Manav Gupta, Kolaborativni muralizam ili angažovanje kao umetnikova mantra by Siniša Prvanov

Manav Gupta Kolaborativni muralizam ili angažovanje kao umetnikova mantra

Interdisciplinarne studije, Jednomedijska umetnost,

Prof. Dr. Svetlana Volić

Jesenji Semestar 2019

Doktorant: Siniša Prvanov

SADRŽAJ

1. Uvod i biografija 1.1 Definicija murala 1.2 Tema murala 1.3 Mural u savremenom društvu 1.4 Manav Gupta-Biografska crta 2. Ključne ideje 3. Umetnički opus 4. Zaključak ili pitanje na odgovor: o (ne) mogućnostima umetnikovih utopija danas 5. Manav Gupta kao jedna od inspiracija u mom radu 5.1 Crna šuma 5.2 Dom 5.3 Aeolus 5.4 Njegov dolazak 5.5 Mikonoska golubica (Mykonos Dove) 5.6 Skice-predlozi novih projekata Reference Vebografija 2

1. Uvod i biografija “I make it simple - 'Keep it simple' is my mantra... Simple CAN be intriguing and have mystique," "Ja stvaram jednostavnost – 'Jednostavnost' je moja mantra ... Jednostavno MOŽE biti intrigantno i mistično" Manav Gupta 2006. Umetnik nalazi najveće zadovoljstvo kada se svi mogu povezati s njegovom umetnošću. To je njegova pokretačka snaga.

“My art contains enquiry within it, probing hitherto untouched elements of thought,” „Moja umetnost sadrži istragu unutar nje, ispitivanje dosad netaknutih elemenata mišljenja“, Manav Gupta 2009.

Aktivizam ili zabrinutost za klimatske promene ne moraju biti bučna, niti glasna kritika. Tiho može biti prodornije, ako ne i više.

Slika 1. Manav Gupta. Nju Delhi 2004.

1.1 Definicija murala Mural ili zidna slika podrazumeva monumentalnu kompoziciju izvedenu na zidu, tavanici ili drugoj velikoj trajnoj zidnoj površini, kao njen sastavni deo. Ova umetnička kompozicija kombinuje opšte elemente slike kao takođe i elemente arhitekture. Sama izrada zidne slike, to jest murala, zavisi od sastava podloge na koju je vezana odgovarajućom tehnikom, dok na sastav i raspored elemenata utiče prostor čije dimenzije određuju dimenzije same zidne slike. Zidne slike, odnosno freske, mogu biti izuzetno velike, tako da obično poprimaju monumentalni karakter u svojoj dekorativnoj, narativnoj ili memorijalnoj funkciji. Najčešće površine oslikane na ovaj način su fasade zgrada ili velike zidne površine unutar javnih prostora (atrijumi, stepeništa i sl.). U širem smislu, termin "mural" odnosi se na kategoriju slika koja je postala popularna zahvaljujući umetničkom pokretu - muralizmu1. U prošlosti su zidne slike bile od velikog značaja, ne samo kao ukras verskih i stambenih građevina, već i kao prikaz statusa ili mentorstva. Karakteristika koja mural razlikuje od ostalih vidova slikarstva je ta što su arhitektonski elementi određenog prostora skladno ugrađeni u kompoziciji sliku. Etimološki izraz "mural" potiče od latinske riječi murus - zid ili muralis - zid. 1.2 Tema murala Budući da su od početka pratili razvoj ljudskog društva, murali kroz različite epohe prikazuju različite teme, od ritualnih i religijskih do scena iz svakodnevnog života. Tokom 19. i 20. veka, kada su u službi monumentalnog ukrašavanja, izrađeni brojni murali, takve su kompozicije ile nadahnute istorijskim temama iz doba romantizma. Meksički muralisti pod uticajem upravo završene meksičke revolucije u zidno slikarstvo uvode politički angažovana dela sa društveno-političkim, istorijskim i revolucionarnim temama, vešto kombinujući tradicionalne meksičke narodne motive i tadašnje moderne evropske stilove.

Muralizam je naziv koji označava slikarski pokret i zidne slike murale u Meksiku sa socijalno-kritičkom i nacionalnom tematikom. Ovi umetnički prikazi-murali - pojavili su se nakon Meksičke revolucije a stvarali su ih umetnici Hose Klemente Orosko, Dijego Rivera i David Alfaro Sikeras. Nakon Drugog svetskog rata i 70-ih godina 20. veka muralizam iznova doživljava vrhunac samo što sada nije zastupljena revolucionarna tematika. U muralizmu se prepliću elementi predkolumbovske kao i moderne evropske umetnosti (nova stvarnost i kubizam) ali nije razvijen jedinstveni stil.

1.3 Mural u savremenom društvu

Druga polovina 20. veka u području zidnog slikarstva donela je pojavu brojnih murala, dela anonimnih autora, na zidovima mnogih javnih zgrada. Ovde je važno istaknuti razliku između sve popularnijih grafita. Dok grafiti predstavljaju znakove, potpise, izreke i slične oblike komunikacije koji se obično nalaze napisani na zidu kako bi se izrazilo mišljenje pojedinca o nekoj temi, mural je celovita slika na zidu koja ima svoju estetsku vrednost. Brojni murali postali su dio istorije i od izuzetne su umetničke vrednosti. U kasnim šezdesetim godinama proširio se pokret oslikavanja tunela podzemne železnice u New Yorku, koji je do danas preživeo kao autentični oblik kreativnosti, umetnosti, ali i osećaja i stavova urbane omladine širom svijeta. Osamdesete su sa sobom donele i prve grafite superzvezda, a ovaj oblik pop kulture proširio se najpre širom Evropee, a zatim i u ostatku sveta. Devedesetih godina dolazi do svojevrsne industrijalizacije grafita, s pojavom prvih velikih kompanija koje su proizvodile boje izrađene pre svega za potrebe uličnih radova, što je za grafite predstavljalo svojevrsni novi početak i korak u posve novu sferu. Postojeće okolnosti, koje su uključivale širenje interneta u ovom periodu, pridonele su razvoju potpuno novog pristupa izražavanju, ublaženog već ustaljenim vizuelnim formama i tehnikama. Ono što je još važnije, sam čin crtanja više nije predstavljao jedini izraz stava, već su se umetnici čiji su radovi imali jasan sociopolitički sadržaj počeli pojavljivati sve češće i češće. Nastale su novo ilustrovane priče i stilizovane poruke o životu u postmodernom društvu. Sve je to na površinu izronilo početkom drugog milenijuma. Posve novi, sveži pristup ilustraciji i grafičkom dizajnu uopćšte, koji je ubrzo našao svoj temelj i u primenjenoj i u savremenoj umjetnosti. Zbirke velikih svjetskih muzeja, kao i fasade nekih od njih, obogaćene su eksponatima ove umetničke forme, a ulična simbioza s kulturnim aspektom postaje sve popularnija kao svojevrsni pečat identiteta mnogih komercijalnih projekata usmerenih prvenstveno na mlađu populaciju. Ova je epoha označila oblik komercijalizacije, ali i potpunu afirmaciju ulične umetnosti koja je četrdeset godina egzistirala između vandalizma i umetničkog izraza novih generacija. Ulična umetnost ili doslovno prevedeni ulični muralizam koja se manifestovao u obliku umetnički izvedenih grafita, murala ili raznih drugih crteža iz druge polovine 20. veka doživljava pravu svjetsku ekspanziju. Urbana područja koja su pretrpela ekonomske, sociološke i arhitektonske transformacije u postindustrijskom razdoblju, koja su ostavila pregršt lokacija pogodnih za umetnički izraz, postala su prikladan temelj za razvoj ove umetničke forme.

1.4 Manav Gupta-Biografska crta

Manav Gupta rođen 29. decembra 1967. u Indiji. Iako relativno nepoznat široj umetničkoj javnosti zapada, smatra se jednim od svetskih pionira u stvaranju kolaborativne umetnosti koja koristi aktivne performanse i mega-murale. Fokusirao je svoje umetničke prakse u slikarstvu, poeziji, muzici i zvuku da bi stvorio jedno-minutne filmove o klimatskim promenama, održivom razvoju, ekosistemima i alternativnoj energiji za poruke građanstvu, koje je naručilo Ministarstvo okoline i šumarstva, Vlade Indije (20052011). Za svoj prvi kolaborativni umetnićki rad osvojio je međunarodno priznanje. Mega-mural "Drvo života" je bio naručen za sedište vodećeg telekomunikacijskog giganta u Gurgaonu, 2010, gdje je Gupta tri meseca slikao uživo, dok je u njegovoj kreaciji uključio hiljade poteza četkicom svih zaposlenih. "Drvo života" predstavlja najviši i najveći trodimenzionalni zidni mural umetnika Manava Gupte. Pokriva oko 5.000 kvadratnih metara površine vidljive kroz staklenu fasadu i 10.000 kvadratnih metara ukupne obojene površine. Njegov značaj leži u metodologiji stvaranja kao dela savremene umetnosti, s tim da je prvi primer istovremene upotrebe četiri različite umetničke tehnike u konceptualnoj, specifičnoj lokaciji, kolaboracione umetnosti i performansa. Za stvaranje „umetničkog stepeništa“ u sedištu kompanije Bharti Airtel Ltd, umetnik je uveo jedinstven proces održivog razvoja u korporativnom entitetu, uspostavljajući vrstu umetnosti koja može doprineti i poslovnom okruženju, osvežavajući nematerijalni kvalitet korporacijske moći među zaposlenima. Dodajući dimenziju saradnje, on je osmislio mural kao javni umjetnički projekt, omogućivši hiljadama zaposlenih iskustvo učestvovanja u oslikavanju. U tom je procesu uz niz uloga podučavanja i motivisanja zaposlenih uključio i umetnost performansa. U drugoj polovini projekta oblikovao se trodimenzionalni sastav specifičan za mesto. Budući dap web-a, mural je trebao u tri meseca razviti priču o pet dominantnih elemenata prirode. Imajući na umu vidljivost stepeništa kroz staklenu fasadu visoku 60 metara, intervencija specifična za mesto spajala je pozadinski zid i prednju stranu perspektive stepeništa od pet spratova u jedno platno koje spaja okolne strane i krov unutar jedne kompozicije. Svojom "Jugalbandisom" (Saradnjom) započeo je kooperaciju s vodećim muzičarima, pesnicima, plesačima, uključujući Dr.L.Subramanium, Shubha Mudgal, Anup Jalota, Rahul Sharma, koji zajedno izvode umetnički performans uživo na pozornišnom platnu (2003–2011).

Trenutno u šesnaestoj godini bavljenja svojom umetnošu, nakon što je izlagao širom svijeta, svoje kreativno putovanje posljednjih godina nastavlja trilogijom na Bliskom Istoku, u SAD i Evropi samostalno izlažući na izložbama u Amherstu, New Yorku,San Francisku, Berlinu, Londonu, i Muskatu u Omanu. Ministarstvo kulture Pretorije sa zadovoljstvom je pokrenulo treće izdanje njegove putujuće trilogije u Južnoj Africi pod nazivom „Kišne šume i krug života“ u Nacionalnom muzeju istorije kulture (2018).

Slika 2 a,b. Ranohrišćanski mozaik V vek, Atiohija, današnja Sirija. Manav Gupta proučavao je drvo života kao formu ali kao i njen duhovni značaj. Takođe ga je zanimalo stablo života kao simbol povezanosti sa suštinskom stvarnošću i percepcijom. Umetnik je stvorio najviši i najveći trodimenzionalni mural "Drvo života"u period od 2010-2013. Njegovo remek-delo pokriva 5.000 kvadratnih metara vidljive površine, i oko 10.000 kvadratnih metara ukupno obojanog zida. Ovaj zidni mural postao je simbol četvrti Gurgaon u Indiji.

2. Ključne ideje     



Interdisciplinarnost. Gupta koristi različite umetničke forme - instalacije, pesme, slike, murale kao i video zapise u kojima govori na sebi svojstven način o pitanjima zaštite životne sredine. Ono što Guptu čini jedinstvenim jeste njegov kapacitet za upotrebu javnog prostora kao mesta umetničkog oblikovanja poruke koju želi saopštiti javnosti. Aktivizam u koegsistenciji sa tradicionalnom indijskom spititualnošću. Dubinsko temeljno istraživanje prirode. "Proces stvaranja prirode, kakav postoji u svojoj bezvremenosti, u njenoj jedinstvenosti i miru, ima sve odgovore na čovekovu potrebu za učenjem, napretkom i razvojem", tvrdi umetnik. Kolaboracija. Uključivanje posmatrača kao aktivnih učesnika u stvaralačkom procesu. Učesnik-stvaralac-konzument. "Zato što sam oduvek verovao da nikada ne možemo podceniti inteligenciju masa. Kao umjetnik računam na njihovu inteligenciju i intuiciju.Tu postoje mogućnosti velikih promena", dodaje Gupta. Upotreba održivih prirodnih materijala, kao gline i zemlje, u stvaranju svojih trodimenzionalnih instalacija-poruka.

Slika 3 a, b, c. 2013. godine, u nacionalnom muzeju Pretorije, Gupta je prikazao svoja dela pod nazivom 'Kišne šume i bezvremenske metafore snova' i seriju 'Umbilikasti štapići zemlje'. Njegova treća samostalna izložba, naslovljena „Šapati reka, kiše I vremena“, 2018 u kulturnom Centru Indira Ghandi u New Delhiju predstavila je 108 minijaturnih slika o kišnim šumama i pet elemenata prirode. Guptini videozapisi takođe predstavljaju nadrealni spoj poezije, muzike, dizajna i animacija koji imaju pokretni efekt.

3. Umetnički opus Manav Gupta je trenutno uvršten među deset najboljih savremenih indijskih i svetskih umetnika čiji radovi donose vrhunske kritike. Ukoliko je to referenca uspeha, Guptine radove prodaju Christie's, Bonhams, Philip de Pury i vodeće aukcijske kuće širom sveta, uključujući parlament Indije, Rashtrapati Bhawan, kraljevsku porodicu Omana , Indijske ambasade u inostranstvu, muzeji Chitrakala Parishad, Akademija Birla itd. Radeći na monumentalnim muralima, video instalacijama i performansima, tokom višedecenijskog rada sarađivao je s plesnim trupama i publikom u javnim umetničkim projektima. Pored svojih nastupa i izložbi na različitim mestima tokom svoje tromesečne putujuće trilogije širom Sjedinjenih Država i Evrope u 2010. godini, izlagao je I u New York-u, Amherstu, Des Moinesu, San Francisku, Berlinu, i Londonu. Takođe je održao više gostujućih predavanja o umetnosti, okruženju i kolaborativnim javnim umetničkim tehnikama na državnom univerzitetu San Jose i ICD-u, u Berlinu 2010. godine.

3.1 Drvo života (Tree of Life) „Drvo života” predstavlja Guptin najznačajniji rad. To je veliki trodimenzionalni mural koji se nalazi unutar unutrašnjeg stepeništa zgrade Bharti Airtel u gradu Gurgaon, u Indiji. Pokriva oko 5.000 kvadratnih metara fasadnog prostora i 10.000 kvadratnih metara ukupne obojene površine. To je najviši i najveći zidni mural u Indiji. Iako je na ovoj lokaciji implementirao kolaborativnu umetničku metodu omogućivši više od 1000 zaposlenih u poslovnoj zgradi da učestvuju u iskustvu slikanja u početnoj fazi, umetnik je konceptualizirao ovu kreaciju kao javni umetnički projekat. Metodologija stvaranja ovog dela koristila je upotrebu četiri različite umetničke tehnike uključivši konceptualnu, specifičnu lokaciju, kao I saradnju sa umetnicim iz drugih oblasti. U početnoj fazi projekta Gupta je zaposlenima dozvolio iskustvo slikanja, u toku regularnog radnog vremena. Kao deo ovog umetničkog performansa uključio je i sproveo niz uloga kako bi podučavao i motivisao zaposlene. U isto vreme, umetnik je angažovao zaposlene kao aktivne učesnike u stvaranju ovog dela tokom prva tri meseca rada.

U drugoj polovini projekta, boje i potezi korišćeni su kao sirovina za stvaranje kompozicije. U toj fazi Gupta je nastavio rad sam na tromesečnom performansu; pred 3500 zaposlenih i gotovo isto toliko posjetilaca na samoj lokaciji. Evoluciju priče pratila je takođe i publika putem aktivne real-time web platforme. Imajući na umu vidljivost stepeništa po celom objektu kroz staklenu fasadu visoku 60 metara, intervencija specifična za ovo mesto uključivala je pozadinski zid i prednju stranu stepeništa od pet spratova u jedno platno koje spaja okolne strane i krov unutar jedne kompletne kompozicije. Druga značajna karakteristika ovog eksperimenta bio je maratonski nastup umetnika koji je non-stop radio na svojoj kreaciji tri meseca, isključujući svega nekoliko sati namenjenih odmoru i spavanju. Kada je Bharti Airtel Ltd naručio „umetničko stepenište“ u sedištu njihove kompanije, umetnik je svoju ideju rođenu pre gotovodve decenije, kao i tehnike javnih umetničkih projekata doveo do radikalne preusmerenosti ka uvođenju jedinstvenog procesa održivog razvoja u korporativnom entitetu, dokazavši na taj način da umetnost može doprineti i radnom okruženju, obogaćujući nematerijalni kvalitet korporativnosti i autoriteta među zaposlenima. Slika 4 a, b. Osvetljena, monumentalna zidna slika „Drvo života“ raspoređena po galerijama i unutrašnjim stepeništima duž petospratne fasade unutrašnjeg dvorišta poslovne zgrade Bharti Airtel Ltd (2013).

Guptin cilj je bio bio predstaviti duhovnost više svesti u poslovno okruženje objekta. Otuda rastuće drvo života širi svoje grane i živost u skladu sa pet prirodnih elemenata. Svaki element prikazan na odgovarajućem spratu, počevši od zemlje do vode, vazduha, prostora i vatre, pomešan jedan s drugim kako bi stvorio simboliku rastućeg stanja energije u svemiru. Kompozicije na svakom spratu simbolišu evoluirajuće ljudske potrebe koje se vežu i prelaze u sljedeći viši stupanj svijesti. Počevši od hrane i zabave prikazane na drugom spratu, do ljubavi i vezanosti, proslave i rađanja na trećem spratu koje predstavljaju Adam i Eva formirani spletom isprepletenih grana, paunova i neograničene površine mora. Mural zatim izrasta do viših potreba dok se plodovi razvijaju prema vrhu u naglašenu pupčanu vrpcu ljudskog postojanja na četvrtom spratu odakle se uzdiže do „pogleda“ odraz perspektive na petom nivou - prozora u dušu i tek tada dolazi do najvišeg kosmičkog "sjaja" koji izlazi sa šestog sprata i tone u zgradu da bi pokrenuo višu svest koju čovek počinje kreirati sa iskustvom samog života. Umetnik u toj fazi rada dopušta zaposlenima da iskuse boju i oblik, i nauče radost stvaranja, sve višestruke nijanse, oblike, boje i idiome.

Slika 5 a, b, c. Različite faze u radu na ziidnoj slici „Drvo života“ (2010-2013).

3.2 Kiša (Rain)

Kiša, Guptina instalacija iz 2015. predstavlja niz glinenih posuda vezanih nitima na stablima neema i arjune, simbolišući kapljice kiše koje padaju na zemlju. Instalacija je bila izložena u Gandhi Nacionalnom centru za umetnost, Mess, Janpath. "Moja kiša" preko pola hektara travnjaka, moja je počast i negovanje arjune i svog drveća na ovoj zemlji", kaže Manav. Dok hodate po kiši, pogledajte okrugle košnice na drveću, koje su napravljene pomoću glinenih čajnih čaša i dovoljno su ogromne da se u njemu mogu smestiti rojevi pčela. „Koristio sam glinene predmete za predstavu zemlje. Diyas, tradicionalne indijske glinene ćaše, koje se nakon upotrebe bacaju. Čini se da zemlja ima sličnu sudbinu, pa stoga svjetiljke deluju kao metafora. " dodaje Gupta.

Slika 6 a, b. Guptina instalacija „Kiša“, Indira Gandhi Nacionalni centar za umetnost, Mess, Janpath, New Delhi (2015).

Kako napravite nekoliko koraka dalje, dolazimo do kreveta života koji ekstravagantno simboliše ljubav, što je „još jedna dimenzija održivog razvoja“. Umetnik deli intimnu izjavu ljubavi upotrebom muških i ženskih idioma postojanja. Iako su krhke, emocija je eterična i uzvišena u svom postojanju. Višedimenzionalna senzualnost nizova kiše koja se dramatično sliva niz obalu reke ističe prolaznu prirodu našeg postojanja.

3.3 Himna Glini (Excavations in Hymns of Clay)

Jedno od Guptinih znašajnijih dela od posebnog interesa za ljubitelje keramike u arhitektonskim instalacijama je rad pod nazivom „Iskopavanja u himnama gline“. Iskopavanja u himnama gline skup je umetničkih instalacija iz opusa Manava Gupte, gde umetnik otkriva kvintesencijski proizvod indijskih grnčara od glinenih predmeta poput zemljanih svjetiljki diyas, lokalnih glinenih lula chilam, zemljanih čaša kullar i njihov individualni identitet pretvara u metafore i idiome održivosti, konteksta i percepcije, dok on konceptualizira i stvara avangardnu instalaciju velikih razmera. Manav istražuje suštinu vedskih praksi kako bi suptilno ukazao na pronalaženje rešenja koja bi drevni način života mogao ponuditi u današnjem kontekstu održivog razvoja i aktuelnih pitanja zagađenja reka poput poznate indijske reke Gang. Koristeći zemljane svjetiljkue kao metaforu, Manav istražuje pitanja ekološke svesti. Zemlju prepoznajemo i poštujemo samo kad koristimo njene resurse za naše potrebe. Budući da je dugi niz godina praktikovao religiozne rituale, ovaj simbolički krug života duboko je uticao na Guptu da koristi zemljane objekte kao metaforu za istraživanje i postavljanje pitanja o ekološkoj sviesti i o vrlo gorućem pitanju kako se percepcija i kontekst međusobno prepliću. Način na koji su ljudi i predmeti napravljeni mogu da daju odgovore o budućoj sudbini čovečanstva na temelju upotrebe, percepcije, konteksta i situacije.

Slika 7 a, b, c, d. Himna Glini (Excavations in Hymns of Clay) (2016).

Slika 8. Himna Glini (Excavations in Hymns of Clay), izložba Pretorija, Južna Afrika (2017).

3.4 Vremenska Mašina (Time Machine) Treći značajan Guptin rad u kojem je koristio zemljane svetiljke je "Yamuna Project" koji je prikazan u velikom tržnom centru (DLF mall) u Delhiju. Gupta je isprepletao različite instalacije poput "Vremenske mašine" i "Noći ljubavi", kao specifične instalacije održivih rešenja usred prodavnica koje prodaju najpoznatije svetske brendove. Bilo da se radi o vremenskoj mašini, vrtu pčelinjih košnica, rečnom koritu ljubavi ili Nojevoj barci, Gupta je kroz sve te instalacije želeo preneti krhkost gline spojene s ograničenošću života. Gupta je koristio ove instalacije kao metafore za kritiku liberalnog kapitalizma, potrošačkog sveta i njegove interakcije sa zemaljskim resursima.

Slika 9. "Yamuna Project" koji je prikazan u trĹžnom centru (DLF mall) u Delhiju (2017).

Prilog 1. Manav Gupta | Arth - art for earth | Lovely Professional University – 2018 Manav Gupta, vodeći savremeni indijski umetnik poznat po konceptualnoj umjetnosti, slikarstvu, zidnim slikama, predstavama, kratki filmovima, skulpturama i poezijom, posetio je Lovely Professional University decembra 2018. On je komunicirao i podelio svoja iskustva sa studentima LPU. U jednom trenutku svog izlaganja poručio je studentima: „jurite svoj san, šta god želite da postanete u ovom životu, i nikada se nikada se toga ne odričite.“ Link: https://youtu.be/t_-Qk_g1YTw

4. Zaključak ili pitanje na odgovor: o (ne)mogućnostima Guptinih utopija danas Ko je (kakav je) umetnik današnjice? Odgovor na ovo pitanje, prirodno, neodvojiv je od priče o mestu, ulozi, psihološkim, estetskim, etičkim i semantičkim kontekstima i problemima umetnosti našeg vremena. Ukoliko je uopšte ima, onda bi se pozitivnom utopijskom idejom današnjice možda mogla identifikovati jedino (predstavnička) demokratija. Da li, dakle, u eri (liberalne) demokratije možemo govoriti o liberalizmu i demokratiji i u sferi umetnosti i kulture? Prihvatimo li, dakle, tezu da mehanizmi kontrole i prinude postoje u svakom društvu – može li se onda govoriti o istim i u kontekstu priče Manava Gupte o umetnosti koju on upravo stvara?! Prirodno, slede i pitanja o tome: – Ko bi, dakle, bili cenzori i/ili kontrolori Guptine umetnosti?! – Da li Guptini trodimenzionalni murali, koji istovremeno predstavljaju kritiku današnjeg društva, nude i šansu današnjim umetnicima?! – Na oba pitanja odgovor je isti: pre svega kustosi, zatim muzeji, galerije, mediji, kolekcionari, velike kompanije, naručioci, kupci, marketinške agencije, publika, ljubitelji, konkurencija (drugi umetnici) respektuju Gupto-vu angažovanost i prepoznaju jasnu poruku koja nesumljivo zrači iz njegovih radova. Njegov rad je inspirativan, savremen i definitivno orijentisan ka čoveku kao ključnom akteru u promeni prirode.

4.1 Guptina umetnost posle savremene umetnosti Za razliku od nekadanašnjeg insistiranja na ujednačenosti i konzistentnosti u umetničkim intervencijama u prostoru, rad Manava Gupte dozvolio je postojanje višestrukosti, raznolikosti i kontradiktornosti unutar vlastite strukture. Rezultat više nije statična složena izložba već izložba mnogih složenosti. Njegov čist izraz u umetnosti je upravo onaj izraz koji stimuliše i afirmiše komunikaciju, razmišljanje, (ne)pristajanje, otpor, participiranje. Unapred date ili jednom za svagda osvojene te(rit)orije ovde nisu moguće. Sve je podložno stalnim promenama direktno zavisnim od svih aktera ili učesnika sistema umetnosti, relacijskih odnosa uspostavljenih u ambijentima u kojima su radovi postavljeni/prikazani, vremenskih prilika ali, podjednako, i od samih posetilaca manifestacije. Otvoreno polje savremenosti ogleda se, dakle, kroz aktiviranje procesa formulisanja, konstruisanja i konstituisanja značenja koja danas više nisu jednosmerna niti jednoznačna. Naprotiv ─ svako pogrešno čitanje kako samih radova, postavke ili manifestacije kao celine dozvoljeno je, legitimno i često veoma poželjno! 18

4.2 Završna razmišljanja

Uspeh dela javne umjetnosti u velikoj meri se oslanja na dizajn javnog prostora u kojem se nalazi. Mnogi elementi se grupišu kako bi poboljšali ili učinili dobar javni prostor. Budući da nije povezan s drugim mestima ili odredištima, ljudi neće odvojiti vreme da posete umjetničko djelo, a umetnička dela neće uspeti proizvesti bolja javna mesta i uticati na kolektivno mišljenje zajednice. S druge strane, dobar javni prostor ne samo da poziva, već stvara prostor za zajednicu oko umetničkog dela ili mesta kulture, rastom i privlačenjem aktivnosti koje ga čine višenamenskom destinacijom. Nijedan dizajner, arhitekta ili umetnik ne mogu stvoriti sjajan javni prostor koji stvara i odražava ukus zajednice. Umesto toga, takvi prostori nastaju iz saradnje s korisnicima mesta koji artikuliraju ono što u njemu vredi i pomažu umetniku u razumevanju njegove složenosti. Ovaj prošireni opseg javne umjetnosti može obuhvat iti mnoge raznolike prakse i umetničke forme. One se mogu implementirati kao samostalni ili kao hibridi kolaboracije koji uključuju multidisciplinarni pristup. Raspon njegovog potencijala je, naravno, beskrajan, i neprestano se menja, i podložan je stalnim raspravama i razlikama u mišljenjima među umetnicima, donatorima, kustosima i klijentima koji obavljaju usluge. Iako je jasno da dve sredine teže različitim ciljevima, one se različito fokusiraju na izvršenje svojih akcija. Vladine agencije obično zahtevaju programirana obrazovna ili kulturološka opravdanja umjetničkih projekata kojima će dodeliti svoja sredstva, baš kao što očekuju opipljive rezultate i materijale. Ovo ponašanje podrazumijeva i paternalistički karakter, pri čemu rezultirajuća poruka može otkriti da institucija - javna ili privatna - udovoljava potrebama određene društvene grupe i ulaže napore kako bi umanjila uočene probleme. Stoga postoji mogućnost da predloženi projekti ovih institucija u potpunosti ili delimično ignorišu potrebe ovih grupacija, te imaju prioritet u političkim ili reklamnim performansama kako bi se te intervencije mogle odobriti. Štaviše, lik umetnika i dalje aktivno učestvuje u kontroverznom stavu. Umetnik do neke mere igra ulogu današnjeg preduzetnika. Drugim rečima, umetnik ima tendenciju razmišljanja u konkretnim projektima, što podrazumijeva odsustvo horizontalnosti, što je uvet koji potvrđuje interes i delotvornost projekta kako se razvija. Ukratko, intencije kolaborativne umjetnosti doprinose izgradnji kritičkog i odgovornog društva. Međutim, opšte nepoznavanje stvarnih potreba grupa koje se obično ostavlja po strani, ima značajne razlike između onoga što je namenjeno i onoga što na kraju završava. S obzirom na to da je dosadašnje iskustvo pokazalo da je promocija takvih praksi često rezultirala manipulacijama od strane investitora, važno je nastaviti raditi u drugim smerovima.

5. Manav Gupta kao jedna od inspiracija u mom radu

U ovom poglavlju opisaću svoj muralistički rad u Grčkoj u periodu od 2004 do 2012. Takođe treba napomenuti da su izvedene zidne slike (murali) bile integrisani deo enterijera i javnih projekata. Iako sam kao dizajner enterijera, što je i moja primarna profesija, imao slobodu predlaganja i izbora tema, uvek sam se rukovodio željama naručioca, što opet nije bila prepreka međusobnom kompromisu i uspešnom rezultatu. Mahom to su bile tavanice, neretko i zidovne površina većih dimenzija. Zahvaljujući liberalnom stavu i zahtevima moje klijentele, teme su varirale od predstava starogrcke mitologije, do prikaza prirode u krajnje svedenoj formi i realističkom maniru. U svojim muralima trudio sam se da razvijem autohtoni stil koristeći sveden likovni izraz, grafizam, motive iz prirode, kao i simbole spiritualnosti.

Slika 10. "Crna šuma", kompozicija zidnih slika, Atina, Grčka (2012).

5.1 Crna šuma

Ovaj rad predstavlja kompoziciju zidnih slika (sl 11i 12) izveden za namene restorana "Da Vinci" u Atini, Grčka. Inicijalna ideja pri projektovanju ovog enterijera bila je korelacija i povezanost unutrašnjeg i spoljašnjeg prostora. Veliko otvori u fasadnim zidovima i upotreba prirodnih materijala. U ovom slučaju murali dopunjuju enterijer i tretiraju prirodu u pojednostavljenom obliku. Grafizam slika koristi crno-bele tonove i tretira oblik stabala drveća u krajnje minimalističkom maniru. Ukupna površina slika iznosi preko 90 kvadratnih metara. Radovi su završeni krajem 2012 godine.

Slika 11. "Crna šuma", kompozicija zidnih slika (detalj sa galerije), Atina, Grčka (2012).

Slika 12. "Crna ĹĄuma", kompozicija zidnih slika (detalj sa galerije), Atina, GrÄ?ka (2012).

5.2 Dom

Ovaj rad izveden je tokom proleća 2013 na ostrvu Tinos u Grčkoj takođe kolaborira sa sličnim motivima preuzetih iz prirode. Kako je namena ovog prostora bila restoran, lociran na obali mora, klijenti su predložili oslikavanje unutrašnjih zidova kako bi se postigao trodimenzionalni efekt u prostoru. Nakon početnih skica odlučeno je da slike predstave drveće-šumu u veoma pojednostavljenom izrazu. Radovi na ovim slikama završeni su u roku od 20 dana. Korišćene su prirodne boje i pigmenti siene i umbre.

Slika 13 a, b. Oslikavanje restorana "Appagio", Tinos, Grčka (2013).

5.3 Aeolus Sledeći project predstavlja rad na izradi murala "Aeolos" za potrebe stana porodice Nickonopoulos u Atini, Grčka. Koncept za izradu ove slike uključivao je stilizovane predstave starogrčkog boga vetrova Aeolosa 2. Jednostavan, minimalistički enterijer centralnog salona stana, zahtevao je takođe i oslikavanje tavanice površine 30 kv. metara. U dogovoru sa vlasnicima stana, koji su ujedno bili I vlasnici poznate brodovlasničke kompanije, odlučeno je da tema murala predstavi simboliku prirode koristeći elemente grčke mitologije. Pošto je površina tavanice bila izduženog pravouglog oblika, kompozicija je uključila predstave dva lika boga Aeulosa pravilno raspoređena kao odraz u ogledalu. Radovi na ovom muralu trajali su 40 dana tokom jeseni 2014.

Slika 14 a, b. Komparacija oslikanog-stilizovanog portreta i renesansne predstave boga Aeolosa iz 16. Veka, Firenca, Italija. 2

Aeolus bio je božanski čuvar vetrova i kralj mitskog, plutajućeg ostrva Aiolia (Aeolia). Po predanju Aeolos je krotio nasilne olujne vetrove i zaključavao ih u unutrašnjosti ostrvske pećine, puštajući ih samo po naredbi viših bogova. Heroj Odisej jednom je posetio Aiolosovo ostrvo te mu je povjerena torba u kojoj su se nalazili svi olujni vetrovi kako bi mu osigurali siguran povratak kući. Međutim, tokom putovanja herojevi pohlepni drugovi otvorili su torbu u potrazi za zlatom i vetrovi koji su pobjegli odneli su Odisejev brod sve do Aiolosove obale. Vetrovi su često zamišljeni kao bogovi ili duhovi u obliku konja, a kao takav je i Aiolos nazvan Hipotade, "uzgajivač konja", od grčkih riječi hippos ("konj") i tadên ("čvrsto ukočen"). Homerov bog vetra Aiolos ima mnogo sličnosti s Hesiodovim Ouranosom (Uran) - obojica su opisana kao očevi šest sinova i kćerki spojenih u braku, a obojica su držala grupu duhova oluje zaključanih iza bronzanog praga. U slučaju Ouranosa, dvanaestoro dece bili su bogovi Titana, a bogovi oluje bili su Hekatonkheires (Hecatoncheires) i Kyklopes (Kiklopi) u Tartarosu.

15 a, b, c, d. Postupak oslikavanja murala "Aeolos"(2014)

5.4 Njegov dolazak

U ovom muralu, izvedenom tokom 2015 godine za potrebe mitropolijskog kulturnog centra u Atini, u Grčkoj, pokušao sam preneti svoja snažna religiozna i metafizička osećanja, kao i dati odgovore na pitanja koja nalazimo u knjizi otkrovenja (Book of Revelation) proroka Jovana. U tom kontekstu pokušao sam interpretirati transcendentalni prikaz o drugom Hristovom dolasku. U prvoj fazi, pre oslikavanja, izradio sam veliki broj skica i studija pripremajući se za odobrenje projekta. Neke od njih, koje su bile linearne i apstraktne, čiji su centralni likovni elementi bili prespektiva i svetlo, inicirane radom francuskog umetnika Pola Klea, koristio sam pri izradi finalne verzije murala. Hrist se pojavljuje na tronu, osvetljen na zlatno-beloj pozadini. Zlatni oblaci formiraju homocentrične krugove oko njega. Zlatni zraci zrače iz Hristove abstraktne figure kroz čitavu sliku. Dolazak spasitelja najavljuju četiri anđela sa trubama, dok arhanđeo Gavrilo leti nebom na vrhu kompozicije. Mnogobrojni anđeli kleče na velikom stepeništu koje uokviruje scenu, vodeći prema Hristu i slaveći njegov dolazak. Slika pokušava da opiše apokalipsu svetog Jovana, ali kako je napisano u predskazanju, sveti Jovan nije doživljavao Hrista kao egzekutora i osvetnika, već kao pravednog boga koji je došao da na svet donese svetlost, spas i utehu. Slika 16 a,b,c. Prikaz izrade murala. Jun 2015, Atina, Grčka.

5.5 Mikonoska golubica (Mykonos Dove)

Inspiracija za ovo delo bio je Peristeronas (grčki: Περιστερώνες) jedna od najvažnijih arhitektonskih karakteristika ostrva Mikonos. Ovo su tradicionalne građevine koje potvrđuju umetnički duh stanovnika Mikonosa. U srednjovekovnoj istoriji ove građevine su obično imale mnoštvo otvora kako bi pružila sklonište golubovima pismonošama na područjima ostrva gdje su mogli biti zaštićeni od vetrova i nepogoda. Peristeronas predstavlja dvospratnu pravougla građevina sa centralnim ulazom za za vlasnika, dok je donji sprat služio kao odlagalište za alata. Gornji sprat je istovremeno služio kao prebivalište golubova. Koristeći se škriljcem, materijalom kojeg Mikonos obiluje, tadašnji zidari su uspeli stvoriti remek-dela koji predstavljaju jedinstvene spomenike grčke arhitekture i narodne umjetnosti. Primarni cilj mog rada bio je pre svega renovacija i dekoracija centralnog unutrašnjeg dela hotela "Mykonos Dove" (2017).Sekundarni zadatak bio je predstaviti pojam i kretanje golubova, koji su u nazivu hotela ali takođe i vrlo važan simbol pravoslavne hrišćanske religije.Ovaj projekt je uključio izradu trodimenszionalne slike-murala na zidu glavnog stepeništa hotela. Gipsani golubovi su bili linearno raspoređeni na patiniranoj drvenoj podlozi dimenzija 80 x 240 cm (sl.17 a, b).

Slika 17 a, b. Prikaz postupka pri izradi murala. Jun 2017, Mikonos, Grčka.

Slika 18 a, b, c, d, e, f. Postupak postavljanja slike. (Jul 2017), Mikonos, GrÄ?ka.

5.6 Skice-predlozi novih projekata U periodu 2017-2019 sam takođe radio na osmišljavanju novih projekata za izradu murala u javnim prostorima grada Atine i Korinta u Grčkoj. Naziv prvog projekta je "Fragmenti prirode" namenjen je francuskom kulturnom centru u Atini. Rad je predviđa izradu fragmenatapojednostavljenih simbola prirode u različitim tehnikama i materijalima kao drvo, glina i prirodna veziva. Projektovane dimenzije ovog rada su 9 x 3 m. Planirano je da bude izveden tokom 2020 godine (sl. 19 a). Sledeća skica (slika 19 b) predstavlja mural pod nazivom "Drvo stvaranja". Cilj je da na monumentalan način publici predstavi starozavetnu priču o stvaranju sveta. Slikarske tehnike bi koristile prirodne boje i materijale. Predviđene dimenzije su 2 x 8 metara. Namenjen prostor za izradu ovag murala je centralni hol francuskog instituta u gradu Korintu. Očekivana finalizacija radova je kraj 2020.

19 a,b. Skice-predlozi murala "Fragmenti prirode" i "Drvo stvaranja", Atina, Korint, Grčka (2019).

Reference 1. Claire Bishop, Artificial Hells: Participatory Art and the Politics of Spectatorship, Verso; Original edition (July 24, 2012) 2. Grant H. Kester, The One and the Many: Contemporary Collaborative Art in a Global Context, Duke University Press, (September 12, 2011) 3. Manav Gupta, Slike, http://manavgupta.in/paintings/ (2018) 4. Jamie Lauren Keiles, Hipster Culture and Instagram Are Responsible for a Good Thing, The New York Times, (November 2019) 5. Maximilian Rapp and Markus Rhomberg: The importance of Murals during the Troubles: Analyzing the republican use of wall paintings in Northern Ireland. Visual Communication Reader. De Gruyter. (2019) 6. Latzke, Rainer Maria, Dreamworlds- The making of a room with illusionary painting. Monte Carlo Art Edition, (1999). 7. Shane Pomajambo, The Art of the Mural, Schiffer; 1 edition (March 28, 2016) 8. Sumant Raoan, Ruchi Shah, History of Wall Painting, http://www.dsource.in/resource/wall-painting/history-wall-painting, India (2018)

Vebografija 1. Art Culture Festival, Mumbai 2016. https://www.artculturefestival.in/guftagoo-with-manav-gupta/ (preuzeto 02.01.2020) 2. Down To Arth: How Manav Gupta Uses Meaningful Artwork In Terracotta To Bring Clay Back To Nature, 2018. https://swarajyamag.com/culture/down-toarth-how-manav-gupta-uses-meaningful-artwork-in-terracotta-to-bring-clay-back-to-nature (preuzeto 28.12.2019) 3. Manv Gupta, personal website. http://manavgupta.in/chronology-exhibitions-media/ (preuzeto 26.12.2019) 4. Manav Gupta, From Wikipedia, the free encyclopedia, 2014. https://en.wikipedia.org/wiki/Manav_Gupta (preuzeto 28.12.2019) 5. ‘The Excavated Museum’ – Manav Gupta, 2015. https://timesofindia.indiatimes.com/blogs/plumage/the-excavated-museum-manav-gupta/ (preuzeto 02.01.2020)