe”; konieczne jest śledzenie stóp zwrotu wykorzystanie do optymalizacji podatkowej emisji z prawem poboru (sprzedaż posiadanych akcji w dniu odcięcia PP i zapisanie się na akcje nowej emisji) wstrzymanie się ze sprzedażą do początku roku lub w ogóle wykorzystanie IKE-maklerskiego (nie w celu emerytalnym) – odroczenie płacenia podatku do momentu wypłaty środków, co może być bardzo dobrym rozwiązaniem, gdy planujemy inwestycje na kilka lat
WAŻNE! Należy policzyć koszty optymalizacji w celu sprawdzenia opłacalności takiego posunięcia, np. poprzez wyliczenie takiej relacji: (koszt spreadu i prowizji) / podatek czyli różnicy między ceną sprzedaży i odkupu 12
IKE - pigułka informacyjna • • • •
•
• • • •
dodatkowe środki na emeryturę (poza ZUS i OFE) – inwestycje długoterminowe jeden właściciel (>16 lat, czasami więcej) – jedno konto (inaczej 75% podatku) 4 rodzaje – umowa z TFI, IKE maklerskie – w DM (papiery wart.), bankiem lub ZUbezp. (UFK) Roczny limit wpłat – 3 x przeciętne mies. wynagrodzenie (w roku 2011 jest to 10077zł, wcześniej 9579zł w 2009 i 2010) – nie pomniejszają go otrzymane dywidendy, pp czy odsetki od obligacji Katalog instrumentów (niskie ryzyko) – akcje, PDA, PP, obligacjami notowanymi na GPW, ETF na WIG20, certyfikaty i obligacje strukturyzowane, certyfikaty inwestycyjne. Nie można inwestować w instrumenty pochodne, zawierać transakcji na rynkach zagranicznych, brak krótkiej sprzedaży ulga podatkowa oraz brak podatku od dywidend i odsetek od obligacji (można transferować między IKE) – przy wycofaniu środków podatek (od różnicy wpłat i środków na rachunku) dziedziczenie – osoby uprawnione (brak podatku od spadków i darowizn) inaczej zgodnie z KC wypłata środków wiąże się z zamknięcie IKE (po osiągnięciu wieku/uprawnień do emerytury lub w przypadku śmierci - nie można więcej założyć) zwrot środków – forma pieniężna, w przypadku częściowego zwrotu – tylko wpłaty do IKE, w przypadku pełnego – wypowiedzenie umowy i likwidacja IKE, można zakładać kolejne IKE, płacimy ewentualny podatek dochodowy, można zmienić IKE 13
Przykład korzyści jak daje IKE (źródło www.bossa.pl) Założenia - dokonujemy wpłaty 8 tys. złotych na początku każdego roku kalendarzowego, a osiągana przez nas stopa zwrotu wynosi 10% rocznie.
14
DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ!