2011, 17.árg

Ver› 1.190 kr.

Fagrit um skotvei›ar og útivist. 1. tbl. 17. árg. 2011

PIPAR\TBWA • SÍA • 112120

Montana er útivistartæki seM hentar í bílinn, Mótorhjólið, vélsleðann, bátinn og gönguna. tæki seM fer hvert seM er!

Ögurhvarfi 2, 203 Kópavogi | S: 577 6000 | www.garmin.is

Garmin Montana er vatnshelt tæki með 4“ skjá sem hafa má bæði lárétt og lóðrétt. Mikil upplausn í skjá og stillimöguleikar gera Montana að einum skemmtilegasta ferðafélaganum. Tækið sýnir öll örnefni, hæðarlínur og landslag með skuggum, sem gefur kortinu aukna dýpt.

Hægt er að skanna kort og loftmyndir og setja í tækið ásamt því að geyma nær ótakmarkað af ferlum, 4.000 vegpunkta og 200 leiðir.

Montana er einnig til með 5MP myndavél.

Söluaðilar um allt land – sjá www.garmin.is

S i g m a r B . H a u k ss o n ,

4

•

6

•

12

•

18

•

20

•

22

r i ts tj ó r i

Frá formanni Skotvís E lva r Á r n i L u n d ,

•

s j á v a r ú t v e gs f r æ ð i n g u r o g f o r m a ð u r

Skot vís

Blesgæs friðuð í fimm ár D r . A r n ó r Þ ó r i r S i g f ú ss o n

Hvernig velja skal fjarlægðarmæli K j a r ta n J ó n ss o n

Er Redring redding?

Ný

tæ k n i í m i ð u n a r b ú n a ð i á h a g l a b y ss u r

Ástand rjúpnastofnsins vorið 2011

Gefið

Skotveiðifélag Íslands Pósthólf 1157, 121 Reykjavík E-mail skotvis@skotvis.is

Ólafur K. Nielsen

Heimasíður:

Eitt tæki fyrir öll not Það

n ý j a s ta í

GPS

•

24

SKOTVÍS: http://www.skotvis.is

•

27

SKOTREYN: http://www.skotreyn.is

•

30

tæ k n i n n i

Forðumst slysin - á veiðum F o r va r n i r S k ot v í s

Refurinn – rammíslenska villidýrið G r e i n a þát t u r

frá

út fyrir:

Meðal efnis

Leiðari

G u ð n a E i n a r ss y n i

u m r e fa v e i ð a r

V i ð ta l

við

J ó n H a l l d ó r ss o n

V i ð ta l

við

B i r g i H a u k ss o n

V i ð ta l

við

Þ o r va l d G a r ð a r H e lg a s o n

V i ð ta l

við

A ð a l s t e i n J ó n ss o n

frá

frá

Hrófbergi

V at n s e n d a

frá

frá

í

í

Ritstjórn og ábyrgð:

Sigmar B. Hauksson

Steingrímsfirði

Skorradal

Fo r s í ð u m y n d :

Úr myndasafni

H ó l m av í k

Víðivöllum

í

Útgefandi og for vinnsla:

Fnjóskadal

Sökkólfur ehf.

Hrollköld

n ó t t á r e fa s l ó ð

-

reynslusaga

Hrafnshöfða 13, 270 Mosfellsbær

Mússík og matur J ó n S t e fá n ss o n

46

Sími 824 8070 kjartan@skotvis.is

m at g æ ð i n g u r d e i l i r n o k k r u m u pps k r i f t u m

Veisla í farangrinum H va ð a

• •

47

Prentun:

Ísafoldarprentsmiðja

vín er got t með villibráðinni

Er kvartað þegar vopnin eru þrifin á eldhúsborðinu?

Við þrif á hlaupum skotvopna geta óhreinindi s.s. púðurleifar og leysiefni dreifst og óhreinkað föt og vinnuborð.

Með Gildrunni frá Tipton er þetta úr sögunni.

Notkunin er einföld:

Festið á hlaupendann.

Skrúfið tóma plastflösku á gildruna.

Leysiefni og klútar verða eftir í flöskunni.

Losið flöskuna og tæmið á öruggum stað.

Kynntu þér vörurnar frá Tipton í þinni sérverslun og á vefslóðinni: www.tiptoncleaning.com

3

Leiðari

Ritstjóraspjall Haustið 1995 kom út fyrsta eintak SKOTVÍS, fagrits um skotveiðar og útivist. Skotvís hefur komið samfellt út síðan og er þetta 17. blaðið sem þú, lesandi góður, hefur í höndunum.

Formaður Skotveiðifélags Íslands á þessum tíma var Ólafur Karvel Pálsson og var undirritaður varaformaður félagsins og ritstjóri blaðsins.

Megin ástæðan fyrir því að félagið réðst í útgáfu vandaðs tímarits var fyrst og fremst sú að ekki var til neitt blað sem fjallaði um vopn og veiðar og félaginu skorti vettvang til að koma skoðunum sínum á framfæri. Á þessum tíma áttu skotveiðimenn undir högg að sækja. Árið áður en blaðið kom út hafði veiðitími á rjúpu verið styttur án nokkurs samráðs við veiðimenn og veiðitími 22 fuglategunda var styttur án nokkurs samráðs.

S i g m a r B . H a u k ss o n ritstjóri SkotvÍs

Blaðinu var fljótt vel tekið og hefur það æ síðan verið helsta málgagn SKOTVÍS. Nú er svo komið að í þessum 16 blöðum eða á um 1200 blaðsíðum er að finna mesta fróðleik

á íslensku um veiðidýr, vopn, veiðar og réttindamál skotveiðimanna. Ekki er hægt að segja annað en blaðið hafi sannað gildi sitt því nú vita allir landsmenn að til er félag sem heitir Skotveiðifélag Íslands og stjórnvöld leita í flestum tilvikum eftir áliti SKOTVÍS þegar fjallað er um mál er tengjast skotveiðum.

Elvar Árni Lund tók við formennsku í félaginu á seinasta aðalfundi. Elvar hefur lengi starfað innan SKOTVÍS og undanfarin ár átt sæti í stjórn félagsins. Elvar er fyrsti formaður Skotveiðifélags Íslands sem býr út á landi og er það afar jákvætt, því við megum ekki gleyma því að SKOTVÍS eru landssamtök.

Hvað varðar réttindabaráttuna þá urðum við fyrir þeirri óskemmtilegu reynslu að ekkert samráð var haft við

Ár slaufunnar

Á meðan þú ert í veiðinni, vantar húsbóndann bíl

Bíll á mynd: Spark LT með aukabúnaði. Verð geta breyst án fyrirvara.

Gæði í 100 ár

SPARK Spark L 1,0 kr. 1.790 þús.

Spark LS 1,2 kr. 1.990 þús.

benni.is SamStarf til góðra verka www.SoS.iS - www.benni.iS

4

Bílabúð Benna - Chevrolet sýningarsalur - Tangarhöfða 8-12 - Reykjavík - sími 590 2000 Bílabúð Benna - Njarðarbraut 9 - Reykjanesbæ - sími 420 3330 Bílaríki - Glerárgötu 36 - Akureyri - sími 461 3636

Sérfræðingar í bílum

sem hafa með okkar mál að gera hafa sjaldnast neitt á móti skotveiðum.

Hinsvegar er lítil þekking og reynsla hjá mörgu þessu fólki um vopn og veiðar, ákvarða n i r u m t a k markanir á veiðum, friðanir og aðrar aðgerðir sem hefta möguleika okkar á að stunda skotveiðar byggjast iðulega á vanþekkingu. Þess vegna er það nauðsynlegt að stjórn SKOTVÍS og félagsmenn séu í góðu sambandi við alþingis- og sveitarstjórnarmenn og að sem flestir skotveiðimenn taki þátt í stjórnmálum.

Leiðari

okkur um skipulag veiða í Vatna­jökuls­ þjóð­garði. Er það mjög óvenjulegt að stjórnvöld skuli hafa kosið að taka ekkert tillit til tillagna okkar um veiðar í þjóð­ garð­ in­ um. Við héldum satt best að segja að það væri öllum til hagsbóta að hafa sem víðtækasta sátt um stofnun Vatna­jökuls­þjóð­garðs og reksturs hans í framtíðinni.

Eftir að hafa verið formaður í SKOTVÍS í 15 ár og starfað innan félagsins í hátt í 30 ár og verið ritstjóri SKOTVÍS blaðsins í 17 ár er reynsla mín sú að við skotveiðimenn náum helst fram markmiðum okkar með samningum og

fræðslu. Reynsla mín er sú að stjórnmála- og embættismenn og aðrir þeir

5

Frá formanni

Frá formanni Skotvís vestanverðu landinu. Stytting á veiðitímanum kemur varla til greina enda væri þessum veiðum þá nánast sjálfhætt t.d. úti fyrir Norðurlandi en oft er lítið hægt að stunda svartfuglaveiðar þar fyrr en kemur fram í apríl og maí sökum veðurs, eða þegar fuglinn fer að hópast inn á fjörðunum.

Ágætu lesendur. Þessi pistill er skrifaður þegar aðeins örfáir dagar eru í það sem margir veiðimenn bíða eftir ár hvert, upphaf gæsaveiðitímabilsins. Enn á ný kemur tímarit okkar Skotvís félaga út á þeim tímapunkti og samkvæmt venju mun formaður nýta þennan vettvang til að leggja áherslu á nokkur af helstu hagsmunamálum félagsins.

Fyrstu sumardagarnir einkenndust af miklum kulda og víða hafa borist fregnir af misheppnuðum varpárangri hjá mófuglum, - og eins er víst að varp misfórst hjá gæsum á ákveðnum svæðum. Þetta vekur að sjálfsögðu spurningar um afdrif veiðistofnanna en heilbrigðir og sterkir stofnar eru dýrmætasta auðlind veiðimanna. Þá er ljóst að sökum ástands í hafinu við landið hefur varp hjá sjófuglum, til að mynda lunda, misfarist algerlega á ákveðnum svæðum, t.d. í Vestmannaeyjum. Því vakna eðlilega spurningar um hvernig veiðum okkar verður háttað á næstunni, bæði á landi og sjó.

Gæsir Elvar Árni Lund Sjávarútvegsfræðingur frá HA MPM frá HÍ

siðferðilega rétt að veiða úr stofnum sem eru á undanhaldi sökum loftslagsbreytinga og fæðuskorts í hafinu.

Umhverfisráðherra hefur sýnt málinu áhuga og kallaði Skotvís til fundar um það í vor. Viðhorf stjórnar Skotvís er að hóflegar veiðar sem stundaðar eru fjarri fuglabjörgum eigi vel rétt á sér enda er uppistaðan í afla skotveiðimanna langvía og álka, en þeir stofnar eiga ekki eins erfitt uppdráttar og lundinn. Þá virðist sem svo að lundaLundi og langvía stofninn hafi það ágætt á norðanverðu Skotveiðar á svartfugli (þ.m.t. lunda) landinu, varpið misferst á sunnan- og hafa dregist verulega saman á sl. 10 árum. Það má lesa út úr veiðitölum frá UST og þar sést líka að færri veiðimenn stunda veiðar á svartfugli.

Ekki er gott að segja hvað veldur en svartfuglaveiðar eru mjög skemmtilegar og kjötið af bráðinni frábært sé rétt með það farið. Því væri mikil eftirsjá af þessum veiðum sem eru sjálfsögð leið til að nýta þá auðlind sem sjófuglar á hafinu í kringum landið eru. Í raun má segja að veiðar á svartfuglum (þ.e. álka, langvía, stuttnefja og teista samtals innan við 50 þús. og lundi um 33 þús.) hafi lítil sem engin áhrif á stofnstærð þessara fugla sem telja milljónir hver um A r n b j ö r n K r i s t i n ss o n m e ð s t u t t n e fj u á Langanesi. sig. Hinsvegar má spyrja hvort það sé

6

í vorhreti

Kuldi í upphafi sumars hafði áhrif á varp marga fuglategunda eins og fram hefur komið. Gæsir eru harðar af sér og má jafnvel aðeins sjá hausinn á þeim standa upp úr þegar fennir á varpstöðvum, yfir hreiður og varpfugl.

Hugsanlegt er að kalt vor seinki varpi gæsa en það skal hafa í huga að fuglar geta „haldið í sér“ eða seinkað því að verpa ef aðstæður eru ekki góðar. Þær fuglategundir sem finnast á Íslandi hafa þróast við erfiðar aðstæður og það er í raun aðdáunarvert að fylgjast með hvernig náttúran hefur svör við langarandi kulda og gosösku. Það er því ekki ástæða til að óttast um gæsaveiði í haust en veiðimenn ættu að hafa í huga að hugsanlega er meira um ófleyga fugla nú í upphafi veiðitímabíls en að venju. Aldrei skal skjóta á ófleyga fugla, slíkt er ekki siðlegt og gerist varla nema fyrir klaufaskap og vankunnáttu.

Samkvæmt nýjustu veiðitölum frá UST þá voru veiddar um 46.000 grágæsir, 17.000 heiðargæsir og 1.300 Helsingjar á síðasta ári. Enn má mikið auka sóknina í heiðargæsastofninn en til þess þurfa veiðimenn líka að fá að veiða á þeim slóðum þar sem mikið er af henni, t.a.m. í Guðlaugstungum í friðlandinu norðan Hofsjökuls, innan Vatnajökulsþjóðgarðs og á fyrirhuguðu stækkunarsvæði Þjórsárvera . En veiðitölur sýna fleira og það vekur athygli að enn eru veiddar nokkur hundruð blesgæsir sem eru að sjálfsögðu friðaðar. Ástæðan skýrist senni-

VINNUÞJARKUR

SPORTSMAN BIG BOSS

®

800 EFI

Sportsman Big Boss 6x6 800 EFI Vinnuþjarkur með nýjum kraftmiklum, vökvakældum, 800 cc, tveggja sílendra mótor, með rafstýrðri innspýtingu (EFI) sem hjálpar til við að koma hjólinu hratt af stað við erfiðustu aðstæður.

• Framan á hjólinu er stórt geymsluhólf • Sjálfstæð fjöðrun • Skúffa með sturtu • Drifsköft (engar keðjur) • Fáanlegt götuskráð.

Kletthálsi 15 • Sími 577 1717

Frá formanni 8

lega af því að veiðimenn þekkja þær ekki frá öðrum gæsum og þær eru því veiddar fyrir mistök. Skotvís hyggst standa fyrir því að koma á framfæri upplýsingum til veiðimanna svo þeir megi læra að þekkja þær á hljóði og mynd. Skotvís hefur frá upphafi stutt bann við veiðum á blesgæs, eftir að í ljós kom að afkoma stofnsins er léleg, og svo verður áfram þar til réttlætanlegt þykir að leyfa veiðar á ný.

R j ú pa n ,

refur og friðlönd

Á síðasta rjúpnatímabili veiddist vel af rjúpu á Norður- og Austurlandi en veiðitölur sýna að veiðin var nánast á pari við ráðgjöf NÍ og UST þar sem veiddar voru 69 þús rjúpur 2010. Á sunnan- og vestanverðu landinu var veiðin mun minni og eftir sem áður virðist friðunin á Reykjanesinu skila litlum árangri. Því vakna margar spurningar. Hvað veldur því að rjúpnastofninn nær sér ekki á strik. Er það fjölgun sílamáfs, aukin ásókn refa og minka eða hefur veðurfarið meira um þetta að segja en hingað til hefur verið talið? Í gamalli grein í Sportveiðiblaðinu sem ég rakst á í vetur eftir Sverri Scheving Thorsteinsson fyrrv. formann Skotvís benti hann á að „nú á dögum“ eigi rjúpan sér hvergi griðland eins og fyrr á árum. Ábendingar Sverris þá eiga ekki síður við í dag en almenn jeppaeign, vegagerð og mikil ásókn fólks, veiðimanna og ferðamanna, inn á hálendið er staðreynd. Ekki er ósennilegt að það geti haft áhrif á afkomu rjúpna. Griðlöndin eru fá og ef það er rétt að umferð vélknúinna ökutækja valdi stressi í rjúpum þá er kanski rétt að hugsa málið upp á nýtt. Á sama tíma er talið að refastofninn hafi margfaldast, jafnvel tífaldast á sumum svæðum. Það þarf enginn að efast um að slíkt hafi áhrif á rjúpur. Refir sem lifa inn til landsins hafa ekki í margt að sækja á veturna annað en mýs og rjúpur. Hræ og annað sem refurinn viðar að sér á haustin hefur eitthvað að segja en ferskt kjöt er varla í boði nema rjúpa. Þá er það áhyggjuefni ef

B j ö r n S n æ r G u ð b r a n d ss o n f o r m a ð u r S k o t f é l a gs A k u r e y r a r - S k o ta k , E lva r Á r n i L u n d f o r m a ð u r S k o t v í s o g S t e i n a r R a f n B e c k f r á U S T m æ t t i r í D ú f n av e i s lu í j ú l i 2 0 1 1 .

rétt er að hræ sem veiðimenn koma fyrir til að egna fyrir tófur verði að lokum til þess að dýrin hafi það betra þegar upp er staðið. Þar er átt við að ef engin eða aðeins fáeinar tófur eru skotnar við hræ, þá verður það til þess að þær sem á eftir koma og nýta það verða frjósamari og þéttleikinn eykst. Æti sem borið er út á alltaf að ganga frá þannig að það sé auðvelt að fjarlægja eða urða tryggilega þegar veiðum við það er lokið. Fjölgun refa er staðreynd og nú er svo komið að stjórnvöld neita að taka þátt í kostaði vegna veiða þeirra lengur. Það er slæm þróun. Í fyrsta lagi þá er refur afræningi á þá fuglastofna sem við nýtum til veiða. Ætlum við að nýta þá stofna á sem bestan hátt er sjálfsagt að halda afræningjum niðri og á þann hátt sem reynslan hefur kennt okkur að virkar.

Grenjaveiðar að vorlagi eru einfaldlega áhrifaríkasta leiðin til að halda ref í skefjum. Vorveiðar eru ekki auðvelt verk sem unnið er með öðru ef vel á að ganga. Mikill tími fer í grenjavinnslu og umstangið sem fylgir veiðunum.

Vetrarveiðar eru líka áhrifaríkar ef aðstæður eru góðar. Í öðru lagi þá herjar refurinn á stofna sem við höfum yndi af og gleðja okkur með söng sínum og atferli.

Fuglaskoðun er stunduð í stórum stíl og viðurkennt aðdráttarafl ferðamanna. Það er vinsælt að heimsækja svæði sem eru iðandi af fuglalífi bara

til að upplifa stórbrotna náttúru.

Veiðar á ref eiga því sannarlega rétt á sér ef við viljum halda því jafnvægi sem ríkti þegar refaveiðar voru stundaðar af meiri festu og skipulagi en nú þekkist. Efist menn um áhrif rándýra eins og t.d. refa á fugla og smádýr er athyglisvert að kynna sér RånönBergön rannsóknina, sem hófst 1970 og stóð yfir í 9 ár. Þar sýndi Pr. emer.

Vidar Marcström fram á hversu mikil áhrif rándýr hafa á veiðistofna en þar sem veiðar voru stundaðar af krafti var helmingi meira af skógarfuglum og hérar margfalt fleiri. Það er nefnilega ekki þannig að rándýrin veiði eingöngu lasburða og veik dýr sér til matar heldur eru ungar og fullfrísk dýr líka veidd. Þá leggjast rándýr gjarnan á ákveðinn hóp innan tegundar, t.d. unga á ákveðnu tímabili.

Rjúpnastofninn var aldrei sterkari á Íslandi en þegar mikið var veitt af ref.

Viljum við fjölga rjúpum má álykta svo að nærtækast sé að fækka ref .

Almannarétturinn – v i ð b r ö g ð v i ð VJ Þ o g ö n n u r f r i ð l ö n d – Þ j ó r sá r v e r o g G u ð l a u gs t u n g u r Að búa á Íslandi hefur í för með sér mikil forréttindi sem sífellt fleiri uppgötva og vilja njóta. Ferðalag um Ísland, hvenær sem er á árinu, getur verið mikið upplifun og almenn-

Sigið

í e gg .

um hana hefur einmitt einkennst af forræðishyggju, að framkvæma (friða) fyrst og spyrja ekki neinn. Rétt eins og almenningur, þ.m.t. veiðimenn, eigi ekki hafa skoðun á hlutunum. Þetta er nefnilega sama aðferðin og

margir náttúruverndarsinnar hafa gagnrýnt hvað mest í fari náttúrunýtingasinna, sem sökkva fyrst og spyrja svo – eða spyrja alls ekki. Öfgar hafa ráðið ríkjum í þessum efnum, annað hvort má ekki stíga út úr bíl eða þá að allt er leyfilegt, m.a. að sökkva einstökum náttúruperlum undir vatn og drullu. Á meðan má meirihlutinn, s.s. veiðimenn, hjólafólk, göngufólk, ferðafólk á vélknúnum faratækjum og aðrir unnendur íslenskrar náttúru búa við afarkosti á einum stað eða skipulagða upplausn á öðrum. Búnar hafa verið til skrýtnar reglur byggðar á öfgum og án allrar skynsemi í stað þess að láta heilbrigða skynsemi ráða sem nær til flestra. Lausn á þessum málaflokki, sem má nefna stjórnun náttúruverndar- og nýtingar, er í raun afar einföld. Hún gengur út á það að kalla til samráðs alla þá sem hafa áhuga og skoðun á því sem breyta á eða taka ákvörðun um hverju sinni.

Slíkt samráð að á vera raunverulegt, áþreifanlegt og þannig úr garði gert

Frá formanni

ingur hefur tök á því í dag að fara á slóðir sem aðeins örfáir gátu áður fyrr.

Samgöngur og jeppaeign hafa þar mikið að segja en líka sú staðreynd að stór landsvæði tilheyra almenningi, þjóðinni allri, og þar eiga allir Íslendingar rétt á að fara um hvenær sem er. Frelsi sem þetta er þyrnir í augum þeirra sem vilja stjórna og stýra því hvað aðrir mega gera. Veiðar hafa verið bannaðar á stöðum þar sem nánast enginn átti leið um nema veiðimenn og gangnamenn örfáa daga á ári.

Svona bönn eru oftar en ekki sett á til að verja land gegn því að vera hugsanlega sökkt undir miðlunarlón. Í leiðinni hefur verið sett bann við veiðum án nokkurs samráðs við veiðimenn. Þess ber líka að geta að friðunin hefur ekki heldur verið í nafni vísinda eða til að hamla gegn ofveiði. Svo virðist sem svona bönnum sé skellt á til að svala þörf fyrir forræðishyggju. Allt hefur þetta svo verið gert í nafni umhverfisverndar. Það er athyglisvert að sjá hvernig umhverfisvernd og umræðan

Nákvæmni og hagstætt verð Howa og Savage eru góðir kostir þegar valið stendur um vandaða riffla á viðráðanlegu verði.

VEIÐIBÚÐ ALLRA LANDSMANNA Á NETINU

r VEIDIMADURINN.IS

SÍÐUMÚLI 8 - SÍMI 568 8410

9

Frá formanni

að þeir sem að því koma fái á tilfinninguna að á þá hafi verið hlustað. Að reynt hafi verið að taka tillit til þeirra sjónarmiða enda verði slíkt gert í raun og sann. Öfgar af hvaða tagi sem er eiga ekki að ráða för. Tekið skal tillit til sem flestra. Á þeim tímum þegar aldrei fleiri hafa tök á að fara um landið og njóta þess, hver á sinn hátt, er vel hugsanlegt að komið geti til árekstra. Sjálfur vil ég stundum upplifa kyrrð og ró, njóta náttúrunnar án vélarhljóða og skothvella. Á öðrum tíma þarf ég að komast um á mínum bíl og hleypa af nokkrum skotum, enda er ég þá á veiðum og er þá bæði að nýta náttúruna og njóta hennar.

Skipulag sem byggt er á sjónarmiðum allra sem hag eiga að máli getur leyst mörg mál, sumt þarf að gefa eftir, annað ekki. Ísland er sem betur fer það stórt og þjóðin ekki fjölmennari en hún er þannig að allt þetta á rétt á sér, á réttum tíma, á réttum stað.

Hreindýr

á

Íslandi

Það hefur varla farið framhjá neinum að eftirspurn eftir veiðileyfum á hreindýr hefur aukist gríðarlega á undanförnum árum. Þrátt fyrir að verðið hækki og kostnaður allur samfara veiðum þá er ekki annað að sjá en að veiðimenn komist strax á bragðið og þeir sem hafa farið einu sinni til veiða vilji fara aftur. Ljóst er að þessari miklu eftirspurn (ca. 4.000 umsóknir 2011) verður ekki mætt nema hreindýrum fjölgi og það utan þess hefðbundna svæðis sem hreindýr halda til á. Því hefur Skotvís lagt það til að hreindýr verði aftur flutt til fyrri heimkynna, s.s. á Mývatnsöræfi, Melrakkasléttu, heiðarnar upp af Þistilfirði og líka til nýrra svæða eins og Vestfjarða og heiðanna upp af Norðurlandi. Umræðan hefur beinst að Vestfjörðum en þar hafa heimamenn tekið hugmyndinni opnum örmum og þess vegna hefur athyglin beinst þangað. Margir hafa tjáð sig

um þessa hugmynd og margt af því sem fram hefur komið er byggt á fordómum og skorti á þekkingu á hreindýrum og áhrifum þeirra á umhverfið.

Skotvís hefur lagt mikla áherslu á að stjórnvöld (sveitarstjórnir) standi fyrir því að safnað verði saman upplýsingum sem nú þegar liggja fyrir um beitarálag, smitsjúkdóma og annað sem skiptir máli, og að út frá þeim forsendum verði málið rætt en en ekki í formi yfirlýsinga í fjölmiðlum sem eiga ekki við rök að styðjast! Þörf er á stefnumótun fyrir nýtingu íslensku hreindýranna og margir þættir sem þarf að huga að. Breyting á veiðitíma, úthlutunarkerfið, fjölgun dýra, veiðileiðsögn, hæfnispróf, val á veiðidýrum og margt fleira er nauðsynlegt að ræða og því hyggst Skotvís, í samstarfi við fleiri aðila, standa fyrir ráðstefnu um hreindýr nú í vetur.

Veiðikveðja, E lva r Á r n i L u n d Formaður

allt fyrir veiðina í intersport bíldshöfða

við höfum allt fyrir veiðimanninn. sérfræðingar okkar veita þér faglega ráðgjöf og góða þjónustu.

veiðideild Bíldshöfða 20 / sími: 585 7239 / OPIÐ: mán. - fös. 10 - 19. lau. 10 - 18. sun. 12-18

10

Gæsastofninn

B l e sg æ s . L j ó s m y n d : A r n ó r Þ . S i g f ú ss o n

Blesgæs friðuð í fimm ár

Vorið 2006 var blesgæsin tekin af lista yfir þær fuglategundir sem heimilt er að veiða hér á landi. Ástæða friðunarinnar var hröð fækkun sem hafði verið í stofninum frá aldamótum sökum viðkomubrests þannig að veiðarnar eru ekki lengur sjálfbærar. Nú hefur blesgæsin notið friðunar í 5 ár og því ástæða til að skoða hvað hefur breyst á þessum tíma. Í grein í SKOTVÍS 2006 (Arnór Sigfússon 2006) var fjallað um friðunina, aðdraganda hennar og ástæðu og er vert að rifja það upp hér.

Grænlenska blesgæsin er deilitegund af blesgæs (Anser albifrons), en hún er ein útbreiddasta gæsin á norðurslóðum og verpir á heimsskautasvæðum umhverfis norðurskautið frá austurströnd Grænlands um norðurhéruð Kanada, Alaska og Síberíu, að ströndum Hvítahafsins. Varpstöðvar grænlensku blesgæsarinnar eru á vesturströnd Grænlands en vetrarstöðvar hennar eru á Írlandi og Skotlandi.

Hún hefur viðkomu hér á landi vor

12

D r . A r n ó r Þ ó r i r S I g f ú ss o n Ve r k ís H f

og haust á leið sinni milli vetrar og varpstöðva og eru aðalviðkomustaðir hennar Borgarfjörður og Mýrar þar sem írsku gæsirnar stoppa aðallega og Suðurland, frá Ölfusi austur með Eyjafjöllum þar sem þær skosku stoppa. Blesgæsir finnast svo í minna mæli í öðrum landshlutum.

U pph a f

ta l n i n g a

Blesgæsir voru fyrst taldar á nær öllum vetrarstöðvunum á sjötta áratug

síðustu aldar og voru þá taldar vera milli 17.500 og 23.000 fuglar. Auk heildartalninga var einnig fylgst ítarlegar með hluta vetrarstöðvananna.

Veiðar voru þá stundaðar á þeim á Írlandi og Skotlandi auk veiða hér og í Grænlandi. Í lok áttunda áratugarins sýndu talningar að stofninn hafði minnkað og bentu þær til að hann væri kominn niður undir 15.000 fugla.

Eyðilegging búsvæða á vetrarstöðvum og veiðar voru taldar helstu orsakir fækkunarinnar og í kjölfarið var brugðist við með því að banna veiðar á grænlenskum blesgæsum á Írlandi og Bretlandi 1982 og 1985 var veiðitíminn styttur á Grænlandi þannig að ekki mátti stunda blesgæsaveiðar þar fyrr en 15. ágúst til 30. apríl í stað alls ársins áður. Þetta þýddi í raun að veiðar á grænlenskri blesgæs lögðust að mestu af nema hér á Íslandi. Auk þess sem dró verulega úr veiðum eftir 19821985 þá voru mörg svæði sem blesgæsin nýtti á vetrum gerð að verndarsvæðum sem tryggði að þeim yrði ekki

Vesturröst Sérverslun veiðimanna Laugaveg 178 - sími: 551 6770 www.vesturrost.is

Gæsastofninn

raskað. Það sama gerðist á Grænlandi nokkru seinna, stór hluti varpstöðva blesgæsa var lýstur Ramsarsvæði frá 1989. Í kjölfar þessara aðgerða var reynt að koma á alþjóðlegum sáttmála til verndar blesgæsinni með aðild allra þeirra landa sem hún hefur viðdvöl í. Sáttmálinn sem kenndur var við Wexford á Írlandi var saminn en aldrei undirritaður af aðildarríkjunum og gekk því aldrei í gildi (Fox o.fl. 2006, Arnór Sigfússon 2003, Fox. o.fl. 1999). Í kjölfar þessara aðgerða á níunda áratug síðustu aldar tók stofninn við sér og grænlensku blesgæsunum fór að fjölga jafnt og þétt þar til þær náðu hámarki um 35.000 fugla árið 1999 (1. mynd).

Veiðar héldust óbreyttar hér landi og veiðitölur Umhverfisstofnunar frá 1995 -1999 sýna að veiði blesgæsa var 3.000 – 3.500 fuglar (http:// w w w. u s t . i s / e i n s t a k l i n g a r / v e i d i / veiditolur-1995-2009/) og að öllum líkindum höfðu þær verið af þeirri stærðargráðu eitthvað fyrir þann tíma.

Blesgæsastofninn virtist standa vel undir þessari veiði því hann tvöfaldaðist hann á rúmum áratug eða allt til síðustu aldamóta þegar það varð algjör

Mynd 2. Hlutföll

M y n d 1 . V o r ta l n i n g a r

ta l n i n g a s v æ ð i h e f u r v a n ta ð

. Myndin

viðsnúningur. Stofninum tók þá allt í einu að hraka á ný og minnkaði jafnhratt og hann hafði vaxið áður. Helsta ástæða þessarar fækkunar var minnkandi viðkoma. Rannsóknir á merktum fuglum á þessum tíma sýndu að lægra hlutfall fugla virtist verpa og aldur við fyrsta varp hækkaði og leiddi þetta til þess að ungahlutfallið í stofninum var svo lágt að fjöldi unga var ekki nægjanlegur til að bæta upp afföll í stofninum (Fox o.fl.2006).

b l e sg æ s a u n g a í s t o f n i .

Bláar

s ú l u r s ý n a h l u t f ö l l u n g a í v e i ð i b y gg t á

væ n g j a s ý n u m e n g u l a r s ú lu s ý n a h lu t f ö l l u n g a í t ú n u m , ö k r u m o g m ý r u m . s a m b æ r i l e g þ a r s e m h l u t fa l l í v e i ð i e r a l lta f m u n h æ r r a . einnig eru

14

á g r æ n l e n s k u m b l e sg æ s u m á v e t r a r s t ö ð v u m .

Lokaði

ferningar sýna

n i ð u r s t ö ð u r ta l n i n g a e n o p n i r f e r n i n g a r s ý n a ú t r e i k n a ð a e ð a á æ t l a ð a s t o f n s tæ r ð v e g n a þ e ss a ð

Hlutföllin eru ekki S ý n a s tæ r ð e r s ý n d i n n i í s ú l u n u m o g s ý n d 9 5 % ö r y gg i s m ö r k h l u r fa l l s i n s .

er tekin úr

F o x , TD, I F r a n c i s & A W a l sh . 2 0 1 0 .

Á s tæ ð u r

fæ k k u n a r

Um ástæður þessara breytinga á viðkomu blesgæsanna um aldamótin er ekki vitað með vissu. Varpstöðvar þeirra á Vestur Grænlandi eru víðfeðmar og óaðgengilegar þannig að erfitt er um vik við rannsóknir á þeim. Nokkrar tilgátur eru uppi um hugsanlegar ástæður en líklegastar hafa verið taldar tilgátur er varða loftslagsbreytingar og/eða samkeppni við kanadagæsir (Branta canadensis).

Mikið hefur verið rætt um hugsanleg áhrif loftslagsbreytinga og líkön sem gerð hafa verið um gróðurhúsaáhrif spá því flest að áhrif verði meiri á lífríki heimskautasvæða en annarsstaðar og komi fyrr fram. Þessar breytingar gerast þó oft hægt og erfitt getur verið að fá tölfræðilega marktæka fylgni.

Hugsanlegt er að breytingar á hitastigi í júní á Vestur Grænlandi gæti verið áhrifavaldur hér en ekki er hægt að fullyrða það með vissu. Líklegri skýring hefur verið talin landnám og í kjölfarið fjölgun á kanadagæsum á útbreiðslusvæðum grænlensku blesgæsarinnar sem hófst á níunda áratug síðustu aldar. Vísbendingar eru um að þar sem tegundirnar skarast þá hafi kanadagæsin betur í samkeppninni og því gæti þokað blesgæsunum af bestu varpsvæðunum og minnkað möguleika þeirra til að koma upp ungum (Fox o.fl.2006). Þó þær veiðar sem stundað-

Gæsastofninn B l e sg æ s . L j ó s m y n d : A r n ó r Þ . S i g f ú ss o n

ar voru hér hafi ekki verið frumorsök þess að það fækkaði í stofninum þá er ekki vafi á því að þær voru orðnar ósjálfbærar og flýttu fyrir fækkuninni.

Þannig var komið að hlutfall unga seinni árin var oft innan við 10% sem þýðir að þeir eru einungis um eða innan við 2.500 á sama tíma og veiðin

hér var milli 3.000 og 3.700 fuglar. Þá eru ótalin náttúruleg afföll þannig að ekki var um annað að ræða en að hætta veiðum.

Amerískt endurhleðslupúður fyrir þá kröfuhörðu

Umboð fyrir amerískt hágæða púður og endurhleðsluverkfæri

Hodgdon - IMR - Alliant

Það jafnast ekkert á við endurhleðsluverkfærin frá Redding.

Allt besta púðrið til endurhleðslu á einum stað.

Hagstætt verð og hámarksgæði.

VEIÐIBÚÐ ALLRA LANDSMANNA Á NETINU

r VEIDIMADURINN.IS

SÍÐUMÚLI 8 - SÍMI 568 8410

15

Gæsastofninn

H va ð

hefur breyst?

Nú hefur friðunin staðið yfir í 5 ár og því áhugavert að skoða hvað gerst hafi síðan þá. Á mynd 1. má sjá niðurstöður talninga á vetrarstöðvum blesgæsanna frá 1982 til 2010 (Fox o.fl.

2010). Þar má glöggt sjá að eftir friðun hér 2006 sem sýnd er með örinni þá stöðvast fækkunin og stofninn virðist hafa staðið í stað þessi ár sem liðin eru síðan. Ekki hafa enn verið birtar niðurstöður talninga 2011 en óstaðfestar vísbendingar eru um að einhver fjölgun hafi orðið, sem væri þá í fyrsta sinn síðan um aldamót. Það kemur heim og saman við ungahlutfall í stofni sem ég mældi hér síðasta ár (2. mynd), en það var það hæsta frá 2006. Fyrstu tvö árin eftir friðum er ungaframleiðsla mjög lítil eða um og innan við 10%. Það er talið að ungahlutfall þurfi helst að vera yfir 15% til að stofninn nái að fjölga sér en 2010 var ungahlutfall með besta móti. Óhætt er að segja að árangur hafi nást með friðuninni, allavega sá að fækkunin hefur stöðvast og vonandi fer stofninn að vaxa á ný. En þó vel hafi tekist til má sjá á veiðitölum Umhverfisstofnunar að enn eru einhverjar blesgæsir skotnar og það sama verð ég var við af samtölum mínum við veiðimenn þegar ég skoða hjá þeim gæsavængi eða aflann. Líklegt er að megnið af þessum blesgæsum séu skotnar fyrir slysni af því að veiðimenn eru ekki nógu reyndir í greiningum. Ef veiðitölur eru skoðaðar sést að nokkur aukning varð á blesgæsaveiði 2009 sem hefur vakið athygli. Þetta ár var óvenjumikið veitt af grágæs líka, eða 58 þúsund gæsir og sé hlutfall blesgæsaveiði af grágæsaveiði frá 2006 skoðað

þá breytist það lítið þannig að líklegt er að þessi aukning á blesgæsaveiði skýrist af því að gæsaveiði almennt er meiri og því meira um slys. Óvenjumikið var einnig veitt af heiðagæs 2009.

Hér er hægt að gera mun betur og draga enn frekar úr blesgæsaveiðinni með því að efla hæfni sína í greiningum. Reglan í gæsaveiðinni á að vera að ef menn eru í vafa þá á ekki að skjóta. Aðalviðkomustaðir blesgæsa eru Borgarfjörður, Mýrar og Suðurland, frá Ölfusi austur með Eyjafjöllum og upp á Skeið. Þar þurfa menn að sýna sérstaka varúð. Oftast eru gæsahópar tegundaskiptir og í þeim tilfellum er auðvelt að þekkja blesgæsir frá öðrum á hljóðunum á talsverðu færi. Blesgæsin er hávær á flugi og hljóðið frábrugðið hljóði grágæsa. Blesgæsin sönglar meira en grágæs. Hljóðið er auðvelt að læra að þekkja og það er helsta vísbending um að blesgæsir séu á ferðinni. Tilsýndar á flugi þá er blesgæsin dekkri en grágæs og heiðagæs og þegar þær koma nær má greina svartar þverrákir á kvið fullorðnu fuglanna og eru sumir með nær alsvartan kviðinn auk þess sem fætur og goggur eru gulleitir. Vilji veiðimenn æfa sig í að greina blesgæsir þá er gott ráð að heimsækja Hvanneyri í Borgarfirði þegar blesgæsirnar eru komnar, en þar hefur verið stofnað friðland blesgæsa og hún verið þar í mikilli nálægð við menn lengi þannig að þær eru mjög gæfar þar. Það má því stöðva bíl nærri gæsahópum, opna glugga og horfa á gæsirnar og hlusta á þær. Þannig lærist mönnum fljótt að þekkja þær auk þess sem það er hin besta skemmtun að horfa á blesgæsirnar í návígi. Þó gæsahópar séu oftast einsleitir þá er það alls ekki óalgengt að

einhver blöndun verði þannig að tvær eða fleiri tegundir séu saman hópi. Þá reynir enn meira á greiningarhæfnina og verða veiðimenn að vanda sig, ekki síst á þeim svæðum sem blesgæsa er helst að vænta. Sérstaklega þarf að gæta sín við veiðar á náttstöðum og í fyrstu skímu á morgnana meðan birta er léleg þannig að ekki er gott að greina liti.

Rétt er að hvetja veiðimenn til að forðast veiðar í náttstað þar sem blesgæsa er von. Oft blandast tegundir í náttstað þannig að þar aukast líkur á rangri greiningu til muna. Á netinu má finna myndir, hljóð og myndskeið af gæsum sem hjálpa til við að læra greiningar. Ef farið er t.d. á vefinn YouTube.com og leitarorðin „FlyBy: Specks“ slegið inn þá má sjá þar ágætis greiningamyndband frá Ducks Unlimited sem reyndar á við aðra deilitegund af blesgæsum en nýtist samt sem áður ágætlega til að læra að greina þær. Ég vil að lokum hvetja veiðimenn til að taka höndum saman um að reyna að draga úr blesgæsaveiði fyrir slysni því ef það gerist ekki þá mun þrýstingur aukast á að gripið verði til einhverra aðgerða af hálfu stjórnvalda.

Heimildir

Arnór Þ. Sigfússon 2003. Blesgæsir. SKOTVÍS 9(1): 16-19 Arnór Þ. Sigfússon 2006. Blesgæsin friðuð. SKOTVÍS: 12(1):8-11 Fox, A.D. 2003. The Greenland Whitefronted Goose Anser. albifrons flavirostris. The annual cycle of a migratory herbivore on the European continental fringe. Doctor’s dissertation (DSc).

National Environmental Research Institute, Denmark. 440 bls.

Fox, TD, I Francis & A Walsh. 2010. Report of the 2009/2010 International Census of Greenland White-fronted Geese. Greenland White-fronted Goose Study. Kalö Fox, A.D, Norriss, D.W., Wilson, H.J., Merne, O.J., Stroud, D.A., Sigfússon. A. & Gladher, C. 1999. Greenland Whitefronted Goose Anser. albifrons flavirostris. Pp. 130 – 142. In: Madsen, J., Cracknell, G & Fox, A.D. (eds.): Goose populations of the Western Palearctic, a review of status and distribution. Wetlands International Publ. No. 48. Wageningen, The Netherlands.

National Environmental Research Institute, Denmark. 344. bls.

Fox, A.D., Stroud, D.A., Walsh, A.J., Wilson, H.J., Norriss, D.W. & Francis, I.S. (2006): The rise and fall of the Greenland Whitefronted Goose: a case study in international conservation. British Birds 99(5): 242-261.

4.490,Skúlagötu 19 - 101 Rvk.

16

Hlaðskotin Íslensk framleiðsla fyrir íslenska bráð

Hlad logo.pdf

1.9.2005

11:45:33

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

Það eru rúmlega 25 ár síðan Hlað hóf framleiðslu haglaskota sem hafa margsannað sig við okkar sérstöku aðstæður. Árleg söluaukning segir okkur að íslenskir skotveiðimenn kunna að meta skotin frá Húsavík. Skotin eru framleidd í þremur útfærslum þ.e.a.s. Hlað Original, Hlað Patriot og Diamond Gold.

www.hlad.is Hlað ehf. • Bíldshöfða 12 • Sími 567 5333 og Haukamýri 4 • 640 Húsavík

Tæknimál

Hvernig velja skal fjarlægðarmæli Fjarlægðarmælar eru orðnir fastur liður í búnaði veiðimanna. En hvernig er best að velja fjarlægðarmæli? Jú, það er augljóst að það er mikilvægt að vita fjarlægðina að bráðinni, sérstaklega þegar skotið er af löngu færi. Því lengra sem færið er því meira mun kúlan falla, en ef þú þekkir vopnið og fjarlægðina er tiltölulega einfalt að leiðrétta fyrir kúlufallinu, jafnvel á ótrúlegustu færum. Hér verður farið yfir hvað gott er að hafa í huga þegar valinn er fjarlægðarmælir fyrir veiðar. Það eru nokkrir hlutir sem hafa ber í huga áður en keyptur er fjarlægðarmælir, til að valinn verði besti kosturinn fyrir þínar aðstæður. Það eru eru kostir í boði sem eru mismunandi á milli mæla sem geta komið sér vel þegar mælirinn er notaður. Sem dæmi um það sem hafa ber í huga: * Verð og gæði * Hámarks fjarlægð * Leiðrétting fyrir halla * Stærð og þyngd * Einfaldleiki í notkun Þá förum við yfir hvern þátt til að hjálpa þér að velja sem bestan fjarlægðamæli fyrir þína veiði:

Verð

og gæði:

Í heimi fjarlægðarmæla, sem og allra sjónauka ef svo ber undir, má segja að þú fáir það sem þú borgar fyrir. Verð og gæði haldast í hendur, meiri gæði þýða nánast alltaf hærra verð. Það eru himinn og haf á milli ódýrasta og dýrasta mælisins hvað gæði varðar. Þó má segja að eftir því sem ofar í verðstigann er komið, þá verður gæðamunurinn minni á milli þrepa, meðan neðst í stiganum er munurinn mun meiri.

Með öðrum orðum, 60 þúsund kr.

18

mælir er tvöfalt betri en 30 þúsund kr. mælir, meðan 200 þúsund kr. mælir er ekki tvöfalt betri en 100 þúsund kr. mælir. Auðvitað er hann að öllum líkindum betri svo ekki verði um villst en munurinn kannski ekki nægilegur fyrir verðmuninn, en það verður hver að meta fyrir sig.

Besta ráðið sem hægt er að gefa er líklega: keyptu þann besta sem þú hefur efni á. Með þeim hætti verður engin eftirsjá þar sem þú óskar þér að hafa keypt betri þar sem þú gast það á þessum tima. Jafnframt muntu ekki verða reið(ur) út í þig fyrir að koma þér í vandræði vegna þess að þú keyptir eitthvað sem þú hafðir ekki efni á. Þú getur svo selt hann og uppfært í betri týpu síðar þegar betur stendur á.

Hámarks

fj a r l æ g ð :

Veittu hámarks fjarlægð mælisins sérstaka athygli áður en þú kaupir hann. Fyrir flesta veiðimenn þá viltu mæli sem er nákvæmur upp í a.m.k.

1000 metra. Jafnvel bogmenn vilja slík hámörk. Þú vilt slíka nákvæmi jafnvel þrátt fyrir að þú ætlir þér ekki að skjóta á slíku færi, þá getur það samt komið að góðum notum þegar verið er að komast í færi. Þá ber að geta að flestar gerðir mæla í dag eru með hámark yfir þessum mörkum.

Þess ber að geta að þó mælir sé gefinn upp með nákvæmni upp í 1200 m. sem dæmi, þá er slík fjarlægð aðeins nákvæm við bestu aðstæður. Yfirleitt er nákvæmnin mæld á stórum fleti með góðu endurkasti í góðum veðurskilyrðum, sem er ekki dæmigert fyrir veiðiaðstæður. Hreindýr við hefðbundnar aðstæður er yfirleitt mælanlegt upp í 75% af uppgefinni fjarlægð.

Hafandi sagt það þá er rétt að taka fram að vandaðri gerðir af mælum standa þó yfirleitt undir uppgefinni fjarlægð, betur en ódýrari gerðirnar.

Enn ein ástæðan til að kaupa sem vönduðustu gerð.

Leiðrétting

fyrir halla:

Við veiðar er sjaldgæft að skotið sé á bráð sem er lárétt frá veiðimanninum, flest skot eru með einhvern halla. Hallinn á skotinu getur haft mikil áhrif á fall kúlunnar. Ef þú ert að skjóta upp í mót eða niður í mót þarftu að leiðrétta þar sem kúlan fellur ekki eins mikið. Það getur verið ruglingslegt hvernig miðað er lægra bæði þegar skotið er upp í mót sem og niður í mót, en það er til stærðfræðijafna sem skýrir nákvæmlega hversu mikið fallið verður. Það verður ekki skýrt nánar hér þar sem einfaldast er að kaupa fjarlægðarmæli sem reiknar dæmið fyrir þig og segir þér hversu löngu færi þú átt að reikna með, að teknu tilliti til hallans.

Dæmisaga: Ég var á veiðum að elta ref og hafði einn í færi fyrir neðan litla kletta. Ég kom mér um 150 metra upp fyrir hann. Fjarlægðarmælirinn sagði mér að miða eins og um 100 metrar væru í færi. Mér fannst það vera of mikil leiðrétting og tók mið eins og um 120 metra færi væri. Til að gera langa sögu stutta þá hitti ég hærra

S tæ r ð

þess að það er of mikið að bera. Ekki er gott að hafa hann í tösku á beltinu sem lokuð er með frönskum rennilási þar sem of hátt heyrist í honum þegar á þarf að halda, þá er betra að velja tösku með betri lokunarbúnaði.

og þyngd:

Það er eins með allan búnað sem veiðimenn telja nauðsynlegan þessa dagana, stærðin og þyngdin er mikilvæg. Ég vil helst fjarlægðarmæli sem passar í vasa, sem auðvelt er að halda á og nota. Of lítill og þú verður fátandi eftir rétta hnappnum. Of stór og þú skilur hann eftir í skottinu vegna

E i n fa l d l e i k i

í notkun:

Ýta á takka og lesa fjarlægðina. Að nota fjarlægðarmæli á ekki að vera flóknara en það. Sumir mælar koma með heila skáldsögubók sem leiðbeiningar sem þú þarft að lesa áður en

Tæknimál

hægt er að nota þá með fullri vissu, og þá er líka eins gott að hafa doðrantinn alltaf með sér. Ekki láta aukafídusana blekkja þig. Nákvæm fjarlægð og leiðrétting fyrir halla er allt sem fjarlægðarmælir þarf að hafa. Þá viltu að sjálfsögðu hafa tölur sem auðvelt er að lesa án þess að hafa eitthvað rusl í veginum þegar hver sekúnda skiptir máli.

Hafðu það einfalt og þú munt verða mun ánægðari með kaupin.

en ég hefði óskað mér. Sem betur fer hafði hann ekki hugmynd um að ég væri þarna eða hvað gerðist annað en hljóðið sem fældi hann á brott, sem kostaði nokkurra klukkustunda bið eftir að fá hann aftur á staðinn þar sem miðið var tekið rétt og treyst á mælinn sem ekki laug.

Innihald sögunnar er mikilvægi þess að fá mæli sem leiðréttir fyrir halla. Flestar tegundir kalla þetta mismunandi nöfnum, en allar reikna sama hlutinn. Þeir virka jafnt fyrir riffilskotfimi sem bogfimi og sumar gerðir segja þér nákvæmlega hve hátt skal miða.

Að

f i n n a b e s ta k o s t i n n f y r i r þ í n a r a ð s tæ ð u r

Með þær upplýsingar sem hér er að finna ættir þú að vera tilbúin(n) að hefa leitina að besta fjarlægðarmælinum fyrir þínar aðstæður. Allar betri veiðibúðir landsins hafa marga góða kosti í þessum efnum en rétt er að gefa sér góðan tíma til að skoða það sem er í boði áður en tekin er upplýst ákvörðun sem vonandi byggist að einhverju leyti á fróðleik úr Skotvís.

K j a r ta n J ó n ss o n

Vacuum pökkunarvélar Hráefnið geymist allt að 6-7 sinnum lengur í lofttæmdum umbúðum.

      

Reykofnar og fylgihlutir.

Nákvæmnisvogir Digital skífumál Heyrnarhlífar m/umhverfishljóðnema Flotveiðivesti Gleraugu fyrir skotveiðimenn Furminator, kambar fyrir gæludýrið

www.esjugrund.is

Visa / MasterCard / Greiðsludreifing / Póstkröfur

19

Tæknimál

Er Redring redding?

Re d r i n g e r f y r s t a s é r h a n n a ð a s j ó n g l e r i ð f y r i r h a g l a b y ss u s k o t f i m i í he i m i n u m , við prufuðum það! Ég rakst á Redring á netinu og áhuginn kviknaði um leið og hafði þá strax samband við framleiðandann til að kynna mér þetta nánar en þá hafði Hjálmar í Hlað verið fyrri til og var þegar kominn með umboð fyrir gripnum. Það var enn betra, þá gat ég heimsótt hann og skoðað stykkið og hann bauð mér strax að prufa gripinn þannig að ákveðið var að halda á skotvöllinn og láta á þetta reyna. Við festum gripinn á Marocchi Zero 3 tvíhleypuna og héldum af stað.

H va ð

er

Redring?

Í stuttu máli er Redring sjóngler með upplýstu miði. Í samanburði við þekkt mið eins og t.d. Aimpoint, hefur Redring ekki rauðan punkt, það hefur rauðan hring eins og nafnið gefur til kynna. Á 20 metra færi þekur hringurinn um 60 þvermál, gróflega hagladreifing byssu með fjórðungsþrengingu á sama færi. Redring er skekkjulaus og það sem þú sérð í hringnum er það sem miðað er á. Þú getur skotið með bæði augu opin, myndin í miðinu ætti að vera rétt sama hvort þú notar ráðandi auga eða ekki. Þegar hringurinn er á réttum stað miðað við markið þá mun skotið hitta.

Klassíska umræðan um hvort nota eigi miðunarbúnað eða ekki á haglabyssur er eðlilega alltaf afstæð fyrir

20

hverja skyttur fyrir sig. Eitt er þó víst að ekki er ávallt einfalt að kenna nýliðum að þó haglabyssunotkun snúist um að beina en ekki miða, þá verður skyttan ávallt að hafa stjórn á miðinu/hlaupinu til að hitta í mark.

Með Redring þarftu hreinlega að vera sofandi til að sjá ekki hvort miðið sé rétt eða ekki miðað við markið.

Bókstafstrúaðir haglabyssunotendur eru sjálfsagt þeirrar skoðunar að glermið á haglabyssu séu helgispjöll. Allavega þangað til þeir prufa Redring... Riffilskytta sem á í vandræðum með að hitta með haglabyssu er hins vegar að öllum líkindum þeirrar skoðunar að Redring leysi gátuna um haglabyssuskotfimi. Það er auðvelt að sjá hvar hringurinn og markið er þegar hleypt er af. Leiðbeinendur og aðrir sem kenna byrjendum listina að skjóta af haglabyssu munu einnig eiga auðveldara með að útskýra hvar leirdúfan á að vera miðað við rauða hringinn, frekar heldur en að útskýra hvar leirdúfan á að vera miðað við hlaupið, augað og allt hitt sem eftir er af jöfnunni.

Með Redring er þetta ótrúlega einfalt vegna þess að rauður hringur umlykur það svæði sem höglin þekja eftir að þrýst hefur verið á gikkinn.

Auðvitað eru leirdúfur á ferð, bæði að og frá eða frá hægri eða vinstri og

áfram þarf að gera ráð fyrir ferð þeirra en hringurinn getur samt hjálpað þeim sem eru í vandræðum með að hitta, hann sýnir svo ekki sé um villst hversu mikið þú ert fyrir framan dúfuna. Jafnvel þó riffilskyttan þurfi að æfa sig að miða ekki á miðja leirdúfuna.

Gripurinn

p r u fa ð u r

Á vellinum var byrjað að þenja Remingtoninn og miðlungs leirdúfuskytta eins og ég náði frábærum árangri að eigin mati. Tvíhleypan náði 23 af 25 leirdúfum. Þessar tvær sem sluppu voru sérlega heppnar, þegar þrýst var á gikkinn voru þær í miðjum hringnum. Eins og þú þekkir er það ávísun á að hitta ekki...

Mín upplifun er að sérlega auðvelt sé að sjá markið með Redring og einfalt að ná miði með haglabyssunni.

Má segja að það sé upplýsandi við fyrstu kynni. Sjálfsagt miða ég meira með Redring á byssunni en án þess, en það gerir byssuna einfaldari í notkun og jafnfram auðveldara að kenna óvanri skyttu ef slíkur gripur er á byssunni. Rétt stærð og afstaða skeptis er líklega ekki heldur eins mikilvæg ef Redring er á byssunni.

Redring slekkur á sér eftir fjórar klst. en það má segja að það sé kannski ekki mjög praktíst fyrir veiði-

Tæknimál

vopn, þar sem ekki er alltaf þægilegt að fylgjast með tímanum þegar hæst stendur á veiðum. Átta tímar eða meira hefði verið eðlilegt að mínu mati. En tilgangurinn er að spara rafhlöðuna ef gleymist að slökkva á tækinu. Redring er í sama flokki og flest önnur miðunartæki og er rafhlöðuending áætluð um 300 klst. sem ætti að nægja í ríflega ársveiði hjá hörðum veiðimönnum. Auðvelt er að skipta um rafhlöðuna. Þess má geta að ég prufaði að skjóta með slökkt á Redring tækinu. Það var ekkert mál þar sem vel sést í gegnum það og gott var að nota rammann til viðmiðunar, um leið og appelsínugult kom inn í rammann var hleypt af og skotveiðiheiminum og margar skytt- æfir hugann vel þannig að einfaldara leirinn dreifðist um flötina. um myndu reyna að gera sér hlutina verður í framhaldinu að skjóta án þess. auðveldari með miðunarbúnaði eins Þess má geta að í Hlað kostar E r þ e t ta f r a m t í ð i n ? og Redring. Frá mínu sjónarhorni er Redring kr. 96.000,Það er erfitt að ráða í framtíðina en ég klár á að Redring hentar mér vel K j a r ta n J ó n ss o n það kæmi mér ekki á óvart að Redring og eykur hittnina til muna, bæði við yrði ein umtalaðasta nýjung ársins í æfingar og veiðar auk þess sem það

ÖRUGGLEGA FYRIR ÞIG!

Öllum þykir okkur mikilvægt að finna til öryggis í lífinu.

Dynjandi hefur verið leiðandi á sviði öryggisvara síðan 1954.

Dynjandi örugglega fyrir þig!

R THIMLAÍNFNA SKIO INN R VEIÐ FYR

Öllum þykir okkur mikilvægt að finna til öryggis í lífinu.

Dynjandi hefur verið leiðandi á sviði öryggisvara síðan 1954.

Dynjandi örugglega fyrir þig!

Skeifunni 3 - Sími: 588 5080 - dynjandi.is

21

Rjúpnastofninn

Ástand rjúpnastofnsins vorið 2011

Ljósmynd: Ólafur K. Nielsen.

Rjúpan er mikilvægasta bráð ís­ lenskra skotveiðimanna. Þýðingar­ mik­ ill þáttur í að tryggja sjálfbærni rjúpna­ veiða er vöktun rjúpnastofnsins. Vöktunin fellst m.a. í talningum, mati á aldurshlutföllum í stofninum og einnig skráningu á veiði og sókn.

Nátt­úru­fræði­stofnun Íslands ber ábyrgð á fyrstu tveimur vöktunarþáttunum, en Umhverfisstofnun sér um að skrá veiði og sókn. Hér er ætlunin að fjalla um niðurstöður nýafstaðinna rjúpnatalninga og kanna hvað þær segja okkur um stofnbreytingar.

Rjúpur eru taldar á vorin og það er karlfugl rjúpunnar, karrinn, sem er talinn. Fyrri mælingar hafa sýnt að kynjahlutföll eru jöfn í varpstofninum en kvenfuglinn er felugjarnari og því er athyglin á karranum.

Talið er á sömu svæðum ár eftir ár og nú voru þau 43 og í öllum landshlutum. Alls voru taldir 1285 karrar sem er um 2% af áætluðum heildarfjölda karra í landinu samkvæmt nýlegu stofn­­stærðar­­mati. Áætlað er að

22

Ó l a f u r K . N i e l se n Ná t t ú r u f r æ ð i s t o f n u n Íslands

farið hafi verið um 3% af grónu landi neðan 400 m hæðar. Talningarnar eru skipulagðar af starfsmönnum Náttúru­ fræði­ stofn­ unar og unnar í samvinnu við allar náttúrustofur landsins, þjóðgarðinn á Þingvöllum, Vatna­ jökuls­ þjóð­ garð, Fuglavernd, Skotvís og áhuga­menn. Um 65 manns tóku þátt í talningunum.

Rjúpum fækkaði um land allt 2010 til 2011. Helsta undantekningin er á

friðaða svæðinu á Suðvesturlandi en þar var kyrrstaða eða aukning á sex af átta talningasvæðum. Hámark í rjúpnafjölda um norðanvert landið var vorið 2010 og vorið 2009 um sunnanvert landið. Fækkunin 2010 til 2011 er það mikil sums staðar að stofninn er kominn nærri þeim gildum sem lægst hafa mælst (1. mynd). Samandregið fyrir öll talningasvæði var fækkunin að meðaltali um 26% (miðgildið er 36%) frá 2010 til 2011.

Stærð íslenska rjúpnastofnsins sveiflast mikið af náttúrulegum orsökum. Þessar stofnbreytingar eru meira og minna í takti í ólíkum landshlutum (1. mynd). Vanaleg lengd stofnsveiflu íslensku rjúpunnar er um 11 ár. Þannig var stofninn á Norður- og Austurlandi í hámarki vorið 1998 og svo aftur 2010 eða tólf árum síðar. Áhrif veiðibanns 2003 og 2004 flækja þessa mynd en friðunin dró verulega úr úr afföllum rjúpna og stofninn óx í kjölfarið í tvö ár. Lýðfræðilegar breytingar í stofninum í kjölfar friðunar

g a g n a r a ð i r n a r s ta ð l a ð a r h v e r f y r i r s i g m e ð þ v í a ð d r a g a m e ð a lta l v i ð k o m a n d i r a ð a r f r á h v e r j u á r sg i l d i o g d e i l a í m i s m u n i n n m e ð s ta ð a l f r á v i k i r a ð a r i n n a r .

voru ekki þær sömu og einkenna náttúrlega uppsveiflu og þessa aukningu 2003/2004 og 2004/2005 ber að skoða í því ljósi.

Fyrri hluti 20. aldar einkenndist

af mjög háum toppum í rjúpnahámörkum og var sá síðasti í þeirri röð árið 1955. Síðustu áratugi hefur hins vegar gætt langtímaleitni til fækkunar í stofninum. Þannig hafa rannsóknir

Rjúpnastofninn

1 . MYND : N i ð u r s t ö ð u r k a r r ata l n i n g a á s e x s v æ ð u m á N o r ð a u s t u r l a n d i ( m e ð a l þ é t t l e i k i ) , í H r í s e y á E yj a f i r ð i , o g á R e y k j a n e s i á S u ð v e s t u r l a n d i , f r á 1 9 8 1 – 2 0 1 1 . T i l a ð au ð v e l d a s a m a n b u r ð v o r u

á Norðausturlandi t.d. sýnt marktæka fækkun rjúpna 1981–2003, sem nam um 4% á ári. Meginástæða þeirrar fækkunar var að afföll fullorðinna rjúpna höfðu aukist jafnt og þétt.

Samandregið sýna rjúpnatalningar vorið 2011 fækkun um nær allt land. Rjúpnastofninn á Vestfjörðum, Norðurlandi og Austfjörðum var í hámarki vorið 2010. Fækkunin er hröð sérstaklega á Norðausturlandi þar sem stofninn helmingaðist á milli ára. Á Suður-, Suðvestur- og Vesturlandi virðist stofninn hins vegar hafa verið í hámarki vorið 2009. Þar sýna talningar nú fækkun eða kyrrstöðu 2010 til 2011. Samandregið fyrir öll talningasvæði var meðalfækkun rjúpna 26% á milli áranna 2010 og 2011. Miðað við fyrri reynslu má nú búast við að rjúpum fækki áfram í nokkur ár og að næsta uppsveifla hefjist á árunum 2015 til 2018 og að næsta hámark verði 2020 til 2022. Samkvæmt þessari mynd munu næstu ár einkennast af vaxandi rjúpnaþurrð.

LEUPOLD ER STÓRA MERKIÐ Í BANDARÍSKUM SJÓNAUKUM Leupold riffilsjónaukar - Leupold handsjónaukar - Leupold útsýnissjónaukar

VEIÐIBÚÐ ALLRA LANDSMANNA Á NETINU

VEIDIMADURINN.IS

SÍÐUMÚLI 8 - SÍMI 568 8410

23

Leiðsögutæki

Eitt tæki fyrir öll not Þetta er ekki í fyrsta sinn sem skrifað er um Garmin GPS tæki á síður þessa tímarits eins og glöggir lesendur kannski átta sig á, en staðreyndin er sú að Garmin hefur staðið framar en aðrir framleiðendur um langt skeið, sérstaklega þegar kemur að stuðningi og kortagerð fyrir íslenska notendur. Það er því tilvalið að kíkja á það nýjasta frá þeim og þá ber hæst tækið Montana sem er fjölnotatæki sem líkja má við Oregon tækið sem skoðað var hér fyrir tveimur árum síðan.

Munurinn er þó sá að skjárinn er orðinn nægilega stór til að hægt sé með þægilegu móti að nota tækið sem bílaleiðsögutæki.

Montana tækið er efst í flokknum handtæki frá Garmin en dagskipunin við hönnun þess hefur klárlega verið notagildi, en þar sem það er vatnshelt hentar það jafnt við göngu, á hjólið, bátinn eða í bílinn. Tækið er í stærri kantinum sem handtæki en málin eru 75x144x36 mm, þannig að þú er alveg með það á hreinu hvað þú ert með í höndunum, líklega er sanngjarnt að segja „sterklegt og stórt“ frekar en „stórt og klunnalegt“. Tækið virðist tilbúið til að takast á við náttúruöflin og ætti því að reynast góð eign.

Tæknin Montana tækin eru seld í tveimur útfærslum, Montana 600 og Montana 650. Bæði tækin eru með 4“ snertiskjá (480x272 px) sem er bjartur og skýr, jafnvel í sólskini, og gæðin eru meiri en gert er ráð fyrir við notkun staðsetningartækis. Ef hendurnar svíkja þig er óþarfi að örvænta, Montana tækið hefur IPX7 vatnsheldni og góða stuðkanta sem verja það vel, auk Lithium-ion rafhlöðunnar sem heldur því gangandi daglangt, í raun eftir að hafa notað tækið í heilan dag við göngu og akstur var enn nóg eftir af hleðslu. Ef hleðslan dugar ekki til er

24

hægt að fjarlægja hleðslurafhlöðuna og raða þremur stöðluðum AA rafhlöðum í tækið í staðinn, eins gott þá að vera nálægt sjoppu ef maður hefur gleymt að taka slíkar rafhlöður með.

Rafhlöðuending er gefin upp 16 klst á Lithium-ion rafhlöðu og 22 klst með AA rafhlöðum.

Tækið er með þriggja ása kompás sem leiðréttir fyrir halla tækisins auk þess sem það er með loftþrýstingsmæli til að gefa sem nákvæmasta hæðarmælingu.

Tækin eru með stórt innra minni fyrir landakort, eða 3GB sem dugar fyrir a.m.k. alla Evrópu, þá er hægt að stækka minnið með microSD korti.

Montana 650 er svo með 5 milljón pixla myndavél sem merkir allar myndir með staðsetningu. Merkingin sést þó ekki á myndunum heldur er um að ræða merkingu í skráningu myndanna þannig að ef þar til gerð

ljósmyndaforrit (eins og iPhoto í Apple tölvu) eru notuð þá merkist sjálfkrafa inn á landakort hvar ljósmyndin er tekin. Skemmtilegur möguleiki fyrir þá sem taka mikið af myndum á framandi eða afskekktum stöðum. Þá er einnig hægt að hlaða ljósmynd með slíkri merkingu úr öðru tæki yfir í Montana tækið og láta tækið vísa sér á staðinn.

Fyrir þá sem ekki kjósa ljósmynda­ fídusinn þá er að sjálfsögðu sama tækni í þessu tæki eins og fyrri tækum þar sem hægt er að láta tækið finna athyglisverða staði eins og apótek, sjúkrahús, hótel, veitingastaði og svo framvegis. Þrjár tengiraufar er að finna á tækjunum, fyrir heyrnartól, fyrir auka GPS loftnet sem og USB tengi til að tengja tækið við tölvu. Þá er microSD minniskortarauf fyrir þá sem vilja taka mikið af ljósmyndum.

Áríðandi er að skila inn merkjum af merktum fuglum til Náttúrufræðistofnunar.

Vinsamlegast látið Umhverfisstofnun vita ef breytt er um netfang. Sendið póst á veidistjorn@ust.is

Veiðikorthafar

Göngum vel um náttúruna

Skiljum ekki eftir tóm skothylki á veiðislóð. Óheimilt er að elta uppi bráð á vélsleðum.

Ef veiðiskýrslu er skilað eftir 1. apríl hækkar veiðikortið með sendingarkostnaði úr 3.590,- krónum í 5.090,krónur.

Hafið ávallt meðferðis veiðikort, skotvopnaleyfi og persónuskilríki í veiðiferðum.

Akstur er aðeins heimill á vegum og merktum vegaslóðum.

www.umhverfisstofnun.is www.veidikort.is www.hreindyr.is

Leiðsögutæki

Afköstin Stígðu út undir beran himinn og Montana stekkur í gírinn, það er mjög snöggt að ná í GPS merkið og mismunandi notendaviðmótin geyma réttar stillingar innan seilingar. Til að eiga auðveldara með að nota tækið á mismunandi stöðum er gott að hafa mismunandi festingar á hverjum stað fyrir sig þar sem tækið þekkir festingarnar og setur sig í réttar stellingar fyrir viðkomandi notkun þegar búið er að smella því í. Sem dæmi þá getur þú haft ákveðna uppsetningu á tækinu þegar það er ekki í neinni festingu, uppsetningu sem hentar vel við göngu, þá breytist sú uppsetning sjálfkrafa þegar þú sest inn í bíl og smellir tækinu í festinguna, þá henta betur aðrar stillingar en við gönguna og ekki þarf því að hafa fyrir því að stilla tækið í hvert sinn.

Við prófunina var kortanotkunin mjög þægileg (mun þægilegri en kreditkortanokun) eins og þekkist hjá Garmin, farið var af vegi og langt inn

á fjöll og nákvæmnin var stöðug og góð, slóðar fylgdu nokkuð nákvæmlega og aldrei datt GPS merkið út og jafnvel innandyra er tækið nokkuð duglegt að finna merki.

Einn ókostur sem fylgir vatnsheldninni er að hljóð-leiðbeiningar eru eingöngu í boði með því að smella tækinu í festingu með þar til gerðum hátalara eða að nota heyrnartól við göngu. Tækið pípir þó til að láta vita um nýjar upplýsingar á skjánum, en til að losna við pípið og fá leiðsögn með hljóði er nauðsynlegt að fjárfesta í áðurnefndri hljóð-festingu.

Fyrir útivistarfólk ætti Montana tækið að vera skemmtilegra í notkun en hefðbundið bíltæki eins og t.d.

Nüvi, en í Montana er ekki þrívíddarkort og því sjást örnefni í kringum aksturleiðina vel meðan slíku er ekki fyrir að fara í Nüvi tækjum, við skulum þó muna að hafa augun á veginum þó við séum með svona fína gagnaveitu til að trufla okkur.

N i ð u r s ta ð a Garmin Montana ætti að vera tilvalið tæki fyrir útivistarfólk sem leitar að einu tæki sem hentar fyrir alla notkun. Tækið er frábært gönguog útivistartæki og verður ljómandi gott bíltæki ef keypt er festing í bílinn með hátalara. Í Garmin búðinni Ögurhvarfi 2 kostar Montana 600 tækið kr. 109.900,- með íslandskorti og Montana 650 kostar kr. 127.900,með íslandskorti en bílafesting með hátalara kostar kr. 15.900,Stærsti gallinn sem fannst við notkun tækisins á kannski ekki við tækið sjálft, heldur íslandskortið, en hann er sá að á Álfsnesi er merkt skotsvæði Skotfélags Reykjavíkur en skotsvæði Skotvís/Skotreynar er hvergi að sjá, en við vonum bara að lesendur viti af glæsilega svæðinu okkar og treystum því að félagssvæði okkar verði í næstu útgáfu af kortinu...

K j a r ta n J ó n ss o n

Veiðihornið – umboðsaðili fyrir Beretta á Íslandi

BERETTA A400 XPLOR UNICO – BERETTA A400 XPLOR LIGHT – BERETTA A400 XPLOR ACTION BERETTA A391 XTREMA2 – BERETTA URIKA 2 – BERETTA SV10 PERENNIA BERETTA 686 SILVER PIGEION BERETTA ULTRALIGHT CLASSIC – BERETTA 682 GOLD E SPORTING – BERETTA ES100

VEIÐIBÚÐ ALLRA LANDSMANNA Á NETINU

VEIDIMADURINN.IS

26

SÍÐUMÚLI 8 - SÍMI 568 8410

Í siðareglum Skotveiðifélags Ís­lands segir meðal annars: „Skot á að deyða bráðina á augabragði.“ Þar segir einnig: „Sært dýr skal aflífa hið skjót­ asta. Finnist dýrið ekki á skotstað skal einskis látið ófreistað að leita það uppi.“ Þetta er eitt þýðingar­ mesta atriðið í siða­reglum SKOTVÍS. Allir veiðimenn vilja komast hjá því að særa bráðina og að hún sleppi frá þeim. And­ stæðingar skotveiða halda því mjög á lofti að mikið af særðum fugli sleppi frá veiðimönnum. Þetta eru helstu rök þeirra í kröfum um að takmarka eða banna fuglaveiðar með haglabyssum. Í Svíþjóð hefur Um­hverfis­flokkurinn lagt til að veiðar með hagla­byssu verði bannaðar.

Nokkrar

s ta ð r e y n d i r

Hér á landi liggja ekki fyrir neinar marktækar rannsóknir á því hvort margir fuglar sleppi særðir frá veiðimönnum. Talsverðar rannsóknir hafa verið stundaðar á þessu sviði í Banda­ ríkj­ unum og í Danmörku. Þá er í gangi rannsókn í Bretlandi þar sem verið er að rannsaka þessi mál og mis­ mun­ andi áhrif stál og blýhagla á bráðina. Í Bandaríkjunum kom í ljós við rannsóknir á öndum að sumsstaðar voru um 23% fuglana með högl í sér en annarstaðar 3%. Í Danmörku voru niðurstöðurnar svipaðar, um 24% æðarfugla höfðu högl í sér og um 23% gæsa (eldri en tveggja ára). Þessar rannsóknir voru gerðar 1977 og aftur 1985. Frá því að þessar rannsóknir voru gerðar efndu Skot­ veiði­­ félag Danmerkur og Danska Um­­ hverfis­­ stofunin til víðtæks átaks þar sem veiði­mönnum var kennt hvernig draga mætti verulega úr hættunni á því að særður fugl slyppi frá þeim.

Eftir þetta átak hefur komið í ljós

N a u ð s y n l e g t e r a ð æ fa s k o t f i m i Þ á k e m u r a ð s ta ð a s k o t f é l a g a

að verulega hefur dregið úr svokölluðum slysaskotum og mun færri fuglar sleppa nú særðir frá veiðimönnum. Í Bretlandi hefur hinsvegar komið í ljós að stálhögl fara mun verr með bráðina en blýhögl.

Fugl sem sleppur frá veiðimanni með nokkur blýhögl í sér hefur mun meiri möguleika á að jafna sig en fugl sem fær í sig stálhögl á sama stað. Það myndast fljótt vefur utan um blýhaglið sem gerir það að verkum að fuglinum verður síður meint af haglinu í framtíðinni. En það er algengt að fari að grafa í kringum stálhagl og bataferlið getur þess vegna orðið mun lengra. Þessar upplýsingar hafa leitt til þess að þeim norsku veiðimönnum fjölgar stöðugt sem vilja heimila notkun blýhagla aftur en blýhögl eru bönnuð í Noregi. Hér á Íslandi má fullyrða að mun færri særðir fuglar sleppi frá veiðimönnum en í Danmörku og í Bandaríkjunum.

Forvarnir

Forðumst slysin - á veiðum

vel áður en haldið er á veiðar. víða um land að góðum notum.

Veiðiaðferðir og aðstæður eru að mörgu leiti frábrugðnar hér. Veiði­ menn eru hér fáir, veiðitíminn er stuttur, sem veldur því að flestir eru að veiðum þegar fuglinn er ekki orðinn mjög var um sig og skotfærið þar af leiðandi oftast styttra. Stofnar þeirra gæsa sem veitt er úr eru mjög stórir. Fjöldinn veldur því að fáir fuglar eru að verða ítrekað fyrir skotum. Einnig er góð sú staðreynd að flestir rjúpnaveiðimenn skjóta á sitjandi fugl því minni líkur eru á að sá fugl sleppi. Hvað sem því líður þá er það keppikefli SKOTVÍS að stuðla að því að helst enginn særður fugl sleppi frá veiðimönnum. Af því tilefni hyggst SKOTVÍS í samvinnu við Umhverfisstofnun láta gera fræðsluefni og í framhaldi af því efna til átaks sem miðar að því að veiðimenn hagi veiðum sínum þannig að bráðin sleppi síður særð frá þeim.

27

Forvarnir

Að

s k j ó ta f u g l á f l u g i

Í raun er það ekki flókið að skjóta fugl á flugi. Það krefst hinsvegar einbeitingar, þjálfunar, samhæfingar og að byssan passi skyttunni og sé í lagi. Eitt mikilvægt atriðið er að byssan henti veiðimanninum, að skeftið sé í réttri lengd og hæð. Best er ef menn láta vanann byssusmið taka mál af sér og stilla síðan skefti haglabyssunnar eftir þeim mælingum. Skotíþróttamenn segja stundum að þeir skjóti með skeftinu, ekki hlaupinu. Byssa sem passar vel eykur hittni. Þá þarf að nota rétt skot og réttar þrengingar.

Veiðimaðurinn þarf að geta gert sér grein fyrir flughraða bráðarinnar og fjarlægðina í hana. Þá á ekki að miða á bráðina heldur fylgja henni eftir, aldrei stöðva sveifluna fyrr en eftir skotið. Þá er mjög mikilvægt að sjón veiðimannsins sé í lagi, að hann viti hvaða auga sé ríkjandi. Síðan er mikilvægt að veiðimaður ofmeti ekki hæfni sína. Sé hugað að öllum þessum atriðum ætti bráðin að falla fyrir skoti veiðimannsins. Algengustu ástæður þess að fugl sleppur særður frá veiðimanni er að eitthvað af þeim atriðum sem hér hafa verið nefnd hafa ekki verið í lagi. Eitt mikilvægasta atriðið er æfingin. Margir vanir veiðimenn stunda skotæfingar allt árið, enda svekkjandi að vera á veiðum, fá kannski eitt færi á fugli og hitta síðan ekki vegna æfingaleysis.

Haglaskotið Algeng ástæða þess að skot særir fuglinn en drepur hann ekki er ofurtrú veiðimanna á skotunum. Margir veiðimenn telja að þungar og kröftugar hleðslur, til dæmis 52 gramma þriggja og hálfstommu skot nái lengra og sé kröftugra en léttari hleðslur, því fer víðs fjarri. „Super high speed eða extra super magnum“ skot tryggja ekki betri árangur, drepa sjaldan fuglinn á leingra færi.

Skoðum þetta aðeins nánar.

Haglasvermurinn, það er að segja umfang haglanna, er hringur sem er um það bil 75 cm í þvermál. Það þarf um það bil 3 högl til þess að drepa

28

Röntgenmynd

sem sýnir hagladreifingu í fugli

fuglinn, það er að segja haglið þarf að komast í mikilvægt líffæri eins og heila, slagæð, mænu eða brjóta vængbein.

Rannsóknir sýna að 3 mm hagl getur brotið vængbein á gæs á 35 til 40 m færi. 2.5 mm hagl dugar til að drepa gæs. Hinsvegar er auðvitað betra að höglin sem hitta fuglinn séu fleiri. Þegar fleiri högl hitta gæsina fær hún lost sem drepur hana. Hraði haglanna og fjarlægðin í fuglinn skipta höfuðmáli hvort skotið heppnist. Þegar höglin fara úr hlaupinu er hraði þeirra um það bil 325 til 350 m á sekúndu, síðan dregur stöðugt úr hraða haglanna og slagkrafti þeirra. Eftir um það bil 35 metra er hraði haglanna kanski 175 til 180 metrar á sekúndu.

Upphafshraðinn segir því bara hálfan sannleikann, eins og áður sagði skiptir stærð haglanna eða hleðslunnar ekki öllu máli í þessu sambandi. Þá skiptir miklu máli hvaða þrenging er notuð. Þrenging í haglabyssuhlaupi er notuð til að stilla hvort höglin dreifast mikið eða lítið. Oftast er miðað við að nota litla þrengingu á stuttum færum og meiri þrengingu á lengri færum. Á styttri færum er hægt að vera með minni högl því krafturinn er yfirdrifinn og einnig fá menn þá fleiri högl sem gætu lent í fuglinum. Ráðlagt er fyrir óvanar skyttur að vera með víðustu þrenginguna í byssunni til að byrja með og fikra sig síðan í meiri þrengingu eftir því sem hæfnin eykst með árunum.

Að framansögðu má því segja að hæfilegt haglabyssufæri sé undir 30 til 35 metrum. Rannsóknir sem Bandarísku veiðisamtökin „Ducks unlimited“ létu gera á sínum tíma sýna að besta færið

sé um 25 til 35 metrar. Fái fuglinn í sig 5 eða fleiri högl í sig á þessu færi er nánast öruggt að hann fellur dauður til jarðar. Af þessu sést að haglastærð #4 brýtur vængbein gæsar á 35m en skot með haglastærð #6 dugar vel til að drepa fuglinn. Þar sem það skot hefur 66% fleiri högl í hleðslunni er hægt að vera með minni þrengingu í hlaupi og einnig eru meiri líkur á að drepa fuglinn.

Að

h i t ta

Sagt er að æfingin skapi meistarann, það á svo sannarlega við um veiðar með haglabyssu. Til að ná árangri þurfa veiði­menn stöðugt að æfa sig í skotfimi. Þá er mikilvægt að veiðimaðurinn æfi fjarlægðarskyn sitt, það er að segja, í hvaða hæð er fuglinn eða hvað langt í burtu. Rannsóknir sýna að óvanir veiði-

MTZ 31”-38” Vinsæla jeppadekkið

Söluaðilar:

mtdekk.is

Icetrack ehf. - Umboðsaðili Reykjavík 24. Apríl 2006

Ágæti bíleigandi, við hjá Pitstop viljum með þessu bréfi kynna þér þjónustu okkar og vöruframboð. Pitstop er nýr valkostur á

enn eftir skotið. Veiðimaðurinn velur bráð sína af kostgæfni, skýtur alls ekki á hópinn heldur velur stakann fugl fyrir hvert skot. Til eru þeir veiðimenn sem freistast til að skjóta eftir fuglum sem komnir eru úr öruggu færi. Það á ekki að þekkjast og er megin ástæðan fyrir því að særðir fuglar sleppa frá veiðimönnum.

Bandarískar rannsóknir sýna að bestur árangur næst með tveimur skotum, æfðar skyttur geta náð góðum árangri með þriðja skotinu en í flestum tilvikum næst engin árangur með fjórða skoti annar en sá að særa fuglinn.

Heimspeki Ducks unlimited - er að tvö skot á 25 til 35 metra færi skili bestum árangri við veiðar. Þá er það mjög mikilvægt að veiðimenn, og þá ekki síst eldri veiðimenn, láti athuga sjón sína. Í flestum tilvikum hafa rétthentir ríkjandi hægra auga og flestir örvhentir ríkjandi vinstra auga. Nauðsynlegt er að veiðimaðurinn viti hvort augað er ríkjandi

og hagi æfingum sínum eftir því eða grípi til sérstakra aðgerða sé þess þörf.

Hafa ber í huga að ekki er sá endilega mestur veiðmaður sem skýtur flestar gæsir heldur hvaða aðferðir hann notar.

Þá

er veiðidagur góður...

Hér fyrr í greininni var vitnað í siðareglur SKOTVÍS en þar segir meðal annars: „Þá er veiðidagur góður þegar hóflega er veitt, með talsverðri líkamlegri áreynslu, vakandi náttúruskyni og sært dýr liggur ekki eftir að kveldi.“ Allir veiðimenn ættu að hafa þessi orð að leiðarljósi. Það er nefninlega auðvelt að komast hjá því að særður fugl sleppi frá veiðimanni. Það kostar æfingu, fræðslu en umfram allt aga að hleypa ekki af skotinu nema að þú sért nokkuð viss um að fuglinn sé í dauðafæri.

Leyfðu bráðinni að njóta vafans.

Forvarnir

menn vanmeta oftast hæð og fjarlægð, telja að fuglinn sé mun lægra en hann er í raun og veru, veiðimaðurinn telur að fugl sé í 30 metra hæð þó að hæðin sé raunverulega 50 metrar. Góð aðferð til að gera sér grein fyrir fjarlægð er að fara á skotsvæði þar sem færin í leirdúfurnar er meira og minna þekkt eða reka niður hæl og mæla út frá honum 30 m, með þessu móti getur veiðimaðurinn betur gert sér grein fyrir fjarlægð, en í þessu sambandi er það þó æfingin sem skapar meistarann. Til eru þeir veiðimenn sem telja sig hafa skotið gæs í 80 m hæð sem er harla ólíklegt. Það á aldrei að miða á fljúgandi fugl, veiðimaðurinn á að horfa á bráðina, ekkert annað. Ýmsar aðferðir eru til við að hæfa fuglinn. Vinsæl og góð aðferð er að lyfta byssunni upp fyrir aftan fuglinn í fluglínu, færa hlaupið fram fyrir fuglinn og hleypa af í hæfilegri fjarlægð fyrir framan hann. Fylgja á fuglinum eftir, ekki stöðva sveifluna fyrir

Í v a r E r l e n d ss o n & S i g m a r B H a u k ss o n

12% afsláttur

Þeir sem framvísa gildum félagsskírteinum SKOTVÍS fá 12% afslátt af vinnu og efni við smurningu og vinnu við viðgerðir. w w w . s m u r k l o pp . i s

29

Refaveiðar

Refurinn – rammíslenska villidýrið L j ó s m y n d : J ó n H a l l d ó r ss o n

frá

Hrófbergi.

RefaveiðI er líklega mest krefjandi skotveiði sem stunduð er á Íslandi, hvort heldur er grenjaleit eða vetrarveiðar. Tófuveiðar krefjast þekkingar og þolinmæði.

Íslenska tófan eða heimskautarefurinn er það landspendýr sem státar af lengstri samfelldri vist hér á landi. Rebbi hefur lagað sig vel að aðstæðum og er fljótur að ganga á lagið þegar aðstæður breytast. Dýrið gengur undir mörgum nöfnum sem sýnir stöðu þess í þjóðarsálinni. Þeirra á meðal eru heiti á borð við dratthali, holtaþór, lágfóta, melrakki og skaufhali. Upptalningu á nöfnum skolla má lesa á vef Melrakkseturs Íslands (www. melrakki.is).

Refir hafa líklega verið veiddir hér frá því menn námu land. Theodór Gunnlaugsson rifjar upp í bók sinni Á refaslóðum orð Skarphéðins Njálssonar á Bergþórshvoli um að hann vildi ekki láta svæla sig inni „sem melrakka í greni“. Eins munu refir hafa verið veiddir í gildrur áður en dýrbogar og skotvopn komu til sögunnar. Dr. Páll Hersteinsson prófessor við Háskóla Íslands, sem hefur rannsakað íslenska refinn manna mest, benti á það í riti

30

Landverndar 1980 að forfeður landnámsmanna hafi stundað loðdýraveiðar öldum saman áður en þeir fluttu til Íslands. „Refskinn voru líka löggiltur gjaldmiðill og talin jafnvirði lambagæra á þjóðveldistímanum og lengur,“ skrifaði Páll. Greinina má lesa á vefsíðunni www.ferlir.is.

Refurinn hefur löngum verið keppinautur mannsins um ýmis lífsins gæði, svo sem egg villtra fugla og unga. Þeir refir sem lagst hafa á fé, dýrbítar, hafa alltaf verið réttdræpir. Refir gera mikinn óskunda t.d. í æðarvarpi og þeir eru ótrúlega afkastamiklir eggjaog ungaræningjar. Páll benti á það í fyrrnefndri grein að í hinum fornu lögbókum Grágás og Jónsbók sé tekið fram „að melrakkar séu á hvers manns jörðu óheilagir“. Alþingi samþykkti árið 1295 að hver sá maður sem hefði sex sauði á vetri „í sinni ábyrgð skyldi veiða einn melrakka gamlan eða tvo unga á ári, ellegar greiða 2 álnir í mat fyrir fardaga. Það kallaðist dýratollur.“

Þeir sem ekki sinntu veiðiskyldunni voru sektaðir. Þá var bændum skylt að stunda grenjaleit á jörðum sínum á vorin.

Refastofninn hefur minnkað og stækkað í aldanna rás. Undanfarna áratugi hefur hann verið í örum vexti eftir að hafa náð lágmarki á árunum 1973-1975. Þá gæti stofninn hafa talið einungis um eitt þúsund dýr, að mati Páls Hersteinssonar (Morgunblaðið 15. desember 2010). Eftir það tók refum að fjölga og hélt fjölgunin áfram a.m.k. til ársins 2007, eins og kom fram í grein Páls í Veiðidagbók 2010 (Umhverfisstofnun). Áætlað var að refastofninn hafi verið orðinn um 10.000 dýr haustið 2007 eða tífalt stærri en í lágmarkinu og hann kann að hafa stækkað síðan. Mikil stækkun fuglastofna, bæði gæsa og mó- og vaðfugla, hlýnandi veðurfar og aukinn útburður ætis á vetrum kann allt að hafa stuðlað að vexti refastofnsins, að mati Páls.

Ekkert fuglalíf lengur á fjöllum

J ó n H a l l d ó r ss o n

frá

Hrófbergi

u pp i á

Refaveiðar

Tölur um refaveiðar á árunum 1998-2010, sem birtar eru í Veiði­dagbók 2011 (Umhverfis­stofn­un), endurspegla þessa miklu fjölgun refa. Línurit í sömu bók um refaveiði á árunum 1957-2010 segir sömu sögu. Ársveiðin á ref frá árinu 1996 til 2010 á sér ekki samsvörun allt frá 1957. Þrátt fyrir mikla fjölgun veiddra refa telja reyndar tófuskyttur að tófunni sé enn að fjölga. Menn finna mismikið fyrir fjölgun eftir landssvæðum.

Sumir rekja fjölgunina til veiðibanns á stórum nálægum svæðum, t.d. í friðlöndum og þjóðgörðum og til minni framlaga hins opinbera til refaveiða.

Friðlöndin og minni stuðningur við veiðar stuðli að mikilli fjölgun refa sem síðan dreifist vítt og breitt í leit að æti og óðulum. Þá tala menn um að hegðun tófunnar hafi breyst, hún sé orðin frakkari við að koma nálægt mannabústöðum og geri sér jafnvel greni skammt frá byggð sem áður var nær óþekkt.

Refaveiði er líklega mest krefjandi skotveiði sem stunduð er á Íslandi, hvort heldur er grenjaleit eða vetrarveiðar. Tófuveiðar krefjast þekkingar á hegðun refsins og landinu og síðast en ekki síst mikillar þolinmæði og þolgæðis veiðimannsins. Það gilda ákveðnar reglur um refaveiðar og mikilvægt er að menn taki tillit til annarra veiðimanna. Óskipulagður útburður á æti og lítil ástundun vetrarveiði gerir lítið annað en að skemma fyrir öðrum veiðimönnum sem jafnvel hafa stundað vetrarveiðar á nálægum slóðum árum saman. Það skilar bara stríðöldum tófum. Þeim sem veiða refi er bent á að senda dr. Páli Hersteinssyni við Líffræðistofnun Háskóla Íslands dýrin ásamt upplýsingum um veiðimann, veiðistað og hvenær dýrið var veitt. Páll rannsakar stærð refanna og ástand, aldursgreinir og telur legör í læðum svo nokkuð sé nefnt en þetta gefur mikilvægar upplýsingar um refastofninn.

K á l fat i n d i s e m e r u pp a f N o r ð u r f i r ð i á S t r ö n d u m .

L j ó s m y n d : J ó n H a l l d ó r ss o n f r á H r ó f b e r g i .

Jón Halldórsson frá Hrófbergi í Steingrímsfirði kennir refnum og ríkinu um það hvernig komið er fyrir fuglalífinu í Strandasýslu og við Ísafjarðardjúp. „Fuglalíf á fjöllum er ekkert,“ sagði Jón Halldórsson landpóstur og ljósmyndari á Hólmavík. Hann er fæddur og uppalinn á Hrófbergi í botni Steingrímsfjarðar í Strandasýslu. Jón hefur gert víðreist um fjöllin í Strandasýslu og víðar frá unga aldri. Lesendur geta skoðað fjölbreytt myndasafn úr ferðum hans á heimasíðunni nonni.123.is og eins á síðunni holmavik.123.is Jón sagði að fuglalífið sé nú nánast horfið í fjöllum fyrir norðan og kenndi hann refnum og ríkinu um hvernig fyrir því er komið. „Ég fór um daginn í Kaldalónið (fjörð inn úr norðanverðu Ísa­fjarðar­ djúpi) og ég sá engan fugl en fullt af ref,“ sagði Jón. „Uppeldis­ stöð tófunnar er norður á Horn­ ströndum. Þaðan kemur hún hingað yfir.“ Jón hefur stundað refa­ veiðar um árabil og hin síðari ár aðallega með riffli í kaliber .22-250. Í gegnum árin hefur hann skotið margar tófur sem merktar voru á Horn­ströndum. Jón sagði það vera „bara bull“ að tófan fari ekki nema um 50 km frá óðali sínu. „Tófa sem var merkt norður í

Aðalvík var skotin við Suðureyri fyrir nokkrum árum. Þar á milli eru yfir 300 km. Ég skaut tófu vestur í Kaldalóni en hún hafði verið merkt suður í Borgarfirði og ekki er það styttra ferðalag,“ sagði Jón. Hann sagði að tófan marki sér óðul og því sé takmarkað hvað margar tófur rúmist á hverju landsvæði. Þegar harðni á dalnum leiti tófurnar af óðulunum. „Þegar allt fór hér á kaf í fönn veturinn 1995 fylltist allt af ref. Ég fór á snjósleða til að kanna málið og rakti heilu hjarðaförin eftir tófur héðan úr Steingrímsfirði og alla leið norður í Ófeigsfjörð“ sagði Jón. Hann sagði að refir af Hornströndum hegði sér öðru vísi en menn hafi átt að venjast af villtum tófum. Þeir séu spakir og komi miklu nær bæjum og jafnvel alveg að húsum á Hólmavík. Þeim sé alveg sama um bíla og manninn. Jón telur skýringuna vera þá að hvolparnir hafi vanist við það í friðlandinu að fólk gefi þeim að éta yfir sumarið og svo leiti þeir til byggða og vilji fá sama atlæti.

G u ð n i E i n a r ss o n .

31

Refaveiðar

Faðir Jóns, Halldór S. Halldórs­son, býr á Hrófbergi og er orðinn 86 ára. Á árum áður skaut hann aldrei minna en fimmtíu refi á hverjum vetri, aðallega úr skothúsum. Ef hann hafði tíma þá fór hann upp um fjöll og rakti slóðir. Halldór er enn að skjóta refi þrátt fyrir háan aldur og þarf nú ekki að fara í skothús eða upp um fjöll. „Hann skaut í vetur tvo refi út um gluggann heima á Hrófbergi,“ sagði Jón.

A l fa r i ð

ríkinu að kenna!

Það hafði einnig mikið að segja fyrir fjölgun refa þegar ríkið hætti að leggja fé til refaveiða, að mati Jóns. Nú geti sveitarfélög á borð við Hólmavík ekki borgað nema fyrir tíu skotna refi á hvern veiðimann og það einungis þeim veiðimönnum sem ráðnir eru sérstaklega til refaveiða. Sumir veiðimenn hafi þó ekki látið stórminnkuð framlög aftra sér og haldi áfram veiðum af einskærum áhuga.

H a l l d ó r S . H a l l d ó r ss o n

á

Hrófbergi

í

S ta ð a r d a l

u m g l u gg a n n h j á s é r s í ð a s t l i ð i n n v e t u r .

„Það er alfarið ríkinu að kenna hvernig refnum hefur fengið að fjölga

í

Steingrímsfirði skaut refinn á myndinni út L j ó s m y n d : J ó n H a l l d ó r ss o n f r á H r ó f b e r g i .

og líka hvernig mófuglum hefur fækkað óheyrilega mikið,“ sagði Jón.

Stoeger er í eigu Beretta. Hönnuð á Ítalíu og framleidd í Tyrklandi. Stoeger pumpur og hálfsjálfvirkar eru einhverjar söluhæstu haglabyssur hér á landi í bráðum 10 ár. ÞÚ GERIR VARLA BETRI KAUP EN Í STOEGER 2000 HÁLFSJÁLFVIRKUM OG STOEGER P350 PUMPUM.

VEIÐIBÚÐ ALLRA LANDSMANNA Á NETINU

r VEIDIMADURINN.IS

32

SÍÐUMÚLI 8 - SÍMI 568 8410

Birgir Hauksson, refaskytta úr Skorradal, er búinn að veiða meira en 100 refi það sem af er árinu. Tófa eyddi gæsavarpi á stórum svæðum í Borgarfirði í sumar og engir ungar komast þar upp. Skæðir dýrbítar hafa lagst á fé í Borgarfirði.

Birgir Hauksson, refaskytta frá Vatnsenda í Skorradal, veiddi sína fyrstu tófu 17 ára gamall. Hann var þá á rjúpnaveiðum og gekk fram á ref sem fældist og stökk hátt upp í hlíðar Skessuhorns. Það var harðfenni og Skessuhornið bratt. Birgir beið þangað til rebbi virtist vera sofnaður og prílaði upp, komst aftan að refnum og felldi hann. „Ég hefði ekki farið þarna upp nema af því rebbi var þarna,“ sagði Birgir.

Refurinn valt niður snarbratta hlíðina og Birgir missti fótanna og rann líka drjúgan spöl en slapp óskaddaður.

Rebbi var stoppaður upp og hefur verið stofuprýði síðan. Birgist sagðist hafa fengið áhuga á tófunni löngu áður en þetta var og 15 ára var hann farinn að hlaupa eftir tófusporum á veturna og fór margar slíkar ferðir. Stundum sá hann tófur og stundum ekki.

Birgir byrjaði að stunda vetrarveiði á tófu og hóf síðan grenjavinnslu árið 1985. Hann er yfirleitt einn í vetrarveiðinni en Björn Björnsson refaskytta í Borgarfirði hefur verið með honum öðru hverju í grenjavinnslunni. Birgir hefur verið ráðinn til refaveiða í Skorradal. Hann hefur líka veitt refi í næsta dal, Lundarreykjadal, sem er hluti af Borgarbyggð. Þar var settur á kvóti og fékk hann að veiða 28 tófur í fyrravetur sem hann gerði.

Ekkert var afgangs til að huga að grenjum í Lundarreykjadal í sumar.

Alls skaut Birgir 63 tófur í vetur sem leið og um 35 - 40 tófur í sumar.

Hann var því búinn að veiða yfir 100 tófur á árinu þegar komið var fram í ágúst. „Það er svona meðalveiði,“ sagði Birgir hógvær.

Hann

B i r g i r H a u k ss o n m e ð f y r s ta r e f i n n s e m h a n n S k e ss u h o r n í h a r ð f e n n i o g n á ð i

e lt i r e f i n n u pp í

Skorradalur er sjálfstætt sveitarfélag og þar hefur verið farið í öll greni alveg fram á þennan dag og var farið í flest greni í sumar. „Þetta hefur breyst þannig að gömlu grenin í hálsunum eru flest galtóm en svo er hún niðri í kjarri eða inni í skógi og þar er vont að eiga við tófuna því hann er þéttur skógurinn í Skorradalnum,“ sagði Birgir. Hann sagði erfitt að halda tófunni niðri í Skorradal þegar hún fái að vaða uppi því sem næst óáreitt í Borgarbyggð.

T ó fa n tæ m d i öll gæsahreiðrin „Það var rosalega lítið af mófugli í sumar. Maður gat fylgst með tófu fara hundruð metra eða kílómetra án þess að nokkur mófugl skipti sér af henni,“ sagði Birgir. Venjulega hafa skrækjandi mófuglar verið örugg vísbending um ferðir refa yfir varptímann. Þá sagði Birgir það hafa gerst í fyrsta skipti í sumar, svo menn muni, að tófa át úr hverju einasta gæsahreiðri í Skorradal. Þetta bendi til fjölgunar tófu. „Yfirleitt voru um 50 gæsapör með unga á Skorradalsvatni en nú

skaut r e bb a .

Refaveiðar

Það þarf að halda tófunni niðri

17 ára gamall.

Ljósmynd: GE.

er ekki eitt einasta par með unga.

Sama eru að segja af RAMSARfuglafriðlandinu við Hvanneyri þar sem var mesta gæsaframleiðsla í Borgarfirði. Þar var étið úr nánast öllum hreiðrum í sumar. Svo voru tófurnar farnar að leggjast á lömb í Ausu, næsta bæ við friðlandið. Þá var húsfreyjunni þar nóg boðið og hún gat fengið einhverja smáaura til tófuveiða hjá Borgarbyggð. Ég var kallaður til. Það var þarna algjör auðn, eitt kjóapar með hreiður og búið. Þarna skaut ég fjórar tófur og vissi af alla vega einni í viðbót. Ég held að engir gæsarungar hafi komist þarna upp í sumar.“ Í fyrrahaust bar mikið á dýrbítum í Borgarfirði. Refur drap þá a.m.k. fimm lömb í Skorradal á einni viku.

Hinum megin við hálsinn drap refur fullorðna rollu og var það trúlega sama dýrið, að sögn Birgis. Hann telur líklegt að þessi refur hafi drepið einar tíu kindur í fyrrahaust ef allt sé talið og eitthvað fleira kom bitið. „Við skutum tólf tófur á einni viku þarna sitt hvorum megin við hálsinn í Lundarreykjadal og Skorradal eftir að þetta gerðist,“ sagði Birgir. Hann

33

Refaveiðar Góð

næturveiði.

Sex

t ó f u r , þ r j á r m ó r a u ð a r o g þ r j á r h v í ta r .

er þó ekki viss um að dýrbíturinn hafi náðst. „Það sást til hans einu sinni þegar menn voru að fara að smala. Þá var hann á miðjum vegi í Skorradal að fást við lamb. Þeir stugguðu við honum og rebbi fór niður í fjöru og gaf þeim illt auga. Karlarnir gerðu þau mistök að fara með lambið heim og skjóta það í staðinn fyrir að láta það liggja. Maður sem var að smíða uppi á þaki í sumarbústað þarna rétt hjá sá refinn koma margoft niður á veg að þefa. Það hefði verið hægt að ná þeim rétta með smá hugsun.“

L j ó s m y n d : B i r g i r H a u k ss o n .

í Bæjarsveit, þar sem Björn er refaskytta, séu þrír kjarrskógar ekki mjög stórir. Tófugreni eru í þeim öllum og yfirleitt fleiri en eitt og ekki langt á milli þeirra. Sömu sögu er að segja af Hesthálsinum milli Skorradals og Lundarreykjadals.

Ég

T ó fa n

hefur fæ r t s i g í k j a r r i ð

Birgir segir helstu breytinguna frá því hann byrjaði refaveiðar vera þá að tófan hafi fært sig svo mikið í kjarrið og skóginn sem hefur vaxið gríðarlega mikið. „Áður þegar maður var að leita að tófum á sumrin þá hlustaði maður eftir spóanum eða lóunni. Nú hlustar maður eftir skógarþrestinum. Ég hef talið 24 skógarþrastarunga úr kjaftinum á einni tófu. Ég hef líka skotið tófu sem var að koma heim með torfusnepil í kjaftinum svo það eru ekki allar ferðir til fjár hjá henni,“ sagði Birgir. Hann sagði að tófan hagi sér allt öðru vísi í skóginum en á berangri. Grenin geta verið hvert ofan í öðru í þéttum skógunum en yfirleitt er langt á milli þeirra á berangri. Birgir sagði að t.d.

34

rebbi virðist hafa um allar trissur, að sögn Birgis. „Það er bæði það sem hinir og þessir sportkarlar eru að bera út og ætla sér stóra hluti. Þeir tala ekki við einn eða neinn. Svo sinna þeir þessu ekki neitt. Flestir fara einu sinni og missa svo áhugann.

Draslið liggur fram á vor þar til það er uppétið. Eins má nefna kæruleysið hjá bændum sem eru með heimaslátursgryfjur og annað drasl og moka ekki yfir. Þeir eru kannski með tugi tófa á fóðrum án þess að átta sig á því og skilja svo ekkert í því að það sé allt fullt af tófu,“ sagði Birgir.

Hann vandar þeim ekki kveðjurnar sem bera æti út um hvippinn og hvappinn í leyfi eða óleyfi landeigenda. Aðrir fari um með ljóskastara og leiti að sporum eða dýrum í ljósgeislanum. Sporin séu yfirleitt þar sem einhver er að hæna tófurnar að. „Ég hef þurft að berjast við þetta síðasta áratuginn. Svona ljósálfar hafa eyðilagt fyrir manni trekk í trekk,“ sagði Birgir. Hann ber yfirleitt út æti á 3-4 stöðum með skikkanlegu millibili. Hann hefur þurft að færa sig af stöðum þar sem ekki fékkst friður fyrir „ljósálfum“.

B i r g i r H a u k ss o n m e ð s t ó r a n r e f s e m h a n n s k au t m e ð J a lo n e n r i f f l i n u m . M y n d i n va r t e k i n s í ð a s ta v e t u r . L j ó s m y n d : ú r e i n k a s a f n i .

Skógargrenin finnast oft fyrir tilviljun og eins með því að hlusta á skógarþröstinn. Ef fullorðnu dýrin eru veidd fara hvolparnir fljótlega að láta í sér heyra og þá er hægt að ganga á hljóðið og finna grenið.

Takmarkalaust fæ ð u f r a m b o ð

Annað sem hefur breyst er takmarkalaust fæðuframboð að vetri sem

s i t b a r a o g s ta r i

Birgir notar eingöngu haglabyssu í skothúsveiðinni og er með ágæta sjónauka og stundum nætursjónauka. „Mér leiðist að fara í kolamyrkri og sjá ekki neitt. Ég stíla inn á tunglið og svo tímann þegar farið er að birta snemma á morgnana. Þá er oftast besta veiðin í birtingu og tófurnar geta komið í röðum þegar er að birta þótt maður hafi ekkert orðið var við þær alla nóttina,“ sagði Birgir. Hann notar stundum hreyfiskynjara, sem er í raun hitaskynjari, og segir hann virka ágætlega ef það er mjög kalt og stillt veður. Ef hitinn er yfir frostmarki virkar hann verr. „Ég hef séð tófu klofa yfir hreyfiskynjara án þess að hann tæki við sér, enda er hún vel einangruð. Það er ekki hægt að treysta algjörlega á skynjarana. Ég sit bara og stari - það

Gott færi Það er eitt að vera með fyrsta flokks skotveiðigræjur og annað að komast í gott færi. Þetta vita vanir skotveiðimenn og hafa því undirstöðuna í lagi; tryggja að á jeppanum séu gripsterk, hljóðlát og mjúk dekk sem þola grýtta vegaslóða jafnt sem allra handa átök til fjalla. Þeir velja Toyo jeppadekk.

Toyo Open Country Mud Terrain: Mjög sterk og öflug jeppadekk Toyo Open Country All Terrain: Alhliða hörkutól fyrir jeppa og jepplinga

ey

R

Sérfræðingar í bílum

æ

ykjavík Re

k j a n es b

Bílabúð Benna - Vagnhöfða 23 - Reykjavík - 590 2000 - www.benni.is Nesdekk - Fiskislóð 30 - Reykjavík - 561 4110 / Njarðarbraut 9 - Reykjanesbæ - 420 3330

Refaveiðar Kvöldveiði

og

Jalonen

riffillinn.

Tveir

s t e gg i r o g e i n l æ ð a l ág u þ e t ta k v ö l d i ð .

Ein

L j ó s m y n d : B i r g i r H a u k ss o n

Jalonen H va n n e y r i í

af tófunum sem skotnar voru með rifflinum við friðlandið hjá

B o r g a r f i r ð i . Þ a r lö g ð u tó f u r g æ s ava r p í r ú s t l í k t S k o r r a d a l í s u m a r . L j ó s m y n d : B i r g i r H a u k ss o n

og í

virkar yfirleitt best,“ sagði Birgir.

Hann hefur ekki orðið var við að tófurnar séu mjög vanafastar og komi á sama tíma. „Það er frekar að þær komi í torfum. Það gerist ekki neitt í einhverja daga en svo verður allt vitlaust og allt ætið er étið upp á tveimur, þremur dögum. Mér finnst nærtækasta skýringin sú að fram að því hafi einhver verið búinn að setja eitthvað út sem þeim þótti betra.“ Haglabyssan sem Birgir notar er númer 12 og er með 3-12x56 Zeiss miðunarsjónauka. Yfirleitt notar hann 2¾“ skot, högl númer 2, fulla þrengingu og passar að færið sé ekki meira en 30 metrar. „Það er vont skot að særa tófu og leiðinlegt að tapa þeim hálfdauðum,“ sagði Birgir.

Hann hefur notað marga riffla í tófu-

veiðina en notar nú mest Jalonen í kaliber 6,5-284 Norma. Á honum er 6-24x56 Zeiss sjónauki með ljósmiði, en Birgir segist ekki hafa notað það oft. „Það er langur vegur frá að mér sé illa við tófuna, en það þarf að halda henni niðri. Ég held að það gangi verr eftir því sem fleiri eru að vasast í þessu. Það vantar skipulag á þetta. Það er kannski æti í hverri gilskoru og enginn veiðir neitt og menn vita kannski ekki hver af öðrum,“ sagði Birgir. Hann kvaðst vera þeirrar skoðunar að sportveiðimenn sem vilja veiða tófur eigi að elta spor, enda sé það eina sportið í þessu. „Ég skil ekkert í því af hverju menn gera ekki meira af því, það er virkilega skemmtilegt. Ég gerði helling af því

Vefir fyrir veiðimenn www.ust.is/Veidistjornun Upplýsingavefur Veiðistjórnunarsviðs, skil á veiðiskýrslum ofl. www.veidkort.is Allt um skotvopna- og veiðikortanámskeið. www.hreindyr.is Upplýsingavefur fyrir hreindýraveiðimenn.

36

áður en ég slasaðist til sjós. Ef það voru heppileg skilyrði í gamla daga var maður rokinn til fjalla í leit að tófusporum.“ Þótt Birgi hafi tekist að fella margar tófur hefur þeim stundum tekist að gefa honum langt nef. „Við vorum í sumarbústað uppi í Skorradal, ég og konan mín. Ég notaði kvöldin til að líta eftir tófu og mink. Þetta kvöld var ég þungvopnaður að gá að tófu lengst inni á öræfum. Var fram á nótt en sá ekki neitt og hafði ekki neitt. Konan mín var í bústaðnum að prjóna. Um eittleytið um nóttina varð henni litið út um glugga og þá sat tófa tvo og hálfan meter frá bústaðnum alveg sallaróleg. Ég hefði betur setið heima!“

Mikið úrval af Camo-fatnaði

www.hlad.is

Hlað ehf. · Bíldshöfða 12 · Sími 567 5333

Refaveiðar

„Refaveiðin er mitt áhugamál“

Þorvaldur Garðar Helgason frá Hólmavík er búinn að skjóta rúmlega 100 refi það sem af er árinu. Hann veiddi 71 ref í fyrravetur og það er nýtt met á nærri 40 ára veiðiferli. Fyrra met Þorvaldar var 49 tófur á einum vetri. „Ég var 18 ára þegar ég tók við grenjavinnslunni af pabba,“ sagði Þorvaldur Garðar Helgason frá Hólmavík. Hann hefur nú stundað refaveiðar í hátt á fjórða áratug. Það sem af er árinu er hann búinn að skjóta rúmlega 100 refi. Þorvaldur var ekki viss hvort þeir voru orðnir 104 eða 105. Á liðnum vetri skaut hann 71 ref, sem er nýtt met hjá honum, og í sumar vann hann fjögur greni með 18-19 hvolpum. Þá hefur hann skotið nokkuð af hlaupadýrum. Þorvaldur sagði að refum hafi greinilega fjölgað. „Þeir sem eru að gá að ref skynja það mjög vel að honum hefur fjölgað, en þeir sem ráða för vilja ekki samþykkja það né heldur að það sé neitt vandamál í sambandi við ref,“ sagði Þorvaldur. Hann sagðist skynja vel hvað fuglalífi hefur hrakað mikið í áranna rás. Verst hefur þróunin komið niður á farfuglunum, að mati Þorvaldar. „Tófan er líka svakalega skæð í rjúpunni á varptímanum. Það segir sig sjálft að það hefur áhrif þegar refurinn kemur heim tvisvar á dag með sex og upp í fimmtán unga í kjaftinum í einni ferð. Það er drjúgt þegar það leggst saman,“ sagði Þorvaldur.

Gjörbreytt

hegðun

Honum finnst hegðun tófunnar hafa gjörbreyst á undanförnum árum. „Ef þú sást tófu fyrir 20 árum þá var hún lengst í burtu og á harðahlaupum. Ef þú kemur keyrandi í dag og sérð tófu þá stoppar hún og leggst í vegarkantinn og bíður eftir að þú farir framhjá. Svo heldur hún sínu striki,“ sagði Þorvaldur. Hann vinnur sem flutningabílstjóri og sér mjög oft tófur á ferðum sínum. „Ég er mikið í sambandi við Ísfirðingana

38

Þ o r v a l d u r G a r ð a r H e l g a s o n m e ð h v í ta n r e f s k o t i n n i n n v i ð H r ó f b e r g .

L j ó s m y n d : J ó n H a l l d ó r ss o n f r á H r ó f b e r g i .

og aðra flutningabílstjóra og þeir eru alltaf að láta mig vita af tófum.“ Þorvaldur sagði að hefðbundin greni séu mörg enn í ábúð en svo hafi bæst við greni sem eru mikið nær byggð en áður þekktist og tófurnar eru líka orðnar nærgöngulli við byggðina. „Fyrir 3-4 árum var tófa alltaf að þvælast niður undir Grunnskólanum á Hólmavík seinnipart vetrar. Það hefðu þótt stórtíðindi hér áður fyrr.

Við fundum grenið hennar um vorið svolítið fyrir ofan bæinn. Ég veit ekki hvort það er eitthvað erfiðara um æti en áður. Það hlýtur að vera minna á hvern kjaft ef henni fjölgar,“ sagði Þorvaldur.

Gríðarleg

fj ö l g u n t ó f u

Hann minnist þess að þegar pabbi hans stundaði grenjavinnslu eftir miðja 20. öldina þá fóru grenjaskytturnar lengst fram til fjalla og dala og komu ekki heim dögum saman,

enda ferðamátinn erfiðari þá en nú. „Fyrsta grenið sem ég fékk að fara á sem rollingur var bara tíu mínútna keyrslu hér frá Hólmavík. Það þótti alveg ótrúlega nálægt,“ sagði Þorvaldur. „Nú get ég kallað í lítilli talstöð heim frá tveimur grenjum. Það er ekki langt í sumar holurnar.“ Hann sagði engan vafa leika á því að tófunni hafi fjölgað gríðarlega. „Ég hef aldrei séð eins mikið af tófu og í fyrravetur. Ég var þónokkuð mikið á ferðinni en við komumst upp í að veiða sjö tófur eina nóttina og tvisvar sinnum sex tófur hvora nótt. Það var ekkert óalgengt að veiða 3-4 tófur á nóttu,“ sagði Þorvaldur.

Heildarveiðin í fyrravetur, 71 tófa var líka nýtt met á löngum veiðferli Þorvaldar. Fram að því hafði hann fengið mest 49 tófur á einum vetri. Þorvaldur er venjulega með æti við þrjú skothús, tvö þeirra eru uppi á fjöllum og eru um 7 km á milli húsanna þar. Það þriðja

snjó. Lífsmunstur tófunnar er alveg ótrúlegt,“ sagði Þorvaldur.

R e fa v e i ð i n

k r e fj a n d i

Þ o r va l d u r

skaut í júlí

2011

dýrbit inn við

K l e pp u s ta ð i

í

S ta ð a r d a l

þ a r s e m r e bb i h a f ð i k l i pp t l a m b í t v e n n t .

L j ó s m y n d : J ó n H a l l d ó r ss o n

frá

Hrófbergi.

er

Hann sagði að refaveiðin sé mjög krefjandi. „Þetta er mikil yfirlega og krefst mikillar hugsunar. Tófan er klók. Sumar eru svakalega varar um sig og láta ekkert leika á sig. Það er eins og þær finni á sér þegar maður er í skothúsinu,“ sagði Þorvaldur. „Það þarf bæði þolinmæði og fyrirhyggju.

Tófuveiðar eru ekki fyrir hvern sem er. Ég óttast það þegar talað er um að hleypa sportveiðimönnum í grenjavinnslu. Ég er hræddur um að margir myndu freta á það sem sæist og fara svo heim. Þá væri unninn meiri skaði en gagn.“

Refaveiðar

er nálægt Hólmavík. Þá hefur hann líka verið að eltast við hlaupadýr. „Það kemur alveg strollan af tófum á fjöllunum ef maður getur sinnt þessu,“ sagði Þorvaldur. Það finnast ekki mörg greni í ábúð við Ísafjarðardjúp austanvert á hverju ári, að sögn Þorvaldar. Hins vegar fyllist þar allt af tófu þegar kemur fram á vetur og telur hann það benda til þess að þangað leiti tófur norðan af Hornströndum. „Það hafa verið skotnar tófur bæði á Barðaströnd og vestur í Ísafjarðardjúpi sem voru merktar á Hornströndum. Ég hef rakið tófuspor kílómetrum saman á vélsleða.

Einu sinni rakti ég spor alveg úr Þorskafirði og yfir í Ófeigsfjörð í nýföllnum

Ítölsku Marocchi verksmiðjurnar hafa framleitt haglabyssur í yfir 50 ár með gæði og áreiðanleika sem aðalsmerki.

Hlað PATRIOT skotin eru með vandaðri patrónu með háum sökkli, Vihtavuori púðri, B&P forhlað og húðuð högl og uppfylla ströngustu kröfur íslenskra skotveiðimanna.

39

Refaveiðar

Þeir fara yfirleitt alltaf tveir saman í grenjavinnsluna. Sigurður Marinó, sonur Þorvaldar, hefur veitt með pabba sínum í um 15 ár og var ungur þegar hann fékk fyrst að fara með. „Það er vont að vera einn á grenjum. Það má ekki loka auga, þá getur eitthvað farið framhjá manni,“ sagði Þorvaldur. Þótt búið sé að vinna greni þá fer hann aftur og aftur og kíkir á grenin um sumarið, því stundum flytur inn ný refafjölskylda þótt fyrri ábúendum hafi verið eytt. Í vetrarveiðinni er Þorvaldur oftast einn og þá gilda „einveran, kuldinn og trekkurinn“, eins og hann orðaði það. Hann tekur nánast alltaf með sér bæði haglabyssu og riffil á veiðar.

Hann er með haglabyssu númer 12 og notar 2¾“ skot frá Hlað sem eru með blöndu af höglum númer 2 og 4. Riffillinn er Tikka í kaliber .270 Winchester. Þorvaldur sagðist ekki

Þ o r va l d u r

m e ð fj ó r a r e f i ú r e i n n i v e i ð i f e r ð .

nota hreyfiskynjara en vera með nætursjónauka.

Sveitarfélagið greiðir fyrir grenjavinnslu, þótt taxtinn hafi ekki hækkað lengi. Hins vegar fær Þorvaldur bara greitt fyrir tíu skott úr vetrar-

L j ó s m y n d : J ó n H a l l d ó r ss o n

frá

Hrófbergi.

veiðinni. En ætlar hann að halda veiðum áfram? „Ég get ekkert stoppað. Mér finnst þetta allt vera ævintýri. Refaveiðin er mitt áhugamál og það kemst eiginlega ekkert annað að,“ sagði Þorvaldur.

Fyrir veiðimanninn!

Notaleg gisting í Fellabæ.

á vefsíðunni www.vinlandhotel.is bókar þú herbergið, þar er einnig að finna allar nánari upplýsingar um gistiaðstöðuna. info@vinlandhotel.is Sími: 615-1900 Sími: 471-2259

40

Aðalsteinn Jónsson frá Víðivöllum í Fnjóskadal hefur stundað grenjaveiðar í 45 ár. Hann hefur náð góðum tökum á að nota refaflautu til að lokka til sín refi og beitir þeirri aðferð utan grenjatímans.

A ð a l s t e i n n J ó n ss o n m e ð Aðalsteinn

l æ ð u o g s t e gg a f g r e n i s e m e r o fa n v i ð

Steinkirkju

í

Fnjóskadal. Dýrin

v o r u s k o t i n d r j ú g a n sp ö l f r á s j á l f u g r e n i n u .

e r v o p n a ð u r b æ ð i h a g l a b y ss u o g r i f f l i o g m e ð r e fa f l a u t u n a o g ta l s t ö ð i n a u m há l s i n n .

„Þetta var óvenju mikið í ár. Það má segja að það hafi verið nokkuð mikið af ref nú seinni árin,“ sagði Aðalsteinn Jónsson frá Víðivöllum í Fnjóskadal. Hann sagði sömu sögu að segja af nálægum svæðum við hans veiðisvæði.

Liðin eru um 45 ár frá því Aðalsteinn lá fyrst á greni og hefur hann stundað refa- og minkaveiðar síðan. Hann og Hilmar Stefánsson veiðifélagi hans náðu 39 dýrum í grenjavinnslu í sumar á Svalbarðsströnd og í Fnjóskadal. Þeir hafa haft samstarf um grenjaleit á hverju ári allt frá 1986. Þeir hafa líka stundað vetrarveiði á ref, bæði við útburð og eins með því að lokka að refi með flautu um fengitímann.

Aðalsteinn hefur verið í stjórn Bjarmalands, félags atvinnuveiðimanna á ref og mink, frá stofnun félagsins. Hann telur að ákveðin umskipti hafi orðið varðandi

útbreiðslu refa þegar ríkið hætti að styrkja grenjavinnslu innan svonefndrar hálendislínu sem dregin var umhverfis hálendið fyrir miðjan 10. áratug síðustu aldar. Hætt var að leita á grenjum sem leitað hafði verið á öldum saman og þaðan kom fjöldi yrðlinga sem dreifðu sér. Ætlunin var að mæta breytingunni með aukinni vetrarveiði, en allur gangur var á því hvernig það varð í raun.

Ný dýr koma s tö ð u g t i n n á s væ ð i ð „Við reiknum með að við fáum töluvert af ref inn á svæðið hjá okkur, kannski allt vestan úr Skagafirði og víðar að. Þó að við teljum okkur oft á tíðum hreinsa svæðið vel þá koma stöðugt ný dýr,“ sagði Aðalsteinn. Hann sagði að mikil refaveiði á þessu ári skýrðist bæði af fjölda grenja sem var

Refaveiðar

Óvenju mikið af ref í ár

L j ó s m y n d : S t e fá n S i g u r ð ss o n .

unninn og þokkalegum hvolpafjölda á sumum grenjum. Þó voru líka óvenju fáir hvolpar á sumum grenjum og taldi Aðalsteinn refinn hafa misst þar undan sér í harðindunum í vor. Dæmi voru um greni með einungis tvo hvolpa en í öðrum voru þeir allt upp í sex talsins. Sífellt eru að finnast ný greni. Aðalsteinn sagði að um 25 ný greni hafi fundist á hans svæði frá því hann fór að stunda refaveiðar. Einnig er vitað um nokkra staði með ófundnum grenjum. „Við fundum tvö ný greni í vor til dæmis og vitum af því þriðja en ekki nákvæmlega hvar það er. Í vor fundum við fyrir tilviljun nýtt greni sem refur hafði aldrei legið í áður og var það stutt frá öðru greni.

Við fundum líka nýtt greni sem búin voru að fara úr got í nokkur skipi. Þar voru sex hvolpar að þessu sinni.“ Mjög sjaldgæft er að þá gruni að dýrbítar séu á grenjum á þessu

41

Refaveiðar

svæði. Lambaleifar fundust á tveimur eða þremur grenjum í sumar en líklega höfðu refirnir fundið lambshræ. Mikill skógur er á svæðinu og mikið af fugli sem refurinn sækir í. Aðalsteinn taldi það ólíklegt að dýrbítar nái þarna fótfestu meðan grenjavinnslu sé sinnt. „Ef þetta væri ekki stundað þá kæmu upp dýrbítar og voðinn væri vís. Meðan þessu er haldið í skefjum þá er það nokkuð góð trygging fyrir því að síður komi upp dýrbítur,“ sagði Aðalsteinn.

Aðalsteinn sagði það alveg ljóst að hegðun refsins hafi breyst frá því hann fór fyrst að fylgjast með honum. Sú breyting hefur m.a. orðið að refurinn er víða kominn nær byggð en áður þegar litið er á landið í heild. Hann taldi víst að tíðarfarið hefði mikil áhrif á búsetu refa og nefndi til dæmis veturinn 1991.

Hann var mjög snjóþungur fyrir norðan og bræddi yfir allt. Vorið eftir voru þrjú greni inn til landsins þar sem rjúpan komst í lyng með birkifræinu, tvö á Bleiksmýrardal og eitt á Hjaltadal. Austan og vestan við var sáralítið af ref inn til landsins, hvort heldur í Eyjafirði eða í Bárðardal og Mývatnssveit. Hins vegar voru tíu greni á norðanverðum skaganum milli Eyjafjarðar og Skjálfanda þetta vor. „Það var ekkert fyrir tófur að hafa inn til landsins, nema þá rjúpuna. Þá leitaði tófan til sjávarins þar sem hún komst í fjörur og fugl,“ sagði Aðalsteinn.

U pps v e i f l a í k j ö l fa r n i ð u r s k u r ð a r Ríkið ákvað að hætta að greiða með refaveiðum á þessu ári. Mörg sveitarfélög hafa einnig dregið úr framlögum til refaveiða. Afleiðingar niðurskurðar á framlögum til refaveiða eru fljótar að koma í ljós, að sögn Aðalsteins. „Í Borgarfirði voru í fyrra dýrbítar á ferð á að minnsta kosti fjórum aðskildum stöðum undir haust. Þar hefur verið dregið úr veiðum

42

A ð a l s t e i n n J ó n ss o n o g H i l m a r S t e fá n ss o n s k u t u l æ ð u o g s t e gg í V a ð l a h e i ð i n n i í b y r j u n j ú l í 2 0 1 1 . Þ au v o r u b æ ð i á l e i ð h e i m á g r e n i ð m e ð f e n g s i n n . L æ ð a n , s e m s é s t á m y n d i n n i , va r m e ð 2 3 þ ú f u t i t t l i n gs u n g a í k j a f t i n u m . R e f u r i n n v a r m e ð s j ö þ ú f u t i t t l i n gs u n g a , f u l l o r ð i n n þ ú f u t i t t l i n g o g e i n a h a g a m ú s . L j ó s m y n d : H i l m a r S t e fá n ss o n

og settir kvótar. Í Skagafirði hefur líka verið dregið úr veiðum. Fyrir nokkrum árum sagði grenjaskytta mér að hún hefði farið á svæði í Staðarfjöllum og grennd þar sem lítið hefði verið leitað og fann hann þrjú dýrbítsgreni. Þegar hætt var að veiða inn til landsins þá fjölgaði tófu mikið og hún kom niður,“ sagði Aðalsteinn.

Hann sagði að það sem ríkið hafi lagt til refaveiða undir lokin hafi nánast verið sýndarmennska.

Ráðnir veiðimenn í verktöku leggja inn reikninga með virðisaukaskatti vegna veiðanna. Aðalsteinn sagði að sveitarfélögin hafi ekki fengið neitt af virðisaukaskattinum til baka. Það olli því að þegar allt var reiknað gátu sveitarfélögin þurft að borga í raun allt upp í 49% virðisaukaskatt af dauðum refum! Þar ofan á bættust skatttekjur ríkisins t.d. af eldsneyti á bíla veiðimanna sem sveitarfélögin borguðu alfarið og aðrir skattar veiðimanna. Aðalsteinn sagði að þessi kostnaður legðist þyngst á fámenn en landmikil sveitarfélög og þau þurfi að axla mesta kostnaðinn af því að halda meindýrum

í skefjum. Samband sveitarfélaga hefur krafist leiðréttingar á þessu fyrirkomulagi og Búnaðarþing 2010 hvatti stjórnvöld til að endurgreiða sveitarfélögum að fullu virðisaukaskatt vegna refa- og minkaveiða. „Refaveiðar eru til að verja bæði hlunnindi varðandi æðarrækt og sauðfjárrækt. Þetta er líka náttúruvernd fyrir þá sem vilja njóta fuglalífs og alla landsmenn,“ sagði Aðalsteinn. Þrátt fyrir að þrengt hafi að refaveiðum er einhver endurnýjun í hópi veiðimanna, að sögn Aðalsteins. Hann sagði að refaveiðar séu mjög sérhæfðar og geri miklar kröfur til veiðimanna og því sé reynt sé að halda í gömlu refaskytturnar.

Kennslubók

í r e fa v e i ð u m v æ n ta n l e g

„Menn hlaupa ekki í og úr þessu ef á að stunda refaveiðar af einhverju viti. Sérþekkingin er mikil. Maður reyndi að læra það sem maður gat af öðrum sem þekktu til. Hvaða leiðir dýrin koma að greni og þess háttar. Mönnum er líka misjafnlega vel í blóð borið að átta sig á landinu og lesa það - lesa úr slóðum, fugla-

Yfirleitt

bæði með riffil o g h a g l a b y ss u

„Ég er nær ævinlega bæði með riffil og haglabyssu. Ef maður skilur haglabyssuna eftir þá lendir maður yfirleitt í því að hafa þurft að hafa hana með! Við beitum rifflunum meira, en ef maður er á greni inni í skógi og þarf að liggja á sjálfu greninu kemur maður ekki rifflinum við.

Við gerum það mikið við skógar-

.243 Winchester en var lengi með Brunoriffil í kaliber .222 Remington. Riffillinn er með 7x50 miðunarsjónauka með ljóspunkti í miðunarkrossinum.

Sjónaukinn er bjartur og ljósmiðið kemur sér vel við veiðar í rökkri. Í sumar þurftu þeir félagar í fyrsta skipti á ferlinum að leita að síðustu grenjunum í ágúst.

Vatnavextir ollu því að þeir gátu ekki lokið grenjaleit fyrr en svo seint. Auk grenjaleitar er einnig stunduð vetrarveiði. „Þó að ég beri ekki út á veturna þá höfum við stundað í nokkur ár á fengitímanum að kalla þær til okkar undir rökkur með flautu. Það er ákaflega spennandi veiði. Það er sú veiðiaðferð sem K ápa b ó k a r i n n a r Á r e fa s l ó ð u m s e m k o m ú t 1 9 5 5 o g á Theodór mælti með sem þeirri a ð e n d u r ú t g e fa f l j ó t l e g a m e ð v i ð a u k u m . drengilegustu,“ sagði Aðalsteinn. Þessar veiðar eru stundaðar frá því í febrúar og út apríl og jafnvel einnig síðsumars og á haustin. Best greni, ef því verður við komið, að þá setjum við jafnvel hræðu á grenið er að það sé logn eða mjög hægur og liggjum utan skógar og skjótum vindur svo hljóðið berist sem lengst. frekar með riffli,“ sagði Aðalsteinn. Aðalsteinn hermir mest eftir kalli „Stundum er annar á greninu með steggsins á fengitímanum og laðar haglabyssu og hinn bíður með riffil að bæði læður og steggi. Hann náði tveimur gömlum læðum í fyrravetur utan skógar.“ Aðalsteinn notar nú hálfsjálfvirka með þessari aðferð. Á sumrin hermir Browning haglabyssu númer 12. hann ekki síður eftir hljóðum læðSkotin eru 2¾“ og höglin númer unnar og fær þá til sín steggi sem 2. Hann notar Tikkariffil í kaliber eru farnir að sakna makans.

Refaveiðar

hljóðum og öðru slíku. Maður er alltaf að læra. Ég er orðinn nokkuð sérhæfður í refaveiðum í skóglendi. Þar haga dýrin sé allt öðru vísi en á opnum svæðum,“ sagði Aðalsteinn.

Hann kvaðst vera reiðubúinn að miðla yngri mönnum af þekkingu sinni og reynslu.

Bjarmaland vinnur að því að endurútgefa bókina Á refaslóðum eftir Theodór Gunnlaugsson frá Bjarmalandi, en hún kom út árið 1955 og er frábær kennslubók um refaveiðar. Einnig stendur til að gefa út viðauka um það sem bæst hefur við síðan bókin kom út.

Aðalsteinn nefndi t.d. að notkun riffla við refaveiðar hafi mikið aukist frá útkomu bókarinnar. Einnig ætlar Aðalsteinn að skrifa kafla um refaveiðar í skóglendi. Stefnt er að því að bókin komi út á næsta ári ef allt gengur upp.

Jeppadekk mtdekk.is

Icetrack ehf.

Suðurlandsbraut 20, 108 Reykjavík www.mtdekk.is • mtdekk@mtdekk.is

43

Refaveiðar 44

Hrollköld nótt á refaslóð

„Þú getur setið í skothúsinu í kvöld.

Spáin er fín. Hann er að létta til og að fara í norðan. Það er svona kvarttungl svo hún verður þarna í fyrramálið,“ sagði Gunnar Sigurðsson, refaskytta og skotkennari, þegar hann hringdi í mig í janúar 2009. Ég hafði minnst á það við hann að mig langaði í hvítan ref. „Þú bara skýtur hann sjálfur,“ svaraði hann að bragði.

Gunnar á skothús á Suðurlandi og refahjörðin sem skokkar um hinar eilífu veiðilendur í hans boði er orðin gríðarlega stór. Ég var hins vegar óreyndur, hafði skotið tófu á rjúpnaveiðum og farið á greni með vönum mönnum en aldrei setið fyrir tófu yfir æti. Gunnar sagði slóðir benda til þess að tófa væri að ganga í ætið en sjálfur þurfti hann að bregðast við beiðni manns í sveitinni þar sem tófur höfðu gert sig heimakomnar. Ég tók til nesti, hlý föt, ljós með rauðu næturljósi, riffil sem er með Schmidt & Bender sjónauka með ljósmiði, hálfsjálfvirka haglabyssu og skot. Gunnar beið mín við afleggjara af þjóðveginum fyrir austan og ég elti hann eftir slóð í átt að skothúsinu. Nýleg tófuslóð lá þvert yfir veginn. Skothúsið er uppi á hæð og ætið á hól í um 30 metra fjarlægð. Meðan við gengum upp að húsinu sagði

Gunnar mér að þarna væri örugglega ein mórauð tófa sem hann hafði séð.

Hann sýndi mér aðstöðuna og kenndi mér á skotlúguna, ljósið inni í húsinu – og pissidunkinn. Maður fer ekki út til að létta á sér. Í skothúsinu var rúmbálkur með dýnu og teppum.

Gunnar lagði mér lífsreglurnar.

Minnsta hljóð eða hreyfing fælir tófurnar. Um að gera að vera fljótur að skjóta og ekkert hik. Svo sagði hann að við skyldum vera í sambandi með smáskilaboðum og muna að taka hljóðið af símanum. Það var farið að rökkva all verulega þegar Gunnar kvaddi. Ég setti riffilinn á borðið með hlaupið út um lúguna og stillti rauðpunktinn í sjónaukanum.

Það var napurt en ég var vel búinn.

Svo sat ég og starði á ætið þar til komið var svartamyrkur. Engar stjörnur og ekkert tungl. Það var helst að ég gæti séð eitthvað í gegnum Kahles sjónaukann. Ætið stóð aðeins upp úr snjónum og myndaði dökka rönd. Þar var enga hreyfingu að sjá. Ég þreifaði eftir nestispokanum og fékk mér samloku.

Fór rólega að öllu til að styggja ekki tófuna.

Eftir rúmlega tvo og hálfan tíma í tilbreytingarlausri bið kom SMS frá Gunnari: „Hvernig gengur? Ekki neitt hér.“ Ég svaraði því að ekkert væri að frétta nema að það væri svartamyrkur.

Gunnar skrifaði að tófan væri varkárari að koma á ætið í svona logni. Út um lúguna mótaði fyrir skilum himins og jarðar á hæðarbrún fyrir handan. Annars var allt svargrátt. Ég gaumgæfði ætið og þurfti að passa að anda ekki á glerin á sjónaukanum. Þau móðaði um leið. Tíminn silaðist áfram í kuldanum og myrkrinu. Líklega væri skynsamlegast að leggja sig og bíða þar til tunglið kæmi upp. Ég sendi Gunnari skilaboð um að ég ætlaði að leggja mig. Ég stillti vekjarann í símanum á 03.00, hallaði skotlúgunni, lagði riffilinn upp við vegg og lagði mig. Það var nístingskalt og fæturnir að dofna

Kíktu á úrvalið!

Lítil ljós - GRíðarleg birta !

G2X Pro

SAINT Minimus

M3LT

G2X Pro ljósið er létt og

Þetta nýja höfuðljós notar

M3LT

lengi

UB3t er nýi stóri bróðir ljós­

þægilegt að halda á í

Lithium rafhlöður og er

verið eitt af öflugustu ljós­

anna með 11 ljósstillingum

köldu veðri og lýsir gríðar­

með

sem

um heims í sínum stærða­

í stað tveggja á M3LT ljós­

lega vel á hæstu stillingu.

lýsir upp stórt svæði. Það

rflokki. Hægt er að stilla það

inu, einnig er strobe mögu­

Auk þess er hægt að nota

býður upp á sömu kosti

á 70 Lumen stillingu fyrir

leiki ef þörf er að vekja

það á lægri stillingu til að

og stóri bróðir sem sjá má

aukna rafhlöðuendingu. Ýtt

athygli á sér. 800 Lumen

nýta rafhlöðurnar í allt að

á minni myndinni, en þar

er létt á bakhlið ljóssinns

lýsa vel upp fjallshlíðina

45 klst.

er val um þrjár 123A eða

fyrir lægri stillinguna en

sem getur komið sér ein­

tvær AA rafhlöður.

þéttar fyrir aukið ljósmagn.

staklega vel á ögurstundu.

200 Lumen

LJÓSSTYRKUR: RAFHL.ENDING: ÞYNGD: Rafhlöður: VERÐ:

15 / 200 Lumen 45 / 2,5 klst.

147g m. rafhl.

Tvö 123A lithium 18.900,-

100 Lumen

dreifigeisla

LJÓSSTYRKUR: RAFHL.ENDING: ÞYNGD: Rafhlöður: VERÐ:

1-100 Lumen 50 - 1,5 klst.

179g m. rafhl.

Eitt 123A lithium 29.900,-

Ögurhvarfi 2, 203 Kópavogi | S: 577 6000 | www.garmin.is

UB3T Invictus

600 Lumen

ljósið

hefur

800 Lumen

LJÓSSTYRKUR: 70 / 600 Lumen LJÓSSTYRKUR: RAFHL.ENDING: 8,5 / 1,7 klst.

RAFHL.ENDING: ÞYNGD: 309g m. rafhl. ÞYNGD: Rafhlöður: lithium SöluaðilarÞrjú um 123A allt land – sjá Rafhlöður: www.garmin.is VERÐ: 85.000,VERÐ:

2 - 800 Lumen 150 - 1,7 klst.

340g m. rafhl. Þrjú 123A lithium 115.000,-

Refaveiðar

Greinarhöfundur

með tófuna sem lá eftir fyrstu nót tina í skothúsinu.

L j ó s m y n d : G u n n a r S i g u r ð ss o n .

af kulda. Ég reyndi að nudda þeim saman til að fá í þá líf. Svo dormaði ég og komst svona hálfa leið milli svefns og vöku. Hugsanirnar leituðu víða og höfginn ekki langt undan. Í þessu draumkennda móki fannst mér ég skyndilega heyra nafnið mitt kallað. Ég glaðvaknaði án þess að átta mig á því hvort þetta var draumur eða vitrun. Ég settist varlega upp, opnaði lúguna og kíkti út. Var ætið eitthvað öðruvísi en fyrr í kvöld? Ég var ekki frá því að vinstra megin væri það eitthvað breytt. Ég brá sjónaukanum upp og horfði. Jú, það leyndi sér ekki. Upp úr röndinni sem ætið myndaði stóð dökkur flekkur sem hreyfðist. Rebbi var kominn!

Hjartað sló ört þegar ég teygði mig varlega í riffilinn og læddi hlaupinu út um lúguna.

Skotið var frammi í hlaupi og ég lokaði boltanum hljóðlaust.

Rauði punkturinn var á lægstu stillingu. Ég færði hann á

46

dökku þústina sem iðaði í kíkinum og hleypti af. Rebbi hentist upp og datt niður. Stein­ dauður. Best að hnippa í karlinn hugsaði ég eftir svolitla bið og sendi Gunnari skilaboð:

„Móri kom kl. 00.30. Mér sýnist hann liggja hér enn.“ Gunnar svaraði að bragði: „Skaustu hann?“ Þegar ég svaraði játandi komu boð um að sækja rebba strax og setja hann upp á þak. Það var næstum logn og marrandi frost fyrir utan. Á himninum glitti í örfáar stjörnur þar sem gloppur voru í skýjahulunni, en ekkert tungl. Ég labbaði að ætinu þar sem mórauður rebbi lá með iðrin úti. Ég tók hann upp á skottinu. Hann var merkilega þungur þrátt fyrir smæðina. Örugglega steggur. Ég bar hann upp að skothúsinu og slengdi honum upp á þak. Fór svo inn og sendi Gunnari skeyti. „Hann er kominn upp á þak.“ Gunnar svaraði strax: „Þetta verður dýr nótt hjá þér, veiðileyfi, húsaleiga og trófígjald!“ Ég svaraði að hann skyldi nú skoða kvikindið áður en hann færi að rukka trófígjald. Gunnar hafði ekki orðið var við tófu hjá sér.

Aftur tók við þaulseta og stara á ætið. Engin hreyfing. Bara kuldi, móða á kíkisglerjum og meiri kuldi. Þegar kom fram undir morgun fór aðeins að birta. Gunnar hringdi laust eftir klukkan níu um morguninn og sagðist vera á leiðinni. Ég fór að taka saman og ganga frá. Gunnar var kátur að sjá rebbann. Það var þó einn sem lá eftir nóttina.

Vetrarbirtan sló gullnum ljóma á fjöllin þegar við ókum heim og lágt á suðurhimni glotti kvartmáninn á okkur. Hann hefði mátt sýna sig fyrr. Ég hef nokkrum sinnum síðan setið yfir æti í skothúsinu góða og skaut þar mórauðar tófur þangað til sú hvíta kom loksins.

Flottur og vel hærður skjannahvítur heimskautarefur sem féll fyrir haglaskoti.

G u ð n i E i n a r ss o n

Hvíti

r e bb i k o m i n n á s i n n s ta l l .

L j ó s m y n d : G u ð n i E i n a r ss o n .

Komdu þér í form fyrir rjúpnaveiðina!

Tilboð til félagsmanna Skotvís

- 30% afsláttur af 3ja mánaða korti!

Félagsmenn Skotveiðifélags Íslands fá 30% afslátt af 3ja mánaða æfingakorti í World Class, gegn framvísun gilds félagsskírteinis. Þinn er ávinningurinn.

www.laugar.com

www.worldclass.is

s. 553 0000

s. 553 0000

Laugar - Spöng - Í húsi Orkuveitunnar - Hafnarfjörður - Mosfellsbær - Seltjarnarnes - Kópavogur - Kringlan - Ögurhvarf

Meðferð villibráðar

Mússík og matur Jón Stefánsson tónlistarmaður, veiðimaður og sælkeri hefur náð frábærum árangri í matreiðslu og þá ekki síst á villibráð. Jón er Mývetningur og kynntist því veiðum þegar í bernsku. „Veiðar voru hluti af búskapnum heima“ segir Jón og heldur áfram. „Netaveiði var stunduð í vatninu og rjúpnaveiðar á haustin. Eitt sumarið var mér falið að sjá um netin, það þótti mér skemmtilegt og svo fékk fín laun fyrir þetta.“ Þú ferð norður á veiðar á sumrin?

Jú jú, ég geri það en nú er það stangaveiðin sem gildir.

Bleikjuveiðin hefur dregist verulega saman, sennilega vegna hlýnunar jarðar. Það hefur hinsvegar orðið sprenging í urriðaveiðinni. Sérstaklega er gaman að renna fyrir „nýrenninginn“ en það er urriði sem gengur upp í vatnið úr Laxá. Þetta er fallegur fiskur og oft mjög vænn“. Var mikið veitt af rjúpu í Mývatnssveitinni hér á árum áður? Já það var oft gríðarlega mikið af rjúpu, sérstaklega rjúpnaárin miklu eftir 1950. Mig minnir að það hafi verið 1952, ég var þá sex ára. Við sátum inni í eldhúsi heima og horfðum út. Klettarnir voru bókstaflega hvítir af rjúpu.

Rjúpurnar voru seldar og voru þær skotnar með riffli 22 með short. Það mátti ekki sjást á þeim blóð. Ef það

Jón

að ger a að silungi á

Auðkúluheiði.

Rio á Spáni - Stofnár 1896.

Sellier & Bellot í Tékklandi - Stofnár 1825.

Frábær haglaskot á góðu verði frá þessum tveim traustu framleiðendum í Evrópu. Áratuga reynsla hér á landi við erfiðustu aðstæður.

Veiðihornið er umboðsaðili fyrir Rio og Sellier & Bellot á Íslandi.

VEIÐIBÚÐ ALLRA LANDSMANNA Á NETINU

r VEIDIMADURINN.IS

48

SÍÐUMÚLI 8 - SÍMI 568 8410

Lundabringur Bringan er skorin af beininu og skornir grunnir tíglar í skinnið.

Beinin soðin með blóðbergi og einiberjum fyrir sósu.

Sósan bökuð upp og krydduð ef þarf.

Hægt er að nota ýmislegt í sósuna t.d. gráðost, calvados, púrtvín o.s.frv.

Bæta með rjóma.

Mæli með perum sem meðlæti.

Flysjaðar en stilkurinn látinn halda sér. Skera sæti á peruna þannig að hún geti staðið sjálf. Kanil og sykri stráð yfir og bakað við 190 í 20 mínútur (eða þar til perurnar eru orðnar meyrar).

Bringurnar eru snöggsteiktar og kryddaðar eftir smekk. „Að háfa lunda er talsvert öðruvísi veiðiskapur en skotveiðin, en þetta er gríðarlega spennandi veiði og svo er lundinn frábær matur. Metið hjá mér í lundaveiðinni var rúmlega 700 fuglar eftir daginn.“

Lundi

frá

Vigur

Lundinn soðinn í ca 1 ½ - 2 tíma í vatni og kryddað með miklu karrý og pipar og salt eftir smekk. Sósa bökuð upp úr soðinu og borið fram með soðnum kartöflum.

Stór þáttur í veiðimennskunni er að verka og matreiða bráðina? „Konan mín er úr Blöndudalnum þar höfum við aðgang að bústað sem er efst í dalnum við rætur Auðkúluheiðar. Ég veiði talsvert þarna í vötnunum, fyrir nokkrum árum byggði ég lítið reykhús og reyki nú orðið talsvert af silungi.“

Veisla í farangrinum Það er alltaf spennandi að fara að veiða, undirbúa ferðina og ákveða matseðilinn. Mikilvægur þáttur veiði­­ ferðarinnar er að eiga góða stund og njóta góðs matar, gjarnan villi­ bráðar. Þegar góður matur er á borðum vilja vel flestir fá sér glas af góðu víni með matnum.

Auðvitað þarf að gæta hófs í þeim efnum. Margir reyndir veiðimenn hafa þann góða sið að gera vel við sig í mat og drykk síðasta kvöld á veiðum.

Kassavín eru hentug í ferðalögum og þurfa alls ekki að vera neitt verri en vín í sama verðflokki sem eru í flöskum.

Kassavínin eru svo kölluð neysluvín, frekar ung vín sem hafa þroskast hjá framleiðandanum og eru tilbúin til drykkjar.

Afar áhugavert vín í kassa er ERA sangiovese frá Ítalíu, nánar frá héraðinu Marce sem er á austurströnd Ítalíu skagans. Þetta er lífrænt ræktað vín með engum aukaefnum.

Vínið er létt, með miklu eftirbragði, gott vín með lambi, gæs og önd. Sem sagt afar þægilegt vín sem hentar vel með mat, grænmeti, pasta og jafn vel silung og laxi. Tilvalið vín í sveitina þegar ekki er hægt að taka með sér of margar tegundir og vínið þarf að

henta sem flestum tegundum matar.

Margir vilja hafa kraftmikil vín með villibráð, gjarnan vel eikaðann syraz og þá sérstaklega með villibráð eins og hreindýri og rjúpu. Það er hinsvegar mikilvægt að vínið sé ekki í aðalhlutverki, yfirgnæfi ekki hið ljúfa bragð villibráðarinnar. Ástæðan fyrir því að margir kjósa kröftug vín með rjúpum er að með þeim eru oft bragðmiklar rjómasósur og rauðkál. Það þarf að vera hárfínt jafnvægi á milli vínsins og villibráðarinnar. Mörg Ítölsk vín henta vel með villibráð, þeir sem kjósa kröftug vín ættu að reyna Ítölsku Amarone vínin frá héraðinu Veneto. Amarone er flokkur vína þar sem þrúgurnar eru lagðar á bastmottur og loftþurrkaðar. Þrúgurnar verða eins og sveskjur og safi þeirra bragðmikill og áfengisinnihaldið eykst. Þetta eru yfirleitt frekar dýr vín en frábær með kjöti einkum þegar með því er haft krefjandi meðlæti. Þetta er rétta vínið með hreindýrinu. Gott Amarone vín á hagstæðu verði eða kr. 3.698 er Sartori Amaroni. Það er ekki of kröftugt en þó magnað og með öllum einkennum góðra Amarone vína.

Meðferð villibráðar

var blóð í fiðrinu þá voru þær hafðar til matar heima. Rjúpur voru sko ekki neinn jólamatur í Mývatnssveit á þessum tíma. Þær voru borðaðar allt haustið og fram á vetur, í allskonar útgáfum.“ En það er lítið um lunda í Mývatnssveitinni? „Já“ svarar Jón glaður í bragði „lundaveiðinni kynntist ég í Vigur í Ísafjarðardjúpi en þangað hef ég farið í mörg ár að háfa lunda og haft gaman af.“

49

Meðferð villibráðar

Léttreyktur

silungur

Silungurinn tekinn úr reyk eftir ca þrjá tíma og soðinn í vatni. Ekki salta.

Borinn fram með kartöflum og bræddu smjöri með lauk. Gott að hafa rúgbrauð eða flatbrauð (ömmukökur eru ekki með sykri) með og smjör. Úr soðinu er hægt að gera ótrúlega góða uppbakaða súpu og nota lauk, karrý og e.t.v. tómata og bæta með rjóma. Súpan má ekki vera þykk. Á myndinni sem tekinn er á háalofti Jóns er úrval matvæla sem hann hefur meðal annars verkað sjálfur. Þarna er skerpikjöt, hákarl, rjúpur, hangikjöt og signir hængir, hvað skyldi það nú vera Jón? „Signir hængir er siginn silungur og var þetta vinsæll matur í Mývatnssveit. Við vorum að tala um rjúpur áðan, að þá vil ég geta þess að faðir minn sem var fæddur 1917 sagði mér að siginn silungur hafi hér á árum áður verið vinsæll jólamatur

Í

há l o f t i

Jóns

e r m a r g t áh u g a v e r ð r a m at v æ l a t i l d æ m i s

Þingeyinga. “ En ertu ekki með rjúpur í jólamatinn? „Jú, ég miða mínar rjúpnaveiðar við að veiða í jólamatinn. Það tekur mig tvo daga að matreiða rjúpurnar, ég bý til rjúpnapate og tært rjúpnaseyði sem bragðbætt er með Madeira og Sérrí og með þessu hef

„signir

h æ n g i r “.

ég laufabrauð. Ég matreiði rjúpurnar bæði á gamla mátann, það er að segja steiktar og soðnar og svo léttsteiki ég bringurnar á pönnu, unga fólkinu finnst þær betri þannig.”

Segir sælkerinn og veiðimaðurinn Jón Stefánsson að lokum.

ER EKKI KOMINN TÍMI TIL AÐ KVEÐJA KOPARINN!

HELGARTILBOÐ FYRIR SKOTVEIÐIMENN GEGN FRAMVÍSUN BYSSULEYFIS

50.000 Kr.TRYGGINGAR OG KÍLÓMETRAR INNIFALIÐ

45.000 Kr.TRYGGINGAR OG KÍLÓMETRAR INNIFALIÐ

40.000 Kr.TRYGGINGAR OG KÍLÓMETRAR INNIFALIÐ

35.000 Kr.TRYGGINGAR OG KÍLÓMETRAR INNIFALIÐ

Bjóðum einnig upp á farangursbox, þaktjöld, tjaldvagna og húsbíla

www.CheapJeep.is | booking@cheapjeep.is | 562 6555

50

Koparleysirinn frá Shooters Choice er ein besta vörn sem fæst gegn koparmengun í hlaupi.

Kynntu þér þessa og aðrar vöruar frá Shooters Choice vörurnar í þinni sérverslun eða á vefslóðinni: www.shooters-choice.com

Ármúla 10 • Sími: 5689950 AUSTRALIA • BELGIUM • CANADA • CHINA • CYPRUS • DENMARK • FINLAND • GERMANY • GREECE • ICELAND • IRELAND • NORWAY SAUDI ARABIA • SOUTH KOREA • SPAIN • SWEDEN • SWITZERLAND • UNITED ARAB EMIRATES • UNITED KINGDOM • UNITED STATES www.duxiana.com www.duxbed.com

Þú getur treyst á gæðin Síðastliðin 195 ár hefur Remington verið leiðandi í framleiðslu skotvopna og skotfæra í Bandaríkjunum. Vöruúrval Remington er í stöðugri þróun til að uppfylla alltaf kröfur veiðimanna um öryggi og þægindi við veiðar.

– Remington gæði

REMINGTON 11-87

REMINGTON 870 Express

REMINGTON 700

Allt fyrir skotveiðina í Ellingsen

PIPAR\TBWA • SÍA

Ellingsen hefur vandað úrval af vörum fyrir skotveiðina, m.a. skotvopn, skotfæri, fatnað og fylgihluti bæði fyrir vana veiðimenn og byrjendur. Í veiðideild Ellingsen starfa sölumenn með víðtæka þekkingu og mikla reynslu af veiði og veiðisvæðum. Komdu og sjáðu hvað þeir geta gert fyrir þig.

REMINGTON NITRO MAG

Reykjavík Fiskislóð 1 • Sími 580 8500 Opið mánudag–föstudag 10–18 Laugardag 10–16

Akureyri Tryggvabraut 1–3 • Sími 460 3630 Opið mánudag–föstudag 10–18 Laugardag 10–16

www.ellingsen.is