Liefde voor het vak Vroegere wijnbouw op kastelen

‘Wijn met een verhaal smaakt beter’

Mariëlla Beukers bestudeert vroegere wijnbouw in Nederland

Zeg wijn en je denkt aan Frankrijk. Aan Italië, Spanje, Duitsland, Chili of wellicht Zuid-Afrika. Nederland ligt wat minder voor de hand, al heb je hier wel zo’n negentig producenten. Sterker nog: al in de middeleeuwen waren er wijngaarden in ons land, onder andere bij de kastelen Rosendael en Cannenburch en misschien ook wel op landgoed Mariëndaal. Een gesprek met wijnhistorica Mariëlla Beukers.

Tekst: Kees Jansen – Fotografie: Rob Schouten Tijdens het interview legt Mariëlla Beukers een historische plattegrond op een terrastafel van Oranje-Rie Rosendael. Vanaf die plek kijk je uit op het kasteel, de schelpengrot bij de Bedriegertjes en zie je de mogelijke locatie van een vroegere wijngaard. Ze wijst: “Net boven de schelpengrot zou volgens deze kaart een wijnberg zijn geweest. Voor zover bekend waren er hier van eind veertiende tot begin zestiende eeuw wijngaarden. In die periode verpandde Karel van Gelre het kasteel aan Gerrit van Scherpenzeel. Mogelijk lagen ze er langer, tot Jan van Arnhem eind

Volgens een oude kaart bevond zich een wijnberg boven de schelpengrot in park Rosendael

zeventiende eeuw de tuinen van Rosendael opnieuw liet aanleggen.” Beukers haalt veel informatie over wijnen uit boeken en andere archiefstukken, maar vindt het toch het mooiste als ze ter plaatse kan kijken. “Dan krijg je altijd wat extra’s. Ik vind het nuttig om te weten wat de omstandigheden zijn. Wat zijn de achtergronden? Wijn met een goed verhaal kan er zelfs beter door gaan smaken.”

Wijngeschiedenis

Dat Beukers geïnteresseerd is geraakt in de historie van de wijnbouw is niet zo vreemd. “Ik had geschiedenis gestudeerd en hield van wijn, al kon ik een Bordeaux niet van een Bourgogne onderscheiden. In 1995 ben ik een wijncursus gaan doen. Wat me in wijn aanspreekt, zijn de enorme diversiteit en de verhalen die erachter zitten.” In 2007 volgde ze een opleiding tot vinoloog bij de Wijnacademie. Ze leerde er veel over wijnen, wereldwijd. Maar de grote wijnlanden hadden niet zozeer haar belangstelling. “Ik hou meer van de randjes. Van landen en streken waar je het niet verwacht, maar waar wijnbouw al heel lang voorkomt.” De belangstelling voor de historie van het geestrijke vocht in ons land resulteerde uiteindelijk in twee boeken. In 2015 schreef ze samen met Irene de Vette Wijn van eigen bodem, een boek over Nederlandse wijn en wijnbouw, en in 2018 Wijnkronieken, een uitgave over ‘twintig eeuwen Nederlanders en wijn’. Inmiddels is ze begonnen aan een promotieonderzoek naar de geschiedenis van de wijnbouw in Nederland.

Vervalsing

Er zijn volgens Beukers wijnkenners die stellig beweren dat de eerste Nederlandse wijnproductie al in 968 plaatsvond, in Limburg. “Daar is ook wel een oorkonde van, maar dat is waarschijnlijk een vervalsing uit 1138. Gerberga van Saksen, dochter van de eerste Duitse koning Hendrik de Vogelaar, schonk in 968 haar landerijen in onder andere Meerssen aan de Abdij van Saint-Rémi in

Wijnbouw op Mariëndaal en in Openluchtmuseum Sinds enkele jaren worden er op GLKgrond (Wijngoed Mariëndaal) weer druiven verbouwd voor het maken van wijn: www.wijngoedmariendaal.nl. Ook in het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem zal over enige tijd kleinschalige wijnproductie plaatsvinden. Op donderdag 4 juni plantten GLK-directeur Peter van Tweel en museumdirecteur Joop Bergevoet de eerste wijnstokken in de ommuurde tuin naast de witte boerderij. De verwachting is dat de gezamenlijke wijngaard van het museum en GLK in 2023 de eerste dertig flessen met eigen wijn oplevert.

Reims. In die oorkonde staat een keer het woordje vineis (wijngaarden), maar er staat niet vermeld dat die in Meerssen lagen.” Zo ook noemt ze het verhaal dat de Romeinen in ons land al wijngaarden hadden, een mythe. “Ik heb tot nu toe niets gevonden dat duidt op wijnbouw in de Romeinse tijd. Ze hebben hier wel de wijncultuur gebracht, maar de wijn die zij dronken kwam toch echt uit de amfora’s of kruiken die ze zelf meenamen.”

Soms een enkele stok

Zeker is wel dat middeleeuwse kasteel- en landheren wijngaarden hadden, zoals op Rosendael en ook op kasteel Cannenburch in Vaassen. Beukers: “Het waren niet altijd grote percelen. Soms ging het om een enkele stok tegen een zuidmuur. En de opbrengst was bijna zeker voor eigen gebruik. Dat weten we, omdat het meestal geen onderdeel van de landbouw was, maar van de tuin. Ook zou het goed kunnen dat de benaming wijngaard, die je in stukken tegenkomt, hier en daar misleidend is en dat ze van de druiven geen wijn, maar verjus of azijn maakten voor in het eten.”