Panorama Rotterdam by Sirene Ontwerpers

PANORAMA ROTTERDAM 300 kinderen, 10 wijken, 1 stad

schielandshuis www.museumrotterdam.nl

Panorama Rotterdam - in de wijk Kijkend door de cameralens inzoomen op gebeurtenissen in de stad. Dat is in het kort waar Panorama Rotterdam – in de wijk over gaat. In de periode van 24 juni tot 11 september kan iedereen meedoen met fotografieworkshops in tien wijken van de stad. Aan de hand van een opdracht wordt de uniekheid van een wijk vastgelegd en opgenomen in de tentoonstelling.

Inhoudsopgave

Workshops per wijk: Rotterdam noord Fotografisch thema Straatkunst: de kunst van kauwgom en kapotte blikjes op straat. Fotograaf: Ada Holleman Zondag 26 juni 2011 start 14.00 uur vanaf tijdelijke galerie van de Route de Nord omgeving zwaanshals

Ommoord

Voorwoord

Ommetje Ommoord

Tikkend erfgoed

Op wielen

Beter in Beverwaard

Winkels

Crossing Crooswijk

Okay in het Oude Noorden

Rotterdams Ritme

Ontmoet

Volhouden

Over-all Overschie

Helemaal Hillegersberg

Wie schrijft, blijft

Borden

Voetbal

Hoogvlietse hoogtepunten

Spannend Spangen

Elke cent telt

Slagerijen

Over de Kop van Zuid

Top 10 meegebrachte spullen

Even knuffelen

Tevreden in Tarwewijk

Erno Wientjes

Workshops o.l.v. professioneel fotograaf De tien deelnemende wijken hebben een thema meegekregen, variërend van architectuur, portretten en kunst zinnige fotografie. Een professionele fotograaf zal deelnemers begeleiden in het maken van de foto’s. Voordat de foto’s gemaakt worden zullen bewoners en/of cultuurscouts kort de wijk schetsen.

De kosten bedragen € 5,- per per soon. Dit is inclusief koffie/thee, het magazine Panorama Rotterdam, een flesje water voor onderweg en een vrijkaartje voor het museum waar de ingezonden foto’s te zien zijn.

Eigen foto’s in het museum De gemaakte foto’s mogen inge stuurd worden naar het museum waar ze te zien zullen zijn in de tentoon stelling. Per wijk wordt de foto die het beste de wijk vertegenwoordigt ge kozen door een vakjury. Deze foto grafen ontvangen een mooie prijs.

Aanmelden kan via: panorama@museumrotterdam.nl of telefonisch via: 010 - 2176737

Praktische informatie Deze compleet verzorgde workshops zijn bedoeld voor iedereen vanaf 12 jaar met een eigen camera (mag ook op de telefoon zijn) en duren circa 3 uur.

Informatie www.museumrotterdam.nl Geen tijd of gelegenheid om deel te nemen aan deze begeleide workshops? Download dan de foto-opdracht van de site van Museum Rotterdam.

Fotografisch thema Stil leven: over de stilte in Ommoord Fotograaf: Petja Buitendijk Donderdag 7 juli 2011 start 13.30 uur vanaf kinderboerderij De Blijde Wei

Crooswijk Fotografisch thema Straatfotografie: wat vertellen de ramen in Crooswijk? Fotograaf: Ada Holleman Donderdag 14 juli 2011 start 9.30 uur vanaf Nivon Rotterdam

Spangen Fotografisch thema Architectuurfotografie: Architectonische diversiteit in Spangen Fotograaf: Hans de Vries Donderdag 4 augustus 2011 start 9.30 uur vanaf Wijkgebouw Spiekman

Overschie Fotografisch thema Landschapsfotografie:. Over de tweedeling van de wijk door A13. Fotograaf: Floor van Dongen Zondag 7 augustus 2011 start 13.30 uur vanaf Museum Oud Overschie

Beverwaard Fotografisch thema Macrofotografie/detailfotografie: Over de natuur en cultuur in Beverwaard. Fotograaf: Ingeborg van Bruggen Zondag 14 augustus 2011 start 13.30 uur vanaf Verhage

Colofon

Kop van Zuid Fotografisch thema Perspectief: Een blik op Rotterdam Zuid vanuit een bijzonder perspectief. Fotograaf: Emmelie Mijs Woensdag 17 augustus 2011 start 9.30 vanaf Villa Zebra

Tarwewijk Fotografisch thema Avondfotografie: Is de Tarwewijk onveilig of lijkt dat maar zo? Fotograaf: Michelle Donkersloot Donderdag 18 augustus 2011 start 19.00 uur vanaf Art Hotel

Hillegersberg Fotografisch thema Portretfotografie: Over het dorpsleven in de stad. Fotograaf: Hans de Vries Donderdag 25 augustus 2011 start 10.00 uur vanaf Hill-inn © Ingeborg van Bruggen

Hoogvliet De eerste 10 aanmeldingen van lezers van dit magazine ontvangen 2 workshops voor de prijs van één. Bel met: 010 - 2176737 of mail naar: panorama@museumrotterdam.nl. Geef actiecode magazine door en kijk of u gewonnen hebt. Inhoudsopgave

Fotografisch thema Industrie: over de haat-liefde verhouding tussen stad en industrie. Fotograaf: Ingeborg van Bruggen Donderdag 1 september 2011 start 9.30 uur (locatie wordt gegeven na inschrijving).

Voorwoord

“360˚ Rotterdam” Panorama Rotterdam geeft een breed beeld van het leven in Rotterdam aan de hand van 10 wijken en ruim 300 kinderen. Breed, van Beverwaard in het zuidoosten tot Overschie in het noordwesten. Van Ommoord in het noordoosten tot Hoogvliet in het zuidwesten.

Startpunt was groep 7 van een basisschool in een wijk. Met deze kinderen is een project gedaan over bewaren en herinneren. Met als resultaat een individueel portret met een geliefkoosd object.

Renovatie duurt altijd te lang, zorgt voor onzekerheid en veel overlast door leegstand en sloop. Migranten zijn in snel tempo en met veel tegelijk de wijk ingekomen en hebben een andere manier van leven. Dat is wennen en sommige oude bewoners lukt dat niet, sommige migranten zelf ook niet. Maar er is nog een overeenkomst. De meeste mensen zeggen dat het de laatste tijd beter gaat. Dat is bijzonder, meestal was het vroeger beter.

Elke wijk heeft zijn eigen karakter, toch zijn er opvallende overeenkomsten. Twee begrippen komen steeds terug in de ver halen van de mensen: renovatie en migratie. Beiden verwijzen naar een ingrijpende verandering in het leven, zoals dat de afge lopen 20 jaar ervaren is.

In 1999 maakten we een expositie over het Oude Noorden (‘Gewoon een gouwe wijk’) en toen zeiden de mensen ook dat het de laatste tijd beter ging. Terwijl ze nu zeggen dat het rond 2000 helemaal mis was in het Oude Noorden. Herinnering en geschiedenis kunnen soms flink uit elkaar lopen.

Panorama Rotterdam geeft een tijdsbeeld van de periode 2008-2011, een impressie van wat mensen belangrijk vinden om te onthouden en aan anderen te vertellen over het leven in hun wijk.

Over herinnering gesproken. De expositie over het Oude Noorden in 1999 maakte ik samen met Heleen de Jong die toen net begonnen was bij het Historisch Museum Rotterdam. Zij bleef daarna de wijken opzoeken om mensen met het museum vertrouwd te maken en ze te betrekken bij de geschiedenis van hun stad. Heleen stond aan de basis van Panorama Rotterdam. In 2010 is zij plotseling, veel te vroeg, overleden. Heleen de Jong, herinnering en geschiedenis, bijeegebracht in het Panorama Rotterdam.

Voorwoord

Openbare Basis School “De Barkentijn” Beverwaard Denise

Roekshaar

Seevana

Furkan

Sadjaad

Danice

Gaillion

Shandououny

Dominique

Marousha

Kelly

Dami

Giovanni

Tino

Hamza

Jade

Beter in Beverwaard Tussen de Nieuwe Maas en de A16 en aan het eind van lijn 23, ligt Beverwaard. Gebouwd tussen 1978 en begin jaren 90 is het echt een wijk uit de jaren 80, de eerste in Nederland met een woonerf.

Beverwaard

De opzet van de wijk lijkt op een doolhof van straten, stegen en paadjes. De oude structuur van de Waard met zijn talrijke slootjes is goed terug te zien in de waterrijke wijk. Beverwaard wordt begin jaren 80 meteen veroverd door jonge gezinnen. Als de werkeloosheid in die periode snel stijgt, vertrekken veel mensen weer, de hoge huur is niet meer op te brengen. Om leegstand

tegen te gaan wordt de huur aangepast en de kans op huursubsidie verruimd, de wijk trekt weer. Maar het aantal mensen met een laag inkomen stijgt. Dezer dagen heeft Beverwaard een voedselbank die per dag door zoâ&#x20AC;&#x2122;n 100 mensen bezocht wordt.

De afgelopen jaren lijkt het tij te keren. Door flinke investeringen van de deelgemeente en de woningcorporaties verbetert de situatie in de wijk. De mensen wonen er graag, er is weinig verloop. Het zelfbeeld van Beverwaard is positief, er is zelfs een wijkdichter die dat uitdraagt.

In de jaren 90 raakt Beverwaard in de verloedering. Er vinden vervelende incidenten plaats met steek- en schietpartijen. Beverwaard krijgt een slechte naam.

Activiteiten en relaties

Iedereen doet mee. Jong en oud, winkelier en wijkbewoner. 04

Beverwaard

De Oude Watering is de levensader Wie Beverwaard wil leren kennen, moet over de Oude Watering wandelen. Hier zie je hoe het water door de wijk beweegt, hoe de woonblokken opgebouwd zijn (‘als een bloemkool’), hoe de tram dwars door de wijk loopt en hoe groen Beverwaard is als je langs het park loopt (‘een cirkel van gras’). Aan de Oude Watering ligt het winkelcentrum, het hart van Beverwaard. Daar is iedereen het over eens. Het winkelcentrum is de plaats waar je wijkgenoten ontmoet. Wie wil zien hoe Beverwaard ervoor staat, kan het winkelcentrum als graadmeter nemen.

Alle feestelijke activiteiten vinden hier plaats, maar hier staat ook een bord met de waarschuwing dat samenscholing verboden is. Iedereen maakt zich zorgen over leegstand in het winkelcentrum. Er zijn winkeliers die met elke activiteit enthousiast meedoen, zoals snackbar Verhage en winkelier Schouwenburg, maar als een pand leeg komt te staan is het niet makkelijk een ondernemer te vinden die wil investeren. En leegstand leidt snel tot ‘verrommeling’.

Beverwaard

Alle winkeliers zeggen dat er een toenemende behoefte bestaat aan kleine winkels, buurtwinkels. Die winkels zijn vooral van belang voor de oudere mensen, maar daarnaast hebben de kleine winkels een sociale functie.

De drogist in Spangen prikt gaatjes in de oren van Marokkaanse meisjes voor hun eerste oorbelletjes, opticien Akkerman draagt bij aan de glamouruitstraling van Hillegersberg. Snackbar Verhage informeert bij de jongste klanten hoe het op school gaat, Spam vangt mensen op in het Oude Noorden die even opgevangen moeten worden, Boekhandel B&B stimuleert het culturele leven in Overschie en

Winkelen

KWALITEIT HANDEL PRODUCTEN FUNCITES MARKT

MULTI-FUNCTIONEEL

IN DE WIJK

WINKELS minimarkt Kubus voorziet Poolse migranten in de Tarwewijk en omstreken van de broodnodige spullen uit het moederland.

ziet graag luxewinkels naar Hilligersberg komen. Geen ketenwinkels, dat zou het imago van de buurt verslechteren.

De meeste winkeliers verwelkomen andere, nieuwe winkels in hun directe omgeving. Nika zou graag een reeks horeca van goede kwaliteit in zijn buurt zien verschijnen. Hij is er vast van overtuigd dat dit zijn koffiehuis ten goede komt. Ook Akkerman

Spam doet zijn best winkels in het Oude Noorden met elkaar te verbinden. De winkel voor nostalgie is tegelijk een broedplaats voor ideeĂŤn, waarvan de jaarlijkse Kunstroute tot dusverre de meest succcesvolle is.

â&#x20AC;&#x153;Geen ketenwinkels, dat zou het imago van de buurt verslechteren.â&#x20AC;?

Winkelen

Basisschool De Waaier Crooswijk Bilal

Franco

Habibah

Humeyra

Ousama

Shaziya

Younes

Yousra

Ali

Faysal

Hicham

Ibrahim

Nordin

Wissam

Tolgahan

Youssra

Crossing Crooswijk Crooswijk is een typisch Rotterdamse volksbuurt, eind 19de eeuw snel gebouwd voor de groeiende groep arbeiders. Van begin af aan kent de wijk een mengeling van veel groen en veel industrie.

Crooswijk

Naast twee begraafplaatsen, enkele boomrijke lanen en singels bevonden zich in Crooswijk ook een brouwerij van Heineken, enkele slachthuizen, de veemarkt en Jamin. Met het verdwijnen van de bedrijvigheid en werkgelegenheid begint de verloedering.

Dat wordt versterkt door grote sloop- en renovatieprojecten. Oud Crooswijk in de jaren 80 en 90, nieuw Crooswijk vanaf 2002. In feite betekent het dat de Crooswijkers al 25 jaar in de rotzooi zitten. Dat is zelfs voor een echte bokswijk een lange tijd.

Vernieuwen gaat echt niet vanzelf Hoewel niet geboren in Crooswijk, woont Stien Weijgertse er nu bijna 50 jaar. Zij heeft de geschiedenis van de stadsvernieuwing aan den lijve meegemaakt. En actief geprobeerd de schadelijke effecten zoveel mogelijk op te vangen. Als geen ander heeft ze gezien wat een langdurig renovatieproces voor mensen betekent. Alle zekerheid verdwijnt. Oude bewoners trekken weg, nieuwe bewoners komen in de leegstaande huizen. Dat waren vooral ‘de Turken’ zoals Turkse en Marokkaanse mensen in het begin worden genoemd. Contact leggen met deze bewoners is moeilijk, Stien steekt er veel energie in. Met als resultaat dat de binnentuinen gezamenlijk opgeknapt zijn en gebruikt worden voor een feestje en een kletspraatje in de zon.

“Oude bewoners trekken weg, nieuwe bewoners komen in de leegstaande huizen.” 10

Crooswijk

Met Crooswijk valt niet te spotten! Het echte Crooswijk zit in je hart. Dat zeggen ook allochtonen die lange tijd in de wijk wonen. Al heeft de renovatie en de komst van nieuwe bewoners een gat geslagen in de buurt, de passie voor de wijk is niet weg. Het Schuttersveld is van oudsher een plek voor activiteiten en ontmoetingen. Vooral bij kinderen en jongeren is het een geliefkoosde plek, maar ook volwassenen lopen graag even langs. De Crooswijkse weg is populair vanwege de winkels, maar de meeste winkeliers knokken voor hun bestaan. Misschien zit het hart van de wijk vooral in de Boksschool Crooswijk. Alle oude mannen van Crooswijk zijn daar actief als evenzovele Dutch Windmills. Maar de boksschool hoeft zich geen zorgen te maken over vergrijzing. De trainingen in kickboksen, Old Dutch en het vrouwenboksen worden goed bezocht door alle soorten en maten wijkbewoners. Vanaf 13, 14 jaar kun je terecht. Dit hart van de wijk zorgt ervoor dat met de Crooswijkers nog steeds niet te spotten valt.

Crooswijk

Gitaar Trommels Vakantie Souvenir

Muziek Band Hobby

Muziek

Rotterdams ritme In Beverwaard kunnen ze een band beginnen, twee gitaristen en een drummer hebben ze al. Joey heeft thuis een drumstel staan en oefent elke dag. Drummen is zijn grootste hobby en hij heeft een bijzondere wens. Hij hoopt dat zijn kinderen later ook gaan drummen, dan kunnen ze samen een drumband beginnen. Misschien dat hij zich nu alvast kan aansluiten bij de ABC Brassband in de wijk. De twee gitaristen Kelvin en Kayode hebben de gitaar van hun ouders gekregen en willen graag op les. Maar de wachtlijst blijkt lang, gitaar spelen is blijkbaar weer populair. De opa van Kelvin speelde ook gitaar, maar kan hem geen les geven want hij is al lang overleden. Kayode zou graag muziek maken voor games, achtergrondmuziek met geluidseffecten.

“De vrouwen jodelen dan bij het trommelen, een geluid dat je niet snel vergeet.” Ahme uit de Kop van Zuid heeft een handtrommel, een souvenir van een vakantie in Kenia in 2007. Dat was een bijzondere vakantie want er braken daar rellen uit na de presidentsverkiezingen. Er werd gevochten op straat en Ahme moest in het hotel blijven. De trommel doet haar denken aan de leuke dagen van de vakantie die er gelukkig ook waren. Ook de trommels van Yousra en Amal zijn er meer voor de sier en de herinnering dan voor het gebruik. Het zijn trommels uit Marokko die gebruikt worden bij feesten. De vrouwen jodelen dan bij het trommelen, een geluid dat je niet snel vergeet. Ook uit Crooswijk komt Deniro. Voor hem zit de muziek in de cd’s die zijn vader heeft gemaakt. Vader zong muziek van Kaapverdië. Hij was bekend, daarom heeft hij cd’s gemaakt. Deniro wil graag in de voetsporen van zijn vader treden en ook zanger worden.

Muziek

fam. Weijers, Oude Noorden

â&#x20AC;&#x153;Het verloop onder de winkeliers is groot, de huren zijn hoog, de deelgemeente werkt niet echt mee. De betrokkenheid van de winkeliers is ook niet groot meer, je moet er echt aan sleuren.â&#x20AC;? 14

Volhouden

Lars essalhi, Kop van Zuid

â&#x20AC;&#x153;Van het begin af zit ik in het entrepotgebouw, het is een prachtige plek, maar het kost mensen toch moeite om hier naartoe te komen. Ik heb er alle vertrouwen in, zoiets heeft tijd nodig.â&#x20AC;?

Volhouden

Basisschool Hildegaertschool Hillegersberg Jurriaan

Alex

Amber

Huib

Max

Quinten

Aukje

Sjef

Steyn

Tim

Berend

Mayke

Bas

Sarah

Merel

Floris

Helemaal Hillegersberg Als we het over Hillegersberg hebben, bedoelen we oud-Hillegersberg, voor intimi â&#x20AC;&#x2DC;het dorpâ&#x20AC;&#x2122;.

Hillegersberg

SLEUTELFIGUUR WIJK 03

Het Kleiwegkwartier en Honderdentien Morgen horen officieel ook bij de wijk, maar voor de meeste mensen gaat het bij Hillegersberg om het gebied achter de Bergse Plassen. Dit centrum kan bogen op een geschiedenis, ouder dan die van het centrum van Rotterdam. De Hillegondakerk draagt de naam van de echtgenoot van Dirk de Tweede en is zeker 1000 jaar oud. De wijkbewoners ijveren zich voor het behoud van het historische stadsgezicht, want ze zien de wijk steeds meer verstedelijken.

Kijken en luisteren Het hart van Hillegersberg is geliefd om de vele winkels. Van de vroegere familiebedrijven zijn er niet echt veel meer over. Naast Slagerij Tol die in 2010 zijn 100-jarig jubileum vierde, is er ook opticien Akkerman die dateert uit 1931. Toen besloot de vertegenwoordiger in brillen een winkel te beginnen op de Bergse Dorpsstraat. Door een voor die tijd modern marketingbeleid te voeren wist de opticien zich een stevige positie te verwerven, zelfs met landelijke uitstraling. Een verkiezing van Miss Bril in 1957 zorgt voor aandacht, maar ook de klandizie van echte Celebrities als Elton John levert Akkerman geen windeieren.

In Hillegersberg is het de afgelopen 20 jaar relatief rustig geweest, maar veranderingen kondigen zich aan: het wordt drukker en voller in de wijk. De Molenlaan kent vaak lange files en voormalige open gebieden zijn of worden volgebouwd. Drukker is het ook omdat Hillegersberg sinds de jaren 80 een verjonging meemaakt. Generaties blijven er wonen. ‘De wijk is een reservaat’ zegt een inwoner, ‘en dat willen we graag zo houden’. Het is goed wonen in de wijk en het centrum van Rotterdam ligt nog steeds ver weg.

Hillegersberg

In de jaren 80 begint de restauratie van het grote orgel van de Hillegondakerk, grotendeels betaald door wijkbewoners zelf. De man die toeziet op het proces wordt de organist van de kerk en is dat tot op de dag van vandaag. Rond het orgel is een mooie traditie van concerten gegroeid. Hoewel het kerkse bezoek de afgelopen jaren terug loopt, in lijn met de trend in heel Nederland, staat de kerk zelden leeg en ontvangt nieuwe bezoekers door de debatten die er georganiseerd worden.

SPECIALE PLEK WIJK 03

Winkelen met luxe charme De meest populaire plek van Hillegersberg is sinds jaren de Bergse Dorpsstraat. Vroeger geliefd om het aanbod van nuttige winkels, tegenwoordig vooral bekend om zijn luxe winkels. De Dorpsstraat wordt de PC Hooftstraat van Rotterdam genoemd. Niet alleen vanwege het aanbod, maar ook vanwege het belang van het uiterlijk vertoon. Plezierig in de dorpsstraat en de omliggende plekken is dat je elkaar kent, het lijkt een groot familieterrein.

De aanwezigheid van een familiale sfeer is ook de reden waarom het Zwarte Plasje en de hockeyvelden zo geliefd zijn. Het Zwarte Plasje is het zwembad dat gezamelijk door de wijkbewoners is opgeknapt en door hen wordt onderhouden, heerlijk verscholen tussen het groen. Deze plekken staan voor traditie en betrokkenheid. Hillegersberg is een wijk voor â&#x20AC;&#x2DC;quality-timeâ&#x20AC;&#x2122;.

Hillegersberg

VERBETERING

BORDEN EEN BLIK OP DE TOEKOMST

Er is geen wijk in Rotterdam waar niet met een groot bord een bouw- of renovatieproject wordt aangekondigd. Je zou er een aparte tentoonstelling van kunnen maken. De borden worden ruim voordat het project begint neergezet en blijven vaak nog lang na het beëindigen van het project staan. Ongetwijfeld vanwege de naamsbekendheid. De meeste borden zien er ook na lange tijd nog goed uit. Als de kwaliteit van het werk net zo hoog is... Borden helpen je fantaseren over wat er gaat komen in de buurt. Een ‘nieuwe thuishaven’ die je kunt ‘ontdekken’. Of een ‘panoramisch uitzicht’ over water en groen. Woningcorporaties geven in veel wijken aan dat ze investeren, teken van het nieuwe beleid dat de corporaties sinds een aantal jaren voeren. Woningcorporaties zijn niet meer bezig met stapelen van stenen, maar investeren in een wijk. Dat doen ook de mensen die een kluswoning hebben gekocht. In een aantal wijken, zoals Spangen en het Oude Noorden, zijn zij de hoop dat het klimaat in de wijk gaat verbeteren of dat de ingezette verbetering stand houdt.

“Borden helpen je fantaseren over wat er gaat komen in de buurt.”

Borden

â&#x20AC;&#x153;Woningcorporaties zijn niet meer bezig met stapelen van stenen, maar investeren in een wijk.â&#x20AC;?

Borden

Basisschool â&#x20AC;&#x2DC;t Prisma / De Plevier Hoogvliet Whitney

Samantha

Oscar

Farwah

Rayan

Kelsey

Donovan

Sergen

Petra

Thom

Shirley

Lena

Beau

Justin

Lonneke

Eva

Hoogvlietse hoogtepunten Van dorpje aan de dijk tot satellietstad van Rotterdam met 30.000 inwoners, dat is de geschiedenis van Hoogvliet.

Hoogvliet

De wijk groeit in de jaren 50 en 60 ten behoeve van de arbeiders in de petrochemische industrie in Pernis. Deze industrie vormt nog steeds het decor van het wonen in Hoogvliet. In de jaren 60 zoeken jonge gezinnen hun heil in de nieuwe wijk, omdat er ruime en betaalbare huizen in overvloed zijn te vinden. De wijk is groen en je zit zo in de natuur.

In de jaren 70 gaat het mis, de sfeer in en rond de flats doet menig bewoner besluiten om te verhuizen. De leegstand wordt tot midden jaren 80 steeds groter, maar vanaf dat moment komt een grote groep nieuwe bewoners de wijk in, met name uit de Antillen. Delen van Hoogvliet krijgen het karakter en aanzien van een heuse getto. Op straat wordt gevochten.

Besloten wordt Hoogvliet grootschalig te herstructureren wat vanaf de jaren 90 zorgt voor het grootste sloopproject in Nederland. Een derde van de bestaande huizen gaat tegen de vlakte. Alhoewel Hoogvliet nog talloze bouwputten kent, is de sfeer de laatste jaren een stuk verbeterd.

“Het is er nu héél rustig.”

De vlag mag uit in de wijk Prisca de Palm is een wijkbewoner die uit de Antillen via Vreewijk in Hoogvliet is terechtgekomen, ruim 20 jaar geleden. De rij flats die de bijnaam De Waaier had, vormde toen inderdaad een getto van Antillliaanse mensen die elkaar allemaal kennen. Als je niet uit de buurt komt, kun je ook maar beter wegblijven. Toch herinnert Prisca zich ‘de Waaier’ als gezellig, er is veel leven op straat. In de Waaier is de herstructurering begonnen, de buurt verandert compleet. Het is er nu héél rustig. Prisca heeft zich actief bemoeid met de herstructurering, ze woonde alle informatiebijeenkomsten bij. En ze kreeg een grote inbreng in de opzet van de nieuwe huizen. Ook haar

Hoogvliet

dochter is actief geworden. Ze was onder anderen voorzitter van de jongerenraad Hoogvliet. Sinds ruim 10 jaar organiseert Prisca de Palm een multicultureel feest in de wijk, het Vlaggenfeest met een echte parade. Geïnspireerd op een traditioneel Antilliaans feest worden groepen uitgenodigd mee te vlaggen. De belangstelling groeit en Prisca voelt zich prima in klederdracht met Antilliaans hoofddoek. Ze hoopt waardering op te wekken voor de positieve kanten van de Antilliaanse gemeenschap.

Nieuwe structuur, nieuwe sfeer? De bewoners van Hoogvliet noemen weinig plekken markant. Er is een prima winkelcentrum, gebouwd begin jaren 60 naar het Lijnbaanconcept en een aantal keer gerenoveerd en uitgebreid. Er is veel groen, ook al lopen de koeien niet meer onder het balkon door zoals 50 jaar geleden. En er staan nog steeds een aantal huizen en een oude kerk langs de dijk waar Hoogvliet ooit begonnen is. Het valt buurtbewoners op dat sinds de herstructurering de mensen meer op zichzelf zijn, de gemoedelijke sfeer van vroeger bestaat niet meer. En moet opnieuw gecreĂŤerd kunnen worden, want de meeste mensen wonen graag in Hoogvliet. De behoefte aan extra gemeenschapsvoorzieningen lijkt groot, een buurthuis, plek waar je kunt dansen, musiceren, een feestje bouwen. Er vinden regelmatig kunstprojecten plaats in Hoogvliet, maar de bewoners hebben niet het idee dat hiermee het wijkgevoel bevorderd wordt. De Heerlijkheid van Hoogvliet, een kunstig ontworpen speelgebied, geopend in 2007, wordt wel gezien als een goede start.

Hoogvliet

verzamelen biljet OPA BUITENLAND

GELD VINDEN munt

Geld

Elke cent telt Verzamelen van oud geld geeft sommige kinderen een echte kick. Vaak komt een verzameling via opa, maar bij Djemiel ligt dat anders. De cent waarmee hij op de foto staat is gevonden door zijn broer die hem op straat zag liggen en blijkbaar nog wilde bukken voor een cent. Djemiel heeft de munt gekregen en bewaart hem onder zijn kussen, al 8 jaar. Hij blijkt daar slapend rijk van te worden, want sinds het bezit van deze cent heeft Djemiel al veel geld op straat gevonden, zelfs munten uit het buitenland. Over buitenlands geld beschikken ook Osman en Tereza uit Hillegersberg. Het gaat om een dollarmunt uit 1972 en een dollar uit 1901. De munt uit 1972 draagt de beeltenis van President John F. Kennedy. De oma van Osman heeft de munt aan een ketting gehangen en als erfstuk aan haar dochter gegeven. Tereza heeft de oude dollar van haar vader die hem kreeg van een oom in Amerika. Misschien als een lokmiddel. De ouders van Tereza komen uit Tsjechië, maar zijn in Nederland gebleven. Maar bij Tereza thuis hangen nog wel schilderijen met taferelen uit Tsjechië, ooit gemaakt door de opa van Tereza. Ook Aylin (Hoogvliet), Sahin (Tarwewijk) en Ahmed (Kop van Zuid) hebben oud geld gekregen van hun opa’s. Dat van Ahmed is het oudst, een briefje van 100 uit 1930, dus nog van voor de wereldoorlog en dat maakt het voor Ahmed extra waardevol. Aylin heeft een bijzondere herinnering. Zijn munt komt uit 1958 en uit Iran. Zijn opa was bewaker bij de bank en werd neergeschoten bij een overval. Hij overleefde de aanslag en kreeg als beloning deze munt.

De opa van Sahin was vrachtwagenchauffeur. Hij nam geld mee uit Turkije, Saoedi Arabië, Polen. Een biljet met het getal 50.000.000.000 erop is Sahin’s favoriet. Dat geld komt uit Yoegoslavië toen de mensen daar nog heel rijk waren. Nabil (Oude Noorden) speelde graag met munten die zijn moeder meenam als ze naar de bakker was geweest. Zijn moeder bewaart van alles en tussen de bewaarde munten zat een Nederlandse gulden uit 1980 met de beeltenis van de vorige koningin er op.

“Een biljet met het getal 50.000.000.000 erop is Sahin’s favoriet.” Geld vinden is altijd een plezierige gebeurtenis. Selay vond bij haar ouders oud geld uit Turkije, waar haar vader en moeder vandaan komen. Ze gaat nog regelmatig naar Turkije, maar bij geld denkt ze toch meer aan haar andere hobby, winkelen en dan vooral mooie kleren kopen. Geld vinden onder het laminaat als er nieuwe vloerbedekking gelegd moet worden is de allerleukste verrassing. Lisa uit Hoogvliet vond een groen briefje van 5 gulden en daarmee werd een oud raadsel opgelost.

Geld

Crooswijk

Slagerij Haak Ik kom uit een slagersfamilie. Mijn over-overgrootvader Abraham, mijn overgrootvader Abraham Cornelis, mijn opa Leendert en mijn vader Aad, ze waren allemaal slager. En mijn broer en ik ook. Ik heb twintig jaar geleden de slagerij van mijn vader overgenomen. Mijn overgrootvader heeft dit pand in 1896 laten bouwen. Het is het enige oude pand in dit rijtje, de rest is allemaal vernieuwd. In de tijd van mijn opa werd besloten dat ze niet meer in de stad mochten slachten. Er kwamen speciale slachthuizen van de gemeente. Die zaten aan de Boezemstraat. Ook de veemarkt was hier, waar de boeren hun vee verkochten. 80 procent van de arbeiders in de slachthuizen kwam uit Crooswijk. Crooswijk is altijd een arbeiderswijk geweest. Een jaar of twintig geleden zijn alle slachthuizen in Crooswijk gesloten en afgebroken. Ze zitten nu veelal in de Spaanse Polder.

Slagerijen

Hillegersberg

Slagerij Tol Mijn opa kwam vanuit Beijerland naar Rotterdam om slachter te worden. Hier trouwde hij met de dochter van Van Eijck, die een cafĂŠ had op de Bergse Dorpsstraat. Rijke Rotterdammers kwamen op de Straatweg wonen, omdat de grondbelasting daar lager was dan in Rotterdam. Mijn opa bediende die mensen, maar ook boeren uit de buurt. Het oude pand is in 1953 afgebroken. Mijn oom heeft dit pand getekend en samen met mijn vader het interieur ontworpen. Dat ziet er nu nog net zo uit als in de jaren vijftig. Het betonnen kunstwerk achter ons stelt de familie voor. Mijn opa en oma en hun vijf kinderen, en de vruchten die de gezamenlijke arbeid heeft afgeworpen: de zaak. De slagerij is al bijna honderd jaar in de familie, Jan-Willem gaat de zaak voortzetten.

Basisschool De Pijler Kop van Zuid Bob

Shivani

Quincent

Ryan

Yassin

Bor

Ebony

Stan

Joost

Djunaid

Zorena

Rienish

Shivano

Leila

Thirza

Pelit

Over de Kop van Zuid Wie de ontstaansgeschiedenis van een wijk wil bekijken kan zich richten op de Kop van Zuid. De plannen voor deze wijk zijn eind jaren 80 gemaakt en in de jaren 90 verrijst de Kop van Zuid uit de grond.

kop van zuid

Veel wijkbewoners herinneren zich de leegte en hoe het uitzicht met de dag veranderde. Deze bewoners zijn pioniers die bewust kiezen voor dit gebied, waar de meeste voorzieningen nog afwezig zijn. Wel is het openbaar vervoer uitstekend geregeld met een metro en een tram, bijna voor de deur. Ook staan voor de jonge gezinnen meteen scholen klaar, zoals de Pijler, vaak ‘in the middle of nowhere’.

“...de Kop van Zuid is geen nieuwe wijk, maar een nieuw deel van het centrum.” De Kop van Zuid kent twee belangrijke winkelvoorzieningen. De Vuurplaat vormt de grens tussen het noorddeel waar de hogere inkomens wonen en het zuiddeel. Op de Vuurplaat komt alles samen omdat de winkels voor elk wat wils bieden. De andere winkelvoorziening is het Entrepot, een gebouw dat verwijst naar de oude functie van dit gebied als de verbinding tussen haven en het spoor. Bepalend voor het succes van de Kop van Zuid is de aanleg van de Erasmusbrug. Niet alleen omdat de brug een mooie constructie is, maar vooral omdat de Kop van Zuid daarmee in het verlengde van het centrum komt te liggen. Dat is de opzet: de Kop van Zuid is geen nieuwe wijk, maar een nieuw deel van het centrum.

Gewoon doorzetten Als er één persoon wordt geassocieerd met de Kop van Zuid dan is het Riek Bakker, die in 1986 stadsarchitect van Rotterdam werd. Zij zag de kansen die dit verlopen stuk havengebied bood om het centrum van de stad uit te breiden en de ontwikkeling van Zuid op te krikken. Tegenwoordig supervisor van het gebied, is zij overtuigd dat de Kop van Zuid zal slagen. De Erasmusbrug, de unieke ontwikkeling van de Wilhelminapier, de aanleg van Parkstad tussen Afrikaanderwijk: de wijk wordt toplocatie. Een bijzondere ondernemer is Lars Essalhi die in het Entrepotgebouw een restaurant drijft, Safir. Hij zit er vanaf het eerste uur en is de enige ondernemer die al die tijd is gebleven. Safir betekent boodschapper en Essalhi presenteert de Marokkaanse cultuur via de sterke eettraditie van Marokko en gebruikt daarvoor de recepten van zijn grootouders. Hij betrekt klanten uit de hele stad en zelfs de Randstad. Volhouden, doorzetten en optimistisch blijven, dat karakteriseert Essalhi die zichzelf overigens een echte Crooswijker noemt want daar is hij opgegroeid. En Crooswijkers zijn boksers.

kop van zuid

Just getting started! Al gaat de ontwikkeling moeizaam, het Entrepotgebouw is wel een markante plek. De ligging is prachtig, net achter het Poortgebouw, aan een binnenhaven. Het Entrepotgebouw karakteriseert verleden en heden van de Kop van Zuid, ligt dichtbij het centrum, nog dichterbij de Wilhelminapier en beschikt over een goede supermarkt.

die er niet woont kan daarvan genieten en nieuwsgierig worden hoe het is om binnen die hoogbouwwereld te wonen. Naar tevredenheid vinden de meeste wijkbewoners.

Jaap Berkhout, werkzaam bij de bewonersorganisatie Feijenoord/Kop van Zuid noemt ook het Poortgebouw een historische plek, maar vraagt ook aandacht voor wooncomplex de Paperclip dat zijn slechte imago aan het wegwerken is.

Maar de doorstroming lijkt toch op gang te komen. Hoe lang zullen de jonge gezinnen en de mensen met de dubbele inkomens hier blijven wonen en wat gebeurt er als de pioniers vertrekken?

Het mooist is de skyline die de Kop van Zuid biedt. Iedereen

De geschiedenis van deze erg jonge wijk is zeker nog maar net begonnen.

kop van zuid

NUMMER

TOP

MEEGEBRACHTE SPULLEN

NUMMER

Top 10 meegebrachte spullen

Knuﬀel Dylan (Ommoord)

‘Muis en konijn. Ik heb ze gekregen bij mijn geboorte en ze hebben sinds die tijd altijd bij mij in bed gelegen. Nog steeds’.

Ketting Ömer (Overschie)

‘Ik heb deze ketting van mijn tante gekregen. Voor haar dood gaf ze hem aan mij. Er zit een bladzijde van de Koran in. Soms draag ik de ketting en dan denk ik aan mijn tante’.

Sport gerelateerd Koos (Kop van Zuid)

‘Deze voetbalschoenen zijn van Roy Makaay geweest. Mijn vader is bassist in de band van het programma Holland Sport. Hij vroeg een handtekening maar kreeg de voetbalschoenen van Makaay. Dat was iets persoonlijker’.

Foto Denise (Beverwaard)

‘Op de foto staan mijn oma, opa en ikzelf als baby. Mijn opa is overleden, dat maakt me nog steeds verdrietig. Een leuke herinnering is dat ik koprollen mocht maken op de buik van opa’.

Geld Sumiya (Spangen)

‘Ik spaar oud geld, want dat ziet er mooi uit. Dit briefje van 10 gulden heb ik van mijn moeder gekregen’.

NUMMER

Babyschoentjes Demi (Hoogvliet)

‘Dit is een kinderschoentje van mijn vader. Ik heb er maar één, ik weet niet wat er met de andere is gebeurd. Het schoentje is oud, ik denk dat het merk niet meer bestaat.’

Bijzonder voorwerp Lucas (Hillegersberg)

‘De perforator komt uit het bedrijf van mijn vader. Hij heeft een draadbedrijf en dat zit al vier generaties in de familie. Mijn vader maakt ook hekwerk. Als we ergens rijden zegt hij wel eens: kijk, dat heb ik gemaakt.’

Religie gerelateerd Bilal (Crooswijk)

‘Dit is een glazen bakje met daarin een moskee met gouden koepel. Het is gekocht in Mekka door mijn opa. Voor opa is de Koran een belangrijk boek.’

Kledingstuk Oiam (Oude Noorden)

‘Dit is een jurkje dat ik droeg toen ik zeven jaar was. Tijdens de vakantie in de zomer. Ik heb het zomaar gekregen van oma. Ik bewaar het omdat het zo mooi is en die vakantie was heel leuk.’

Horloge Nazife (Tarwewijk)

‘Dit is het zakhorloge van mijn opa. Toen hij stierf, mochten wij het hebben. Opa heeft het gekocht in Turkije, op vakantie. Op de achterkant staan de Turkse vlag en een locomotief.’

Top 10 meegebrachte spullen

Basisschool De Horizon Ommoord Twan

Stef

Carlo

Kevin

Enifere

Leroy

Ismael

Rivaldo

Maaike

Justin

Mohamed

Lieke

Natal

Scarlet

Bram

Nicole

Ommetje Ommoord Begin jaren 70 wordt de ďŹ&#x201A;atwijk Ommoord aangelegd om het gebrek aan ruime woningen in de binnenstad te verhelpen.

Ommoord

Groen en oud zijn de kenmerken van de wijk. Groen, omdat Ommoord grenst aan de Rotte en dichtbij de Rottemeren ligt, groen ook vanwege het Ommoordse Veld tussen de Rotte en de bebouwing in. De grote wijktuin, aangelegd door de bewoners op het oorlogspuin uit de binnenstad, vormt nog steeds een fijne oase tussen de woonblokken en wordt door vrijwilligers onderhouden. Oud, omdat de pioniers niet weg willen uit Ommoord en de wijk daarom het hoogste percentage 65+ bewoners heeft van heel Nederland. De wijk kent een groot aantal voorzieningen voor deze groep, die werken vanuit een kleinschalige aanpak. Maar al een aantal jaren stromen jonge gezinnen de wijk binnen en Ommoord kan met recht een groengrijze buurt genoemd worden.

Grootste wens van oude en nieuwe bewoners is Ommoord te houden zoals het is, veilig, ruim (‘je ruikt je buren niet’) en rustig. De inwoners van Ommoord staan conservatief tegenover elke mogelijke inbreuk op de status quo in de wijk.

“Maar al een aantal jaren stromen jonge gezinnen de wijk binnen...”

Samen sterk De Bewonersorganisatie Ommoord bestaat sinds 1968 en is vanaf de opbouw van de wijk tot vandaag de dag actief om het woonplezier in de wijk te waarborgen. De professionele organisatie is gezeteld in Romeynshof vlakbij de bibliotheek. Destijds voerde de organisatie heftig actie tegen de aanleg van de metro bovengronds (‘geen gedonder, de metro er onder’). Die strijd kweekt grote saamhorigheid die ook bij de actie voor behoud van natuurgebied Ommoordse Veld aanwezig is en is nu opnieuw merkbaar bij het protest tegen het doortrekken van de verbinding tussen A13 en A16. Mensen in Ommoord willen knokken voor wat in hun ogen een modelwijk is. In pionierswijk Ommoord wordt de eerste oecumenische kerk van Nederland gesticht, de Open Hof. Gelegen naast winkelcentrum Hesseplaats zet deze kerk van begin af aan de deuren open voor katholieken en protestanten, een bijzonder gegeven in het dan nog verzuilde Nederland. In Ommoord gaan ze ‘samen op weg’. De kerk is meer dan een godsdienstig centrum en organiseert cursussen, rommelmarkten en tegenwoordig zelfs een voedselbank. Sinds kort beschikt de Open Hof over een groter gebouw met meer ruimte voor kerkgang en andere activiteiten. De kerk is blijkbaar niet bang voor terugloop al is de kerkganger tegenwoordig oud en grijs.

“In Ommoord gaan ze samen op weg.” 38

Ommoord

Verbonden met de stad Ommoord wordt aan de noordzijde begrensd door de Rotte en het Veld waar de geliefde kinderboerderij De Blije Weide zich bevindt. Klein begonnen is de boerderij inmiddels een oord voor milieu-educatie waar meerdere generaties in Ommoord kennis hebben gemaakt met de kip en het ei, het lammetje en kalfje. In het weekend wordt de Blije Wei druk bezocht door gezinnen die in de wijde omgeving uitgebreid kunnen wandelen, picknicken, voetballen of de hond uitlaten. Aan de zuidzijde van Ommoord loopt de A16 die een ware barriĂ¨re vormt tussen Ommoord en de rest van Alexanderpolder. De metro vormt de levenslijn door de wijk. Na Graskruid splitst de lijn richting Binnenhof en richting Zevenkamp en Nesselande en zorgt ervoor dat de meeste mensen in Ommoord dichtbij een metrostation wonen. De metro stopt ook bij de twee winkelcentra van de wijk, Binnenhof en Hesseplaats, en met name dit laatste centrum vormt het hart van de wijk.

Ommoord

horloge

tijd bewaren tikken oud wekker stilstaan

Tijd

Tikkend erfgoed Eigenlijk is er geen duidelijker erfgoedstuk dan een hor loge, een instrument dat de tijd weergeeft. De getoonde horloges zijn allemaal van een opa, behalve die van Cibella. Zij bewaart het horloge dat haar moeder ooit voor zichzelf heeft gekocht van haar eerste salaris, zo’n 15 jaar geleden. Het is bijzonder, dat een dochter dit voor haar moeder belangrijke moment wil bewaren en het zelfs door wil geven aan haar toekomstige dochter.

“Meer redenen om van een voorwerp erfgoed te maken zijn niet nodig.” Zij noemt drie redenen: dat ze het knap vindt dat haar moeder haar eerste geld spaarde voor het kopen van een horloge, dat ze haar moeder gewoon erg lief vindt en dat ze het horloge ook nog eens mooi vindt. Meer redenen om van een voorwerp erfgoed te maken zijn niet nodig. Ook Iliyas heeft een mooie reden om het horloge van zijn opa te bewaren. Opa gaf het aan zijn vader die het aan zijn zoon zal geven om te laten zien dat we goed voor elkaar moeten zorgen. Het oude horloge doet het nog steeds. Ook de wekker van opa die Nicolaas bewaart, doet het nog. Maar die tikt zo hard dat Nicolaas de wekker niet opwindt, anders kan hij niet slapen. Want de tijd moet stilstaan als we willen slapen.

“Opa gaf het aan zijn vader die het aan zijn zoon zal geven om te laten zien dat we goed voor elkaar moeten zorgen.” Tijd

De mobiliteit in de stad heeft veel gezichten. Eigenlijk loopt ons hele leven op wieltjes. Van de kinderwagen tot de rollator en scootmobiel. En uiteindelijk naar onze laatste rustplaats.

KINDERWAGEN METRO TRAM FIETS SCOOTER

OPENBAAR VERVOER

VERBINDING

OP WIELEN

Mobiliteit op wielen betekent je balans vinden en vasthouden. Daar kun je niet vroeg genoeg mee beginnen. De bal geeft aan dat je hier met je wagen de stoep af kunt.

De metro is de levensader van Ommoord. En bij elke halte in de wijk â&#x20AC;&#x2DC; biedt ouderenzorg werkgelegenheidâ&#x20AC;&#x2122;, zegt een seniormanager van Laurens.

Op wielen

We kunnen elkaar ook flink in de wielen rijden.

Kinderwagens houden een veilige afstand.

Senior City...?

Tramlijn 23 zorgt voor de belangrijke verbinding tussen het centrum, de Kop van Zuid en de rest van Zuid.

Elke tijd kent zijn stoerste vervoersmiddel. Naast de scootmobiel natuurlijk de scooter.

Op wielen

Basisschool De Klimop Oude Noorden Ahmet

Yassine

Nabil

Jason

Quinten

Ertugul

Lili

Kajol

Burcunur

Noemidia

Yusheung

Beyza

Cancel

Chelsea

Zehra

Mevlude

Okay in het Oude Noorden Eind 19de eeuw zorgt de groei van Rotterdam voor de aanleg van het Oude Noorden, mooi gelegen aan de bocht in de Rotte, het Swaenshals.

Oude noorden

Het is een compacte wijk waar veel mensen wonen op een klein aantal vierkante meters. Door de vele pleintjes, uitgebreid winkelaanbod, ruime aanwezigheid van horeca en een grote groentemarkt op het Noordplein, krijgt de wijk een sfeervol karakter.

Waar je ‘s ochtends koffie dronk, wordt nu rond deze tijd al bier genuttigd. Ook stromen nieuwe bewoners de wijk binnen. Eerst vooral mensen uit Suriname, daarna Turkije en tenslotte uit Marokko, nu de grootste groep in de wijk. Tegelijk is er een uitstroom van ‘witte Nederlanders’.

In de jaren 70 begint het Oude Noorden te veranderen. Het aantal werklozen in de wijk neemt toe en koppelbazen zoeken de wijk op om arbeiders te ronselen. De sfeer wordt ruiger, vooral rond de cafés.

De situatie verslechtert als midden jaren 90 drugsverslaafden overlast veroorzaken in de wijk. Dan komt de uitstroom van winkeliers op gang en daarmee de leegstand die voor verloedering zorgt.

Sinds 2006 verbetert de situatie, mede door investeringen van woningcorporaties. Er worden nieuwe woonblokken gebouwd en de Zwart Jansstraat verandert in een werkelijk multiculturele winkelboulevard. Geprobeerd wordt creatieve ondernemers naar het Oude Noorden te trekken. Dat lukt wel maar er blijven kansen liggen vinden de wijkbewoners omdat de huren voor deze starters te hoog zijn.

Hart ligt in de wijk De familie Weijers zit bijna een eeuw met het bedrijf in het Oude Noorden. Begonnen als timmerfabriek die materialen levert aan de meubelindustrie, wordt de zaak in de crisisjaren na 1929 omgebouwd tot winkel. Om een redelijke omzet te halen worden naast hout ook huishoudelijke spullen verkocht als potten en pannen. Tijdens de oorlog heeft de zaak het moeilijk. De voorraad wordt gebruikt voor brandstof (hout) of geruild tegen eten (huishoudelijke spullen). Maar na de oorlog breekt een toptijd aan als mensen zelf hun huizen gaan vertimmeren, de geboortegolf zorgt voor meer omzet in de winkel voor hout- en ijzerwaren. Pas in de jaren 90 wordt de situatie voor de winkel problematisch en verhuist Weijers een deel van zijn handel naar Hoogvliet. Maar het winkeltje aan de Tollensstraat blijft, al verdient Weijers er ‘nog geen pakje boter mee’. De klanten van Weijers komen uit het Oude Noorden en goede klanten zijn de mensen van de Gultepemoskee direct om de hoek. Zij kunnen terecht voor hout en ijzerwaren, voor goede raad en ze mogen op rekening betalen. De Turkse moskee was destijds de eerste moskee in Rotterdam en voorziet sinds 1979 de Turkse moslims in het Oude Noorden van een gebedsruimte. Deze voormalige hoedenfabriek is een ontmoetingsplek met een winkel, kapper en theehuis. Voor de jongeren, vooral de jongens, worden activiteiten georganiseerd.

Oude noorden

Leven op het plein! Het Oude Noorden is geliefd om zijn pleinen. Het Pijnackerplein staat aan de top vanwege De Koepel. De concerten zorgen voor een goede sfeer. De mensen rond het Pijnackerplein zetten zich in voor het schoonhouden van de buurt en het tegengaan van overlast. Het Oude Noorden laat zien dat een straat niet treurig hoeft te zijn als de mensen zich maar actief inzetten en de vinger aan de pols houden. Ondernemers dragen bij aan de leefbaarheid van de wijk. Koffiehuis Nika en de winkels rond het Noordplein zijn daar toonbeelden van. Vanuit vintagewinkel SPAM wordt de jaarlijkse kunstroute georganiseerd. Tijdens die kunstroute laat het Oude Noorden haar potentie zien: een buurt voor creatieve mensen die weten hoe ze een compacte wijk met nauwe straten en veel pleinen kunnen gebruiken.

Oude noorden

jaap Berkhout, Kop van Zuid

â&#x20AC;&#x153;In 1963 kwamen de eerste gastarbeiders in de wijk feijenoord. je kon moeilijk praten met die mensen, we organiseerden verbindingsfeestjes om met elkaar in contact te komen.â&#x20AC;? 48

Xxx Ontmoet

Dick Molendijk, Tarwewijk

â&#x20AC;&#x153;je moet intensief contact houden, er bovenop zitten. Als je mensen direct aanspreekt, kun je overlast goed aanpakken.â&#x20AC;? Ontmoet Xxx

Basisschool Dalton Overschie Timo

Jason

Jordy

Nesta

Maryam

Romana

Sofie

Ziggy

Benny

Houdaifa

Ă&#x2013;mer

Senna

Amiene

Rida

Ibrahim

Dounia

Over-all Overschie Overschie heeft een lange geschiedenis. Ruim 1000 jaar geleden bestond er al een dorpje langs de Schie. In de Dorpsstraat is die geschiedenis nog merkbaar aanwezig. De huizen, kerk en het museum getuigen daarvan.

Overschie

In 1941 annexeert Rotterdam de gemeente en direct na de oorlog wordt er grootscheeps gebouwd in Overschie. Eind jaren 50 telt de wijk zo’n 40.000 inwoners. Maar dat loopt vanaf de jaren 70 terug omdat het huizenaanbod niet voldoet aan de nieuwe wensen. Het wordt stil in Overschie, althans wat betreft de bouwactiviteiten. De aanleg van de snelweg A13 dwars door de wijk en het vliegveld ten noorden van Overschie zorgt juist voor veel lawaai.

“Het wordt stil in Overschie, althans wat betreft de bouwactiviteiten.” De laatste jaren is van alles in gang gezet. De monumentale en ‘grauwe’ flats in Overschie-Oost zijn opgefrist. Er is een winkelcentrum gekomen langs de centrale Burgemeester Baumannlaan en er worden activiteiten georganiseerd in Overschie zoals een kerstmarkt en Paradie Overschie in het Sidelingepark, een festival dat de zomervakantie afsluit.

Overschie

Verbinden en verrijken Jongeren zijn de laatste jaren actief. Het jongerenpanel timmert aan de weg met activiteiten die jonger en ouder met elkaar in contact brengen en het plezier in de wijk voor jongeren vergroten. Ook helpt het panel jongeren met zoeken van werk of stageplekken. Overschie is overigens aan het vergrijzen. Voor jonge mensen moet er een aanbod komen van huizen, winkels en activiteiten waardoor zij naar Overschie getrokken worden en daar blijven wonen. Vroeger was Overschie een echte middenstandswijk. Ook nu zijn er nog kleine winkels met dorpse sfeer. Daar maken ze tijd voor een praatje, je kunt nog iets op de pof kopen en je kent vaak de andere klanten in de winkel. Toch verschraalt het winkelaanbod de laatste jaren, vooral wat betreft de diversiteit. Het nieuwe winkelgebied zorgt wel voor grootschalige voorzieningen zodat je niet meer naar Rotterdam hoeft, maar brengt de diversiteit niet terug. Boekhandel Bensmann en Blankenstein probeert het culturele leven in Overschie te verrijken, soms samen met Museum Oud Overschie. Beide instellingen zijn actief in het betrekken van wijkbewoners via allerlei evenementen. Het druk bezochte optreden van oud inwoner Ramsey Nasr een paar jaar geleden vormde het eerste hoogtepunt.

Van rust naar drukte, en weer terug Voor de meeste inwoners is de oude dorpskern de meest markante plek. Niet alleen vanwege de historie, maar ook omdat het mooi is en er een aangename rust heerst. De Dorpsstraat is meestal wel erg stil. Veel levendiger is het op dĂŠ winkelstraat van Overschie, de Burgemeester Baumannlaan. Vooral bij het kruispunt, sinds kort een rotonde, waar eetcafĂŠ de Boulevard zit. Zomers vormt het terras een populaire ontmoetingsplek voor oud en jong. Een andere plaats waar drukte heerst is het Prachthuis aan de Abtstraat. Daar vinden de activiteiten van het jongerenpanel plaats. Ook Rabobank, bewonersorganisatie en woningcorporatie Woonstad hebben werkruimtes. De grote speeltuin Levenslust naast het Prachthuis doet zijn naam eer aan en zorgt ervoor dat ook op deze locatie jong en oud elkaar ontmoeten. Op zonnige dagen is een uitstapje naar het vliegveld een alom geliefde activiteit. Kijken naar opstijgende en dalende vliegtuigen blijft een attractie. Menig inwoner van Overschie gaat regelmatig naar Rotterdam Airport, simpelweg omdat hij of zij daar werkt. Vrijwel niemand zegt last te hebben van het vliegveld, ook over de A13 wordt relatief weinig geklaagd. De leegstand bij winkels en woningen, die baart de mensen zorgen.

Overschie

schrijven vader waarde

pen doorgeven herinnering favoriet

Pen

Wie schrijft, blijft Het is grappig dat in een tijd van digitale middelen waar de vingers worden gebruikt om te tikken, te klikken of te schuiven, toch ook de pen wordt gekoesterd. Amber toont de lievelingspen van haar opa die veel pennen had en deze aan zijn zoon (Amber’s vader) heeft gegeven die hem bewaart in een geopend doosje in een pronkkast. Vader zal de pen doorgeven aan zijn zoon, de broer van Amber. Philippine toont de gouden vulpen die haar vader kreeg van zijn ouders op de zilveren bruiloft. Fabian draagt de Feijenoordpen, gekocht bij het 100-jarig bestaan van de club. Zijn vader gaf hem de pen want die zal

er voor zorgen dat Fabian goed kan voetballen. Dat wil Fabian namelijk graag, maar dan bij Sparta! En daarmee belanden we in Spangen. Tugkan tenslotte bewaart de vulpen, omdat hij graag en goed tekent met dit soort pennen. Beschreven met de pen: de vier hoofdredenen om een voorwerp te bewaren: het is veel geld waard, er zit een mooie herinnering aan vast, het heeft historische waarde of het is nog nuttig.

“Vader zal de pen doorgeven aan zijn zoon, de broer van Amber.” Pen

VELD, PLEIN OF MUUR

Of het nu een trapveldje, een schoolplein, een hek of een blinde muur is, als je maar samen ongestoord kan ballen. Op het Schuttersveld in Crooswijk kun je zelfs een officiële training krijgen. Maar de jongens moeten wel rekening houden met de omgeving. Autobezitters worden woedend als een bal ook maar in de buurt van hun auto komt. En bij pleintjes en muurtjes is de meest gemaakte opmerking ‘als ze maar niet te hard schieten en ‘s avonds te lang doorgaan’. Voetballen is een jongenszaak, maar een enkele keer zijn ook de meiden met een bal aan de gang. In het Oude Noorden heb je zo veel pleintjes dat er altijd wel ergens een partijtje gespeeld kan worden.

Voetbal

SPORTIEF

Er is hoop voor Rotterdam als voetbalstad. Bijna alle jongens in de 10 wijken gaan in hun vrije tijd graag voetballen. De plek waar dat kan is favoriet.

SPELEN OVERAL JONGENS GRASMAT SAMEN

VOETBAL

â&#x20AC;&#x153;Voetballen is een jongenszaak, maar een enkele keer zijn ook de meiden met een bal aan de gang.â&#x20AC;?

Voetbal

Basisschool Duo2002 Spangen Guido

Hatice

Hicham

Ibrahim

Imane

Juf Arzu

Kautur

May

Moh

Mohammed

Najib

Ouafa

Sarah

Soemia

Sumiya

Tugkan

Spannend Spangen Spangen heeft nog altijd het imago van een wijk die verloederd is door drugstoerisme en afbraak. Die verloedering begint in de jaren 80 mede door de traag verlopende renovatie.

Spangen

“Voor Spangen geldt het motto: doorzetten, niet verslappen.”

‘Alle shit komt tegelijk’ zeggen mensen over het lot van de wijk. Burgemeester Peper neemt actie, maar vanaf 2002 wordt er echt aangepakt. Het gaat al een aantal jaren goed met Spangen. De woningcorporatie heeft meer aandacht voor de wijk, die ooit opgezet is als paradijs van nieuwe woon- en werk-

vormen met het Justus van Effen- en het Van Nellecomplex als toonaangevende voorbeelden. Voor Spangen geldt het motto: doorzetten, niet verslappen. Dan verdwijnt dat imago ook wel, al zal het gaan via een hip en een dip, zoals een jonge bewoner zei.

Met z’n allen Mensen als Aagje Kriek zijn goud waard voor een wijk. Zij ﬁetst en wandelt elke dag door de buurten en houdt de boel in de gaten. Daarmee onderhoudt ze een belangrijke traditie in Spangen: sociale controle, een beetje op elkaar letten en een helpende hand uitsteken waar dat nodig is. Aagje let vooral op de oudere mensen, kijkt of ze niet vereenzamen. Spangen heeft behoefte aan buurtwinkels, goed bereikbaar voor oudere mensen. Ook de mensen van de buitendienst van de woningcorporatie Woonstad Rotterdam, voorheen WBR, zorgen voor de leefbaarheid van de wijk. Zij hebben oog voor details die aangeven of er iets mis is in een straat of huis. Van altijd gesloten gordijnen tot opvallend veel straatvuil, ze maken er werk van. Ook de drogist ziet veranderingen: de verkoop van spray tegen kakkerlakken is afgenomen, die van paracetamol neemt toe. Alle betrokken mensen zijn het eens: er groeit een nieuwe mentaliteit in Spangen.

Spangen

“...er groeit een nieuwe mentaliteit in Spangen.”

Alles in de mix Wie door Spangen loopt, hoeft niet te zoeken naar markante plekken. Te voet merk je het symmetrische stratenpatroon, aangelegd in de jaren 20, ideaal om je te oriënteren. ‘De plattegrond van Spangen lijkt op de helm van een Samoerai’ zegt kunstenaar René van Meer. ‘Spangen is een nobele strijder’. Naast monumenten, woningblokken met binnentuinen en een aantal overzichtelijke pleintjes markeren het Justus van Effencomplex en het Spartastadion, het Kasteel de wijk. De toestand van het Justus van Effencomplex is graadmeter voor Spangen. Als dit huizenblok snel en goed gerenoveerd wordt en er een mooie mix van mensen komt wonen, zal het goed gaan met de wijk. De laan naar het stadion, recent helemaal in stijl opgeknapt, vormt een prachtige opgang naar het Kasteel. Naast het stadion ligt een thuishaven voor de Spangenaren, het Wester Volkshuis. Ooit begonnen als

liberaal-humanistisch huis voor de talloze verenigingen die Spangen rijk was, is het nu buurthuis waar iedereen terecht kan voor activiteiten als streetdance, klussen, kickboksen en natuurlijk Bingo. Jong en oud, zwart en wit, gelovig en gewoon, iedereen kom je hier tegen. Spangend.

“Jong en oud, zwart en wit, gelovig en gewoon, iedereen kom je hier tegen.”

Spangen

krijgen grootouders waardevol

knuffel herinnering bed missen

Knuffel

Even knuffelen Een knuffel krijg je. Meestal bij de geboorte of de eerste verjaardag. In ieder geval in de eerste paar jaar van je leven. Maar een speciale gelegenheid kan er voor zorgen dat de knuffel pas later in je leven verschijnt. Welmoed kreeg de knuffel van haar oppas bij een bezoek aan Blijdorp ruim 5 jaar geleden. Die oppas heeft ze al vanaf haar geboorte en Welmoed houdt veel van haar. Marilyn kreeg de knuffel toen ze geopereerd moest worden, van haar oma. De eerste 10 jaar van haar leven woonde ze bij opa en oma in Aruba. Sinds twee jaar is ze in Nederland. Ze mist haar grootouders en de knuffel helpt haar door moeilijke periodes heen.

“Knuffels worden veel meer waard als de schenker er niet meer is.” Belangrijker nog dan wanneer is van wie je de knuffel krijgt. Want de knuffel lijkt een plaatsvervanger voor de gever. Unsal heeft de knuffel van zijn vierjarig neefje gehad toen hij geboren werd. Dat neefje woont in Turkije. Maar meestal zijn de gevers de grootouders of de moeder. Yeliz kreeg de knuffel van zijn moeder en wil haar houden ook als hij volwassen is. Scarlett kreeg van haar moeder haar eerste en nog steeds favoriete knuffel, een grote koe. Opa’s en oma’s worden het vaakst genoemd en dat heeft te maken met hun overlijden. Knuffels worden veel meer waard als de schenker er niet meer is. Celine kan er niet over praten omdat haar oma een paar dagen voor de fotosessie overleden is. Als behalve de knuffel zelf ook nog eens een attribuut aan opa en oma doet denken, is de knuffel onbetaalbaar geworden. Dat vindt Martijn, op zijn knuffel heeft opa naam en geboortedatum laten borduren. En de knuffel van Ipek draagt een truitje dat zijn oma zelf heeft gemaakt. En wat wordt er met de knuffel gedaan? Hij gaat nog dagelijks mee naar bed, heeft een speciaal plekje in de eigen kamer en zal zo lang mogelijk bewaard worden. Als warme herinnering aan de knuffelpersoon. Voor Unsul is zijn neef in Turkije niet alleen een herinnering. Elke zomer is het zijn beste kameraadje, eigenlijk een ander woord voor knuffel.

Knuffel

Basisschool De Akker / De Globe Tarwewijk Joshua

R端meysa

Ahmed

Komal

Rohan

Marilyn

Meryem

Oguhan

Ismail

Rabia

Mert

Seda

Ela

Giovanni

Shalini

Omer

Tevreden in Tarwewijk De Tarwewijk is in de 19de eeuw gebouwd voor arbeiders van de snel groeiende havenstad. Veel mensen werken in ĂŠĂŠn van de grote havens of in daar gevestigde bedrijven zoals de Menebafabriek of de graansilo. Tarwewijk

Tot eind jaren 80 is de wijk een nette sociale volkswijk. Een wijk vol pleinen en speelplekken voor de talrijke kinderen. Ook de middenstand is goed vertegenwoordigd, je kunt voor elke boodschap op of om de hoek terecht.

“...gevolg is wel een grote verhuizing van bewoners.” In de jaren 80 worden plannen gemaakt voor een grootscheepse renovatie, die vervolgens vanwege bezuinigingen op een laag pitje worden gezet. Maar het gevolg is wel een grote verhuizing van bewoners. Er is sprake van een ‘witte vlucht’ en de nieuwe bewoners komen ‘rechtstreeks van Schiphol’. De sluiting van Perron Nul zorgt, net als voor Spangen en het Oude Noorden, voor toename van drugshandel en gebruik omdat in dit gebied veel huizen leeg staan, wachtend op de sloop. De zeven straten van de Millinxbuurt kennen 54 drugspanden en het gebied staat zelfs landelijk bekend als No Go-area. In 2001 begint de grote opknapbeurt van de Millinxbuurt en vanaf 2005 is dit deel van de wijk schoon, heel en veilig. Maar aan de rest van de Tarwewijk moet nog flink getimmerd worden, want het veiligheidsgevoel van de bewoners scoorde in 2010 een onvoldoende.

Oogje in het zeil Tarwewijk heeft een actieve bewonersorganisatie die goed samenwerkt met de woningcorporatie. Bewoners en de wijkmeesters houden de zaken in de wijk scherp in de gaten en grijpen onmiddellijk in als er iets niet goed gaat. Schoon, heel en veilig zijn de bekende uitgangspunten. De wijk blijkt binnen een week te ‘verrommelen’ als je er niet continu bovenop zit. Het verloop in de wijk is groot, maar niet in het huizenbestand van De Nieuwe Unie. Meer mensen in de Tarwewijk zouden betaald werk moeten hebben, nu leeft 70% van een uitkering. Een nieuwe groep die recent in de Tarwewijk is geland zijn de Poolse migranten, vaak mannen die komen werken, maar steeds vaker gezinnen die proberen te integreren in de wijk. De Mini Market Kubus is daar voorbeeld van. De kleine supermarkt met vooral Poolse producten heeft een ruim bestand aan vaste klanten. Het gezin Konicka drijft de supermarkt en haalt zijn Poolse producten via allerlei aanvoerkanalen naar Nederland. Voor de grote inkopen gaan mensen naar de Bas van der Heijden, voor het Poolse gevoel naar de winkel van Konicka.

Tarwewijk

Opkrikken en volhouden Sinds de opknapbeurt is het Millinxpark een aantrekkelijke plek vooral voor kinderen. Jongens en meisjes van alle leeftijden hebben de plek inmiddels veroverd. Maar het Huis in het park wordt volgens de bewoners te weinig gebruikt, er is zelden wat te doen. Wel oefent de Brassband daar regelmatig. De in 1999 voor Antilliaanse jongeren opgerichte muziekgroep is succesvol en treedt op bij feesten en partijen, niet alleen voor Antillianen. De scholen zijn belangrijk voor de kinderen van de buurt. Ook voor de ouders vormt de school de plek die zorgt voor rust en regelmaat (en reinheid). Bovendien investeren de scholen extra tijd in het opkrikken van het niveau van de kinderen waardoor ze minder kansarm van school af gaan. Maar ook de scholen hebben last van de grote â&#x20AC;&#x2DC;mobiliteitâ&#x20AC;&#x2122; van de bewoners van de Tarwewijk. Op de vlucht voor schulden en andere ellende verhuizen mensen. Schoolhoofden moeten toezien hoe menig talent in de kiem wordt gesmoord. Wie de oude Tarwewijk wil beleven moet op een feestelijke dag eens door de Roggestraat wandelen. Een straat met bewoners die vaak hun hele leven daar wonen en de tradities in stand houden.

Tarwewijk

ROTTERDAM BEELDEN PORTRETTEN ALLE WIJKEN OBSERVEREN

FOTOGRAAF

Erno Wientjens

WIENTJENS

ERNO

Erno Wientjens is al 20 jaar fotograaf van Rotterdam en omstreken. Hij was van begin af aan betrokken bij het museumproject dat eerst Erfgoed in de wijken, maar met de reportage van Spangen in 2008 de titel Panorama van de wijken kreeg.

Hoe was het om bijna 400 k足 inderen te fotograferen? Voor mijn gevoel heb ik een tijdsdocument neer足 gezet, dat was me bij de eerste school al duidelijk en zeker toen het besluit viel dat we het project met de scholen zouden gaan herhalen in andere wijken. Met het portretteren van kinderen een tijdsbeeld vast足leggen, dat was mijn drijfveer. Over 30 jaar wordt deze verzameling nog leuker.

Wat zien we? De stad verkleurt, dat is de werkelijkheid die de kinderen van de 10 wijken laten zien. De opbouw van de bevolking in de stad is grondig aan het veranderen. Over goed 10 jaar zijn het deze kinderen die hier werken, hun geld moeten verdienen. Dit is de toekomstige beroepsbevolking en je ziet de grote verschillen in kansen tussen de kinderen. Soms binnen de wijk, maar vooral tussen de wijken. Scholen investeren enorm in de kinderen, maar sociale stijging is niet meer vanzelfsprekend. Docenten hebben in sommige wijken een zware taak, ik heb veel bewondering voor hen. Zij zetten zich in, maar dit project heeft me duidelijk gemaakt dat we moeten accepteren dat er twee werelden zijn, een met rijke kansen en een met een schraal aanbod. Ik hoop dat mijn portretten mensen aanzet om te investeren in de kansen voor de toekomstige beroepsbevolking van Rotterdam.

Erno Wientjens

Waarom heb je op deze manier met de kinderen gewerkt? Ik wilde graag portretten maken met een klassieke uitstraling, een tijdloos beeld. Daarom heb ik de kinderen tegen een zwarte achtergrond gefotografeerd. De kinderen mochten niet lachen, maar dat deden ze ook niet. De setting was serieus, een echte studio. Dat was precies de goede sfeer om een echt portret te maken en geen ‘kiekje’. Bij sommige voorwerpen dacht ik, had je niet iets anders mee kunnen nemen, maar als je het verhaal bij een knuffel of kettinkje hoorde, was het meteen duidelijk: dit is hun object. Toen bleek hoe verstandig het is geweest om niet te sturen in de keuze van het voorwerp, de kinderen hadden een bijzondere emotie die ze wilden bewaren door het tonen van dit object. Wat mij sterkte in de aanpak was de reactie van de kinderen en hun ouders als ze de foto’s zagen, ze waren zichtbaar verrast en ook ontroerd.

Bijzondere ervaringen? Op iedere school gingen de kinderen heel goed met de opdracht om, geen enkel kind was lastig om te fotograferen. In de studio heb je een één op één relatie, dat zorgde voor een goede sfeer. En dat zie je aan de portretten. Alle kinderen staan er goed op en dan heb ik het over hun karakter en niet over mijn techniek. De allereerste foto herinner ik me nog het best. Dat meisje moest na afloop van de sessie overgeven, zo inspannend was het geweest. Toen wist ik: we zijn goed bezig.

Hoe ben je in de wijken te werk gegaan? Het museum gaf aan wat ze van een wijk graag op de foto wilden terugzien. Dat had te maken met de verhalen van de mensen in die wijk. Ik liep rond door een buurt om een gevoel te krijgen voor het karakter van de wijk. En ik ging op zoek naar een combinatie van mensen in een straatbeeld. Het is straatfoto grafie en dat is lastig. Je moet je er echt even toe zetten. Je slentert door de straten in de hoop dat er iets gebeurt. En dat je niet uitgescholden wordt als je met je fototoestel rondloopt. Mensen, vooral jongeren, die roepen dat ze niet op de foto willen en een dreigende houding aannemen. Op een gewone doordeweekse dag gebeurt er weinig in een wijk. Groot verschil met het centrum. Geen mensen, geen activiteiten, het is meestal stil op straat. Als je rondloopt ga je vooral op je intuïtie af. Dan voel je ineens: dit is hem. Die foto van de Kop van Zuid met het beeld van de wijk waar ineens twee allochtone jongens in beeld springen, zeer geslaagd.

Erno Wientjens

Favoriete wijk? Elke wijk heeft wel wat, de meeste mensen zijn ook trots op hun wijk en wonen er graag. De Roggestraat in de Tarwewijk heeft een positieve uitstraling. Dat was lekker fotograferen. Persoonlijk vond ik de Kop van Zuid een aangename verrassing. Een interessante wijk waar ik wel zou willen wonen. Mooi wonen en dichtbij het centrum, maar dat is persoonlijk. Bij een aantal wijken was ik na afloop toch wel blij dat ik weer weg kon. In sommige wijken voel je de spanning en de agressie bij mensen, bij de kinderen op straat, die zichtbaar naar buiten komt. Vermoeiend lijkt het me om daar te moeten wonen.

Is deze foto een typische Wientjens? (foto links hiernaast) Hij is genomen in Beverwaard en het is de enige foto waar je zelf op staat, als schaduw. Typisch ja. Het is een straatbeeld met een aparte combinatie van mensen. Vaak denken mensen dat ik zoiets in scene zet, maar dat is niet zo. En er wordt ook niet gefotoshopt. Toen ik wilde studeren, twijfelde ik tussen geschiedenis en fotografie. Het is fotografie geworden. Maar eigenlijk zoek ik steeds naar manieren om de geschiedenis te integreren in mijn werk. Mijn foto’s zijn historisch geïnspireerd. Ik kan graag en lang kijken naar een oude ansichtkaart met een straatbeeld, beelden uit vorige eeuwen. Maar ik denk ook steeds: mijn foto moet over 30 jaar nog interessanter zijn dan hij nu is. Ik wil in een foto veel uitleggen, laten zien. Iedereen moet erop, als bij een tableau vivant. Mijn foto’s geven de illusie van een podium waarop van alles gebeurt. En daarmee geven ze aanleiding tot het vertellen van verhalen.

Toekomst? Ik zou wel meer filmisch willen werken, zoals ik op het eind voor dit project heb gedaan. Nog dichter naar de illusie van het podium toe. Ook zou ik meer tijd willen nemen om een wijk te leren kennen, nu zijn het vooral impressies. De realiteit van het alledaagse leven laten zien. Zo leven mensen in verschillende wijken, dat is geen tijdelijke situatie. Dit is het leven, hier moeten we het mee doen, in deze werkelijkheid moeten we de oplossingen vinden. Foto’s maken die diep ingaan op het echte Rotterdam.

Contact Erno Wientjens www.erno.nl

Erno Wientjens

Colofon Tekst Jacques Börger Redactie Elles van Vegchel, Jacques Börger, Peter Winkel Fotografie Erno Wientjens Advertentie Workshops Met Ons Vormgeving Sirene Ontwerpers Druk Grafisch Goed Magazine Panorama Rotterdam is een éénmalige uitgave bij de gelijknamige expositie. Productie Museum Rotterdam

Het magazine is financieel mogelijk gemaakt door: