Historia – Rozdziały 27-32 by Sylwia M.

Historia – Rozdziały 27-32 Od Autora: Nie mam zagadnieo do sprawdzianu, więc tutaj przedstawione są opracowania poszczególnych tematów z tych 5 rozdziałów. 27 Czas Odrodzenia ODRODZENIE- wg szerszej definicji okres w dziejach Europy od XIV w. do początku XVIIw., na który przypadły zjawiska kooczące średniowiecze i otwierające epokę nowożytną (humanizm, odkrycia geograficzne, początki gospodarki kapitalistycznej, reformacja); w węższym rozumieniu odnosi się do okresu w dziejach kultury europejskiej wyróżniającego się powrotem do wzorców sztuki klasycznej. HUMANIZM- prąd umysłowy zainspirowany kulturą antyczną głoszący zainteresowanie człowiekiem w jego życiu doczesnym, zrodzony w XIV w. we Włoszech, skąd w XV-XVI w. rozprzestrzenił się na Europę; doprowadził do przewartościowania kultury europejskiej, zapoczątkowując (wbrew intencjom większości humanistów) jej laicyzację. AKADEMIA- stowarzyszenie uczonych i miłośników nauk; nowożytne akademii zakładane były od XV w. przez humanistów; dwa wieki później władcy zaczęli tworzyd akademie paostwowe. Ważniejsi twórcy epoki odrodzenia NAZWISKO Erazm z Rotterdamu

CZYM SIĘ ZASŁUŻYŁ Holenderski filolog, filozof i teolog, zwolennik tolerancji i kierowania się rozumiem, krytyk zabobonów i nadużyd w Kościele, autor min. „Pochwały głupoty” Galileusz Włoski fizyk, astronom i matematyk, jako zwolennik teorii heliocentrycznej został oskarżony o herezję i zmuszony do wyrzeczenia się swoich poglądów Jan Gutenberg Niemiecki rzemieślnik, wynalazca ruchomej czcionki Kartezjusz Francuzki filozof i matematyk, ojciec nowożytnej filozofii, racjonalista Mikołaj Kopernik Polski astronom, matematyk i ekonomista, twórca teorii heliocentrycznej Leonardo da Vinci Włoski malarz, rzeźbiarz, uczony, filozof, architekt i konstruktor. Autor min. Mona Lisy, i Ostatniej Wieczerzy Tomasz Morus Angielski prawnik, historyk i polityk; autor Utopii. W epoce odrodzenia tworzyli również min: Niccolo Machiavelli, Michał Anioł i William Szekspir. Daty: Ok. 1450 – pierwszy egzemplarz Biblii wydrukowany przez Jana Gutenberga 1543 – publikacja o Obrotach sfer niebieskich 28 Nowe Światy Dlaczego odkrycia geograficzne rozpoczęły się w XV w. ? Przez długi czas zjawisko to tłumaczono dążeniem kupców chrześcijaoskich do nawiązania pośrednich kontaktów handlowych z Dalekim Wschodem. Zwolennicy tej interpretacji wskazywali na

Page 1

Historia – Rozdziały 27-32 rosnące w XV w. koszty pośrednictwa muzułmanów w handlu orientalnym oraz utrudnienia czynione przez Turków Osmaoskich, rozszerzających swoje imperium. W literaturze zwrócono uwagę, że pierwszymi odkrywcami nie byli wcale kupcy, ale szlachta iberyjska. Ze względu na położenie Półwyspu Iberyjskiego porty tego regionu nadawały się znakomicie na bazy wypadowe wypraw zamorskich. Istotną rolę odegrał także kryzys rolnictwa, sprawiający, iż opowieści o legendarnych wschodnich bogactwach trafiały na wyjątkowo podatny grunt wśród zubożałego rycerstwa. Do wzrostu aktywności przyczynił się także humanizm, który rozbudził zainteresowanie światem otaczającym człowieka. Oceo znaczenie wielkich odkryd geograficznych z punktu widzenia europejczyka oraz punktu widzenia mieszkaoca nowo odkrytych terenów. Europejczycy dokonywali podbojów geograficznych, aby poszerzyd swoje posiadłości, odkryd nowe miejsca bogate w złoża, obraz poznad świat. Z punktu widzenia europejczyka wyprawy były niezwykle pozytywne – przynosiły dochody w postaci złóż mineralnych, dawały nowe miejsca dla niezwykle szybko powiększającej się liczby ludności. Swój udział w tych przedsięwzięciach miał również Kościół – który szerzył chrześcijaostwo u rdzennych mieszkaoców nowoodkrytych terenów. Odkrycia geograficzne przyniosły wiele negatywów dla ludzi zamieszkujących podbijane tereny. Doprowadziły do wymarcia wielu cywilizacji, utracenia ich dorobku kulturalnego i materialnego. Podbitą ludnośd zabijano, bądź brano do niewoli. Działania konkwistadorów doprowadziły do wymarcia bogatych cywilizacji Majów, Azteków i Inków. KONKWISTADORZY – portugalscy i hiszpaoscy uczestnicy wypraw zdobywczych w Afryce, Azji i Ameryce w XV – XVI w. – w większości wywodzili się ze stanu szlacheckiego, ich głównym celem było zdobycie bogactwa i sławy. KOMPANIE HANDLOWE – spółki kupców poszczególnych krajów, posiadające monopol na handel z dużą częścią świata. Daty: 1519 – 1522 – Ferdynand Magellan wraz z załogą opłynęli Ziemię. Ważniejsi odkrywcy: Krzysztof Kolumb – odkrywca Ameryki Ferdynand Magellan – opłynął Ziemię Vasco da Gama – opłynął Afrykę i dotarł do zachodnich wybrzeży Indii. 29 Bogactwo Nowożytnej Europy BANKI CENTRALNE – tworzone od II poł. XVII w. banki obsługujące finanse paostwa dysponujące wyłącznym prawem do emisji banknotów.

Page 2

Historia – Rozdziały 27-32 FOLWARK – należące do pana feudalnego duże gospodarstwo rolne, którego produkty przeznaczone były na sprzedaż, a główną siłę roboczą stanowili chłopi paoszczyźniani. KAPITALIZM- system ekonomiczny, w którym prywatni właściciele gromadzą i inwestują środki w celu osiągnięcia zysków. MANUFAKTURA- duży warsztat, w którym praca była wykonywana ręcznie, zatrudniano w niej wielu robotników o różnych specjalizacjach; dzięki skupieniu ich w jednym zakładzie właściciele manufaktur mogli wprowadzad usprawnienia techniczne i lepiej nadzorowad pracę. MERKANTYLIZM- doktryna ekonomiczna, głosząca, iż bogactwo paostwa zależy od ilości posiadanych szlachetnych kruszców i rezerw walutowych; za główny środek do ich zdobycia uważano eksport przewyższający wartością import; w tym celu merkantyliści stosowali cła ochronne i popierali zakładanie manufaktur. 30 Władcy i parlamenty ABSOLUTYZM – forma rządów, w której całośd władzy ustawodawczej, sądowniczej i wykonawczej sprawuje władca. Powstanie absolutyzmu było możliwe w tych krajach, gdzie liczące się grupy społeczne poparły wzmocnienie władzy królewskiej. Absolutyzm pozbawiał je co prawda własnej reprezentacji politycznej, ale w zamian oferował wiele korzyści. Paostwo oparte na biurokracji i armii dawało szansę na ominięcie barier stanowych dzięki karierze wojskowej albo urzędniczej.

Absolutyzm we Francji Zapoczątkowany działalnością słynnego Kardynała Richelieu, który rozprawił się z opozycją, zwiększył kompetencje urzędników i wpływ paostwa na gospodarkę. Szczytowy okres francuskiego absolutyzmu przypadł na panowanie Ludwika XIV (1638-1715). Politykę merkantylizmu w kraju prowadził Jean Baptiste Colbert. Cechy absolutyzmu we Francji:     

Polityka merkantylizmu Rozbudowa armii zaciężnej Ekspansja na zewnątrz Rozbudowa dworu Rozbudowa i scentralizowanie biurokracji

Absolutyzm w Prusach Ukształtował się za panowania Fryderyka Wilhelma I (1688-1740). Cechy absolutyzmu w Prusach:  2/3 budżetu przeznaczone na rozwój armii (militaryzm pruski)  Szlachta na stanowiskach oficerskich i w urzędach w zamian za poparcie władzy  Biurokracja

Page 3

Historia – Rozdziały 27-32  Kameralizm (nadrzędny cel polityki gospodarczej paostwa stanowy pełne wykorzystanie zasobów ludzkich i zdolności produkcyjnych w celu zwiększenia dochodów władcy; odmiana merkantylizmu)  Ekspansja na zewnątrz  Brak mecenatu, rozbudowy dworu

Absolutyzm w Rosji Twórca: Piotr I Wielki (1672-1725) Cechy absolutyzmu Rosyjskiego:         

Wprowadzenie licznych reform Armia zawodowa wzorowana na wzór Prus Zniesienie Dumy Bojarskiej Władca stał na czele Kościoła Absolutyzm oparty na szlachcie urzędniczej Ograniczenie praw mieszczan Uprzywilejowanie szlachty Podział kraju na gubernie Polityka merkantylizmu

PARLAMENTARYZM- forma rządów w paostwie, w którym pochodzący z wyborów parlament stanowi prawo i kontroluje władzę wykonawczą.

Parlamentaryzm w Anglii Władcy: Henryk VIII, Elżbieta I Wielka <= dynastia Tudorów // dobra współpraca z parlamentem, mądrzy, rozsądni władcy Jakub I Stuard, Karol I <= dynastia Stuardów // nie zwoływanie obrad parlamentu Karol I został obalony przez Armię nowego Wzoru pod dowództwem Olivera Cromwella, króla ścięto. 1649-1660 Anglia republiką Powrót do ustroju parlamentarnego – na tron wchodzi Karol II, następnie Jakub II, którzy nie uczyli się na błędach przodków – ponowne obalenie władcy w trakcie chwalebnej rewolucji w 1688. W 1689r. na tronie zasiada Wilhelm Oraoski. Parlament w Anglii – Izba Gmin | Izba Lordów 31 Czym była reformacja? 31 X 1517 – wystąpienie Marcina Lutra, publikacja 95 tez przeciwko odpustom.

Page 4

Historia – Rozdziały 27-32 Kościół Wielka Schizma Wschodnia 1054 r. Kościół Zachodni – 1517r. Kościół Wschodni Katolicyzm Protestantyzm

protestantyzm

luteranizm kalwinizm

Reakcja Kościoła katolickiego na reformację.

Reakcja kościoła  Reforma wewnętrzna – sobór trydencki 1545 – 1563  Walka z reformacją: inkwizycja, Indeks Ksiąg zakazanych Oceo znaczenie soboru trydenckiego: W trakcie trwania soboru trydenckiego omawiano zarówno kwestie wiary (dogmaty), jak i sprawy organizacji Kościoła. Sprecyzowano dogmaty i liturgię katolicką; ustalono obowiązujących wiernych wyznanie wiary, które znalazło swój wyraz w Katechizmie rzymskim, przeznaczonym dla ludu. Zakooczył się spór o miejsce papieża w hierarchii społeczności katolickiej. Sobór trydencki podkreślił autorytet i władzę papieża, jako głowy zhierarchizowanej organizacji kościelnej. Ograniczono nadawanie beneficjów, zwiększono dyscyplinę wśród kleru (nałożono obowiązek nadsyłania sprawozdao o stanie diecezji, wizytacji parafii i organizowania synodów diecezjalnych), rozpoczęto organizowanie seminariów w celu kształcenia duchownych. Ustalono szczegółowy tryb cenzury kościelnej i opracowywania Indeksu Ksiąg Zakazanych. Uchwały soboru trydenckiego zatwierdził papież Pius IV, co dodatkowo podkreśliło wyższośd papiestwa nad soborem. Sobór trydencki z racji podjętych uchwał miał przełomowe znaczenie w dziejach Kościoła. Zapoczątkował okres kontrreformacji, zwany też okresem reformy katolickiej. KONTRREFORMACJA- działania Kościoła katolickiego podjęte od poł. XVI w. w celu obrony katolicyzmu i zwalczania reformacji; kontrreformacja polegała na reformach Kościoła, zmierzających do przedstawienia jasnej doktryny, usunięcia nadużyd, zwiększenia władzy papieża oraz podniesienia poziomu intelektualnego i moralnego duchownych; oznaczała też ofensywę katolicyzmu realizowaną

Page 5

Historia – Rozdziały 27-32 za pomocą misji, szkolnictwa, sztuki, sądów inkwizycyjnych, jak również przez popieranie władców katolickich oraz inspirowanie wojen przeciwko protestantom.

Rysunek 1 - wyznania protestanckie - różnice, podobieństwa

Inkwizycja- instytucja Kościoła katolickiego powołana na przełomie XII i XIII w. do wykrywania i karania heretyków. Konflikty nowożytnej Europy. 1. Wojny religijne w Niemczech zakooczone pokojem w Augsburgu (1555r.) wg zasady czyj kraj, tego religia. 2. Wojny religijne we Francji zakooczone edyktem nantejskim w 1598r. Hugenoci – wyznawcy kalwinizmu we Francji

Page 6

Historia – Rozdziały 27-32 23/24 VIII 1572r. – noc św. Bartłomieja

Page 7