2008
Sprawdzian nr 1- WOS
1. Formy życia publicznego w społeczeostwie obywatelskim (partie polityczne, związki zawodowe, stowarzyszenia, fundacje) Partia polityczna - organizacja społeczna o określonym programie politycznym, mająca na celu jego realizację poprzez zdobycie i sprawowanie władzy lub wywieranie na nią wpływu. Partie w polskim parlamencie – Platforma Obywatelska, Prawo i Sprawiedliwośd, Sojusz Lewicy Demokratycznej, Polskie Stronnictwo Ludowe, Socjaldemokracja Polska, Partia Demokratyczna. Związek zawodowy - masowa organizacja społeczna zrzeszająca na zasadzie dobrowolności ludzi pracy najemnej. Podstawowym zadaniem związków zawodowych jest obrona interesów pracowników i działanie na rzecz poprawy ich sytuacji ekonomicznej i społecznej. Przykłady związków zawodowych: Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Solidarnośd, Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Policjantów, Ogólnopolski Związek Zawodowy Lekarzy Stowarzyszenie - organizacja społeczna (zrzeszenie) powoływana przez grupę osób mających wspólne cele lub zainteresowania. Przykłady: MONAR, Stowarzyszenie Filmowców Polskich, Stowarzyszenie Obrooców zwierząt. Fundacja - forma prawna organizacji pozarządowej, której istotnym substratem jest kapitał przeznaczony na określony cel oraz statut zawierający reguły dysponowania tym kapitałem. Fundacje są po stowarzyszeniach w Polsce drugą co do popularności formą prawną wśród organizacji pozarządowych. Przykłady: Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy, Fundacja Polsat, Fundacja Dzieci Niczyje. 2. Opinia publiczna - to ogół poglądów członków społeczeostwa lub jego znaczniejszych odłamów na sprawy stanowiące w danym momencie przedmiot ogólnego zainteresowania. Badaniem opinii publicznej zajmuje się socjologia za pomocą metod statystycznych, zwłaszcza sondaży. W Polsce badaniem opinii publicznej zajmują się: CBOS – Centrum Badania Opinii Społecznej, OBOP – Ośrodek Badania Opinii Publicznej. 3. Mass media – środki masowego przekazu, np.: telewizja, radio, prasa, Internet, nośniki danych; funkcje mass mediów: informacyjna, edukacyjna, rozrywkowa, kulturotwórcza, opiniotwórcza, kontrolna. Dlaczego media nazywamy czwartą władzą? Siła mediów jest tak wielka, że może kształtowad społeczeostwa i politykę. Poza tym spełniają funkcję kontrolną poprzednich trzech władz, aby nie dochodziło do nadużyd i korupcji. 4. Współczesne ruchy społeczne Anarchizm – krytykowanie stosunków kapitalistycznych i paostwa liberalnego. Feminizm – koniecznośd społecznego, ekonomicznego, politycznego i kulturowego wyzwolenia kobiet. Pacyfizm – naczelnym zadaniem jest propagowanie pokoju, potępienie wojny i przemocy.
1|Strona
2008
Sprawdzian nr 1- WOS
Ekologizm - jest zestawem idei, wartości i poglądów będących podstawą budowania aktywnego i otwartego społeczeostwa obywatelskiego, rozwijającego się zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju i respektującego prawa człowieka. 5. Zagrożenia dla współczesnej demokracji
Dyktatura większości Nietolerancja Brak szacunku dla prawa Patologie władzy Nepotyzm
6. Pojęcie paostwa Paostwo - polityczna, suwerenna, terytorialna i obligatoryjna organizacja społeczeostwa. Organizuje i koordynuje prace dużych grup społecznych. 7. Funkcje paostwa Funkcja paostwowa – całokształt działalności prowadzonej przez paostwo w określonych dziedzinach życia społecznego. Funkcja zewnętrzna – aktywnośd paostwa na arenie międzynarodowej. Funkcja wewnętrzna – zapewnienie porządku i bezpieczeostwa wewnątrz paostwa. Funkcja prawodawcza – polega na tworzeniu przez paostwo systemu prawnego obowiązującego na danym terytorium. Funkcja porządkowa – polega na podejmowaniu przez właściwe organy paostwa działao mających na celu zapewnienie ładu i porządku publicznego oraz wymuszenie przestrzegani przepisów prawa. Funkcja administracyjna – polega na tym, że określone ograny paostwowe zarządzając odpowiednimi dziedzinami życia publicznego. Funkcja gospodarczo – organizatorska – polega na organizowaniu gospodarki i oddziaływaniu na nią przez paostwo. Funkcja socjalna – dążenie paostwa do zapewnienia obywatelom minimum egzystencji. Funkcja kulturalna – obejmuje działalnośd w zakresie budowy i koordynacji systemu oświaty, promowanie kultury, ochronie zabytków. 8. Pojęcie władzy Władza - zdolnośd wydawania i egzekwowania decyzji, jednym z najważniejszych rodzajów władzy społecznej jest władza polityczna. 9. Patologie władzy
2|Strona
Sprawdzian nr 1- WOS
2008
Korupcja – przekupstwa urzędników paostwowych, płatna protekcja, wykorzystywanie środków publicznych oraz handel wpływami, destabilizuje instytucje paostwa. Nepotyzm – obsadzanie kierowniczych stanowisk w paostwie osobami wywodzącymi się z bliższej lub dalszej rodziny przywódcy paostwa lub innego wysokiego dostojnika paostwowego. Partykularyzm – dochodzi do niego wówczas, gdy ośrodki decydenckie nie uwzględniają całokształtu interesów określonego społeczeostwa czy paostwa, ignorując potrzebę jego harmonijnego rozwoju kulturalnego, gospodarczego, itp. 10. Historyczne i współczesne formy paostwa Monarchia despotyczna – władca posiadał nieograniczoną władzę, był właścicielem wszystkich ziem w paostwie, ustalał prawa którym sam nie podlegał, dowodził armią, stanowił funkcję najwyższego kapłana. Monarchia patrymonialna – paostwo stanowiło ojcowiznę przekazywaną przez władcę synowi lub synom, władca jest najwyższym sędzią, panem i ojcem swych poddanych. Monarchia absolutna – władza sądownicza, ustawodawcza i wykonawcza skupiona w rękach władcy. 11. Wybrane modele ustrojowe współczesnych paostw demokratycznych System prezydencki (Stany Zjednoczone) - dokument określający pozycję poszczególnych instytucji ustroju politycznego – Konstytucja, prezydent posiada szeroki zakres uprawnieo System parlamentarno – gabinetowy (Wielka Brytania) – nie posiada konstytucji, obowiązują prawa stanowe, parlament podzielony na Izbę Gmin i Izbę Lordów, władzę sprawuje parlament i prezydent, król nie podejmuje żadnych decyzji. System mieszany – władzę sprawuje prezydent i rząd, prezydent powołuje i odwołuje rząd, podpisuje dekrety, jest zwierzchnikiem sił zbrojnych, dwu służbowy parlament wybierany w wyborach. System parlamentarno komitetowy (Szwajcaria) – zasady federalizmu, demokracji bezpośredniej, władza ustawodawcza należy do Zgromadzenia Związkowego, władza wykonawcza sprawowana jest przez Radę związkową, brak prezydenta, konstytucji, rząd formowany jest na zasadzie przyjacielskiego porozumienia. 12. Konstytucja – ustawa zasadnicza będąca prawną podstawą ustroju politycznego i społecznego, jest najważniejszym aktem prawnym, określa relacje między jednostką, a paostwem. Polska konstytucja została uchwalona 2 kwietnia 1997r., zawiera 243 artykuły, poprzedzona jest preambułą (uroczysty wstęp powołujący się na Polskie tradycje historyczne oraz ważne wartości).
3|Strona
Sprawdzian nr 1- WOS
2008
13. Struktura organów władzy Rzeczpospolitej Polskiej a) Władza ustawodawcza: Sprawuje sejm i senat Posłowie i senatorowie wybierani w wyborach traktowani są jako przedstawiciele narodu 4-ro letnia kadencja obu izb Sejm – 460 posłów Senat – 100 senatorów b) Władza wykonawcza: Sprawują: prezydent i Rada Ministrów wybierana przez premiera Bezpośrednio zarządza sprawami paostwa Wprowadza ona w życie prawa i obowiązki obywateli c) Władza sądownicza: Tworzona przez niezawisłe sądy i trybunały Ma możliwości rozstrzygania sporów prawnych Kontroluje zgodnośd działao organów paostwa z prawem i konstytucją 14. Władza lokalna w Polsce Samorząd – forma rządów organizacji wyodrębnionej grupy społecznej, która może dzięki temu decydowad w granicach prawa o istotnych dla siebie sprawach. Trójrzędny podział gmina ( władze gminy: referendum gminne, rada gminy, wójt), powiat ( samorząd powiatu: rada powiatu, zarząd powiat), województwo (organ samorządu wojewódzkiego: sejmik województwa, zarząd województwa) 15. Konkordat – umowa między określonym paostwem, a Stolicą Apostolską normująca stosunki między władzą świecką, a kościelną. ( Polska – 1993 r. podpisanie, 1998r. uchwalenie Konkordatu)
4|Strona