04
herfst
2014
Helden! Het buitenblad voor stoere kinderen.
Welke vogel roept zijn eigen naam? Koeien:
Grote, lieve... vreetza
Noa: stampen, springen, kken!
Met wie maakt Noa een praatje in de wei? En wie springt er met haar mee?
Hallo
POST
Al gezien?
buiten helden
Heb je deze berichtjes al gezien? We deelden ze met jullie via blog/social media. De favorieten zijn deze:
Hoi BuitenHeld! Heb je al zin in de herfst? Lekker
Wij raapten alvast wat blaadjes op en pakten een pot verf, om de blaadjes om te toveren in kleine beestjes! Muizen, stekelvarkens... met een beetje fantasie kun je er van alles van maken!
buiten helden
op zoek naar kastanjes en mooie blaadjes om binnen mee te knutselen? Of stampen in de plassen met je regenlaarzen aan? Wij vinden de herfst een heel goed seizoen om buiten te spelen. Jij ook?
Veel plezier!
In deze Buiten!
Ken je onze website al? Kijk ook eens op
POST...............................................................................................2
WWW.BUITENHELDEN.NL
WINNEN.................................................................................. 3 NOA.................................................................................................4 VLEKKEN TEKENEN..............................................6 HOE ZIT DAT? KOEIEN....................................... 7 MAKEN: BLAADJESSLINGER....................8 DOE PAGINA......................................................................9 STOOFPEERTJES......................................................10 HOE ZIT DAT? GRUTTO .................................11 LEZEN: PAK ME DAN ....................................... 12 BUITEN SPELEN....................................................... 13 EVEN WETEN............................................................... 14 ER OP UIT........................................................................... 14 BOEKEN, FILMS 15 BUITEN! NR.&4 APPS / 2014................................ /2
Kastanjes! Met wat macaroni maak je er ook een schildpad van!
Tipje!
voor interviews, blogs tips en knutsels!
Wist je dat hommels gek zijn op onder andere salie? Zet eens een pot op het balkon of plant salie in de tuin! En dan lekker hommels kijken!
Volg je ons al op twitter/Facebook?
Colofon
Winnen!
Buiten! is een uitgave van Stichting Bomen Over Leven en valt onder het lidmaatschap* BuitenHelden. Niets uit deze uitgave mag zonder toestemming gekopieerd worden. Inkomsten uit Buiten! worden door bovengenoemde stichting ingezet voor natuurbehoud en educatie. Redactie: Hanneke van der Meer, Tiny van der Meer Vormgeving: Somoiso Tekeningen/fotografie: Hanneke van der Meer, sxc.hu Met dank aan:
Noa Tovervijver DIT BOEK KUN JE WINNEN!
Alle kinderen en ouders die Buiten!
Het vrolijke meisje Noa heeft haar
willen lezen en iedereen die
eigen, kersverse prentenboek
BuitenHelden helpt groeien.
gekregen! En jij kunt het winnen! Beleef Noa’s avontuur in de won-
Drukwerk:
derlijke vijver met haar mee!
EditooPro, Arnhem
r. Regen? Dat is er genoeg gevallen deze zome was den nHel Buite onze van l Maar voor een aanta , warm was het Want eem. probl dat helemaal geen te mee r lekke om er modd oel heleb ĂŠn er was een kliederen!
Post/redactie Buiten! Magdalenastraat 30 3512 NH - Utrecht email: buiten@somoiso.nl *lidmaatschap BuitenHelden betreft een donateurschap, donateurs ontvangen Buiten! van Stichting Bomen Over Leven.
Winnen? Dat is heel makkelijk! Je stuurt gewoon een berichtje met een verhaal, tekening, foto of knutsel naar Buiten! Stuur je brief/mail/tekening naar buiten@somoiso.nl of naar ons postadres: Magdalenastraat 30,
facebook.com/ buitenhelden
twitter.com/ buitenhelden
www.buitenhelden.nl
3512 NH, Utrecht. BUITEN! NR. 4 / 2014 / 3
NOA
In de wei Noa heeft haar laarzen aangetrokken. Ze stampt er eens flink mee op de straat. Ja hoor, die zitten prima! Een eindje verderop is het grote weiland. Noa rent er heen, zo hard als ze kan!
In het weiland staan een paar grote koeien. Bruin met wit zijn ze. En één van hen heeft zwarte vlekken. Noa weet niet welke ze nou mooier vindt. Ze zijn eigenlijk allemaal even leuk. De koeien kijken Noa nieuwsgierig aan. Wat komt dat rare, kleine meisje met die grote laarzen hier nou doen? Maar daar komen ze snel achter. Noa wil de koeien allemaal even aaien. ‘Hoi grote vriend’, zegt ze. ‘Kom jij eens een beetje dichterbij! Dan kan ik even over je neus kriebelen!’ Oe! Dat vindt de grote koe wel lekker. Geduldig blijft hij staan terwijl Noa hem met haar kleine vingertjes op zijn kop kriebelt. ‘Tjonge’, denkt de koe, ‘je zult maar zulke kleine vingertjes hebben!’ Hij kijkt eens naar zijn eigen poten. Die zijn een stuk groter. Dat is wel handig in zo’n hobbelig weiland. Met die grote poten kan hij tenminste stevig
TIP:
Het eerste prentenboek van Noa is nu verkrijgbaar! Je kunt Noa Tovervijver bestellen via www.somoiso.nl.
BUITEN! NR. 4 / 2014 / 4
blijven staan. Ineens is het kriebelhandje
wel met je mee’, zegt Noa. ‘Dan kijken we
door die mooie laarzen? Dan kukelt Noa
verdwenen. Noa is verder gehuppeld en
wie er het makkelijkst over een greppel
ineens in de greppel. Ze landt met haar
aait de andere koeien ook even.
kan springen!’ Dat vindt Haas een goed
billen in het zachte gras. In het zachte
idee. Springen kan hij als de beste en van
en natte gras! Haar hele achterkant is
Plots ziet Noa iets in het gras zitten. Het
Noa wint hij het natuurlijk met gemak!
kletsnat. Tja. Tegen natte billen helpen
is bruin. Het heeft flinke oren. En een
Noa en Haas gaan samen op het randje
laarzen natuurlijk niet. Haas giechelt. En
fluffig staartje aan de achterkant. Nou
van een greppel zitten. ‘Klaar?’, roept
een stukje verderop loeien de koeien. Die
zeg, daar zit zomaar een haas! En hij kijkt
Noa. ‘Drie! Twee! Een! Start!’
hebben heus wel gezien dat Noa onderuit
haar nieuwsgierig aan. Haas vraagt zich
ging. Noa laat zich achterover vallen en
ook af wat zo’n klein meisje nou in zijn
Noa en Haas springen zo hoog en zo
rolt giebelend door het gras. ‘Kom je ook,
weiland doet. Noa gaat op haar hurken
ver als ze kunnen. Met sierlijke bogen
Haas?’, zegt ze. ‘Springen kun jij heel
zitten. ‘Hoi haas!’, zegt ze. ‘Heb je zin om
schieten ze over de greppel. Haas moet
goed, maar rollen door het gras is ook
even met me te spelen?’ Haas kijkt ver-
toegeven dat Noa voor een meisje best
leuk. En daar ben ik toevallig heel erg
baasd. Spelen? Met een meisje? ‘Ik huppel
goed kan springen. Misschien komt het
goed in!’ BUITEN! NR. 4 / 2014 / 5
SPEL
Vlekken?
O jee! Deze koe is iets kwijt geraakt! Wil jij haar mooie vlekken terug geven? Of versier haar met alles wat je zelf mooi vindt!
BUITEN! NR. 4 / 2014 / 6
Koetje
HO E Z IT D A T??
boeeeeeee
Je ziet ze misschien wel elke dag in de wei staan‌ maar wat weet jij eigenlijk van koeien af? Fie al best een hoop. Lees maar!
Eten. Eten. Eten. Een koe eet een flinke berg. Op
L
lapen s r e k ek Jij gaat na het eten naar
een dag wel 80 kilo gras! En dat
bed en dan slaap je een
terwijl jij nog niet eens een hal-
heleboel uur. Tot de vol-
ve kilo eten per dag opsmult!
gende ochtend! En een koe? Die heeft maar 20
! O L I K 80
minuutjes nodig en dan is ze helemaal uitgerust.
Koeienpoep
Langzaam Wist je dat een koe wel negen keer per dag eet? Daar doet ze heel lang over. Na het eten gaat een koe lekker liggen en kauwt ze alles nog een keer overnieuw. Herkauwen heet dat. Bij elkaar is een koe wel 20 uur per dag bezig met eten.
Bijenkorven werden vroeger vaak ingesmeerd met Onder de buik van een koe hangt
koeienpoep! Het insmeren van
een grote zak. Dat heet een uier.
de bijenkorf beschermde de
Hierin maakt de koe melk. Aan de
korf ĂŠn de bijen tegen bijvoor-
uier zitten vier spenen. Onderin
beeld het weer en motten.
iedere speen zit een klein gaatje waar de melk uit komt.
Melk
BUITEN! NR. 4 / 2014 / 7
M AAK!
en!
w u o m e d it u n e d n a H
BLAADJESSLINGER
Nodig:
Hoe maak je hem:
✱ mooie herfstblaadjes
1. Naar buiten!
✱ touwtje
2. Maak met de
3. Rijg alle blaadjes aan
Op zoek naar de aller-,
perforator in elk blad
het touwtje en hang
✱ schaar
allermooiste herfst-
een gaatje.
het daarna op, voor
✱ perforator
blaadjes!
het raam, of aan het plafond.
TIP: BUITEN! NR. 4 / 2014 / 8
Je kunt de blaadjes eerst drogen zodat ze langer mooi blijven of ze in een glycerine-badje leggen. Hoe? Hou Buitenhelden.nl in de gaten, of volg ons op facebook.com/buitenhelden of twitter.com/buitenhelden, dan blijf je op de hoogte!
DO E BL A D?
Sla om voor uitleg _> BUITEN! NR. 3 4 / 2014 / 9
DO E BL A D?
Het is herfst! Er vallen al veel blaadjes uit de boom. Nu kun je de blaadjes uit deze boom ook weer terug hangen. En ze er zelf nog eens uit laten vallen!
Knip de blaadjes uit. Vouw de flapjes aan de blaadjes naar achteren. Knip sleufjes op de streepjes die in de boom getekend staan.
Stoof eens peertjes Je hebt nodig: ❱ peren (1 kg) ❱ 100 gram suiker ❱ citroensap ❱ kaneelstokje ❱ 1 dl rode bessensap Zo maak je het: den en haal klokhuizen eruit. ❱ Schil de peren, snijdt ze doormid r de bessensap, suiker en het ❱ Pak een pannetje en doe daa one kaneel in. kaneelstokje of een theelepel gew g wat water toe, zodat de peer❱ Doe de peertjes in de pan. Voe de kook. tjes net onder staan. Breng aan het vuur laag en doe je het je ❱ Zodra het water kookt, draai n zullen na 2,5 tot 3 uur deksel op de pan. De meeste pere regelmatig, want het is niet goed zijn. Controleer de peertjes nderen. de bedoeling dat ze in moes vera dan is het kookvoc ht als het zijn, oofd ❱ Als de peren goed gest dat niet het geval, haal dan de goed is een beetje stroperig. Is het vocht - zonder deksel op stoofpeertjes uit de pan en kook elstokje uit de pan en stop de pan - nog even in. Haal het kane de peertjes weer terug.
Of laat je ouders een sleufje snijden met een mesje.
Eet smakelijk!
Hang nu de blaadjes in de boom. En laat ze er ook weer uitvallen!
BUITEN! NR. 4 / 2014 / 10
Ingewikkeld: Bereidingstijd: 2,5 - 3 uur
Grutto
HO E Z IT D A T??
vertelt je hoe hij heet Vogels in de wei. Die lijken misschien allemaal hetzelfde, maar de grutto kun je zo herkennen!
Utto, utto! Een grutto zit graag in het weiland en als je goede oren hebt, heb je hem zo gevonden. Als hij geluid maakt, roept hij namelijk
Een grutto houdt niet van kou. In de herfst vliegt hij het liefst naar Afrika.
AFRIKA
AF
Warm land
zijn eigen naam. Het klinkt een beetje als utto, utto!
Rijst? Eten? Vooral wor-
in Afrika is, eet hij
niers e g e i l V
ook wel rijst!
Grutto's kunnen heel ver vliegen. Er was
men en insecten, maar als de grutto
Oude vogel
een grutto die van Alaska naar Nieuw-Zeeland vloog, dat is bijna 12.000 kilometer! En onderweg is hij niet ĂŠĂŠn keer gestopt!
De oudste grutto in Nederland is bijna 30 jaar geworden! BUITEN! NR. 4 / 2014 / 11
LEZEN
‘Pak me dan...
... als je ka
.’ . . n
Jolijn banjert in de polder. Heerlijk, de zon op haar gezicht en de wind om haar oren! Ze kijkt in de sloot... zouden er nog kikkers zijn? Vast wel, want Reiger staat verderop zo ingespannen te kijken! Die heeft wel trek in een kikker of een visje. En dat holletje... dat is vast van een veldmuisje. Ze peutert met een takje in het gaatje, maar Muis is niet gek, die laat zich echt niet zien! Ze raapt een mooie ganzenveer op om mee te schrijven, nu nog een inktzwam zoeken. Want weet je...!? Zo doen de kabouters het ook! Ze
de Haas, hij wil zich verstoppen! Ze kijkt
snijden een mooie schuine punt aan een
en kijkt en ziet nog net zijn lange oren en
Dan ritselt er iets voor haar voeten...
veer en dopen die in de inkt die van de
het puntje van zijn staart! Ze sluipt achter
Haas!? Dat moét Haas zijn! Ze valt voor-
zwam afdruipt. En daarmee schrijven ze
hem aan tussen de hoge maisplanten. Dan
over en grijpt! Ze voelt een staart. Maar
elkaar de mooiste brieven! Zij gaat het
begint een grappig zig-zag spelletje. Haas
dan..! Waf, waf, waf...! Het is Jack, het
ook proberen thuis...
blijft haar steeds een stukje voor. Wat
hondje van de boer! Haha... geen Haas
een plaaggeest! Jolijn moet er om lachen
maar hond, maar wat is ze blij! Jack weet
Als ze weer opkijkt, kijkt ze recht in de
maar ze wordt ook wel een beetje moe.
de weg naar de boerderij. Hij springt te-
grote ogen van Haas! Haas verveelt zich,
He, he, even uitrusten hoor! Als ze na vijf
gen haar op, geeft haar een vrolijke lik en
hij heeft wel zin in een spelletje. Hij
minuutjes weer opstaat, is Haas in geen
rent dan voor haar uit! ‘Niet te snel hoor!’
beweegt zijn grote oren, net of hij zeggen
velden of wegen meer te bekennen. Daar
roept Jolijn. ‘Jij moet me de weg wijzen!’
wil: “Jolijn, kom eens wat dichterbij!” Ze
staat ze dan...tussen de hoge maisplan-
Jack is slim, hij dartelt vrolijk om haar
loopt naar hem toe, maar steeds als zij een
ten. Moet ze links of rechts of misschien
heen maar weet precies welke kant hij op
paar stappen doet, hipt hij ook een stukje
voor- of achteruit? Maar eigenlijk weet ze
moet lopen. Even later staan ze weer bij
verder... Oh, ze snapt het. Haas wil spelen.
helemaal niet welke kant ze op moet. Ze is
het weiland. Wat is ze opgelucht! Ze geeft
Hoe sneller zij loopt, hoe sneller hij hipt.
verdwaald in dat hele grote maisveld. Niet
Jack een heel dikke knuffel!! Dag lieve
Opeens is Haas verdwenen! Net zat hij nog
leuk hoor! Ze is best wel een beetje boos op
Jack, de volgende keer dat ik in de polder
aan de rand van het maisveld. Ondeugen-
Haas. Hoe moet ze nu naar huis?
loop, kom ik met jou spelen!
BUITEN! NR. 3/ 4 /2014 2014// 12
Het leukste: laarsjes aan en stampen!
S PEL
!
Lekker naar buiten
SPELLETJES IN WEER EN WIND
ZOEK, ZOEK, ZOEK! Zoek in het bos of park tien voorwerpen (een blad, een takje, een eikeltje) en leg ze bij elkaar. Kindjes mogen er één minuut naar kijken. Daarna wordt er een doek
SORTEERSPELLETJE
over de voorwerpen gelegd. Wie kan nu
Ga naar buiten en zoek zoveel mogelijk verschillende herfstbladeren.
het snelst al die voorwerpen nog eens bij
Kindjes mogen daarna de blaadjes sorteren op kleur, grootte of vorm.
elkaar zoeken?
Leuk om alleen te doen, maar ook gezellig met een groepje vriendjes of vriendinnetjes.
VOOR DE ALLERKLEINSTEN
Dennenappels gooien
Peuters hebben nog niets met punten, maar
Teken op de grond 5 cirkels om elkaar. De grootste is onge-
vinden het wel leuk om te gooien! Teken een
veer één meter. Elke cirkel heeft een andere waarde. Op vijf
grote cirkel in het zand of met krijt op straat.
meter van de cirkels teken je een lijn. Kinderen hebben drie
Zoek steentjes, dennenappels, kastanjes of
dennenappeltjes (of iets anders om mee te gooien). Die mo-
iets anders waar ze mee mogen gooien en
gen ze om beurten in de cirkels proberen te gooien, waarna
laat je peuter alles in de cirkel gooien.
de punten genoteerd worden. Als alle dennenappels gegooid zijn, heeft degene met de meeste punten gewonnen. BUITEN! NR. 3 4 / 2014 / 13
EV E N WETEN
Melkdistel lijkt
Er op uit!
heel erg op paardenbloem. Hij is
PADDENSTOELENWANDELING
alleen wat kleiner
Paddenstoelen ken je wel uit sprookjes. Maar
en heeft lange,
buiten in de natuur staan de echte. Wat mag
dunne stengels.
je wel en niet met paddenstoelen doen? Wandel mee op 15 oktober in Bennekom. Inschrijven kan op: http://reserveringenglk.nl/index.php/evenementen?task=view_event&event_id=298
SPROOKJESFESTIVAL Van zaterdag 18 t/m zondag 26 oktober wordt Arnhem omgetoverd in een echte De bladen van de melkdistel kun
sprookjesstad. Sprookjesfiguren nemen
je eten, het lijkt een beetje op sla.
grote kinderen en hele kleine mensen aan
Konijnen zijn er ook gek op! Han-
de hand naar theater, muziek, vertelkunst,
dig als ze in de tuin groeien!
film, workshops en beeldende kunst. Het thema is 'dierlijk'! Info: www.sprookjesfestival.nl
ONTMOET DE SCHAAPHERDER De naam ‘melkdistel’ heeft deze
Op donderdag 16 oktober en woensdag
bloem gekregen omdat er witte
22 oktober komt schaapherder Arjen van
melk uit de steel loopt als je hem
om 16.00 uur bij de schaapskooi aan de
plukt of knakt.
Droefakkers in Loenen. Op de grote wei bij de kooi vertelt de herder over de heideschapen. Kinderen en hun (groot) ouders kunnen vragen stellen en kijken naar een demonstratie schapen drijven! Info: www.glk.nl/88/evenement/?bericht=1361
De melkdistel heeft, net als de paardenbloem, pluisjes die je weg kunt blazen. Aan de pluisjes hangen zaadjes waar
Meer uitjes op onze site, facebook en twitter!
weer nieuwe distels uit kunnen groeien.
www.buitenhelden.nl www.facebook.com/buitenhelden www.twitter.com/buitenhelden
BUITEN! NR. 4 / 2014 / 14
BOE KEN
Kabouter Thijm heeft veel vrienden in het grote bos. Hij maakt een praatje met konijn, het roodborstje zingt voor hem, in de herfst raapt hij eikels en in de winter komt het winterkoninkje langs.
Het is herfst in het bos. Eek-
Aan de hand van kleine belevenis-
hoorn, vogel en muis verzamelen eten voor de winter. Dan neemt
sen gaan kindjes mee door de vier seizoenen van het jaar.
een jongetje ineens allemaal noo
Mooi, sfeervol prentenboek met warme illustraties.
tjes en blaadjes mee. Wat zou hij ermee gaan doen? Vierkant
KABOUTER THIJM
prentenboek met mooie illustra-
Admar Kwant
ties. Vanaf ca. 4 jaar.
Prijs: € 10,00
FILMS
PLETS, PLETS, PLATS! Rian Visser Bestellen via Bureau Extern
ZARAFA
http://extern.nl/kinderboeken/index.php
Rémi Bezançon, Jean-Christophe Lie,
Prijs: €10,95
2012, 78 min, NL
Een grootvader vertelt zijn kleinkinderen het verhaal van Maki, een kleine jongen die bevriend raakt met de giraf Zarafa en met Zarafa mee op een reis gaat van Karel ontdekt dat de bomen hun
Afrika naar Parijs. Vanaf ca. 5 jaar.
blaadjes laten vallen en er plots
APPS
kastanjes, paddenstoelen, egels en slakken in de tuin en in het bos zijn. De grote, kleurrijke illustraties laten kinderen de belevenissen van Karel
BONGOBOS HERFST
gemakkelijk meebeleven. Karel
Ga mee het bos in, zoek sporen, nootjes en
lezen met kindjes blijft een feest.
maak een grote taart. €1,99 App Store/Google Play
KAREL IN DE HERFST Liesbet Slegers
TE GEKKE DIERENTUIN
Prijs: € 12,95
Maak fantasiedieren. Een olifant met apenpoten? Een tijger met een giraffenkop? Het kan allemaal! €1,79, App Store BUITEN! NR. 4 / 2014 / 15
Magdalenastraat 30 3512 NH Utrecht