14 minute read
CORONA
1,5 jaar geleden gingen we de strijd aan met het coronavirus. Onze inspanningen hebben intussen geloond. En de herwonnen vrijheid smaakt naar meer. Maar we moeten voorzichtig blijven, blijven vaccineren en de maatregelen volgen. Hoe ziet de toekomst eruit? Tijd voor een corona-update met vaccinoloog Pierre Van Damme.
STAP VOOR STAP TERUG NAAR HET NORMALE LEVEN, ZONDER JOJO
VACCINEREN, VACCINEREN!
1. Wanneer bereiken we groepsimmuniteit?
Groepsimmuniteit wil zeggen dat het virus geen kans heeft om zich te verspreiden, omdat we met z’n allen voldoende weerstand hebben. In het begin mikten we daarvoor op minstens 70 % gevaccineerden op de hele bevolking. De vaccins zijn zeer goed, maar beschermen niet 100 %. En vooral: het virus werd besmettelijker. Dus stellen we bij naar een vaccinatiegraad van minstens 80-85 % van de bevolking. Met de 1ste dosis bouwen we een dijk. Met de 2de dosis verstevigen en verhogen we die nog eens.
2. We staan al ver en vaccineren intussen kinderen vanaf 12 jaar. Is dat veilig?
Het coronavirus gaat nu vooral rond in de leeftijdsgroep 10-29 jaar. Dat is logisch, zij zijn (bijna) niet gevaccineerd. Ze worden zelf misschien niet zwaar ziek, maar ze houden de virusverspreiding in stand. Als we ervoor zorgen dat een groot deel van die leeftijdsgroep ingeënt is, kunnen ze weer op een normale manier naar school. Da’s heel belangrijk voor de mentale gezondheid van de jongeren, die een moeilijke tijd achter de rug hebben. Ja, ook voor kinderen is het vaccin veilig. Op die groep werd voldoende getest. Bij het Pfizervaccin – het enige dat voor hen in aanmerking komt op dit moment – kan een soort hartspierontsteking optreden. Maar dat is echt zeer zeldzaam, niet dodelijk en heel goed te behandelen. Intussen heeft Europa ook het Modernavaccin goedgekeurd voor jongeren.
3. Verdwijnt het coronavirus als we (bijna) allemaal gevaccineerd zijn?
Het virus zal blijven rondgaan. Omdat niet overal ter wereld wordt gevaccineerd zoals in Vlaanderen. Bovendien vaccineren we tot hiertoe vanaf 12 jaar. Onder die leeftijd kan het virus zich dus nog verspreiden. Waarschijnlijk moeten we leren leven met het coronavirus. Alleen verwachten we dat het in de toekomst qua ziektelast vergelijkbaar wordt met een griepvirus of zelfs een banale virale infectie kan worden.
4. Kan ik nog besmet geraken met corona na 2 vaccindosissen?
Ook na 2 vaccins is het nodig om de maatregelen te blijven toepassen. Het duurt nog even voor er groepsimmuniteit is. Net zoals alle andere vaccins, biedt het coronavaccin geen 100 % bescherming. Met andere woorden: je kan na je vaccins nog in contact komen met het coronavirus, korte tijd drager zijn van het virus en dus anderen besmetten. Al is die kans veel kleiner wanneer je gevaccineerd bent. Want hoe meer gevaccineerden, hoe minder het virus kan rondgaan en hoe kleiner de kans om als gevaccineerde het virus op te lopen. We mogen ons echt gelukkig prijzen dat we in ons land al zo ver staan met de vaccinatie. Het goede nieuws: 2 dosissen van het vaccin (Pfizer, AstraZeneca of Moderna) beschermen zéér goed tegen de ernstige vorm van corona die je kan krijgen als gevolg van de zeer besmettelijke
deltavariant. Van het vaccin van Johnson & Johnson wordt dit ook verwacht.
5. Is een 3de prik nodig?
Die studies lopen. Onder andere bij kankerpatiënten, mensen met een transplantatie, nierdialysepatiënten ... maar nadien uiteraard ook bij 'gezonde' mensen. We kijken of een 3de vaccindosis extra bescherming geeft. Alles ligt klaar om die 3de prik uit te rollen, als het nodig is. Heeft alleen de kwetsbare bevolking een 3de prik nodig? Dan werken we via de huisarts en misschien ook via de apotheek. Geven we de hele bevolking een 3de dosis? Dan blijven (enkele) vaccinatiecentra langer open.
6. Ben je met het coronavaccin ook beschermd tegen de griep?
Neen! Het griepvirus is een totaal ander virus dan het coronavirus. Het coronavaccin beschermt tegen COVID19-stammen, maar zeker niet tegen griepvirussen. Met een prik bij de huisarts moeten we ons maximaal beschermen tegen de griep. Eerst de kwetsbaarste mensen en pas nadien de gezonde mensen die kiezen voor een griepvaccin.
WAT BRENGT DE TOEKOMST?
1. Deze zomer was al veel mogelijk. Wanneer kunnen we echt terug naar het leven van vóór corona?
Stap voor stap. Een jojo-situatie wil je vermijden: versoepelen, dan weer verstrengen. Mentaal is dat zwaarder. We houden ons hart vast voor september, wanneer mensen terugkomen van vakantie en de scholen en bedrijven weer opstarten. We hebben al zoveel goede inspanningen geleverd, maar we mogen absoluut nog niet alle remmen loslaten. Het is niet ondenkbaar dat we pas in de lente van 2022 het 'gewone' leven weer volledig oppikken. Er kan gelukkig al veel. We kunnen zo goed als iedereen zien die we willen zien, gaan eten, een uitstapje doen, op reis gaan. Een knuffel
VERTROUW OP VACCINS
Vaccins zijn er niet alleen om je te beschermen tegen het coronavirus. Er zijn ook vaccins voor vele andere virussen, bacteriën en infectieziekten.
Wist je dat?
• Wie als kind alle vaccinaties krijgt, maakt antistoffen aan voor meer dan 12 verschillende ziektes. Denk aan bof, rubella, mazelen, kinkhoest of tetanus. • Wanneer genoeg mensen zich tegen een ziekte laten vaccineren, wordt groepsimmuniteit opgebouwd: de ziekte kan zich niet meer verspreiden. Zo werd polio bijna wereldwijd uitgeroeid. Met een vaccin bescherm je dus jezelf én anderen die zich niet kunnen laten vaccineren. • Sommige vaccins werken levenslang (bijvoorbeeld gele koorts), bij andere vaccins nemen de antistoffen na een tijdje af en is een herhalingsvaccin nodig (bijvoorbeeld tetanus). • Bij de meeste vaccins kan je wat bijwerkingen krijgen, zoals koorts, roodheid en pijn op de injectieplaats, spierpijn, hoofdpijn … Dit is perfect normaal! Die effecten gaan vanzelf voorbij. Is de reactie erger of ben je ongerust? Vraag je huisarts om raad. • Sommige vaccins zijn gemaakt van geïnactiveerde ziektekiemen, andere bevatten de genetische code van de ziekte of een speciaal eiwit dat je immuunsysteem activeert en traint. • De meeste vaccins zijn gratis in
België, zeker als je het basisvaccinatieschema van de overheid volgt.
Ook herhalingsinentingen voor difterie, tetanus en kinkhoest zijn gratis, net zoals het griepvaccin voor bewoners van woonzorgcentra. Sommige vaccins, zoals reisvaccins, betaal je zelf. Maar ons ziekenfonds geeft je een terugbetaling tot 25 euro.
Volg je vaccinaties op
Het is belangrijk om je vaccinaties goed op te volgen. Controleer zeker of jij en je kinderen alle nodige vaccinaties hebben gekregen. Kijk zelf na welke vaccins je hebt gekregen op
www.myhealthviewer.be.
tussen 2 gevaccineerden kan in principe. Maar het is beter om daarmee te wachten tot het virus bijna niet meer rondgaat. Ik vertrouw erop dat we elkaar een fijne kerst en een gelukkig nieuwjaar kunnen wensen met een welgemeende knuffel.
2. Welke coronamaatregelen zullen blijven?
Zolang je niet weet of je samenzit met mensen die gevaccineerd of een negatieve PCRtest hebben, kan je bepaalde maatregelen niet loslaten. De afstand en het mondmasker bijvoorbeeld. Ik pleit ervoor om het mondmasker te behouden op plaatsen waar we dicht op elkaar zitten, zoals het openbaar vervoer. Je houdt zo ook andere virussen tegen, dus dat is helemaal niet gek. Meer nog, het is gezond verstand.
3. Zullen de coronatesten op termijn verdwijnen?
Dat hangt volledig af van de viruscirculatie. De bedoeling van het vaccineren is dat tests op den duur uitzonderlijk worden.
4. Is een zelf- of sneltest betrouwbaar, ook als je gevaccineerd bent?
Een PCR-test heeft de voorkeur, die is het betrouwbaarst. Waarom? Een PCR-test pikt iets vroeger de infectie op dan gelijk welke andere test. Zéker bij iemand die al gevaccineerd is. Die heeft meer kans dat een zelf- of sneltest zegt dat het veilig is, terwijl hij/zij eigenlijk wél besmet is. Een vals negatief restulaat dus. Door het vaccin ligt je virale lading namelijk minder hoog en kan je een infectie of besmetting missen met zo’n sneltest.
VRAGEN OVER VACCINS OF HET VACCINATIESCHEMA?
Neem contact op met je huisarts of surf naar www.bondmoyson.be/vaccinaties. Alle info over het coronavaccin vind je op www.bondmoyson.be/coronavaccin. Op www.laatjevaccineren.be vind je ook altijd betrouwbare info.
Evelien (30) is een levendige madam. Niets aan haar sprankelende verschijning doet vermoeden dat ze een tijd geleden kampte met een zware depressie. Of dat ze vandaag soms nog vecht tegen angsten en donkere gevoelens. “Ik ‘zie’ er niet depressief uit en voel me vandaag ook goed. Maar dat is het nu net: je ziet het niet altijd aan mensen.”
EEvelien was als tiener al kwetsbaar. “Maar ik groeide op in een milieu waarin psychische problemen niet bestonden. Dat was voor ‘mensen die aandacht zochten of niet wilden werken’”, vertelt ze.
5 JAAR ELKE OCHTEND EN AVOND EEN PILLETJE
“Rond mijn 17de schreef mijn huisarts me voor het eerst Xanax voor. Ik voelde hoe het was om rustiger te zijn, om niet constant met angst te leven. Dat ene doosje evolueerde uiteindelijk naar elke ochtend én avond een pilletje en een extra doosje voor paniekaanvallen. Ik vroeg aan mijn huisarts of dat wel oké was, maar die zag er geen graten in.” “Als je weet dat je zulke medicatie maximaal 12 weken lang mag nemen … ik nam ze 5 jaar door. Op het einde slikte ik ook antidepressiva, die de foute bleken te zijn. Allemaal tussen mijn 17 en 23 jaar, wanneer je hersenen volop ontwikkelen”, zucht Evelien.
HET BREEKPUNT
“Rond mijn 20ste ging ik alleen wonen. En ik zocht hulp bij een psycholoog. Ik werkte als kinderbegeleidster, maar werd op een bepaald moment opgemerkt door een politica. Zij vroeg om voor haar te werken. Ze gaf me vertrouwen en geloofde in mij. Iemand die me opbouwde in plaats van me af te breken: dat was me totaal onbekend. Ik werkte keihard, ik wou dat ook. Maar ik merkte dat ik het zwaar kreeg. Ik probeerde me lang sterk te houden, tot het niet meer ging.”
“Gelukkig kwam ik de juiste psychiater tegen. Die liet me meteen stoppen met de medicatie. Kort nadien pleegde een van mijn beste vrienden zelfdoding. De week erna ondernam een andere vriendin een poging, die niet lukte. Dat was mijn breekpunt. Maar tegelijk een klik: ik besefte dat ik misschien de volgende was, als ik me niet liet helpen. De dood van mijn vriend David zorgde er in zekere zin voor dat ik er vandaag nog ben.”
INTENSE TIJD TIJDENS OPNAME
“Ik werd opgenomen in het ziekenhuis met ‘psychische decompensatie’. Ik kon niet meer. Zo simpel was het. Ik kreeg toen voor het eerst de diagnose: borderline persoonlijkheidsstoornis, obsessief compulsieve stoornis (OCD) en paniekstoornis. Ik kreeg de juiste antidepressiva en die neem ik vandaag nog. Depressie is bij mij de uiting van een dieperliggend probleem.”
"Maar wat nadien? Mijn psychiater begon plots over een psychiatrisch ziekenhuis. Ook al maakte dat me bang, terugkeren naar het 'gewone' leven leek me nog angstaanjagender. Ik belde uiteindelijk naar mijn bazin en vroeg of ze het erg zou vinden mocht ik me een half jaar laten opnemen. Ze reageerde zeer begripvol – ik weet dat niet iedereen op zoveel begrip kan rekenen."
“Het was intensief: de hele dag therapie. Je zit er dieper dan ooit. Pas dan kan je weer opbouwen. Sommige zaken zijn een waas of kan ik me nu niet voorstellen. Maar die opname was de beste beslissing van mijn leven.”
Evelien Chiau
30 JAAR
HOUDT VAN BABYSITTEN EN BRUSSEL VERKENNEN
PSYCHOACTIEVE MEDICATIE: WANNEER WEL, WANNEER NIET?
Medicatie kan een ondersteuning zijn bij de behandeling van depressie of psychische kwetsbaarheid. Alleen worden antidepressiva in België te snel en te lang voorgeschreven. Eigenlijk is een aanpak zónder medicatie vaak de juiste start. Pas als alle andere oplossingen niet genoeg effect hebben, kan medicatie een uitweg bieden.
Antidepressiva
• zijn niet aanbevolen bij een lichte tot matige depressie. Begeleide zelfhulp, groepsprogramma’s of therapie zijn een 1ste reddingsboei. Net als een vaste structuur in je dag, een goede slaaphygiëne en het plannen van activiteiten. • kan je combineren met therapie bij een ernstige depressie. • hebben een wetenschappelijk bewezen effect bij de behandeling van chronische depressies (meer dan 2 jaar). Dan is medicatie aangewezen. • kunnen deel uitmaken van een behandeling, maar zijn geen wondermiddel.
Ze nemen een deel van de zwaarte weg, waardoor het makkelijker is om in therapie aan bepaalde zaken te werken.
Overleg zeer goed met je dokter of antidepressiva een oplossing zijn. Is die medicatie nodig? Neem ze altijd zoals voorgeschreven. En bouw nooit op eigen houtje af.
GEDRAG AANPAKKEN
Het knaagt bij Evelien dat het etiket ‘depressie’ soms te snel geplakt wordt. “Dat is makkelijk. Noem het een depressie. Maar wat mij stoort, is dat er niet verder wordt gekeken. Zeggen dat iemand depressief is, die 2 maanden thuis zetten en 5 keer naar de psycholoog sturen, en hop, verdergaan. Dat lost niets op!”
Anderzijds helpt het label haar zelf vreemd genoeg wel. “Ik kon alles plaatsen. Ik wist eindelijk vanwaar mijn gedrag kwam. Dat hielp om dat gedrag aan te pakken. Merk ik nu dat ik de keuken opruim en de kast 3 keer opentrek om de potjes te rangschikken, dan weet ik hoe laat het is en kan ik misschien voorkomen dat ik verder wegglijd.”
GEEN CLICHÉS AUB!
Maar wat is een depressie precies? Hoe voelt dat? “Dat is voor geen 2 personen gelijk. Ik ben dan op, ik kan niet meer. Ik wil alleen zijn. Ik wil niet getroost worden, maar rust vinden. Ik wil in mijn bed liggen en naar series kijken”, weet Evelien.
“Eigenlijk moet ik vroeger ingrijpen, en dat doe ik nu meestal. Gaat het bergaf, dan probeer ik zoveel mogelijk zelfzorg in te bouwen. Soms laat ik het te ver komen en dan moet ik erdoor. Kom dan niet af met clichés als ‘ga sporten, dat doet je goed’. Dat kán ik dan niet. Op het moment dat ik daar zit, is het al te laat.”
BLIJVEN PRATEN
Hoe kruipt ze uit haar put? “Ik zie sowieso geregeld mijn psycholoog. Ja, ook als het goed gaat. Want ik weet dat de drempel veel hoger is als het niet goed gaat om er pas dan over te praten. Zo laat ik het minder snel escaleren”, weet Evelien.
“Hij benoemt het probleem ook. En zo kan ik het makkelijker aanvaarden. 2 jaar geleden zat ik nog eens enkele maanden thuis met een depressie. Toen ging het niet goed, maar ik heb niet meer zo lang gewacht. Ik leer nu sneller hoe ik eruit moet geraken.”
MASKER OPZETTEN, THUIS INSTORTEN
Aan het taboe rond depressie en psychische kwetsbaarheid bij jongvolwassenen – ja, zij die in de fleur van hun leven zijn – is veel werk. “Ik ‘zie’ er ook niet depressief uit hé? Als je depressief bent, denken mensen dat je er sowieso wenend bijloopt of triest uitziet. Ook al is daar niks mis mee, toch is het doorgaans niet hoe depressie eruitziet”, zegt Evelien ferm.
“Depressie kan in ieder van ons zitten. Je kan je perfect goed houden voor een vergadering en thuis instorten. Tot net voor mijn opname heb ik gewerkt en mijn collega’s hadden niets door. ‘Van jou hadden we dat nooit verwacht’, zeiden ze. Ook vrienden vielen uit de lucht.”
“Durf de persoon in kwestie aan te spreken. Ik was op korte tijd heel mager geworden. Het gevolg? Alleen maar geroddel. Vraag mij gewoon wat er scheelt! Als ik iets niet wil zeggen, geef ik dat aan. Behandel iemand met een depressie niet anders. Het blijft dezelfde persoon. Erken gewoon hoe moeilijk die het heeft.”
WENEND OF TRIEST RONDLOPEN? DAT IS DOORGAANS NIET HOE DEPRESSIE ERUITZIET.
DIPJE OF DEPRESSIE?
Natuurlijk is niet elk dipje meteen een depressie, geeft Evelien mee. “Bij een dipje kan je er de volgende dag vaak weer tegenaan. Bij een depressie níét. Iedereen voelt zich weleens een dag slecht. Maar bij een depressie wordt het niet beter.”
"Voor mij klinken heel wat ‘problemen’ ook vaak als menselijk gedrag. Mensen die zeggen: ‘ik herken dat, ik heb ook een beetje OCD’ … ga weg. Door het te banaliseren maak je het niet beter. Je zegt toch ook niet ‘ik heb een beetje kanker’?
MEDICATIE? JA, ENKEL MÉT THERAPIE
Laat je helpen, dat is de boodschap die Evelien wil meegeven. “Maar wees voorzichtig met medicatie! Persoonlijk vind ik dat iedereen die start met antidepressiva moet opgevolgd worden door een psychiater. Geen verwijt naar de huisartsen, maar bij hen haal je toch ook geen voorschrift voor chemotherapie?
“Er is veel te weinig controle op psychoactieve medicatie. Ik ken iemand die nooit een psychiater zag en toch medicatie neemt. “Niet nodig, ik ben goed met die pilletjes’, zegt hij. Maak therapie toegankelijker. Want dat is op lange termijn veel effectiever dan antidepressiva. Ik vind eigenlijk dat je geen medicatie zou mogen nemen zonder therapie. Zeker bij het opstarten, zouden die 2 moeten samenlopen. Maar dan moet therapie sneller beschikbaar zijn en moeten de wachttijden verdwijnen.”
Zit je met vragen over zelfdoding, dan kan je terecht bij de Zelfmoordlijn op het gratis nummer 1813 en op www.1813.be.