PIGUŁA AT CZ.24 – Teoria fal Elliotta wprowadzenie Zespół projektu ATrakcyjne Spółki
Teoria fal Elliotta • W latach 30-tych XX wieku Ralph Nelson Elliott odkrył, że zawarty w cenach trend oraz punkty zwrotne rynku układają się w rozpoznawalny wzór. Kształt, który wyróżnił, charakteryzował się na tyle powtarzalną formą, że pozwolił na wyciągnięcie konkretnych wniosków. • Elliott wyróżnił i zdefiniował 13 formacji, czy inaczej mówiąc fal, które powtarzały się na rynku. Nazwał i z ilustrował te formacje. Następnie opisał w jaki sposób łączą się w większe struktury, jak tworzą takie same struktury w większej skali itd. tworząc strukturę wzrostową.
2
Elementy teorii fal Elliotta • każdej akcji towarzyszy reakcja! – psychologia inwestowania i emocje rządzące na giełdzie: chciwość i strach • praktycznie nigdy ceny akcji na rynku nie poruszają się w linii prostej (same wzrosty lub same spadki) – wcześniej czy później towarzyszy im korekta • wg teorii fal Elliotta ceny poruszają się w określony (powtarzający się) sposób zgodnie z pięciofalowym ruchem w górę/dół, po którym następuje trójfalowy ruch korygujący w kierunku przeciwnym
• trend główny można podzielić na 5 fal (skierowanych w górę lub w dół), a ruch korekcyjny następujący po trendzie głównym składa się z 3 fal. Razem tworzą one tzw. „cykl 5-3”
Podstawowy schemat teorii fal • Każda fala jest częścią fali wyższego stopnia, jednocześnie każda fala dzieli się na fale niższego stopnia (z wyjątkiem najmniejszej) – każdy cykl 5-3 jest cyklem zamkniętym i jest częścią składową cyklu 5-3 wyższego rzędu
• podstawowa struktura falowa ma charakter stały, chociaż sam czas jej trwania może ulegać zmianom – w rzeczywistości wzory tworzone przez fale nie zawsze pasują do swojego modelowego kształtu i mogą pojawiać się wydłużenia fal impulsu (najczęściej fali 3, rzadziej fali 5) – fale korygujące, czyli ruchy rynku skierowane w kierunku przeciwnym do kierunku trendu wyższego stopnia są bardzo złożone i trudne w interpretacji (zasada zmienności korekt)
Fale impulsu i korekty • Fale impulsu występują w falach 1, 3, 5. Nazywane są tak dlatego, że nadają rynkowi pęd. – Każda z fal impulsu składa się z pięciu podfal
• Fale korygujące stanowią częściowe zniesienie, czyli korektę poprzedzającej je dowolnej fali impulsu. – Fale korygujące mają strukturę trzyfalową bądź pewien jej wariant.
• Po zakończeniu ośmiofalowego cyklu (1-2-3-4-5 plus a-b-c) rozpoczyna się drugi podobny cykl złożony z pięciu fal wzrostowych, po których następują trzy fale spadkowe. Kolejny etap to trzeci ruch składający się również z pięciu fal wzrostowych, który stanowi dopełnienie pięciofalowej formacji o stopień wyższej. 5
Hossa (impuls wzrostowy) według teorii fal
6
Bessa (impuls spadkowy) według teorii fal
7
Zasady dotyczące fal impulsu • Fala 3 musi przebić szczyt fali 1, nie może być najkrótszą falą, a często jest najdłuższą. Korekty w ramach fali 3 są krótkie i płytkie. • Fala 4 nie może zachodzić na falę 1 (w przeciwnym wypadku oznaczenie jest złe i trzeba je poprawić) • Fala 2 nie może zejść poniżej fali 1 (jej dołka), choć może znieść ją nawet w 100% • Często dwie z trzech fal impulsu są sobie równe pod względem długości • Jeśli fala 5 nie wykracza poza koniec fali 3 struktura jest załamana – skrócenie fali 5 można zwykle zweryfikować sprawdzając, czy domniemana fala 5 zawiera niezbędnych pięć podfal. Skrócenie fali stanowi ostrzeżenie o słabości lub sile rynku.
Błędy w ustalaniu fal Fala 3 nie może być najkrótsza
Fala 4 nie może zachodzić na falę 1
Fala 3 musi przekroczyć szczyt fali 1
9
Zasady dotyczące fal korygujących • Każda formacja a-b-b nigdy nie znosi całkowicie poprzedniej formacji pięciofalowej tego samego stopnia – korekty nigdy nie są piątkami (tylko fale impulsu są piątkami)
• Każda korekta będzie, co najmniej równa pod względem wielkości i czasu trwania wszystkim poprzedzającym je korektom niższego stopnia – często zasięg fali 2 jest równy fali 4, ponadto zasięgi wyznacza się za pomocą zniesień Fibonacciego (38,2%, 50% lub 61,8%)
• Każda korekta wraca zazwyczaj do zakresu cen fali korygującej niższego stopnia – to znaczy fali drugiej lub czwartej (obszary wsparcia i oporu) • Reguła zmienności korekt – jeżeli fala 2 jest prosta można oczekiwać, że 4 będzie złożona
Fale korekcyjne w praktyce
11
Fale korekcyjne - 4 rodzaje (wg Elliotta) 1) Zygzaki (5-3-5, prosta korekta abc – częściej fala 2 niż 4) ‒ ‒ ‒
fala a jest podzielona na 5 fal, b - 3, c - 5 fala b nie przekracza ekstremum fali 5 (czasami testuje je) fala c przekracza minimum a
2) Korekty płaskie ‒ fala a jest podzielona na 3 fale, b - 3, c - 5 – fala b nie przekracza ekstremum fali 5 (czasami testuje je) – fala c nie przekracza minimum a
3) Trójkąty – struktura pięciofalowa – występuje zmniejszenie zakresu wahań i spadek obrotów – często pojawiają się w fali 4 poprzedzając ostatni ruch trendu głównego (konsolidacja)
4) Podwójne lub potrójne trójki – składające się z kombinacji zygzaków, korekt płaskich i trójkątów 12
Fale korekcyjne – inny podział 1) Korekty regularne (proste): – –
Fala A może składać się z 3 lub 5 fal Fala B składa się zawsze z 3 fal i nie przekracza maksimum fali 5
2) Korekty płaskie: – – –
Fala A może składać się z 3 lub 5 fal Fala B składa się z 3 fal Fala C najczęściej składa się z 5 fal i nie przekracza minimum fali A
3) Korekty pędzące: – – –
Fala A może składać się z 3 lub 5 fal Fala B najczęściej składa się z 3 fal i przekracza maksimum fali 5 Fala C powinna być „piątką” i nie przekracza minimum fali A
4) Korekty nieregularne (złożone): – – –
Fala A może składać się z 3 lub 5 fal Fala B składa się z 3 fal i przekracza ekstremum fali 5 Fala C powinna być „piątką” i przekracza minimum fali A 13
Emocje na rynku podczas hossy i bessy
Źródło: blog PrivFunds
14
Etapy rozwoju hossy wg teorii fal • •
•
•
•
•
Rynkowa hossa przebiega w 5 krokach – trzy fale wzrostowe przerywane dwoma ruchami korekcyjnymi (ruchami w przeciwnym kierunku). Fala 1 rozpoczyna się w fatalnym otoczeniu gospodarczym, a czasami nawet politycznym. Zazwyczaj jest to słaby ruch z niewielką liczbą uczestników, którzy wierzą, że najgorsze już minęło. Większość inwestorów uważa jednak, że chwilowy wzrost cen jest świetną okazją do sprzedania akcji i zmniejszenia strat. Następuje fala 2, która przekonuje do sprzedaży, gdyż spadki potrafią być nagłe i tym bardziej dotkliwe dla inwestorów. Inwestorzy odczuwają strach przed nawrotem złych czasów i bessy, i pozbywają się akcji. Jednak wyprzedaż kończy się bez nowego dna i okazuje się, że była błędem. Fala 3 rozpoczyna się w atmosferze lekkiego niedowierzania, ale wskaźniki gospodarcze już pokazują oznaki polepszenia gospodarczego. Rośnie produkcja i PKB, spada inflacja i bezrobocie. To w tej fazie hossy swoje inwestycje rozpoczynają fundamentaliści. Gospodarka wysyła bardzo pozytywne sygnały. Wzrosty cen znacząco przyspieszają, gdyż wszyscy wiedzą, że jest nowy trend - inwestorzy dokupują i dołączają się do trendu. Gdy szał zakupów wygasa, fala 3 zatrzymuje się. Dochodzi do pierwszej poważniejszej realizacji zysków, które są bardzo wysokie i większość inwestorów myśli o ich ochronie – fala 4. Ceny rynkowe spółek osiągają swoje wartości wynikające z wycen fundamentalnych. Nie wiadomo jednak, czy dobre czasy rozpędzonej gospodarki są już za nami. Co więcej nie ma silnych powodów, żeby sądzić, że koniunktura może się załamać. Większość jest przekonana, że trend jest nadal wzrostowy, pomimo cofnięcia rynku. Ci, którzy do tej pory byli poza rynkiem zaczynają zakupy – uważając, że jest to znakomita okazja na dołączenie do istniejącego trendu. Przewaga kupujących systematycznie wzrasta. Następuje fala 5, która stanowi kontynuację ruchu w górę. W prasie i telewizji częściej niż kiedykolwiek dotąd pojawiają się informacje giełdowe. Giełdą zaczynają interesować się mniej doświadczone osoby. Ceny giełdowe spółek trudno uzasadnić wyceną fundamentalną, choć nadal pojawiają się rekomendacje kupna. Ruch ten jest słabszy w porównaniu do fali 3, brakuje mu takiego entuzjazmu i siły. Na szczytach hossy mylą się nie tylko nowicjusze i osoby o małej wiedzy, ale również osoby zawodowo zajmujące się rynkiem kapitałowym. Rynek zna wiele widowiskowych przykładów szaleństw na szczytach hossy – bańka internetowa czy deweloperska, które dotyczyły spółek informatycznych oraz z branży mieszkaniowej. Pękły one odpowiednio w roku 2000 i 2007, i były początkiem kilkuletniego kryzysu i bessy. 15
Etapy rozwoju bessy (jako korekty impulsu wzrostowego) wg teorii fal • •
• •
Po hossie przychodzi czas na bessę. Bessa przebiega w 3 krokach, a każdemu etapowi towarzyszą charakterystyczne emocje. Fala a to pierwszy etap spadku, który rozpoczyna się jeszcze w optymistycznych nastrojach. Inwestorzy, niezależnie od wiedzy i giełdowego doświadczenia, traktują rozpoczynające się spadki jako świetną okazję do kupna. Ze spółek napływają wręcz świetlane prognozy rozwoju. Pozytywne oczekiwania doprowadzają w końcu do wzrostów. Jednak Fala b okazuje się jedynie pułapką. Potrafi zakończyć się bardzo gwałtownie. W tym momencie rozpoczyna się fala c. Jest to etap najbardziej wyczerpujący finansowo i psychicznie inwestorów. Wcześniejsze optymistyczne oceny przyszłości nie zostają potwierdzone w danych finansowych spółek i wskaźnikach gospodarczych. Mało tego, w trakcie kontynuacji spadków na rynek dociera coraz więcej negatywnych prognoz na przyszłość. Inwestorzy boją się kontynuacji spadków i choć wiedzą, że sprzedają akcje poniżej jej rzeczywistej wartości, wolą ograniczyć straty. W tak fatalnych nastrojach po wielu miesiącach lub latach docieramy do dna bessy, by znowu rozpocząć pięć kroków hossy.
16
Fale impulsu w praktyce (analiza struktury) • • •
Fala 1 – zazwyczaj słaby ruch z niewielką liczbą uczestników Fala 2 – spadki są głębokie znosząc więcej niż połowę fali 1, ale wyprzedaż kończy się bez nowego dna (idealna miejsce do kupna to dołek fali 2) Fala 3 – do szczytu fali 1 ruch jest spokojny (stopy z fali 2), następnie często się rozpędza (luka jest potwierdzeniem) – często najmocniejszy i najdłuższy ruch – – –
•
Fala 4 – faza realizacji zysków (są na tyle wysokie, że większość myśli o ich ochronie), dobra okazja do zagrania na nowe maksima – –
•
wszyscy wiedzą, że jest trend - inwestorzy dokupują i dołączają się do trendu gdy inwestorzy realizują zyski po dużym ruchu szał zakup wygasa i fala 3 zatrzymuje się dla zaawansowanych: do identyfikacji fali używa się wskaźników (np. MACD, RSI), które osiągają wtedy maksymalne wartości – jeśli po korekcie wskaźnik osiąga nowy szczyt należy zmienić oznaczenie
jednak większość jest przekonana, że trend jest nadal wzrostowy, pomimo cofnięcia rynku ci, którzy do tej pory byli poza rynkiem zaczynają zakupy – uważając, że jest to znakomita okazja na dołączenie do istniejącego trendu (przewaga kupujących systematycznie wzrasta)
Fala 5 – kupujemy drogo, sprzedajemy drożej, ruch ten jest słabszy w porównaniu do fali 3 – – – –
trend jest u kresu, akcje kupują nawet osoby dotąd nie związane z rynkiem–„pompowanie balonu” Po wybiciu fali 3 często następuje powrót balon pęka(za wysokie ceny, maleje wolumen), rynek rysuje szczyt i zaczyna się nowa faza pojawiają się często dywergencje między ceną a wskaźnikiem
DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ!
Źródło: J.J. Murphy „Analiza techniczna rynków finansowych” www.bossa.pl